Geweld(ig) religieus PROVIDER

Transcriptie

1 Categorie Ik en de ander Aantal deelnemers Zes tot tien Leeftijd jaar Duur / aantal bijeenkomsten Een bijeenkomst van anderhalf uur Auteur Chantal de Fretes KORTE BESCHRIJVING Dit item gaat over religieus geweld en de vraag hoe men daar als christen mee kan omgaan. Het thema wordt verkend door middel van foto's uit de actualiteit en een prikkelende stelling. Vervolgens verdiepen de deelnemers zich in het verband tussen religie en geweld in de wereld. Hierbij bekijken ze onder meer een filmpje over Martin Luther King en lezen ze een Bijbeltekst met een boodschap van liefde. Als creatieve verwerking maken de deelnemers een 'krant van hoop', als tegenwicht voor de negatieve berichten die overheersen in de media. DOEL De deelnemers leren om kritisch na te denken over het verband tussen religie en geweld. De deelnemers krijgen inzicht in de complexiteit van dit verband. De deelnemers leren welke aanknopingspunten de Bijbel en de christelijke traditie bieden voor de omgang met onze omgeving en andersgelovigen. De deelnemers leren dat Jezus ons vraagt om God én elkaar lief te hebben. De deelnemers krijgen een positieve associatie met religie(s). VERANTWOORDING De media berichten geregeld over religieus geweld in de wereld, en veel mensen hebben moeite om religie en geweld los van elkaar te zien. Vandaag de dag, maar ook in de loop van de geschiedenis, lijken religies eerder de oorzaak van geweld dan dat ze bijdragen aan vrede. Zijn religies dan de oorzaak van al het geweld in de wereld? Doen religies niet meer kwaad dan goed? Zulke vragen spelen steeds vaker. Hoe zit dat precies? En hoe moet je je als christen verhouden tot dergelijke zaken? Dit item is bedoeld om de jongeren op zoek te laten gaan naar antwoorden. Er zijn weliswaar Bijbelteksten die lijken aan te sporen tot geweld, maar die blijven in dit item buiten beschouwing: de focus wordt gelegd op Jezus' oproep om een liefdevol leven te leiden, waarin we onze naaste liefhebben zoals onszelf. VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het hele item goed door, inclusief de bijlagen. Bekijk ook het filmpje. Is er geen internetverbinding beschikbaar tijdens de bijeenkomst? Download dan het filmpje voor later gebruik. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 1

2 Zoek enkele afbeeldingen van actueel 'religieus geweld', zoals aanslagen. Zie bijlage 1 voor enkele voorbeelden. Print de gevonden afbeeldingen uit. Leg voor de bijeenkomst alle benodigdheden klaar. Test alle apparatuur. Persoonlijke voorbereiding Met behulp van deze vragen kun je je ook persoonlijk voorbereiden op de bijeenkomst: Hoe komt het volgens jou dat religie en geweld vaak worden verbonden? Wat doet religieus geweld met je? Welke gevoelens komen er bijvoorbeeld boven als je denkt aan de aanslagen van de afgelopen jaren? Ben je zelf weleens in aanraking gekomen met religieus geweld? Zo ja, wat gebeurde er? Welke vragen heb je zelf ten aanzien van religieus geweld? Wat is jouw standpunt als gelovige ten opzichte van religieus geweld? Op welke manier zou de kerk met dit onderwerp bezig moeten zijn volgens jou? Wat weet je van geweld in de geschiedenis van het christendom? Lees eventueel ook de werkvorm van JOP over het gebruik van cartoons (jop.nl/werkvormen/de-kracht-van-cartoons). Dat item is gemaakt naar aanleiding van de aanslag op de redactie van het satirisch weekblad Charlie Hebdo in januari BENODIGDHEDEN Voor iedere deelnemer een kopie van de gevonden afbeeldingen (zie Praktische voorbereiding) of eventueel van bijlage 1; Plakbriefjes; Pennen; Twee vellen papier, rood en groen (A4-formaat); Rode en groene kaartjes; Apparatuur om het filmpje te kunnen afspelen (bijvoorbeeld een computer met internetverbinding en een beamer met scherm en geluidsboxjes); Voor iedere deelnemer een bijbel (NBV); Per twee deelnemers een vel stevig wit papier (A4-formaat); Benodigdheden voor de krant: - Scharen en lijm of plakstiften; - Oude kranten, folders en tijdschriften; - Stiften en potloden; Een nietmachine of een perforator en een touwtje. PROGRAMMA 5 minuten Opening Heet de deelnemers welkom en bied eventueel iets te drinken aan. Maak zo nodig een voorstelrondje. Vertel kort iets over de opzet van dit item (zie korte beschrijving). Geef aan dat dit thema lastige vragen kan oproepen, bijvoorbeeld: Zijn religies de oorzaak van al het geweld in de wereld? Doen religies meer kwaad dan goed? Reik echter nog geen antwoorden aan. Deel kopieën uit van de gevonden afbeeldingen van 'religieus geweld'. Laat een deelnemer de kaars aansteken. Vraag de jongeren om een moment stil te zijn voor de mensen die betrokken waren bij het geweld op de foto's - slachtoffers en daders. Deel plakbriefjes en pennen uit. Vraag de jongeren om in stilte hun eerste gedachten bij de foto's op te schrijven en de briefjes op de afbeeldingen te plakken. Loop rond en lees mee terwijl ze schrijven. Bespreek in deze fase niet wat er is opgeschreven, maar kom er eventueel later in de bijeenkomst op terug wanneer het goed aansluit bij het gesprek. 15 minuten Verkenning Neem een groen vel en een rood vel papier en schrijf daar de woorden "eens" en "oneens" op. Hang die op aan twee tegenover elkaar staande muren. Leg er rode en groene kaartjes bij. Lees de volgende stelling voor: "Als er geen religie was, zou er minder oorlog en geweld in de wereld zijn." Laat de deelnemers fysiek stelling nemen. Vraag hun om een kaartje te nemen en in steekwoorden hun argumentatie te noteren. Laat de jongeren hun standpunt uitleggen. Geef hun ook de gelegenheid om op elkaar te reageren. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 2

3 20 minuten Verdieping Maak duidelijk dat religie niet de enige oorzaak is van al het geweld in de wereld. Gebruik de informatie in bijlage 2. Benadruk vervolgens dat religie door de eeuwen heen juist vaak weerstand heeft geboden tegen geweld. Denk aan het geweldloze verzet van Martin Luther King of van Mahatma Gandhi. Vraag de deelnemers wat zij weten van deze mannen. Laat het filmpje over Martin Luther King zien (goo.gl/zflwgw). Vraag de jongeren om in hun eigen woorden de boodschap van het filmpje te formuleren. Vertel dat Martin Luther King, een dominee, een boodschap van liefde verkondigde. Zijn geweldloze strijd was niet gemakkelijk, maar hij gaf niet op. Door zijn houding begon er iets te veranderen in de gewelddadige verhoudingen tussen blanken en zwarten. Zelfs na zijn dood werkte dit door. Jezus was de inspiratiebron van Martin Luther King. Deel bijbels uit en lees samen Matteüs 22: Leg uit dat Jezus in dit gedeelte de geboden van de Joden samenvat. Het christendom draagt dus een boodschap van liefde uit: niet alleen liefde voor God, maar ook liefde voor onszelf en voor de ander. Bespreek met de jongeren wat Jezus hier zegt. Stel bijvoorbeeld de volgende gespreksvragen: Wat houdt het in om de ander lief te hebben als jezelf? Wat voor gedrag hoort daarbij? Hoe zou de wereld eruitzien als iedereen zich aan deze twee regels zou houden? Hoe zou je geweld kunnen doorbreken? 45 minuten Verwerking Leid dit onderdeel als volgt in: Liefde kan een spiraal van geweld doorbreken. Jezus laat daarvan voorbeelden zien. Sommige christenen hebben zich daardoor laten inspireren, zoals Martin Luther King. De media brengen vaak alleen negatief nieuws, over de slechte manier waarop mensen met elkaar omgaan. Maar het is goed om ook te laten zien waar mensen liefdevol met elkaar omgaan, waar mensen zich geweldloos verzetten tegen onrecht. Vertel de deelnemers dat ze nu een 'krant van hoop' gaan maken, die de lezers laat zien hoe je het beste kunt omgaan met elkaar - ook met iemand van een ander geloof. Welke alternatieven zijn er voor geweld? Vorm tweetallen. Geef elk tweetal een vel papier en leg de benodigdheden op tafel. Laat elk tweetal een pagina van de krant maken. Wijs één tweetal aan om de voorkant van de krant te maken. Noem enkele mogelijkheden: Een tekening van een situatie die een goed alternatief toont voor geweld. Een Bijbeltekst die zich uitspreekt tegen geweld. Een bemoedigend citaat over samenleven met andersgelovigen. Een eigen ervaring waaruit hoop of liefde blijkt. Deel kopieën van bijlage 3 en 4 uit ter inspiratie. Wijs de deelnemers er ook op dat ze de oude kranten kunnen gebruiken om ideeën op te doen voor de lay-out. Leg na afloop alle pagina's naast elkaar op een rij. Geef de deelnemers de gelegenheid om het resultaat te bekijken en te lezen. Deel plakbriefjes uit en vraag hun om complimenten op de pagina's te plakken: wat vinden ze er leuk of goed aan? Als je weinig tijd over hebt, kun je er ook voor kiezen om elk tweetal de pagina van één ander tweetal te laten bekijken. Leg de pagina's tot slot op elkaar en niet ze aan elkaar vast, of maak er met een perforator gaatjes in en verbindt de pagina's met een touwtje. Bespreek eventueel met de deelnemers of ze hun krant zouden willen kopiëren en uitdelen bij een kerkdienst, om zo hun boodschap van hoop en liefde te verspreiden. 5 minuten Afsluiting Vat samen wat de jongeren in deze bijeenkomst hebben besproken en gedaan. Laat de deelnemers zelf formuleren wat voor hen de boodschap van de avond was. Sluit de bijeenkomst af met gebed. Vraag de jongeren of zij gebedspunten hebben. Wellicht zijn er ook gebeurtenissen in de actualiteit die je kunt meenemen in je gebed. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 3

4 Bedank de deelnemers voor hun aanwezigheid en inbreng. BIJLAGEN 1. Beeldmateriaal 1 2. Achtergrondinformatie 3. Beeldmateriaal 2 4. Bijbelteksten JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 4

5 Bijlage 1 BEELDMATERIAAL 1 1. Steunbetuiging na de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs (januari 2015). 2. Redactieleden van Charlie Hebdo. 3. Aanslag op het World Trade Center (september 2001). 5. Meisjes ontvoerd door Boko Haram. 4. Aanval van radicale boeddhisten op moslims. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 5

6 Bijlage 2 ACHTERGRONDINFORMATIE Religie is niet de enige oorzaak van het geweld in de wereld Richard Dawkins schreef ooit over terroristische aanslagen: "Alleen religie kan een weldenkend en fatsoenlijk mens sterk genoeg motiveren om tot zo'n uiterste dwaasheid te komen." Mensen die willen aantonen dat religies de oorzaak zijn van geweld, wijzen daarbij vaak op een aantal gebeurtenissen. Zo zijn daar de kruistochten van de christenen om Jeruzalem te bevrijden van de Islamitische heersers. Daarbij werden duizenden mensen gedood, ook Oosterse christenen. Men noemt vaak de zelfmoordaanslagen van Islamitische terroristen, waarbij vele onschuldigen zijn omgekomen. Men wijst op de bloedige gevechten tussen christenen en moslims in de Centraal-Afrikaanse Republiek. En men denkt aan de boeddhistische monniken in Myanmar, die moslims proberen te doden omdat die een bedreiging zouden vormen voor het boeddhistische gedachtegoed. Het valt niet te ontkennen dat religie in de loop van de geschiedenis is gebruikt om geweld te rechtvaardigen en dat dit nog steeds gebeurt. Maar wat zegt dit nu eigenlijk? Betekent dit dan dat zulke misdaden de essentie vormen van godsdiensten? De relatie tussen religie en geweld lijkt complexer. Om te beginnen is weerstand tegen onrecht óók vaak religieus geïnspireerd. Zo kan van sommige Joodse profeten, Jezus én Mohammed worden gezegd dat zij idealisten waren die zich richtten tegen het machtssysteem van een onderdrukkende staat. Volgens Karen Armstrong (een bekend auteur op het gebied van godsdienst) is niet religie de meest fundamentele basis van geweld, maar maatschappelijke ongelijkheid. Zij meent dat alle beschavingen zijn gestoeld op vormen van geweld, en dat vooral zwakkere groepen zoals vrouwen en vreemdelingen daarvan het slachtoffer zijn: "Het probleem is niet religie, maar onze menselijke aard en de aard van de staat, die vanaf het begin de gewelddadige onderwerping van 90 procent van zijn onderdanen vereist." Armstrong schetst hoe dit al begon in de eerste landbouwstaten: een klein deel van de bevolking ontwikkelde zich tot machthebbers door een deel van de oogst in beslag te nemen. Door diezelfde machthebbers werden boerenopstanden neergeslagen en andere gebieden geplunderd. Andere manieren om welvaart te verzamelen, waren er toen nauwelijks. In de tijd van de industriële revolutie, waarin de welvaart toenam, ontstond er agressief nationalisme en kolonialisme. En in de geschiedenis hebben koloniale machten en politieke ideologieën (zoals het communisme en het nazisme) de meeste slachtoffers geëist. Volgens Armstrong is het geweld van hedendaagse islamitische extremisten weliswaar religieus geïnspireerd, maar gaat het in feite vooral om een politiek geïnspireerde verzetsbeweging tegen westerse koloniale machten. De huidige situatie zou dan ook vooral het gevolg zijn van eeuwen zelfzuchtig en gewelddadig westers kolonialisme. Enige nuancering van Armstrong is wel op zijn plaats. Zo lijkt het huidige geweld door bijvoorbeeld IS niet terug te voeren op koloniale geschiedenis. Daarnaast kan een zeker verband tussen religie en geweld niet worden ontkend. Zo bevatten godsdiensten vaak geweld in hun verhalen en tradities. Bovendien is religie een effectief middel gebleken voor machthebbers om mensen tegen elkaar op te zetten en aan te zetten tot geweld. Er kan dus wel worden gesteld dat religies niet geheel 'onschuldig' zijn. Iedere ideologie is gevoelig voor geweld, ook religies. Geraadpleegde bronnen: Spiering, H. (2015, 10 januari). Geef religie maar de schuld. NRC Handelsblad. Armstrong, K. (2014). Fields of blood: Religion and the history of violence. London: Bodley Head. JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 6

7 Bijlage 3 BEELDMATERIAAL 2 JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 7

8 Bijlage 4 BIJBELTEKSTEN Bemoedigende Bijbelteksten voor in de krant Algemene houding: "Maar de vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing." (Galaten 5:22-23a, NBV) "God is liefde. Wie in de liefde blijft, blijft in God, en God blijft in hem." (1 Johannes 4:16b, NBV) "De liefde laat geen ruimte voor angst; volmaakte liefde sluit angst uit, want angst veronderstelt straf." (1 Johannes 4:18a, NBV) "En draag hun op om goed te doen, rijk te zijn aan goede daden, vrijgevig, en bereid om te delen. Zo leggen ze een stevig fundament voor de toekomst, en winnen ze het ware leven." (1 Timoteüs 6:18-19, NBV) "Je kunt beter met zijn tweeën dan alleen zijn." (Prediker 4:9a, NBV) "Is het niet: je brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, iemand kleden die naakt rondloopt, je bekommeren om je medemensen?" (Jesaja 58:7, NBV) "Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de heer van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God." (Micha 6:8, NBV) Over geweld: "Vertrouw niet op geweld, op iets vluchtigs als geroofd bezit, ook al groeien geld en goed, houd je hart ervan vrij." (Psalmen 62:11, NBV) "Dit zegt de heer: Handhaaf recht en gerechtigheid, red wie beroofd werd uit de handen van zijn onderdrukker, buit vreemdelingen, weduwen en wezen niet uit, pleeg geen geweld tegen hen, vergiet in deze stad geen onschuldig bloed." (Jeremia 22:3, NBV) JOP Joseph Haydnlaan 2a Postbus RM Utrecht Alle rechten voorbehouden Kopiëren alleen voor intern gebruik 8