Microben. Evolutie en epidemiologie Vriend of vijand? Ziekte en behandeling Antibiotica en resistentie

Transcriptie

1 Microben Evolutie en epidemiologie Vriend of vijand? Ziekte en behandeling Antibiotica en resistentie Ziekenhuisinfecties Ziekenhuisbacteriën en infectiepreventie Samenvatting en conclusies

2 Twee belangrijke soorten microben Bacteriën Virussen E. coli en stafylokok (MRSA) Griepvirus en Ebolavirus Schimmels / gisten Parasieten

3 Twee belangrijke soorten microben Bacteriën Virussen Klein, delen zelfstandig Heel klein, gebruiken andere cel

4 Bacteriën en mensen Mensen zijn een uitstekende gastheer

5 Het microbioom weegt 1,5 kilo Ieder mens en dier (!) heeft een microbioom met een unieke finger print

6 Bacteriën zijn overal Zij helpen bij de vertering Zij zorgen voor evenwicht ( huid ) Zij zijn als eerste ontstaan uit de oerbrij

7 Tijdsbalk van de evolutie 50 miljoen Jaren 100 duizend jaren 3 miljard jaren

8 Microben zijn heel klein

9 Antoni van Leeuwenhoek (1632) "Mijn gewoonte is des mergens.. myn mont te spoelen met water.. veeltijts myn kiezen met een tandstoker te reinigen..... in deze materie waren, veele zeer kleine dierkens, die haar zeer aardig beweegden.

10 Steenpuist door Stafylokok

11 Microben komen niet uit het niets

12 Louis Pasteur ( )

13

14 Mircoben verspreiden zich via contact

15

16 De wandeltocht van microben Contact tussen mensen en tussen dieren Via bloed, seks en voedsel Tijdens werk Via insecten

17 Verschillen tussen mens en bacterie

18 Voortplanting Seksueel Clonaal

19 Verschillen tussen mens en bacterie Een mens bestaat uit cellen Homo sapiens: jaar oud Reproductie tijd bedraagt 20 jaar Sexuele voortplanting Een bacterie is ééncellig miljoen jaar oud Reproductie tijd ± 20 minuten Clonale voortplanting Mutaties Is genetisch zeer flexibel

20 Vriend of vijand?

21 Vriend!

22 Vijand!

23 2001 Anthrax brieven ( Amerika) 2003 Vogelpest (Dierenarts overleden) 2003 SARS 2004 Rubella outbreak (Bible belt) 2005 Gekke-koeienziekte 2006 Vee- MRSA (varkens) 2007 Q koorts 2009 Mexicaanse griep 2011 Bof Nederland 2011 EHEC Duitsland 2012 Klebsiella (Maasstad ziekenhuis) 2011 Mers cov ( midden oosten) 2014 Ebola

24

25 Samenvatting microben Er zijn veel soorten die langer bestaan dan wij Meeste soorten geheel onschuldig Besmettingen versus infectie Snelle deling; zeer veranderlijk Komen niet uit het niets Verspreiden zich snel

26 Evolutie en epidemiologie

27 Tijdsbalk van de evolutie

28 De stamboom van het leven

29

30

31 A x B = AB AB AB A x B = AB AB AB A x B = AB AB AB "The origin of the species by means of natural selection or the preservation of the favoured races in the struggle for life" (Darwin 1859)

32 Micro-organisme besmettelijkheid ziekmakend vermogen - virulentie

33 besmettelijkheid ziekmakend vermogen - virulentie

34 Het griepvirus

35 1918 SPAANSE GRIEPVIRUS

36 Spaanse griep H1N1

37 De influenza epidemie van 1918 viel op door oversterfte bij relatief jonge mensen.

38 besmettelijkheid ziekmakend vermogen - virulentie

39 50 x 10 6 DODEN

40 2009 MEXICAANSE GRIEPVIRUS

41 Reconstruction of the sequence of reassortment events leading up to the emergence of S-OIV. GJD Smith et al. Nature 459, (2009) doi: /nature08182

42 VOGEL GRIEP

43 Vogelgriep in Azië ( H5N1) van 2003 tot % kans op overlijden

44 Vogelgriep voor de mens besmettelijkheid? ziekmakend vermogen - virulentie

45 Samenvatting epidemiologie Geen stabiele situatie Microben veranderen Veranderingen kunnen grote gevolgen hebben Onze reactie daarop: nieuwe vaccins nieuwe antibiotica beschermende maatregelen

46 Invloed van de mens en omgeving

47 De Brabantse Kweekvijver

48 Q-KOORTS

49 Geiten Bedrijven Geiten in Nederland Geiten dichtheid: Noord Brabant 38,1/km2 (NL: 9,2/km2)

50

51

52 Samenvatting de mens heeft een enorme invloed op de epidemiologie van infectieziekten o.a. zoonosen

53 De werking van antibiotica

54 De werking van antibiotica Actief tegen bacterie En geen effect op de menselijke cel

55 Wat is resistentie? Een gevoelige bacterie Gevoelig voor alle gebruikelijke antibiotica Een resistent bacterie is niet gevoeligheid voor één antibioticum Een multiresistente bacterie is niet gevoelig voor meerdere antibiotica

56 Gevoelig Resistent

57 Waarom is antibioticum resistentie belangrijk? Behandeling faalt! Maar; Bacterie niet besmettelijker Bacterie niet gevaarlijker

58 Waar komt resistentie vandaan? Bacterie is uit zichzelf resistent Treedt op door Selectie Verwerft resistentie door mutatie bij deling of door overdracht

59 Overdracht

60 Selectie door gebruik AB Sensitive micro-organism (wild type) Resistant micro-organism (mutant)) Start of treatment

61 Selectie door gebruik AB Sensitive micro-organism (wild type) Resistant micro-organism (mutant) Start of treatment with antibiotics

62

63 Antibioticagebruik buiten het ziekenhuis Lancet 2005; 365:579-87

64 Hoe verspreidt resistentie zich?

65

66 Global Change and Human Mobility

67 Veterinair antibioticagebruik J Antimicrobial Chemother 2010;65:

68

69 Vee-MRSA

70 Vee MRSA Project JBZ Humane-MRSA Humaan Microbioom Zeer besmettelijk Vee-MRSA Veterinair Microbioom Weinig besmettelijk JBZ/Bernhoven beleid Strikte isolatie Behandeling Standaard isolatie Geen behandeling

71 Nadeel resistentie Resistentie gaat ten koste van fitheid bacterie Ook microben moeten vechten om te overleven

72 Afname MRSA-infecties in Engeland na nemen van maatregelen ( )

73 Ontwikkeling van nieuwe antibiotica duurt lang Thema

74 Hoe kunnen we de druk op resistentie vorming verminderen? Overdracht van bacteriën remmen Hygiëne in ziekenhuizen en thuissituatie Voorkom infecties door vaccinatie Snelle identificatie van micro-organismen Snelle gevoeligheidsbepalingen Juist gebruik antibiotica ( humaan en veterinair)

75 Waarom worden we ziek? Micro-organisme doorbreekt barrière ( huid /slijmvlies) Tast cellen aan ( huid /orgaan ) en veroorzaakt celdood ( longen ) Afweer is verminderd door, ouderdom, diabetes, roken, overgewicht Microben worden geholpen door voeding, reisgedrag, onveilige seks Balans tussen Risico factoren en noodlot!

76 Waarom worden we ziek? ( 2) operatie chemo intensive care oudere patiënt jonge kinderen Verhoogd risicofactoren In ziekenhuis

77 Infectiepreventie in de thuis situatie Armoedebestrijding Infrastructuur ( riool etc) Vaccinatie Hygiene GGD Afname van infecties

78 Ziekenhuisinfecties Zijn infecties die ontstaan 48 uur na opname Hoe komt dat? Kruisinfectie Auto-infectie Infecties in het ziekenhuis kunnen ernstige gevolgen hebben

79 Ziekenhuisbacterie Ziekenhuisbacterie is een verzamelnaam Voor bijzonder resistente bacteriën Die zich goed kan handhaven in het ziekenhuis HA-MRSA Ziekenhuizen VRE Darmen ESBL / Carbapenemase Maar deze bacterien vinden we ook buiten het ziekenhuis LA-MRSA Varkens, vleeskalveren en vleeskuikens, veehouders! Hoe weet je of je die bacterie hebt? Er zijn geen specifieke ziekteverschijnselen Bij risico (factoren) kan worden getest

80 Taakset van de arts-microbioloog Goede diagnostiek verzorgen voor de patiënt Veilige laboratorium organisatie creëren Nieuwe ontwikkelingen bijhouden Juist gebruik van antibiotica stimuleren Samenwerken met GGD (meldingen) Bijhouden van trends Voorkom infecties Voorkom overdracht en verspreiding Infectiepreventie in het ziekenhuis organiseren Uitbraak management leiden

81 Infectiepreventie in het ziekenhuis Op efficiënte wijze patiënt en medewerker beschermen voor besmettelijke ziekten

82 De 10 belangrijkste infectiebronnen zijn je vingers Handen wassen en handen desinfecteren

83 Belangrijke dossiers JBZ tav hygiëne Bewustwording thema hygiëne Beschermende maatregelen implementeren Kledingsvoorschrift aanscherpen Ziekenhuis-brede audits Screening aan de poort en registratie van infecties Reorganisatie schoonmaak Sluitend beleid bedrijfsarts Controle antibioticum gebruik Search and destroy (MRSA) Outbreak management (VRE)

84 Aanpak van een epidemie

85 Maasstad Ziekenhuis Algemeen Klebsiella Oxa-48 (Carbapenemase = zeer resistent ) patiënten onderzocht 115 patiënten besmet 28 overleden (3 door de Klebsiella Oxa-48) Deze uitbraak was uitzonderlijk van omvang Klebsiella Oxa-48 niet eerder bij Nederlandse aangetroffen is resistent voor bijna alle antibiotica is moeilijk aan te tonen

86 Maasstad ziekenhuis: Tekortkomingen bij aanpak uitbraak Een strategie voor de bestrijding ontbrak Het gevoel voor urgentie ontbrak bij het management Registratie van besmettingen voldeed niet Informatieverstrekking schoot te kort Er was onderschatting van de impact op de patiënten en de samenleving

87 Het reproductiegetal (R 0 ) Het reproductiegetal is het gemiddeld aantal besmettingen veroorzaakt door een primair geval Als R 0 < 1 dan verdwijnt de infectie Als R 0 > 1 dan groeit de infectie uit tot een epidemie Hoe groter R 0 des te moeilijker zal de infectie onder controle te krijgen zijn.

88 De R 0 van een aantal infectieziekten Ziekte Overdracht R 0 Mazelen Aerosol Kinkhoest Aerosol / druppel Difterie Speeksel 6 7 Waterpokken Aerosol druppel 5 7 Polio Faeco-oraal 5 7 Rode Hond Aerosol / druppel 5 7 Bof Aerosol / druppel 4 7 HIV/AIDS Sexual contact 2 5 SARS Aerosol / druppel 2 5 Influenza (1918 Spaanse Griep ) Ebola (2014 Ebola) Aerosol / druppel 2 3 Lichaamsvloeistoffen 1-2

89 Vleermuizen zijn het reservoir van ebolavirus Het eten van vlees van jungledieren (bushmeat) lijkt rol te spelen in het ontstaan van een ebola uitbraak Zieke patiënten gaan naar het ziekenhuis

90 December 2014 populatie (milljoen) besmet overleden Guinea 11, Liberia Sierra Leone Totaal 21, gezondheidswerkers besmet (337 overleden )

91 Ebola kliniek

92 Isolatie afdeling Afscherming voor bezoekers Bloedafname Desinfectie

93 Werken in een BSL4 laboratorium

94 Beschikbaarheid van middelen ( 6) om epidemie te bestrijden Behandelcentrum Verwijscentrum Laboratorium Contactonderzoek Veilige begrafenissen Voorlichting

95

96 Microbe en mens besmettelijkheid ziekmakend vermogen - virulentie

97 Microbe en mens?? besmettelijkheid vragen ziekmakend vermogen - virulentie

98 Referenties Taakset van de arts-microbioloog: tussen laboratorium en kliniek No time to loose Allemaal Beestjes De mooie voedsel machine LCI protocollen indectieziekten Peter Piot Jop de Vrieze Gulia Enders RIVM port.pdf erker/handhygiene,%20uitvoeren%20en%20toepassen%20van.pdf