Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq. Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

Transcriptie

1 Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

2 Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq

3 Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren September 2005

4 4 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

5 Colofon Uitgegeven door: Directoraat-generaal Rijkswaterstaat (RWS), Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Informatie: K. Legierse (RWS-RIZA) I. Metaal (RWS-Staf DG) Telefoon: (K. Legierse) (I. Metaal) Fax: Uitgevoerd door: AKWA-RIZA in samenwerking met de regionale diensten van RWS en in opdracht van de Staf van de Directeur Generaal van Rijkswaterstaat. K. Legierse (RWS-RIZA) D.J. Bakker (RWS-RIZA) C.A. Schmidt (RWS-RIZA) Opmaak: K. Legierse (RWS-RIZA) Datum: 24 augustus 2005 Status: Definitief Versienummer: 3 5 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

6 6 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

7 Samenvatting In opdracht van de Minister van Verkeer en Waterstaat stelt het Directoraat-generaal Rijkswaterstaat (RWS) in samenwerking met het Directoraat-generaal Water (DGW) jaarlijks het Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren op. Het saneringsprogramma geeft een overzicht van het waterbodemonderzoek en de waterbodemsaneringen die worden uitgevoerd in de wateren waarvoor de Minister van Verkeer en Waterstaat waterkwaliteitsbeheerder is op grond van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo). De programmering betreft onderzoeken of saneringen die door RWS of door derden worden uitgevoerd en die (mede) worden gefinancierd uit de begroting van Verkeer en Waterstaat. De Minister zendt het saneringsprogramma als bijlage bij de begroting naar de Tweede Kamer, ter uitvoering van artikel 63b van de Wet bodembescherming (Wbb). Het saneringsprogramma bevat de volgende onderdelen: een overzicht van de status van (vermoedelijk) ernstig vervuilde waterbodems (potentiële saneringslocaties) in rijkswateren; een verantwoordingsrapportage van waterbodemonderzoek en waterbodemsaneringen uitgevoerd in 2004 (inclusief voortgang in 2005); de programmering voor de planperiode Status en voortgang saneringsprogramma Tot op heden zijn 381 (vermoedelijk) ernstige gevallen van waterbodemverontreiniging in rijkswateren gemeld en/of anderszins bekend bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Van deze gevallen zijn er 95 afgevoerd, omdat nader onderzoek heeft uitgewezen dat het geen daadwerkelijk ernstig geval van waterbodemverontreiniging betreft óf vanwege administratieve redenen (zie bijlage E definitief afgevoerde locaties). 56 daadwerkelijk ernstig verontreinigde locaties zijn inmiddels gesaneerd (bijlage D uitgevoerde saneringen). Momenteel zijn nog 230 bekende (potentiële) saneringslocaties niet (volledig) gesaneerd. Van deze 230 locaties hebben er 37 de status ernstig en (zeer) urgent en 11 de status ernstig en niet urgent. In 182 gevallen dient nader onderzoek uitsluitsel te geven over de ernst en/of urgentie. Op dit moment worden 11 locaties gesaneerd. Voor 7 locaties vindt nader onderzoek plaats op basis waarvan de ernst en urgentie van het geval van waterbodemverontreiniging vastgesteld. Voor 8 locaties wordt de sanering momenteel voorbereid. 7 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

8 Programmering In de planperiode zijn voor 49 locaties onderzoeken en/of saneringen geprogrammeerd (tabel 1). De totaal geschatte kosten voor deze activiteiten bedragen 144 M. Voor de volgende 25 locaties zijn (deel)saneringen gepland in de periode : Diverse havens Hoorn fase 2 [354] Koornwaard [310] Houtbemdervloedgraaf [335] Amsterdam Petroleumhaven [89] Haven Rosandapolder (kraanhaven en invaart) [14] Stuwcomplex Driel [15] Industrieterrein Olasfa te Olst [147] Zellingwijk (Hollandsche IJssel) [44a] Goudse projecten (Hollandsche IJssel) [44b] Cluster Capelle-Krimpen (Hollandsche IJssel) [44c] Vaargeul Hollandsche IJssel [44d] Hotspots Hollandsche IJssel [44e] Cluster Nieuwerkerk-Ouderkerk (Hollandsche IJssel) [44f] Cluster Moordrecht-Gouderak (Hollandsche IJssel) [44g] Hollandsch Diep West diepe delen [48b] Hollandsch Diep West overige diepe delen [48c] Kribvakken Schuddebeurs (deelsan. Hollandsch Diep Oost [48d] Dordtse Biesbosch, grote kreken fase 1 [50a] Dordtse Biesbosch, kleine kreken fase 2 [50b] Sliedrechtse Biesbosch fase 1 [148a] Sliedrechtse Biesbosch fase 2 [148b] Rietbaan (Noord) [222a] Gors Drinkwaterinlaat (Lek) [223a] Gors Veerweg (Lek) [223b] Kanaal door Walcheren & Arnekanaal [92] Niet al deze saneringen worden volledig gefinancierd uit het budget voor waterbodemsanering. Voor een aantal locaties vindt cofinanciering plaats door derden of vanuit andere RWS-budgetten. Dit laatste is het geval indien er aanleiding is voor verwijdering van de waterbodem vanuit meerdere functies, zoals veiligheid of de scheepvaart. 8 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

9 Inhoudsopgave Samenvatting 7 1 Inleiding 11 2 Kaders Wettelijk en beleidsmatig kader Actuele beleidsmatige ontwikkelingen Financieel kader saneringsprogramma Bevoegd gezag en initiatiefnemer 17 3 Verantwoording 2004 en uitvoering Verantwoording Voortgang 2004 en uitvoering 2005 per dienst Landelijke status saneringsprogramma Programmering Prioritering Toelichting programmering Planning regionale diensten 36 Bijlage A Literatuur 45 Bijlage B Overzichtskaart saneringslocaties 47 Bijlage C Statuslijst (potentiële) saneringslocaties 49 Bijlage D Uitgevoerde saneringen 59 Bijlage E Definitief afgevoerde locaties 61 Bijlage F Toelichting tabellen 65 Bijlage G Inspraakreacties 67 9 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

10 10 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

11 1 Inleiding In opdracht van de Minister van Verkeer en Waterstaat stelt het Directoraat-generaal Rijkswaterstaat (RWS) in samenwerking met het Directoraat-generaal Water (DGW) jaarlijks het Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren op. De Minister zendt het saneringsprogramma als bijlage bij de begroting naar de Tweede Kamer, ter uitvoering van artikel 63b van de Wet bodembescherming (Wbb). Het saneringsprogramma geeft een overzicht van het waterbodemonderzoek en de waterbodemsaneringen die zijn geprogrammeerd in de wateren waarvoor de Minister van Verkeer en Waterstaat waterkwaliteitsbeheerder is op grond van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren. De programmering betreft onderzoeken of saneringen die door RWS of door derden worden uitgevoerd en die (mede) worden gefinancierd uit de begroting van Verkeer en Waterstaat. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het saneringsprogramma ligt bij RWS. RWS is ook verantwoordelijk voor het toezicht op de saneringen door derden. Voor de saneringen die door RWS zelf worden uitgevoerd, worden beschikkingen ex Wbb afgegeven door de Inspectie Verkeer en Waterstaat, namens de Minister van Verkeer en Waterstaat. Voor de saneringen door derden heeft de Directeur-generaal van RWS, namens de minister van Verkeer en Waterstaat, de 10 regionale diensten van RWS gemandateerd als bevoegd gezag Wet bodembescherming. Sinds 2003 wordt het saneringsprogramma opgesteld en uitgevoerd conform de Spelregels voor Natte Infrastructuur Projecten (SNIP). In de SNIP zijn de besluitvormingsprocedures vastgelegd die gelden voor aanlegprojecten die betrekking hebben op waterkeren en waterbeheren. De spelregels beschrijven de bijbehorende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van RWS en DGW en geven per projectfase (verkenning, planstudie, realisatie) aan wat de beslismomenten zijn, welke informatie moet worden aangeleverd en wie bevoegd is om beslissingen te nemen. RWS is voornemens om het voorliggende saneringsprogramma uit te (laten) voeren. Er kan echter gedurende de planperiode worden afgeweken van de programmering. Potentiële redenen om van de programmering af te wijken zijn tussentijdse ontwikkelingen in beleid en wet- en regelgeving, alsmede procedurele en financiële afwegingen. Vanwege het dynamische karakter van het programma kunnen er aan de voorliggende rapportage dan ook geen rechten worden ontleend ten aanzien van de planning van onderzoek en sanering. 11 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

12 Het saneringsprogramma bestaat uit 4 hoofdstukken. Hoofdstuk 2 beschrijft de wettelijke, beleidsmatige en financiële kaders en geeft een overzicht van actuele beleidsmatige ontwikkelingen die voor het saneringsprogramma relevant zijn, zoals de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water. In hoofdstuk 3 wordt de voortgang in 2004 en de uitvoering in 2005 beschreven. In hoofdstuk 4 is de programmering voor de planperiode weergegeven, inclusief een beschrijving van de planning binnen de beheersgebieden van de verschillende regionale diensten van RWS. Locaties waar in de komende planperiode geen activiteiten zijn voorzien en waarvoor in 2004 en 2005 geen middelen vanuit het budget waterbodemsaneringen rijkswateren zijn besteed, zijn niet allemaal beschreven in de hoofdtekst. Deze locaties zijn echter wel opgenomen in de statuslijst met (potentiële) saneringslocaties (bijlage C). 12 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

13 2 Kaders Wettelijk en beleidsmatig kader Het kader voor de waterbodemsanering is vastgelegd in wet- en regelgeving en in beleidsdocumenten van de verantwoordelijke ministeries. Bij waterbodemsanering vormt de Wet bodembescherming (Wbb) het wettelijk kader. Daarnaast zijn onderdelen van de Wet milieubeheer (Wm) en de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) van belang. Het vigerend waterbodembeleid is opgenomen in de regeringsbeslissing over de vierde Nota Waterhuishouding (NW4, 1999). Hierin is de beleidsdoelstelling vastgelegd om alle urgente saneringsgevallen in rijkswateren binnen een periode van jaar te saneren. Daarnaast is in het Basisdocument Tien-jarenscenario Waterbodems geschetst welke extra inspanning nodig is om de waterbodemproblematiek in globaal 25 jaar te kunnen oplossen. Beoordeling verontreiniging waterbodems De beoordeling van de mate en de ernst van de verontreiniging van waterbodems vindt plaats door een toetsing van de gehaltes van de aanwezige verontreinigingen aan de vigerende normen. Voor de getalsmatige invulling van de normen en voor de details ten aanzien van de uitvoering van onderzoek en beoordeling wordt verwezen naar de gewijzigde normen in bijlage A van NW4 en de Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering. Op basis van de normen is een klassenindeling gemaakt voor de kwaliteit van baggerspecie. Deze klassenindeling bestaat uit de kwaliteitsklassen 0-4. Schone baggerspecie (gehaltes onder streefwaarde) valt in kwaliteitsklasse 0. Ernstig verontreinigde baggerspecie (overschrijding interventiewaarde) valt in klasse 4. Beoordeling saneringsnoodzaak Conform de Wbb dienen alle ernstige gevallen van bodemverontreiniging te worden gesaneerd (saneringsnoodzaak). Er is sprake van een ernstig geval indien het gehalte aan een stof de interventiewaarde overschrijdt in tenminste 25 m 3 waterbodem en/of in een bodemvolume van tenminste 100 m 3 grondwater. De functionele eigenschappen die de bodem voor mens, plant en dier heeft, zijn of dreigen in deze situatie ernstig te worden verminderd. Indien er sprake is van actuele risico s voor mens, dier of plant of van actuele risico s van verspreiding van verontreinigingen via het grond- of oppervlaktewater, wordt een geval van ernstige bodemverontreiniging als urgent beschouwd. Er moet dan binnen afzienbare tijd tot sanering worden overgegaan. De ernst en de urgentie van een geval van 13 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

14 waterbodemverontreiniging worden door het bevoegd gezag bij beschikking ex Wbb vastgesteld. Onderzoek verontreiniging waterbodems Bij een vermoeden van ernstige waterbodemverontreiniging moet degene die de waterbodem wil verplaatsen of verwijderen dit melden aan het bevoegd gezag en vervolgens een nader onderzoek (NO) uitvoeren om na te gaan of er sprake is van een geval van ernstige waterbodemverontreiniging. Als dit het geval is, moet in het NO de aard, concentratie en omvang van de verontreiniging worden bepaald en dient tevens te worden nagegaan of er actuele risico s bestaan voor de omgeving, als gevolg van de aanwezige verontreiniging. Saneringsdoelstelling en -maatregelen Een sanering van een waterbodem kan op diverse manieren plaatsvinden. Centraal hierbij staat dat de actuele risico s tot een aanvaardbaar niveau worden gereduceerd (saneringsdoelstelling). De Wbb geeft hiervoor de randvoorwaarden. De afweging van de wijze van saneren en de besluitvorming over de saneringsdoelstelling die daarbij bereikt moet worden vindt plaats tijdens het saneringsonderzoek. De initiatiefnemer voor de sanering stelt op basis van de uitkomsten van het saneringsonderzoek een saneringsplan op, dat goedgekeurd moet worden door het bevoegd gezag. De Wet bodembescherming voorziet in een ontheffingsmogelijkheid voor het opstellen van een saneringsplan in het geval de ernstig verontreinigde waterbodem wordt verwijderd voor het op diepte brengen van het water voor scheepvaart, het zogenaamde onderhoudsbaggerwerk. Bij de sanering van waterbodems is tot nu toe de meest gebruikte manier van saneren het (geheel of gedeeltelijk) verwijderen van de verontreinigde waterbodem. Naast sanering door het verwijderen van specie is het op bepaalde locaties mogelijk om te saneren door afdekking van de verontreinigde waterbodem. Afdekking kan plaatsvinden door natuurlijke sedimentatie of door het opbrengen van schone specie. Bestemming verwijderde waterbodems In de onderstaande figuur zijn de verschillende bestemmingsmogelijkheden voor (zoete) bagger weergegeven. De nummers geven de beleidsmatige voorkeursvolgorde aan. Omdat de bij saneringen vrijkomende bagger grotendeels (ernstig) verontreinigd is en met name uit klasse 3 en 4 bestaat, mag deze niet zomaar verspreid worden in het oppervlaktewater of op oevers en het land. 14 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

15 Bestemmingsmogelijkheden voor zoete bagger 1 verspreidbaar (klasse1, 2) 1 direct hergebruik Bagger 2 niet verspreidbaar (klasse 3, 4) 2 3 hergebruik na verwerking gecontroleerd bergen In een aantal situaties is het mogelijk om een (relatief schoon) zandig deel van de baggerspecie af te scheiden, waarna het zand kan worden hergebruikt als bouwstof. Het overige deel van de verontreinigde baggerspecie wordt in speciaal daarvoor ingerichte depots geborgen (gecontroleerd bergen). In een beperkt aantal situaties is het mogelijk om baggerspecie te verwerken tot bruikbare bouwstoffen. Hierdoor vermindert het te storten volume aan baggerspecie en wordt depotruimte uitgespaard. Om de verwerking van baggerspecie te stimuleren is de Stimuleringsregeling Verwerking Baggerspecie (SVB) ingevoerd. Daarnaast werd in 2004 een Minimum VerwerkingsStandaard (MVS) ingevoerd voor baggerspecie, op basis waarvan specie met een zandgehalte van 60% of meer als reinigbaar wordt beschouwd. Het beschikbaar hebben van voldoende bestemmingsmogelijkheden voor de ernstig verontreinigde baggerspecie (verwerkingscapaciteit, depots) is van wezenlijk belang om het saneringsprogramma te kunnen uitvoeren. Deze bestemmingsmogelijkheden verschillen sterk per regio. In het kader van de uitvoering van het Tien-jarenscenario Waterbodems wordt gewerkt aan een meer integrale aanpak van de programmering, de prioriteitstelling van projecten en van de planning van de depot- en verwerkingscapaciteit. 2.2 Actuele beleidsmatige ontwikkelingen Wijziging Wet Bodembescherming Momenteel ligt er een wetsvoorstel voor de wijziging van de Wet bodembescherming (Wbb). Dit wetsvoorstel is gebaseerd op het kabinetsstandpunt BEVER (beleidsvernieuwing bodemsanering). De consequenties van de wetswijziging voor het saneringsbeleid voor waterbodems worden uitgewerkt in de Circulaire saneringscriterium en saneringsdoelstelling waterbodems. Daarbij wordt ook rekening gehouden met de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water. 15 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

16 In de Circulaire wordt gebruik gemaakt van de bestaande interventiewaarden om vast te stellen of sprake is gevallen van ernstige waterbodemverontreiniging in het watersysteem. Dergelijke gevallen hebben in principe een saneringsnoodzaak. Daarbij wordt aan de hand van nader onderzoek bezien of sprake is van ontoelaatbare risico s voor mens, natuur, oppervlaktewater of grondwater. Is dit niet het geval, dan wordt het saneringscriterium niet overschreden en is er geen reden voor spoedige sanering. Wel kunnen dan in dat geval vanuit verantwoord water(bodem)beheer maatregelen nodig zijn om de risico s van de aanwezige verontreiniging te beperken (b.v. monitoring). Bij overschrijding van het saneringscriterium is sprake van ontoelaatbare risico s en dient de betreffende sanering met spoed te worden gesaneerd. Deze spoedeisendheid vervangt de huidige term urgentie en is van belang voor het vaststellen van het tijdstip van saneren. Bij de vaststelling van het tijdstip voor de sanering wordt rekening gehouden met het niveau van herverontreiniging. Is dit te hoog dan is sanering niet zinvol vanwege onvoldoende (duurzaam) rendement van de sanering. In dergelijke gevallen wordt het tijdstip van saneren gekoppeld aan het bereiken van afdoende resultaat van de aanpak van de verantwoordelijke bronnen van water(bodem)verontreiniging. In de volgende programmering ( ) wordt de wetswijziging Wbb geïmplementeerd. Dit zal naar verwachting slechts beperkte consequenties hebben voor de prioritering van (de aanpak van) verontreinigde waterbodemlocaties (zie paragraaf 4.1). Implementatie Kaderrichtlijn Water In het kader van de implementatie van de Kaderichtlijn Water worden chemische en ecologische doelstellingen voor de waterkwaliteit van alle zogenaamde waterlichamen gedefinieerd. Deze doelstellingen hebben het karakter van een resultaatverplichting (richting Brussel). De doelstellingen, die in principe in 2015 behaald moeten worden, worden leidend voor de toekomstige beoordeling van de saneringsnoodzaak van verontreinigde waterbodems. In 2009 moeten de maatregelen die Nederland gaat nemen om de doelstellingen te bereiken duidelijk zijn. De maatregelenpakketten, die ondermeer zullen bestaan uit saneringen van waterbodems, worden dan gepubliceerd in de Stroomgebiedbeheersplannen (SGBP). Middels de in de vorige paragraaf beschreven wijziging van de Wbb is reeds een eerste stap gezet in de aanpassen van de beoordeling van waterbodems aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water. In een tweede stap, die gezet zal worden in het kader van de juridische inbedding van het waterbodembeleid in de toekomstige Integrale Waterwet (IWW), zal het waterbodembeleid verder KRW-proof gemaakt worden. 16 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

17 2.3 Financieel kader saneringsprogramma Het budget voor waterbodemsaneringen in de rijkswateren is voor het overgrote deel afkomstig uit de rijksbegroting en bedraagt jaarlijks circa 25 miljoen euro. Dit geld is bestemd voor onderzoek en sanering van verontreinigde waterbodems in de rijkswateren, voor zover RWS de sanering op eigen initiatief moet uitvoeren omdat noch een vervuiler, noch een eigenaar of belanghebbende aanwezig of aanspreekbaar is. Voor saneringen die RWS in het kader van baggerwerken ten behoeve van vaarwegbeheer, veiligheid of herstel- en inrichtingsmaatregelen uitvoert, worden slechts de extra kosten die in het verband met de sanering moeten worden gemaakt uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren gefinancierd. Indien er saneringen worden uitgevoerd in het kader van het RWS-project Ruimte voor de Rivier, worden de saneringskosten gefinancierd uit dit project. Gezien het relatief beperkte budget kan per jaar slechts een beperkt aantal locaties in aanmerking komen voor daadwerkelijke sanering. In het voorjaar van 2002 is eenmalig een extra impuls van 40 miljoen euro gegeven aan het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren. Dit is gedaan op basis van het bestuurlijk advies van de Commissie Verheijen, naar aanleiding van het Tien-jarenscenario Waterbodems. 2.4 Bevoegd gezag en initiatiefnemer Voorkeursvolgorde initiatiefnemers Het bevoegd gezag voor de Wbb, de Minister van Verkeer en Waterstaat, wijst een initiatiefnemer aan als verantwoordelijke voor de aanpak en voor financiering van waterbodemsaneringen. De Wet bodembescherming (Wbb) kent de volgende voorkeursvolgorde voor de aanwijzing van de initiatiefnemer: 1. De veroorzaker van de verontreiniging. 2. Indien er geen veroorzaker is of als deze niet aangesproken kan worden, wordt de eigenaar van de waterbodem of degene die belang heeft bij het verwijderen van de waterbodem aangesproken als initiatiefnemer. De regionale dienst van RWS is bijvoorbeeld initiatiefnemer indien ernstige verontreiniging moet worden verwijderd vanuit het belang van vaarwegbeheer. De gemeente is initiatiefnemer indien ernstige verontreiniging moet worden verwijderd voor het onderhoud of de uitbreiding van een gemeentelijke haven langs een rijkswater. 3. Indien noch de vervuiler, noch een eigenaar of belanghebbende aanwezig of aanspreekbaar is, zal het bevoegd gezag zelf het initiatief nemen om een eventuele sanering te onderzoeken en uit te voeren. Voor de rijkswateren ligt het initiatief dan bij de regionale dienst van RWS. 17 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

18 Indien het initiatief niet bij de regionale dienst van RWS ligt wordt gesproken over initiatief en financiering door derden. Indien het initiatief bij een regionale dienst van RWS ligt spreekt men over saneringen in eigen beheer. Bevoegd gezag Afhankelijk van het type initiatiefnemer wordt de verantwoordelijkheid van de Minister van Verkeer en Waterstaat als bevoegd gezag voor vergunningverlening inzake de Wbb gedelegeerd naar: 1. De Hoofdingenieur-Directeur van de betreffende regionale dienst van RWS in het geval het initiatief bij derden ligt, zoals de gemeente. 2. De Inspectie van Verkeer en Waterstaat indien het initiatief bij de regionale dienst van RWS ligt. Op 1 juni 2000 is het Besluit aanwijzing zijwateren (BAZ) in werking getreden. Voor de uiterwaarden 1 betekent dit dat het gebied in Wvobeheer bij RWS is gekomen. RWS dient als waterkwaliteitsbeheerder hierbij ook aandacht te geven aan het waterbodembeheer. 1 Uiterwaarden behoren tot het winterbed van de rivier en worden daarom als waterbodem beschouwd. 18 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

19 3 Verantwoording 2004 en uitvoering In paragraaf 3.1 is een verantwoording gegeven over de middelen die in 2004 zijn besteed uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren. Paragraaf 3.2 bevat een voortgangsrapportage voor 2004 van onderzoek naar en aanpak van (vermoedelijk) ernstig verontreinigde waterbodemlocaties in de beheersgebieden van de regionale diensten van RWS. Voor zover mogelijk zijn ook de activiteiten van het eerste half jaar van 2005 gerapporteerd. Een samenvatting van de voortgang in 2004 en uitvoering in 2005 is per dienst weergegeven in een tabel. Een toelichting op het format van de tabellen is te vinden in bijlage F. In paragraaf 3.3 is de huidige status van het saneringsprogramma beschreven. 3.1 Verantwoording 2004 De locaties waaraan door RWS in 2004 middelen zijn besteed uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren zijn gepresenteerd in de onderstaande tabel. In deze tabel zijn naast de regionale diensten ook de uitgevoerde activiteiten weergegeven. Locaties die door derden zijn onderzocht of gesaneerd zijn niet in deze tabel opgenomen indien de financiering niet heeft plaatsgevonden uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren Uit budget waterbodemsanering rijkswateren gefinancierde activiteiten in 2004 Nr Locatie Dienst Activiteit 19 Malburgerhaven RWS-ON SO 44 Hollandsche Ijssel RWS-ZH S 44 b Goudse projecten (Hollandsche IJssel) RWS-ZH SP 48 b Hollandsch Diep West diepe delen RWS-ZH SP 53 Schokkerhaven RWS-IJG ES 86 Vecht RWS-UT VO 89 Amsterdam Petroleumhaven RWS-NH S 92 Kanaal door Walcheren & Arnekanaal RWS-ZL SO 148 a Sliedrechtse Biesbosch fase 1 RWS-ZH SO 149 Jan van Riebeeckhaven e.o. RWS-NH NO 223 Lek RWS-ZH NO/SO 223 a Gors Drinkwaterinlaat (Lek) RWS-ZH NO 19 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

20 223 b Gors Veerweg (Lek) RWS-ZH NO 223 e Gors De Hoop (Lek) RWS-ZH VO 310 Koornwaard RWS-LB NO 314 Diverse havens Hoorn fase 1 RWS-IJG S/ES 331 Ur RWS-LB S 340 Gors Landhoeve Lek (deelsanering) RWS-ZH S 352 Ketelhaven RWS-IJG S 353 Houthemdervloedgraaf RWS-LB NO/SO 354 Diverse havens Hoorn fase 2 RWS-IJG NO/SO/SP Oriënterende Onderzoeken Om meer zicht te krijgen op de (nog resterende) saneringsopgave voor RWS is in 2004 besloten om uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren eenmalig te investeren in de uitvoering van oriënterende onderzoeken. Het gaat om onderzoeken voor een aantal locaties waar sanering naar verwachting urgent is, maar waarvan nog erg weinig gegevens bekend zijn. De oriënterende onderzoeken worden vanwege efficiency redenen centraal uitgevoerd door RIZA in samenwerking met de regionale diensten. Het doel van de oriënterende onderzoeken, die ook een risicobeoordeling bevatten, is het zo efficiënt mogelijk duidelijk krijgen of een sanering op korte termijn noodzakelijk is, of dat er geen duidelijke argumenten zijn voor een snelle aanpak van de locatie. Hierbij spelen alle voor een saneringsbeslissing relevante aspecten een rol, zoals samenloop met inrichtingsmaatregelen, onderhoud, mate van risico's voor mens en milieu. Bij de risicobeoordeling van de verontreinigde waterbodems wordt reeds zoveel mogelijk rekening gehouden met de uitgangspunten en doelstellingen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Begin 2005 is voor op de volgende locaties een oriënterend onderzoek inclusief eerste risicobeoordeling gestart: Viane slikken en haven [103] Venlo km industriehaven [38] Makkum industriehaven [58] Lemmer toegang Magrietsluis [57] In de tweede helft van 2005 zullen op meerdere locaties van het saneringsprogramma vergelijkbare oriënterende onderzoeken worden opgestart. Hierbij zal de kennis en ervaring die is opgedaan tijdens het onderzoek voor de hierboven genoemde vier locaties worden ingezet. 20 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

21 3.2 Voortgang 2004 en uitvoering 2005 per dienst RWS IJsselmeergebied Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiat. Finan. Initiat. 53 Schokkerhaven ES 56 Diverse havens Urk ES 314 Diverse havens Hoorn fase 1 S/ES X X 352 Ketelhaven S S/ES 354 Diverse havens Hoorn fase 2 NO/SO/SP X X S X X De in 2000 aangevangen sanering van het Ketelmeer bestaat uit een tweetal fases, die zijn onderverdeeld in deelprojecten: Eerste fase: Ketelmeer-Oost. De deelsaneringen Schokkerhaven [53] en Ketelhaven [352] maken hier onderdeel van uit; Tweede fase: Ketelmeer-west excl. diepe putten [52]. Begin 2004 is de staat van afrekening van het grote saneringsbestek Ketelmeer-Oost opgemaakt en tot financiële afronding gekomen. Het eindconcept van de Tussenrapportage Ketelmeer-Oost is eind 2004 opgeleverd. Deze rapportage geeft opgedane kennis en ervaringen weer die wordt ingezet voor de tweede fase in de periode Dit is overeengekomen met bevoegd gezag. Het evaluatie rapport van het deelproject sanering Schokkerhaven [53] van Ketelmeer-Oost is geaccepteerd door het bevoegd gezag, zodat het project als formeel afgesloten kan worden beschouwd. Het project wordt opgenomen in de lijst met uitgevoerde saneringen (Bijlage D). In 2004 viel het deelproject Ketelhaven [352] van Ketelmeer-Oost af in de aanbodgarantie voor de grootschalige proef verwerking baggerspecie (GBV). De aanbesteding van de sanering Ketelhaven heeft tweede helft 2004 plaatsgevonden en de sanering wordt naar planning in 2005 afgerond. Eind 2004 is het eindconcept van de Tussenrapportage Ketelmeeroost opgeleverd. Deze rapportage geeft de opgedane kennis en ervaringen weer die, zoals overeengekomen met het bevoegd gezag, ingezet voor de sanering van Ketelmeer-West [52] in de periode Verder is in 2005 de rapportage Toetsing uitgangspunten sanering Ketelmeer-west gepubliceerd. Het saneringsproject Diverse havens Urk [56] is reeds in 2003 tot een afronding gekomen. In 2004 is de inhoud van het scheidingsbekken op IJsseloog verwerkt en leeggemaakt, waarvan de afgescheiden hoeveelheid klasse 1 zand en schoon zand, wederom in een wegenproject op Urk is toegepast. Het project is het afgelopen jaar ook 21 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

22 financieel afgerond met de gemeente Urk. Het evaluatierapport is opgemaakt en is door het bevoegd gezag goedgekeurd. Het project is nu formeel afgesloten en is opgenomen in de lijst met uitgevoerde saneringen (bijlage D). De eerste fase van de sanering van de Diverse Havens Hoorn fase 1 [314] is na een voorspoedig verloop in 2004 afgerond. Het evaluatierapport is door bevoegd gezag goedgekeurd en ook dit project gaat de nazorgfase in. Het nader onderzoek voor Diverse Havens Hoorn fase 2 [354] is medio 2004 opgeleverd. Met de gehele sanering is ongeveer m3 gemoeid waarvan driekwart van de sanering ten laste komt van RWS. De voorbereidingen voor de realisatie van de saneringen in de tweede fase zijn verder ter hand genomen. In de tweede helft van 2005 wordt gestart met de uitvoering van de saneringen. RWS Limburg Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiatief Finan. Initiatief 310 Koornwaard NO SO 331 Ur S X X 335 Houtbemdervloedgraaf NO/SO SP/S X 342 Pol NO 343 Grote Heg NO 344 Brandt NO 345 Kuilkensgreend NO Voor de locatie Koornwaard [310] zijn in 2004 in het kader van nader onderzoek de kwaliteit van de deklaag, het grondwater en het oppervlaktewater opnieuw in beeld gebracht. Aan de hand van deze gegevens heeft RWS Limburg eind 2004 bij de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) een verzoek ingediend tot het vaststellen van de ernst en urgentie van de waterbodemverontreiniging ingevolge de Wet bodembescherming. De locatie heeft een categorie 1 urgentie gekregen, wat betekent dat binnen 4 jaar moet worden begonnen met de uitvoering van de sanering.in 2005 wordt het saneringsonderzoek geactualiseerd en de monitoring van de kwaliteit van de grondwater en het oppervlaktewater voortgezet. Sinds inwerkingtreding van het Besluit Aanwijzing Zijwateren (BAZ) is RWS bevoegd gezag in het kader van de Wet bodembescherming voor een gedeelte van de Ur [331]. De bevoegdheid voor het overige gedeelte van de Ur blijft bij de provincie Limburg liggen. In 2004 is de uitvoering van de sanering van de hele Ur afgerond. Van het gedeelte van de Ur binnen de bevoegdheid van RWS is in totaal circa m 3 slib ontgraven en afgevoerd naar Weert voor verwerking 22 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

23 en stort. Het definitieve milieukundig evaluatierapport is eind 2004 door het bevoegd gezag geaccepteerd. Evenals voor de Ur is Rijkswaterstaat sinds de inwerkingtreding van het BAZ bevoegd gezag voor Houtbemdervloedgraaf [335]. Voor deze locatie is in 2004 een nader onderzoek en saneringsonderzoek uitgevoerd. In 2005 wordt het saneringsplan opgesteld. Op basis van dit saneringsplan wordt in overleg met betrokken partijen afspraken gemaakt over de financiering en uitvoering van de sanering. Overdracht saneringslocaties provincie Naar aanleiding van de geplande wijziging van bevoegdheden (het delegatiebesluit) is in 2001/2002 in overleg met de provincie een inventarisatie uitgevoerd van de mogelijke bodemsaneringlocaties waarvan de dossiers overgedragen moeten worden van de provincie naar het Rijk. Hierbij zijn de volgende locaties naar voren gekomen: 6 voormalige stortplaatsen waar aanvullingen hebben plaatsgevonden met mijnsteen/mijnslik; 19 overige voormalige stortplaatsen; 64 overige locaties (met name kleinschalige verdachte locaties zoals overstorten, lozingspunten e.d.). De definitieve datum voor de wijziging van het delegatiebesluit is vastgesteld op 1 april Op basis van een verdere inventarisatie van de verontreinigingssituatie zijn inmiddels de volgende locaties naar voren gekomen waar (vermoedelijk) sprake is van een ernstig geval van bodemverontreiniging: [342] Pol; [343] Grote Heg; [344] Brandt; [345] Kuilkensgreend; [346] Slikvijvers uiterwaarden Urmond; [347] Elba; [348] Borgharen II/III; [349] Batstraat en [350] oude sloot. Voor de mijnsteenlocaties Pol [342], Grote Heg [343], Brandt [344] en Kuilkensgreend [345] zijn in 2004 alle beschikbare resultaten van verkennende onderzoeken geïnventariseerd. In 2005 is gestart met het uitvoeren van nadere onderzoeken. Om beter inzicht te krijgen in de omvang van de saneringslocaties in het winterbed van de Maas in Limburg wordt in 2005 het archief van de relevante saneringslocaties formeel overgedragen van de provincie Limburg naar RWS Limburg. Aan de hand van deze gegevens zullen alle locaties die nu in het kader van het BAZ onder beheer van RWS Limburg vallen en waarvoor nog geen verkennende of nadere onderzoeken zijn gestart, gescreend worden. RWS Noord-Brabant Voor 2004 en 2005 zijn geen onderzoeksactiviteiten of saneringen in het kader van het saneringsprogramma gepland. 23 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

24 RWS Noord-Holland Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiat. Finan. Initiat. 89 Amsterdam Petroleumhaven S S 149 Jan van Riebeeckhaven e.o. NO NO 341 Waterbodem Slochtereiland Noord-Hollands kanaal NO De sanering van de Amsterdam Petroleumhaven [89] is in 2004 echt van start gegaan met het afgraven van verontreinigd slib op taluds en vervolgens het verwijderen van de hotspot plus specie op de bodem van de haven. De werkzaamheden vinden plaats door een bouwteam waaraan naast Rijkswaterstaat Noord-Holland ook het Gemeentelijk Havenbedrijf Amsterdam en de aannemer deelnemen. Naar verwachting is de sanering in mei 2006 voltooid. De aannemer zal dan in totaal zal zo n m 3 specie verwijderd hebben. Daarvan wordt m 3 zonder bewerking gestort in depot Averijhaven, m 3 verwerkt door middel van zandscheiding en m 3 thermisch gereinigd. In 2004 is gestart met het nader onderzoek van de saneringslocatie Jan van Riebeeckhaven Amsterdam en omgeving [149]. De locatie betreft naast de Jan van Riebeeckhaven een deel van het Noordzeekanaal en (delen van) de zijkanalen E, G en H. De begrenzing van het onderzoeksgebied is vastgesteld op basis van de mogelijke ernstige verontreiniging van de waterbodem met dioxine-achtige stoffen. In het Noordzeekanaal overlapt de saneringslocatie die van het onderhoudsbaggerwerk. Daarom vindt het waterbodemonderzoek voor de sanering en het onderhoud gecombineerd plaats. Voor het nader onderzoek is een plan van aanpak opgesteld bestaande uit 1) een vooronderzoek, 2) een beoordelingsystematiek die specifiek gericht is op de risico s van met dioxine verontreinigde waterbodems en 3) een bemonsterings- en analyseplan. In de eerste helft van 2005 hebben de bemonsteringen en analyses plaatsgevonden. In 2004 is tevens gestart met de voorbereidingen voor nader onderzoek van de waterbodems rond het Slochtereiland in het Noord-Hollands kanaal [341]. In 1995 heeft Rijkswaterstaat Noord-Holland het beheer van het Noord-Hollands kanaal overgedragen aan de provincie Noord- Holland in het kader van de overdrachten Brokx-nat. Ook het eigendom van het kanaal wordt overgedragen aan de provincie, met uitzondering van het Slochtereiland met omliggende waterbodem. Dit wil de provincie vanwege de extreme verontreiniging pas overnemen na sanering. Een historisch onderzoek dat in januari 2005 is afgerond heeft een overzicht gegeven van de verontreiniging die in de loop van jaren is ontstaan en heeft een aantal partijen benoemd als mogelijke eigenaar van het afval. In 2005 is gestart met het nader onderzoek. 24 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

25 RWS Noord-Nederland In 2004 zijn voorbereidende onderzoeken gedaan in verband met het opruimen van het tijdelijke depot met verontreinigd baggerslib te Delfzijl (Delfzijl Depot Zeehavenkanaal, [110]). In 2005 wordt dit tijdelijke depot gesaneerd. RWS Oost-Nederland Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiat. Finan. Initiat. 2 Haven: Lobith Tolkamer vluchthaven S ES 19 Malburgerhaven Arnhem SO X X S X X 29 Vaargeul Beneden IJssel Kampen/Ketelmeer SP X S 93 Twenthekanaal km Markerink Lochem SO X SP X 147 Industrieterrein Olasfa te Olst S X X 351 Ontmanteling depots Twentekanalen S S Lobith Tolkamer Vluchthaven [2] De nautische baggerwerkzaamheden bij de vluchthaven zijn in 2004 afgerond. De specie bevatte ondermeer klasse 4 materiaal en is afgevoerd naar depot IJsseloog. De evaluatie van de sanering vindt in 2005 plaats. Deze sanering is niet gefinancierd uit het budget voor waterbodemsanering rijkswateren. Malburgerhaven Arnhem [19] Het bestuurlijk contract over de voorgenomen sanering tussen RWS en de gemeente Arnhem is in 2004 afgesloten. De voorbereidingsfase voor aanbesteding van de saneringswerkzaamheden is nagenoeg afgerond. Daarnaast zijn de benodigde vergunningen aangevraagd. Binnen de werkings- en uitvoeringssfeer van het project Sanering Malburgerhaven Arnhem is een tweetal grote activiteiten in voorbereiding. Het gaat daarbij om de revitalisering van het industriegebied de Kleefsche Waard en de invulling van het dijkverbeteringproject Westervoortsedijk/Pleyroute. Vanuit efficiency oogpunt (minimalisering van technische uitvoeringsrisico s en beperking van maatschappelijke overlast tijdens de werkzaamheden) wordt bezien of projectonderdelen van de verschillende projecten verder op elkaar afgestemd kunnen worden. Hiervoor is overleg gaande met de betrokken overheden. Naar verwachting heeft een en ander een beperkte invloed op de planning van de sanering van de Malburgerhaven. De afronding van de sanering blijft voorzien voor Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

26 Vaargeul Beneden IJssel Kampen / Ketelmeer [29] In 2004 zijn de verbeteringswerkzaamheden in de vaargeul van de Beneden IJssel opgestart en voor ca. 80 % afgerond. Deze verbeterwerkzaamheden worden gecombineerd met een sanering. Het vrijkomende (schone) materiaal is grotendeels gebruikt voor de aanleg van een aantal eilanden binnen een natuurontwikkelingsproject aan de monding van de IJssel. Het nog vrijkomende sterk vervuilde materiaal wordt naar depot IJsseloog afgevoerd. De werkzaamheden worden in 2005 afgerond. Medefinanciering vanuit Brussel maakte uitvoering van de werkzaamheden mogelijk. Deze sanering is niet gefinancierd uit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren. Twenthekanalen km Markerink Lochem [93] De provincie Gelderland is bezig met de partiele sanering van de landbodem van het Markerink terrein langs het Twenthekanaal. Gelet op het voorspoedige verloop van de landbodemsanering en de samenhang tussen de land- en waterbodemsanering, is besloten om de voorbereiding van de waterbodemsanering (saneringsonderzoek) vervroegd op te starten in 2005 in plaats van Zwarte Water km [96] Deze locatie wordt samengevoegd met de locatie Zwarte Meer [339] tot de locatie Zwarte Water en Zwarte Meer [339], waarvoor RWS Ijsselmeergebied de activiteiten in het kader van het saneringsprogramma zal coördineren. De voorbereidingen voor het nader onderzoek van het Zwarte Water en Zwarte Meer [339] zijn gestart. Het nader onderzoek staat geprogrammeerd voor de periode en wordt getrokken door RWS IIsselmeergebied. Invaart Maas-Waalkanaal [134] De geplande werkzaamheden worden in uitgevoerd. Industrieterrein Olasfa te Olst [147] De voorbereidingen voor het uitvoeren van de eerste fase van de sanering van Olasfa-terrein te Olst zijn gestart. De eerste fase omvat het verwijderen van de vervuilde toplaag plus een aantal hotspots in het terrein, zes meter onder het maaiveld. De eerste uitvoeringsfase staat geprogrammeerd voor de periode en wordt getrokken door de provincie Overijssel. Het Rijk draagt financieel bij. Ontmanteling depots Twentekanalen [351] De ontmanteling van een vijftal vervuilde baggerdepots langs de Twenthekanalen binnen de gemeente Hof van Twenthe is in 2004 opgestart. Het gaat daarbij om de depots: Bolksbeek; Schipbeek; de Mheene; de Bree; Molenbeek. 26 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

27 Een gedeelte van het vrijkomende materiaal wordt be-/verwerkt tot een gecertificeerde bouwstof en gebruikt bij de aanleg van de rondweg nabij Almelo Wierden in het N35 tracé. Afronding van de werkzaamheden is voorgenomen in Saneringsvisie In 2004 is gewerkt aan een eerste aanzet voor een saneringsvisie voor RWS Oost-Nederland. In deze saneringsvisie wordt een onderscheid gemaakt tussen saneringsgevallen die veroorzaakt zijn door een diffuse bron of door een puntbron. De inzichten uit de saneringsvisie zullen in de volgende versie van het saneringsprogramma ( ) worden verwerkt. RWS Utrecht Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiat. Finan. Initiat. 86 Vecht VO Bij de overdracht van de Vecht aan de regionale waterbeheerder heeft het Rijk de financiële verplichtingen ten aanzien van de sanering van de waterbodem van de gehele Vecht [86] op zich genomen. Dit geldt zowel voor het Noord-Hollandse als voor het Utrechtse deel van de Vecht. Overeengekomen is dat RWS Utrecht zorg zal dragen voor de financiële afwikkeling van de gehele sanering. In 2004 is gestart met een verkennend onderzoek naar de nut en noodzaak van de sanering, de sanerings-, verwerkings- en stortmogelijkheden. Verder is in 2004 een kostenraming opgesteld. Het verkennend onderzoek wordt in 2005 geëvalueerd. In 2006 zal het nader onderzoek van start gaan. RWS Zeeland Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiatief Finan. Initiatief 92 Kanaal door Walcheren & Arnekanaal NO/SO SO/SP In 2004 is het nader onderzoek voor het Kanaal door Walcheren & Arnekanaal [92] afgerond, een saneringsvisie opgesteld en een begin gemaakt met het saneringsonderzoek. In de saneringvisie is de saneringsdoelstelling geformuleerd en is een keuze gemaakt voor een uit te werken saneringsvariant. De saneringsvisie is door alle betrokken partijen bestuurlijk bekrachtigd. In 2005 wordt de sanering verder 27 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

28 voorbereid middels het uitvoeren van een saneringsonderzoek en het opstellen van een saneringsplan. Op de locatie Viane Slikken & haven [103] vindt in 2005 een oriënterend onderzoek plaats, op basis waarvan een eerste oordeel gegeven kan worden over ernst, urgentie en het saneringsrendement. RWS Zuid-Holland Locatiegegevens Activiteit Derden Activiteit Derden Nr Locatie Finan. Initiatief Finan. Initiatief 44 Hollandsche Ijssel SO/SP/S SO/SP/S 44 b Goudse projecten (Hollandsche IJssel) SP 48 Hollandsch Diep SO/SP/S S 48 b Hollandsch Diep West diepe delen S 49 Haringvliet S ES 50 Dordtse Biesbosch SO 118 Brabantse Biesbosch SO X X SO X X 148 Sliedrechtse Biesbosch SO S 148 a Sliedrechtse Biesbosch fase 1 SP 221 Oude Maas S/ES X X S/ES X X 222 Noord NO 223 Lek SO SO/SP/S 223 a Gors Drinkwaterinlaat (Lek) NO X 223 b Gors Veerweg (Lek) NO 223 e Gors De Hoop (Lek) VO 340 Gors Landhoeve Lek (deelsanering) S S In 2004 is verder gewerkt aan de sanering van de Hollandsche IJssel [44]. Deze sanering wordt stapsgewijs uitgevoerd en strekt zich uit over meerdere jaren. In 2004 zijn de deelsaneringen Baai van Krimpen en Loswal III opgeleverd. De deelsaneringen Zellingwijk [44a] en de Goudse projecten [44b] worden voorbereid. In 2005 wordt met de uitvoering gestart. Voor de overige projecten wordt (zo kort mogelijk voor de uitvoering) saneringsonderzoek uitgevoerd. In 2005 wordt het eindrapport opgeleverd van de monitoring van deelsaneringen in 2000 en De ervaringen van deze deelsaneringen worden gebruikt om ook bij andere saneringen een functionele en kosteneffectieve aanpak mogelijk te maken. Bij de bouw van het depot Hollandsch Diep komt schoon sediment vrij. Hiermee worden verontreinigde diepe delen van het Hollandsch Diep [48] afgedekt. In 2005 wordt met de uitvoering gestart. De proefsanering in het Haringvliet [49] van 2002 is in 2004 uitgebreid. Hierbij is opnieuw gebruik gemaakt van schoon afdekmateriaal dat bij een ander werk vrijkwam. Op basis van 28 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

29 monitoring wordt deze proefsanering geëvalueerd. In 2005 wordt een saneringsplan opgesteld om ook de overige diepe delen van het Hollandsch Diep op deze wijze af te dekken. In 2005 is de planstudie naar de sanering van de Dordtse Biesbosch [50] gestart. De sanering van de Sliedrechtse Biesbosch [148] is in 2004 voorbereid. In 2005 start de uitvoering van de 1 e fase [148a]. Daarnaast wordt de 2 e fase [148b] voorbereid, zodat deze in 2006 aansluitend op de eerste fase kan starten. Bij de saneringen van de kreken in de Biesbosch wordt gebruik gemaakt van een combinatie van verwijdering en afdekking. Begroeide oevergebieden worden zoveel mogelijk intact gelaten omdat het middel van sanering waarschijnlijk erger zou zijn dan de kwaal. Door monitoring van een proefproject wordt nagegaan in hoeverre dit uitgangspunt correct is. Verder ontstaat een deel van de benodigde leeflaag naar verwachting door natuurlijke processen (hoge sedimentatiesnelheden na gedeeltelijke verwijdering van de verontreiniging). Hierdoor is de komende jaren intensieve monitoring en nazorg noodzakelijk. In 2005 wordt nader onderzoek uitgevoerd in de Rietbaan [222a], een onderdeel van de Noord [222]. Planvorming en uitvoering worden afgestemd op de herstructurering van de oevers (project Noordoevers) in samenwerking met de betrokken overheden. Net als bij de Hollandsche IJssel verloopt de sanering van de Lek [223] stapsgewijs en strekt deze zich uit over meerdere jaren. In 2005 wordt de deelsanering Gors Landhoeve Lek [340] opgeleverd. Ook wordt verder gewerkt aan de planstudie naar andere deelsaneringen. In de Oude Maas [221] vinden deelsaneringen plaats die niet vanuit het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren worden gefinancierd. In 2004 is een baggerwerk langs een kade in de Krabbegeul bij Dordrecht opgeleverd. In 2005 wordt de sanering van de voormalige stortplaats Klein Profijt opgeleverd. Verder worden in 2005 Wbb-beschikkingen verleend voor deelsaneringen in de Brabantse Biesbosch [118]. Deze saneringen worden uitgevoerd in verband met ontpolderingen ten behoeve van rivierverruiming en natuurontwikkeling (Zuiderklip en Noordwaard). Daarnaast worden ook in andere watersysteemdelen werkzaamheden (door derden) uitgevoerd waarvoor Wbb-beschikkingen zijn verleend. 3.3 Landelijke status saneringsprogramma 2005 Tot op heden zijn 381 (vermoedelijk) ernstige gevallen van waterbodemverontreiniging in rijkswateren gemeld en/of anderszins bekend bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Van deze gevallen zijn er 95 afgevoerd, omdat nader onderzoek heeft uitgewezen dat het geen daadwerkelijk ernstig geval van waterbodemverontreiniging 29 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

30 betreft óf vanwege administratieve redenen (zie bijlage E definitief afgevoerde locaties). 56 daadwerkelijk ernstig verontreinigde locaties zijn inmiddels gesaneerd (bijlage D uitgevoerde saneringen). Momenteel zijn nog 230 bekende (potentiële) saneringslocaties niet (volledig) gesaneerd. Van deze 230 locaties hebben er 37 de status ernstig en (zeer) urgent en11 de status ernstig en niet urgent. In 182 gevallen dient nader onderzoek uitsluitsel te geven over de ernst en/of urgentie. Op dit moment worden 11 locaties gesaneerd. Voor 7 locaties vindt nader onderzoek plaats op basis waarvan de ernst en urgentie van het geval van waterbodemverontreiniging wordt vastgesteld. Voor 8 locaties wordt de sanering momenteel voorbereid. De statuslijst in bijlage C bevat een overzicht van alle (potentiële) saneringslocaties. In deze statuslijst wordt het stadium van de (vermoedelijk) ernstig verontreinigde waterbodemlocaties in het Wbbtraject weergegeven en de status van verontreiniging (voor zover bekend). Locaties die al gesaneerd zijn, maar waarvoor nog een evaluatie loopt of is gepland zijn ook (nog) in deze lijst weergegeven. In bijlage D is een lijst met locaties opgenomen waarvoor de sanering (gedeeltelijk) is voltooid. Voor een aantal van deze locaties volgt nog een evaluatie van de sanering of is momenteel sprake van nazorg. In bijlage E is een lijst weergegeven met afgevoerde locaties. 30 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

31 4 Programmering In dit hoofdstuk wordt de programmering van onderzoeken en saneringen voor de planperiode verantwoord en gepresenteerd. Hoewel RWS voornemens is om de programmering uit te voeren kan gedurende de planperiode worden afgeweken van de planning op grond van: ontwikkelingen in beleid en wet- en regelgeving; procedurele en financiële afwegingen. In paragraaf 4.1 is een beschrijving van de prioritering opgenomen, die aan de basis ligt van de programmering. In paragraaf 4.2 wordt de programmering voor gepresenteerd (tabel 1) en wordt een algemene toelichting gegeven op de programmering. In paragraaf 4.3 wordt de meerjarenplanning gepresenteerd voor de verschillende regionale diensten van RWS. De geplande activiteiten zijn in tabellen voor de verschillende diensten weergegeven. Bijzonderheden ten opzichte van de programmering van vorig jaar (planperiode ) zijn middels tekstbijdragen toegelicht. Indien vervuilers, de eigenaar van de waterbodem of een belanghebbende derde partij de onderzoeks- en saneringsactiviteiten (mede)financieren, is dit in de tabellen voor de verschillende regionale diensten aangegeven. 4.1 Prioritering Gezien het grote aantal (potentiële) saneringslocaties, de eindigheid van de beschikbare budgetten en het ontbreken van voldoende bestemmingsmogelijkheden, is het niet mogelijk om alle verontreinigde locaties in één planperiode te onderzoeken en te saneren. Om een eenduidige en transparante afweging tussen locaties te kunnen maken is daarom in 2003 een prioriteringssystematiek geïntroduceerd (Schmidt et al., 2003). De prioritering is gebaseerd op: 1. Het saneringsrendement. Het saneringsrendement is gedefinieerd als de milieuwinst van een sanering gedeeld door de totale kosten van de sanering. De milieuwinst wordt berekend op basis van een schatting van de afname van het oppervlak met actuele risico's ( risicoreductie ) dat door de sanering bereikt wordt. De volgende risicopaden worden hierbij beschouwd: 31 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

32 ecosysteem (plant en dier) humaan (de mens) verspreiding van verontreinigingen via het grondwater verspreiding van verontreinigingen naar en via het oppervlaktewater Bij schatting van de actuele risico s die (eventueel) resteren nadat de sanering heeft plaatsgevonden wordt rekening gehouden met een eventuele kans op herverontreiniging ( dweilen met de kraan open ). Ook wordt rekening gehouden met de verwachte natuurlijke afdekking door sedimentatie van relatief schoon sediment. Verder worden de risico s gewogen naar de gebruikersfuncties van het gebied waarin de verontreinigde locatie ligt. Indien een locatie bijvoorbeeld ligt in een gebied dat veel gebruikt wordt voor recreatie, levert de afname van actuele humane risico s door sanering een relatief hoge milieuwinst en hoog saneringsrendement op. Bij de berekening van het saneringsrendement worden de kosten betrokken die ten laste komen van het budget voor waterbodemsanering in rijkswateren en niet de (eventueel aanvullende) kosten die ten laste komen van bijvoorbeeld het RWS-budget voor Beheer & Onderhoud. 2. Het stadium van het onderzoek. Indien het nader onderzoek is afgerond wordt geprioriteerd met als doel de sanering ten uitvoer te brengen op de locaties met een hoog saneringsrendement. Op de locaties waar nog geen nader onderzoek is uitgevoerd, wordt geprioriteerd met als doel een nader onderzoek uit te voeren op de locaties met een verwacht hoog saneringsrendement. Om verjaring van onderzoeksresultaten te voorkomen wordt als doel gesteld om de periode tussen zowel oriënterende/verkennende onderzoeken en nader onderzoek als tussen nader onderzoek en de uitvoering van de sanering, zo kort mogelijk te houden. 3. Overige factoren Wettelijke verplichtingen, samenloop met andere projecten, bestuurlijke en politieke argumenten, regionale spreiding, de verhouding tussen onderzoek en uitvoering, de programmering van het voorgaande jaar, acute risico s, en de verantwoording van de uitgaven van het voorgaande jaar kunnen een rol spelen in de prioritering. De prioritering van onderzoeken en saneringen wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van actuele gegevens voor de (potentiële) saneringslocaties. Locaties waarvoor reeds een saneringsbeslissing is genomen en/of de saneringen reeds in uitvoering zijn is prioritering niet meer aan de orde. 32 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

33 Prioritering van locaties voor programmering in het saneringsprogramma Bekende locaties met (vermoedelijk) ernstig verontreinigde waterbodem Prioritering 1. Saneringsrendement Programmering 2. Stadium onderzoek 3. Overige factoren 1. Nader Onderzoek (NO) Saneringsbeslissing (SNIP) 2. Saneringsonderzoek (SO) en Saneringsplan (SP) Project-besluit (SNIP) 3. Sanering (S) en Evaluatie (ES) 4.2 Toelichting programmering De programmering is te vinden in tabel 1 op pagina 35. De in de planning opgenomen bedragen dienen gezien te worden als ruwe schattingen van de daadwerkelijke uitvoeringskosten, die mogelijk worden bijgesteld bij het opstellen van de volgende programmering ( ). In paragraaf 4.3. wordt de programmering inhoudelijk toegelicht voor de verschillende regionale diensten van RWS. Totstandkoming programmering De programmering is tot stand gekomen op basis van de volgende prioritering en overwegingen: 1) Eerste prioriteit is gegeven aan activiteiten voor locaties die reeds waren opgenomen in de vorige programmering ( ). De volgende overwegingen hebben een rol gespeeld bij de programmering van activiteiten: Indien activiteiten reeds waren geprogrammeerd voor de periode zijn deze activiteiten ook nu weer geprogrammeerd. Van de locaties waar de sanering reeds in uitvoering is, zijn de gewenste sanerings- en evaluatieactiviteiten geprogrammeerd. Locaties waarvoor saneringsbeslissingen zijn overeengekomen, zijn conform deze afspraken geprogrammeerd. Van de locaties waarvoor het nader onderzoek de eerste van een serie gewenste activiteiten is, is alleen het nader onderzoek geprogrammeerd. De uitkomsten van het nader onderzoek zijn namelijk bepalend voor de noodzaak van een vervolgtraject. 33 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

34 2) Tweede prioriteit is gegeven aan activiteiten voor nieuwe locaties in de programmering. De selectie van nieuwe locaties is gebaseerd op de volgende criteria: Het saneringsrendement van de locaties. De beschikbaarheid van resultaten uit verkennend of oriënterend onderzoek ( stadium onderzoek ). Aanwijzing voor acute risico s. De samenloop met andere projecten. De kans op herverontreiniging van reeds gesaneerde locaties. Voor vijf nieuwe locaties in de programmering (locatienummers 38, 48a, 60, 64 en 336) zijn alleen nader onderzoek activiteiten geprogrammeerd, omdat de uitkomsten van dit onderzoek bepalend zijn voor de noodzaak van een vervolgtraject. Voor een aantal locaties zijn bedragen voor geplande activiteiten in de periode 2007 t/m 2011 pm opgenomen vanwege onvoldoende informatie over de kosten. Budgettaire ruimte Uit tabel 1 blijkt dat het totale beschikbare budget voor de planperiode (147 k ) grotendeels is geprogrammeerd. Niet alle voor deze planperiode voorziene activiteiten zijn echter reeds financieel ingepland in de huidige programmering. Voor een aantal activiteiten is pm opgenomen omdat het nog niet mogelijk was een kosteninschatting te maken. Verder is voor een aantal locaties het Wbb-traject slechts gedeeltelijk ingepland, omdat er bijvoorbeeld nog een saneringsbeslissing ( go- no go ) genomen moet worden op basis van de uitkomsten van het nader onderzoek. Dit betekent dat niet kan worden uitgesloten dat het beschikbare budget voor deze planperiode limiterend gaat worden voor het tempo waarmee Wbb-trajecten voor de geprogrammeerde locaties kunnen worden doorlopen. Anticiperen op eventuele onvoorziene omstandigheden in 2006 Zoals te zien is in tabel 1 komen de geplande middelen voor 2006 overeen met het beschikbare budget. Om gedurende het jaar te kunnen inspelen op onvoorziene omstandigheden, zijn de volgende kandidaat-locaties aangewezen om gedurende 2006 een nader onderzoek te starten: Merwedekanaal [358]; Gekanaliseerde Hollandsche IJssel [359]; Lemmer toegang Magrietsluis [57]; Makkum Industriehaven [58]. Voor deze locaties geldt dat het saneringsrendement naar verwachting hoog zal zijn en dat er ten tijde van het opstellen van dit programma (2005) oriënterende onderzoeken worden uitgevoerd. Op basis van deze oriënterende onderzoeken wordt de prioriteit voor het starten van een Wbb-traject beoordeeld. 34 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

35 Bij tegenvallende realisatie van de voor 2006 geprogrammeerde activiteiten worden voor de kandidaat-locaties, indien noodzakelijk gebleken, middelen voor nader onderzoek toegekend. Er wordt bewust prioriteit gegeven aan de investering in nader onderzoek voor nieuwe locaties, vanwege enerzijds de balans tussen onderzoek en uitvoering in de huidige programmering, en anderzijds de door de Europese Kaderrichtlijn Water toegenomen informatiebehoefte met betrekking tot de saneringsnoodzaak van verontreinigde waterbodems in Nederland. Vanzelfsprekend wordt bij eventuele tegenvallers in de realisatie ook gekeken naar versnellingsmogelijkheden van reeds in de programmering opgenomen activiteiten Tabel 1. Programmering De budgetten zijn weergegeven in k. De gebruikte afkortingen worden toegelicht in bijlage F. Dienst Nr Saneringsproject Activiteiten Totaal RWS-IJG 52 Ketelmeer-west excl. diepe putten NO/(SO/SP/ S) 500 pm 500 RWS-IJG 55 Den Oever (Zuiderhaven) SO 70 pm 70 RWS-IJG 60 Enkhuizen binnenhavens NO RWS-IJG 64 Harderwijk (havens) NO RWS-IJG 339 Zwarte Meer - Zwarte Water NO RWS-IJG 353 Vossemeer SO 80 pm 80 RWS-IJG 354 Diverse havens Hoorn fase 2 S/ES RWS-LB 38 Venlo km industriehaven NO RWS-LB 310 Koornwaard SP/S RWS-LB 335 Houtbemdervloedgraaf S RWS-LB 336 Oude Kanjel NO RWS-LB 342 Pol NO RWS-LB 343 Grote Heg NO RWS-LB 344 Brandt NO RWS-LB 345 Kuilkensgreend NO RWS-NH 89 Amsterdam Petroleumhaven S/ES RWS-NH 108 Hoogoven Buitenhaven IJmuiden NO/SO RWS-NH 149 Jan van Riebeeckhaven e.o. SO/SP RWS-NH 341 Waterbodem Slochtereiland Noordhollands Kanaal NO RWS-ON 14 Haven Rosandapolder (kraanhaven en invaart) S RWS-ON 15 Stuwcomplex Driel S RWS-ON 93 Twenthekanaal km Markerink Lochem SO 400 pm 400 RWS-ON 147 Industrieterrein Olasfa te Olst S RWS-ON 240 Haven: Vluchthaven (en invaart) IJzendoorn ES RWS-UT 86 Vecht NO RWS-ZH 44 Hollandsche IJssel NO RWS-ZH 223 Lek NO RWS-ZH 044 a Zellingwijk (Hollandsche IJssel) S Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

36 Dienst Nr Saneringsproject Activiteiten Totaal RWS-ZH 044 b Goudse projecten (Hollandsche IJssel) S RWS-ZH 044 c Cluster Capelle-Krimpen (Hollandsche IJssel) S/ES RWS-ZH 044 d Vaargeul Hollandsche IJssel SO/SP/S RWS-ZH 044 e Hotspots Hollandsche IJssel SO/SP/S RWS-ZH 044 f Cluster Nieuwerkerk-Ouderkerk (Hollandsche IJssel) SO/SP/S RWS-ZH 044 g Cluster Moordrecht-Gouderak (Hollandsche IJssel) SO/SP/S RWS-ZH 048 a Hollandsch Diep Oost (incl. bovenstroomse rivierdelen) NO RWS-ZH 048 b Hollandsch Diep West diepe delen S RWS-ZH 048 c Hollandsch Diep West overige diepe delen S RWS-ZH 048 d Kribvakken Schuddebeurs (deelsan. Hollandsch Diep Oost) SO/(SP/S) 50 pm 50 RWS-ZH 050 a Dordtse Biesbosch, grote kreken fase 1 SO/SP/S/ES RWS-ZH 050 b Dordtse Biesbosch, kleine kreken fase 2 SO/SP/S RWS-ZH 148 a Sliedrechtse Biesbosch fase 1 S/ES RWS-ZH 148 b Sliedrechtse Biesbosch fase 2 S/ES RWS-ZH 222 a Rietbaan (Noord) SO/SP/S RWS-ZH 223 a Gors Drinkwaterinlaat (Lek) SP/(S) 50 pm 50 RWS-ZH 223 b Gors Veerweg (Lek) SO/SP/S RWS-ZL 69 Wolphaartsdijk havens NO RWS-ZL 90 Kanaal Gent Terneuzen C.A. NO RWS-ZL 92 Kanaal door Walcheren & Arnekanaal S RWS-ZL 103 Viane Slikken & haven NO Totaal geprogrammeerd Totaal beschikbaar Planning regionale diensten In deze paragraaf worden de activiteiten die zijn geprogrammeerd voor (tabel 1) toegelicht voor de verschillende regio s van RWS. Aan de hier weergegeven planningen kunnen geen rechten worden ontleend met betrekking tot het jaar van uitvoering van onderzoek of sanering. Een toelichting op het format van de tabellen is te vinden in bijlage F. RWS IJselmeergebied Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr Locatie Finan. Initiat. 52 Ketelmeer-west excl. Diepe putten NO SO S S S ES 55 Den Oever (Zuiderhaven) SO 60 Enkhuizen binnenhavens NO X X 64 Harderwijk (havens) NO 339 Zwarte Meer - Zwarte Water NO 353 Vossemeer SO 354 Diverse havens Hoorn fase 2 S/ES X X 36 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

37 In 2005 zijn de saneringen van de Diverse havens Hoorn fase 2 [354] gestart. In 2006 worden de sanering van de havens Turfhaven, Karperkuil, Appelhaven, Grashaven, en Julianapark opgeleverd. Tevens vindt in dit jaar de evaluatie van de saneringen plaats. Op basis van de Tussenrapportage Ketelmeer-Oost (2004) en het rapport Toetsing uitgangspunten sanering Ketelmeer-West (2005) wordt in 2005 een nadere afweging gemaakt over de uitvoering van de sanering in Ketelmeer-West. Omdat de gegevens uit het nader onderzoek voor Ketelmeer-West inmiddels niet meer volledig actueel zijn, wordt in 2006 een herzien nader onderzoek voor Ketelmeer-West uitgevoerd. In 2006 wordt voor de locaties Zwarte Meer [339] en Zwarte Water [96] nader onderzoek uitgevoerd. Gezien de ligging van de projecten Zwarte Meer en Zwarte Water (beheersgebied RWS Oost-Nederland) en de onderlinge invloed op elkaar worden beide gebieden gecombineerd tot één locatie in het saneringsprogramma (Zwarte Meer Zwarte water, [339]). RWS IJsselmeergebied coördineert dit project. Voor de locatie Den Oever (Zuiderhaven) [55] en het Vossemeer [353] worden in 2006 saneringsonderzoeken uitgevoerd. In deze onderzoeken worden varianten voor de uitvoering van saneringen onderzocht op basis van de verkregen inzichten uit nader onderzoek. De gemeente Enkhuizen is voornemens om het op diepte brengen van de Enkhuizen binnenhavens [60] ter hand te nemen. Om te bepalen welk deel van de bagger verontreinigend is, wat de risico s zijn en welk deel van de verontreiniging aan de waterkwaliteitsbeheerder toegerekend kan worden, vindt in 2006 een nader onderzoek plaats. In 2002 zijn de havens van Harderwijk [64] onderzocht op verontreinigingen. In een groot deel van de monsters is asbest geconstateerd. In het voor 2006 geplande nader onderzoek worden de beschikbare gegevens getoetst aan de thans geldende normen voor verontreinigingen en worden actuele risico s van de verontreinigde waterbodem in kaart gebracht. Op basis van dit nader onderzoek wordt bepaald of sanering noodzakelijk is. 37 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

38 RWS Limburg Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr Locatie Finan. Initiat. 38 Venlo km industriehaven NO X X 310 Koornwaard SP S S 335 Houtbemdervloedgraaf S X 336 Oude Kanjel NO X 342 Pol NO 343 Grote Heg NO 344 Brandt NO 345 Kuilkensgreend NO Voor de Locatie Koornwaard [310] wordt in 2006 een saneringsplan opgesteld. Aansluitend aan het saneringsplan staat in 2007/2008 de start van de sanering gepland. Op initiatief van de gemeente Venlo wordt dit jaar voor de Industriehaven Venlo [38] een herinrichtingproject gestart. Op basis van een nader onderzoek dat in 2006 plaatsvindt wordt bepaald in hoeverre er mogelijkheden zijn om de herinrichting te combineren met een (deel)sanering. Ter plaatse van de voormalige mijnsteenlocaties Pol [342], Grote Heg [343], Brandt [344] en Kuilkensgreend [345] wordt in 2005 en 2006 een nader onderzoek uitgevoerd. Aan de hand van de resultaten van het nader onderzoek wordt de verdere aanpak voor deze locaties vastgesteld. De locatie Houtbemdervloedgraaf [335] wordt in samenwerking met het waterschap Roer en Overmaas gesaneerd. Er worden afspraken gemaakt met het waterschap en een nabijgelegen bedrijf (gedeeltelijke veroorzaker van de verontreiniging) over de financiering van de sanering, die in 2005/2006 plaatsvindt. De Oude Kanjel [336] wordt net als de Houtbemdervloedgraaf in samenwerking met het waterschap Roer en Overmaas aangepakt. In 2006 wordt een nader onderzoek uitgevoerd waarna het vervolgtraject wordt bepaald. RWS Noord-Brabant Voor de periode zijn, evenals voor 2004 en 2005, geen activiteiten in het kader van het saneringsprogramma gepland. Binnen het beheersgebied van RWS Noord-Brabant zijn geen locaties bekend met een hoge saneringsurgentie. 38 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

39 RWS Noord-Holland Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr. Locatie Finan. Initiatief 89 Amsterdam Petroleumhaven 108 Hoogoven Buitenhaven IJmuiden 149 Jan van Riebeeckhaven e.o. 341 Waterbodem Slochtereiland S/ES ES ES NO/SO SP X X SO/SP SP NO/SO SP De sanering van de Amsterdam Petroleumhaven [89] is in volle gang. De taluds van de haven en de vlakke bodem en een groot deel van de zogenaamde hotspot plus specie zijn inmiddels gesaneerd. Wat rest is de sanering van de zogenaamde hotspots. Voor 2006 tot en met 2007 wordt de evaluatie van de sanering voorzien. Deze evaluatie bestaat niet alleen uit een toets op de kwaliteit van de waterbodem na sanering. Hieronder valt namelijk ook de afwikkeling van mogelijke schade, de toets op verwerking en hergebruik van specie en de monitoring van grondwater Eind 2005 zal het nader onderzoek voor de Jan van Riebeeckhaven en omgeving [149] worden afgerond. Dan wordt duidelijk wat de omvang van de vervuiling is en de hoe groot de actuele ecologische, humane en verspreidingsrisico s zijn. Afhankelijk van de resultaten wordt in 2006 saneringsonderzoek worden uitgevoerd en wordt een saneringsplan opgesteld. Na uitvoering van een historisch onderzoek is het vermoeden van een ernstige verontreiniging van de Waterbodem bij het Slochtereiland [341] bevestigd. Met die wetenschap is in 2005 met de uitvoering van het nader onderzoek naar de kwaliteit van de waterbodem gestart. Het nader onderzoek loopt in 2006 verder door. Aan de hand van de uitkomst van het onderzoek wordt medio 2006 besloten of een saneringsonderzoek moet volgen. In de Hoogovenbuitenhaven IJmuiden [109] vindt in 2006 een actualisatie plaats van onderzoeksgegevens. De gegevens uit het nader onderzoek (1995) en het saneringsonderzoek (1999) zijn gedateerd. Vervolgens wordt in 2007 het saneringsplan afgerond dat reeds in concept gereed is. Corus is initiatiefnemer van deze sanering. RWS Noord-Nederland In het beheersgebied van Noord-Nederland zijn voor geen activiteiten geprogrammeerd. 39 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

40 RWS Oost-Nederland Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr Locatie Finan. Initiat. 14 Haven Rosandepolder S 15 Stuwcomplex Driel S 19 Malburgerhaven S X X 93 Twenthekanaal km Markerink Lochem SO X 147 Industrieterrein Olasfa te Olst S X X 240 Haven: Vluchthaven (en invaart) IJzendoorn ES Voor het (sanerings)baggerbestek van de Haven Rosandepolder [14] en van het Stuwcomplex Driel [15] is budget geprogrammeerd voor het verwijderen van de saneringsspecie in De sanering van Malburgerhaven [19] wordt conform planning in 2006 afgerond. Het saneringsproject Twentekanaal km Markerink Lochem [93] is versneld. Voor 2006 staat het saneringsonderzoek geprogrammeerd. In het kader van de stroomgebiedbenadering wordt in 2006 een nader onderzoek uitgevoerd voor het Zwarte Water km [96] (toeleverend gebied voor verontreinigingen) en het Zwarte Meer [339] (ontvangende gebied van verontreinigingen). Beide gebieden worden gecombineerd tot één locatie in het saneringsprogramma (Zwarte Meer Zwarte water, [339], die wordt getrokken door RWS IJsselmeergebied. De sanering van het Industrieterrein Olasfa te Olst [147] wordt gefaseerd uitgevoerd en getrokken door provincie Overijssel. In de eerste fase van de sanering ( ) worden de grootste vervuilingsbronnen verwijderd. De kosten voor de uitvoering van de eerste fase worden gefinancierd uit het saneringsprogramma. Voor een beter inzicht en het stellen van prioriteiten wordt voor het beheersgebied van RWS Oost-Nederland een saneringsvisie opgesteld in de periode In de saneringsvisie neemt de Kaderrichtlijn Water een belangrijke plaats in. RWS Utrecht Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr. Locatie Finan. Initiat. 86 Vecht NO NO Eind 2004 zijn voor de locatie Vecht [86] het vooronderzoek naar de nut en de noodzaak van de sanering van de waterbodem uitgevoerd, 40 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

41 de sanerings-, verwerking- en stortmogelijkheden verkend en is een kostenraming opgesteld. De resultaten van dit vooronderzoek geven aanleiding om een nader onderzoek uit te voeren. Het nader onderzoek is gepland voor 2006 en Op basis van de resultaten van het nader onderzoek worden het saneringsonderzoek, het saneringsplan en de sanering gepland. RWS Zeeland Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr Locatie Finan. Initiat. 69 Wolphaartsdijk havens NO 90 Kanaal Gent Terneuzen C.A. NO 92 Kanaal door Walcheren & Arnekanaal S S S S 103 Viane Slikken & haven NO Voor de sanering van Kanaal door Walcheren & Arnekanaal [92] zijn voor 2006 de volgende activiteiten gepland: marktbenadering, aanvraag vergunningen, opstellen bestek en start uitvoering. De uitvoering vindt hoofdzakelijk plaats in 2007, 2008 en Na de saneringsingreep wordt via monitoring vastgesteld of aan de saneringsdoelstelling is voldaan. Op het Kanaal Gent-Terneuzen [90] wordt een voor 2007 en 2008 gepland onderhoudsbaggerwerk aan de bodem en taluds gecombineerd met een sanering. De vrijkomende verontreinigde baggerspecie wordt verwerkt in het kader van de proef Grootschalige Verwerking Baggerspecie (GVB). Ook vindt de voorbereiding plaats van het vervangen van damwanden op het Kanaal Gent-Terneuzen in Hier wordt ter plaatse de kwaliteit van de waterbodem onderzocht. Daarnaast wordt vanuit het project Kanaalkruising Sluiskil een globaal ontwerp geanalyseerd voor een tunnel ten zuiden van de huidige brug Sluiskil. Voor de genoemde werkzaamheden en inrichtingsplannen voor het kanaal wordt in 2005 bekeken of samenloop met een eventuele saneringen ter plaatse van de ingrepen mogelijk is. De sanering van de vaargeul en zijhavens dient in verband met het voorkomen van herverontreiniging nader afgestemd te worden op de aanpak van het Belgische gedeelte van het kanaal en het havenschap Zeeland Seaports. Naast deze afstemming is kennis van de slibdynamiek en de kwaliteitsontwikkeling van het nieuw te vormen sediment voor het plannen van een sanering van wezenlijk belang. In 2006 vindt afstemming en onderzoek naar de slibdynamiek en kwaliteitsontwikkeling plaats. De nader onderzoek activiteiten in 2006 op de saneringslocatie Viane Slikken & Havens [103] zijn afhankelijk van de resultaten uit de quickscan risicobeoordeling die in 2005 plaatsvindt. 41 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

42 De havens van Wolphaartsdijk [69] zijn opgenomen in de Gebiedsvisie Rondom het Veerse Meer, die doelt op de verbetering van de kwaliteit van het havengebied. In 2005 vindt met betrokken partijen nadere afstemming plaats over het uitvoeringsplan en de samenloop met een eventuele sanering. In 2006 wordt een nader onderzoek uitgevoerd. RWS Zuid-Holland Locatiegegevens Planning onderzoek en sanering Derden Nr Locatie Finan. Initiat. 44 Hollandsche IJssel NO NO NO NO NO 044 a Zellingwijk (Hollandsche IJssel) S S S S 044 b Goudse projecten (Hollandsche IJssel) S 044 c Cluster Capelle-Krimpen (Hollandsche IJssel) S ES 044 d Vaargeul Hollandsche IJssel SO SP S S 044 e Hotspots Hollandsche IJssel SO/SP/S S S 044 f Cluster Nieuwerkerk-Ouderkerk (Hollandsche IJssel) SO/SP S S 044 g Cluster Moordrecht-Gouderak (Hollandsche IJssel) SO/SP S S 048 a Hollandsch Diep Oost (incl. bovenstroomse rivierdelen) NO 048 b Hollandsch Diep West diepe delen S S S 048 c Hollandsch Diep West overige diepe delen S S S S S S X 048 d Kribvakken Schuddebeurs (deels. Hollandsch Diep Oost) SO X 050 a Dordtse Biesbosch, grote kreken fase 1 SO/SP S S/ES 050 b Dordtse Biesbosch, kleine kreken fase 2 SO SO/SP/S S S 148 a Sliedrechtse Biesbosch fase 1 S/ES 148 b Sliedrechtse Biesbosch fase 2 S S/ES 222 a Rietbaan (Noord) SO/SP S S 223 Lek NO NO 223 a Gors Drinkwaterinlaat (Lek) SP S X 223 b Gors Veerweg (Lek) SO SP S S In de benedenloop van Rijn en Maas is in de loop der jaren ongeveer 125 miljoen kubieke meter (ernstig) vervuild sediment afgezet. Om te komen tot een aanvaardbare en kostenefficiënte manier van saneren is in 2000 een saneringvisie voor het gehele benedenrivierengebied opgesteld. In het kader van efficiëntie wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van afdekvarianten. Verder wordt aansluiting gezocht bij andere maatregelen (natuurontwikkeling, ruimte voor de rivier, depotbouw, onderhoud en dergelijke). In veel rivieren wordt de sanering stapsgewijs aangepakt. Voor de Hollandsche IJssel, Lek, Dordtse en Sliedrechtse Biesbosch, Haringvliet en Hollandsch Diep West is de saneringsvisie uitgewerkt in gebiedsvisies. Op basis hiervan worden saneringsmaatregelen voorbereid en uitgevoerd. De fasering en financiering van de de Hollandsche IJssel [44] is in 2004 opnieuw bekeken. De deelprojecten zijn ingedeeld in clusters die één 42 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

43 voor één worden voorbereid. In 2006 is de sanering van Cluster Capelle-Krimpen [44c] gepland. Verder worden aangrenzende of relatief sterk verontreinigde delen van de vaargeul en aangrenzende taluds gesaneerd. Het project Zellingwijk [44a] is een combinatie van bodem- en waterbodemsanering, waarvan het overgrote deel door provincie en projectontwikkelaar (woningbouw) wordt gefinancierd. Er wordt naar gestreefd om het totale project Hollandsche IJssel in 2011 af te ronden. Ook voor de Lek [223] worden deelprojecten voorbereid. Verder wordt de aanpak van de totale sanering, afgestemd op veiligheids- en natuurdoelstellingen nader bekeken binnen een planstudie. In het Hollandsch Diep [48] wordt de verontreinigde waterbodem in het westen grootschalig afgedekt met schoon sediment dat vrijkomt bij de aanleg van het depot Hollandsch Diep ([48b], diepe delen) en andere projecten ([48c], overige diepe delen). Uit een verkennende studie blijkt dat in het oosten van het Hollandsch Diep en bovenstrooms daarvan waarschijnlijk verspreiding van verontreiniging optreedt. Dit wordt in 2006 nader onderzocht. Bij de locatie Kribvakken Schuddebeurs [48d] in het oosten van het Hollandsch Diep lijkt een combinatie met herinrichting kansrijk. In 2006 vindt een saneringsonderzoek plaats. In 2005 is gestart met de 1 e fase van de sanering van de Sliedrechtse Biesbosch [148a]. De tweede fase [148b] wordt voorbereid, zodat in 2006 aansluitend op de eerste fase wordt gestart en de sanering in 2007 kan worden afgerond. Ook wordt in 2005 en 2006 hard gewerkt aan de planstudie van de Dordtse Biesbosch [50a en 50b], zodat de sanering daar zo snel mogelijk kan worden uitgevoerd. Vooral de permanent natte delen van de Biesbosch worden gesaneerd door een combinatie van verwijdering van de verontreiniging en afdekking. Dit levert een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van het aquatische ecosysteem in Nationaal Park de Biesbosch. Begroeide delen worden zoveel mogelijk intact gelaten om bestaande natuurwaarden te sparen. Ook bij de Rietbaan (Noord) [22a] lijkt een sanering met relatief hoog saneringsrendement mogelijk in combinatie met andere belangen. Voor 2006 staat saneringsonderzoek gepland. 43 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

44 44 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

45 Bijlage A Literatuur Bestuurlijk overleg Tien-jaren scenario waterbodems (2002) Worden we bagger de baas? Bestuurlijk advies tien-jaren scenario waterbodems. Circulaire streefwaarden en interventiewaarden bodemsanering, 4 februari Circulaire saneringscriterium en saneringsdoelstelling waterbodems, concept juni Kabinetsstandpunt BEVER (beleidsvernieuwing bodemsanering). Kamerstukken II, , , nr. 1. Ministerie van Verkeer en Waterstaat (2004). Saneringsprogramma waterbodem rijkswateren Ministerie van Verkeer en Waterstaat (1999). Vierde nota waterhuishouding, regeringsbeslissing. RWS AKWA (2001). Bagger in beeld. Basisdocument tien-jaren scenario waterbodems. RWS AKWA (2001). Bagger in beeld. Samenvatting van het basisdocument tien-jaren scenario waterbodems. Schmidt, C.A. et al., Prioritering van saneringslocaties. RIZArapport in concept. Tweede Kamer (1995). Wet bodembescherming. Wetsvoorstel wijziging Wet bodembescherming (Wbb). Eerste Kamer, , , A. 45 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

46 46 Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren

47 Bijlage B Overzichtskaart saneringslocaties Saneringsprogramma Waterbodem Rijkswateren