NEDERLANDSE TAAL VMBO GL/TL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

Transcriptie

1 NEDERLANDSE TAAL VMBO GL/TL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 16

3 Inhoud 1 Opzet van het examen 5 2 De examenstof 5 3 Beschrijving examenprogramma 5 - NE/K/3: Leervaardigheden in het vak Nederlands, 5 4 Het centraal examen 5 5 Het college-examen 6 6 Kennis van bestudeerde werken (NE/K/6, NE/K/8 en NE/V/3): 6 7 Inzenden lijst gelezen werken 7 8 De beoordeling van het college-examen 7 9 Het eindcijfer 8 10 Bijlage 1 Voorblad literatuurlijst 9 11 Bijlage 2 Aanbevolen boekenlijst Lijst A: jeugdliteratuur Lijst B: adolescenten en volwassenen literatuur Bijlage 3 NE/K/2, NE/K/4, NE/K/5, NE/K/8 en NE/V/1 NE/V2, NE/V/ Bijlage 4 Voorbeeld van een sjabloon van een brief Nederlands 17 pagina 3 van 17

4 pagina 4 van 17

5 1 Opzet van het examen Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het college-examen bestaat uit een examen dat mondeling wordt afgenomen. 2 De examenstof Nederlandse taal centraal collegeexamen examen NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken X* NE/K/2 Basisvaardigheden X NE/K/3 Leervaardigheden in het vak Nederlands X X NE/K/4 Luister- en kijkvaardigheid X NE/K/5 Spreek- en gespreksvaardigheid X NE/K/6 Leesvaardigheid X X NE/K/7 Schrijfvaardigheid X X NE/K/8 Fictie X NE/V/1 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie X NE/V/2 Schrijven op basis van documentatie X NE/V/3 Vaardigheden in samenhang X * Domein NE/K/1 Oriëntatie op leren en werken wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het sectorwerkstuk. 3 Beschrijving examenprogramma De beschrijving van de programmaonderdelen: - NE/K/3: Leervaardigheden in het vak Nederlands, - NE/K/6: Leesvaardigheid, - NE/K/7: Schrijfvaardigheid is te vinden op: > kies jaarring 2016 > vmbo tl > Nederlands > Syllabus 2016 Nederlands, vmbo > 3b. Specificatie van de globale eindtermen voor het CE en bijlage B. Referentieniveau 2F Luisteren, Lezen zakelijke teksten, Schrijven en taalverzorging. In bijlage 3 bij deze vakinformatie staat de beschrijving van de programmaonderdelen: - NE/K/2: Basisvaardigheden - NE/K/4: Luister- en kijkvaardigheid, - NE/K/5: Spreek- en gespreksvaardigheid, - NE/K/8: Fictie, - NE/V/1: Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie, - NE/V/2: Schrijven op basis van documentatie, - NE/V/3: Vaardigheden in samenhang. 4 Het centraal examen Het centraal schriftelijk examen bestaat uit één zitting van 120 minuten (zie examenrooster). Het gebruik van het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Voor basispakket hulpmiddelen, zie Regeling toegestane hulpmiddelen. Bij het maken van de schrijfopdracht mag gebruik gemaakt worden van een briefsjabloon. Alleen het gebruik van de briefsjabloon uit bijlage 4 is toegestaan. Tijdens het centraal examen worden de volgende vaardigheden getoetst: pagina 5 van 17

6 a: Leesvaardigheid Het uitvoeren van een leesopdracht. Het betreft de exameneenheden NE/K/3 en NE/K/6 (zie syllabus 3b). b: Schrijfvaardigheid Het uitvoeren van een schrijfopdracht op basis van documentatie. Het betreft de exameneenheden NE/K/7 (zie syllabus 3b). Bij het onderdeel schrijfvaardigheid krijgt de kandidaat verschillende opdrachten voorgelegd, die hij moet maken. De opgaven gaan over aangeboden teksten. Het examen vmbo tl Nederlands bestaat uit de volgende onderdelen: - teksten met tekstbegripvragen - een samenvattingopdracht - een advertentie met vragen naar beeld en opmaak - 1 schrijfopdracht Oefenexamens met correctievoorschrift voor het examen Nederlands kunt u vinden op: > bijv. jaarring 2015 > vmbo tl > talen: Nederlands > examendocumenten 1 e tijdvak en 2 e tijdvak: opgaven, bijlage, uitwerkbijlage en correctievoorschrift. Het centraal examen wordt afgenomen volgens het referentieniveau 2F (zie bijlage B van de syllabus). 5 Het college-examen Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 25 minuten en vindt plaats in de maand juli (op scholen voor vso eind juni/begin juli). Direct vóór het mondeling examen krijgt de kandidaat 20 minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand van door de examinator aangeleverde teksten. De teksten betreffen onderwerpen uit een actuele zaak of over praktische zaken uit het dagelijks leven of een beroep. Aan de hand van de voorbereide tekst(en) wordt met de kandidaat een gesprek gevoerd. Tijdens de voorbereiding van het mondeling examen mag gebruik gemaakt worden van het basispakket hulpmiddelen. Bij het mondeling examen wordt aandacht besteed aan: 1. basisvaardigheden kijk-, lees- en luistervaardigheid, Hierbij wordt aandacht besteed aan de exameneenheden NE/K/1 t/m 7 en NE/V/3. 2. spreekvaardigheid NE/K/5, 3. kennis van bestudeerde werken, Verslag uitbrengen van en reageren op bestudeerde en bekeken fictiewerken. 6 Kennis van bestudeerde werken (NE/K/6, NE/K/8 en NE/V/3): De kandidaat dient ten minste 10 boeken van oorspronkelijk Nederlandse literatuur te lezen. Een van de gekozen werken mag vervangen worden door een verfilming van of een toneelstuk gemaakt op basis van een Nederlands literair (jeugd)boek. 1. Van de 10 gekozen werken mogen maximaal 4 werken tot de jeugdliteratuur behoren (zie bijlage 2 lijst A); de lijst dient minimaal 6 boeken adolescenten- /volwassenenliteratuur te bevatten (zie bijlage 2 lijst B). Let wel: de werken op deze lijst worden aanbevolen en zijn dus niet verplicht. Altijd geldt de regel dat wanneer de door de kandidaat aangeleverde literatuurlijst niet aan de eisen die in de vakinformatie gesteld zijn voldoet, de kandidaat aan het examenonderdeel Kennis van bestudeerde werken begint met het cijfer 1. Na dit startcijfer verloopt het examen verder op de gebruikelijke wijze. pagina 6 van 17

7 2. Ook mag 1 werk vervangen worden door 3 gedichten. De gedichten mogen uit één dichtbundel komen, maar het mogen ook gedichten zijn van verschillende dichters. Als de kandidaat gedichten op zijn lijst heeft staan wordt verondersteld dat hij de gebruikte rijmsoorten, rijmschema s, gedichtsoorten, voor zover ze betrekking hebben op het gelezene, te beheersen. 3. Werken mogen niet worden vervangen door niet-fictionele artikelen. De werken moeten worden gespreid over verschillende auteurs: 2 werken per auteur mag maar is slechts 1 maal toegestaan. 4. Over de bestudeerde werken kunnen vragen gesteld worden over genre, thema, plaats, ruimte, tijd, perspectief, onderwerp, opbouw, verhaallijn, personen, inhoud en eigen mening. 5. Gebruik als voorblad bijlage Voor Lijst van aanbevolen boeken, zie bijlage 2. De kandidaat dient een exemplaar van zijn literatuurlijst en drie exemplaren van de gedichten mee te nemen naar het examen. 7 Inzenden lijst gelezen werken De lijst met gelezen werken moet in tweevoud vóór 1 april van het jaar waarin het examen wordt afgenomen, worden opgestuurd naar: Dienst Uitvoering Onderwijs, Examendiensten, Afdeling staatsexamens vwo/havo/vmbo, Postbus 30158, 9700 LK Groningen. N.B. De lijst dient op papier te worden aangeleverd. In digitale vorm ingezonden werkstukken worden niet geaccepteerd. Van de lijst met gelezen werken die Examendiensten ontvangt, krijgt de kandidaat binnen drie weken een ontvangstbevestiging. Als de kandidaat na 3 weken nog geen ontvangstbevestiging heeft ontvangen, moet hij/zij contact opnemen met Examendiensten. Als de kandidaat in het geheel geen literatuurlijst instuurt, krijgt hij schriftelijk bericht dat hij voor dat vak niet wordt opgeroepen voor het mondeling examen. Als de kandidaat na het insturen van de literatuurlijst nog wijzigingen of aanvullingen aanbrengt in de literatuurlijst, dient hij de gewijzigde lijst in drievoud in te leveren. Dit betreft ten hoogste één werk. Deze wijziging dient op de dag van het examen vóór 9.30 uur bij het secretariaat te worden afgegeven. Indien er geen wijziging wordt afgegeven, wordt de kandidaat geëxamineerd en beoordeeld aan de hand van de lijst die hij vóór 1 april heeft ingestuurd. De regeling over het insturen van de literatuurlijst, artikelen en songtekst/ gedicht geldt alleen voor de staatsexamenkandidaten. De literatuurlijst van vso-kandidaten moet op 1 april gereed zijn, maar hoeft niet te worden opgestuurd. 8 De beoordeling van het college-examen Voor het mondeling examen worden de volgende deelcijfers gegeven: één deelcijfer voor de beheersing van de basisvaardigheden exameneenheden NE/K/1 t/m 7 en NE/V/3 (o.a. kijk-, lees- en luistervaardigheid): deelcijfer a pagina 7 van 17

8 één deelcijfer voor het gesprek over de bestudeerde en bekeken werken (NE/K/8): deelcijfer b één deelcijfer voor de mondelinge taalvaardigheid (spreek- en gespreksvaardigheid), (NE/K/5): deelcijfer c Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: (2a + 4b + 4c) : 10 = cijfer voor het college-examen afgerond op 1 decimaal nauwkeurig. 9 Het eindcijfer Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. pagina 8 van 17

9 10 Bijlage 1 Voorblad literatuurlijst Literatuurlijst Nederlandse taal staatsexamen vmbo gl/tl (inzenden vóór 1 april 2016) Gegevens kandidaat: ED-nummer:.. (meisjes)naam en voorletters:.. Woonplaats:.. pagina 9 van 17

10 11 Bijlage 2 Aanbevolen boekenlijst VMBO gl en tl: maximaal 4 boeken jeugdliteratuur en minimaal 6 boeken adolescenten/volwassenen literatuur 11.1 Lijst A: jeugdliteratuur L. van Asseldonk Zoeken naar de waarheid E. Beerten Allemaal willen we de hemel M. Boelsums Slangen aaien E. v.d. Bogaart De gele scooter Krassen K. Boudou Pizzamaffia N. Boumaâza Cyberlief D. Bracke Henna op je huid Als olifanten vechten C. Cazemier Te snel Familiegeheim F. Deen Glazen hart T. Dragt De brief voor de koning B. van Ede De mensenkenner V. Farkas Dik in mijn hoofd P. Feller Chatgevaar E. de Groen Waar is Hamid Tuig E. Hartman Oorlog zonder vrienden T. Hoogstraten Blind date Hot spot Loverboy S. de Jong Bitterzoet A. Kranendonk Alles is weg A. Mijnders Kleur bekennen M. Mostert Echte mannen eten geen kaas M. Mous Boy 7 Nee! Pass word S. Oosterveen Hoofdbrekens V. Post Bad boys for life D. van Ranst Dun R. Schoenmans Fataal C. Slee Lover of loser, your choise T.H. Streng Uitgebroken J. Terlouw Koning van Katoren Oorlogswinter E. v.d. Vendel De dagen van de bluegrassliefde D. Visser Patchouli S. Vogel Het levenswerk van een talentloos meisje H. Vreeswijk Chatroom (en andere titels) A. de Vries Blauwe plekken M. Wallis de Vries Vals Waanzin pagina 10 van 17

11 11.2 Lijst B: adolescenten en volwassenen literatuur K. Abdolah De reis van de lege flessen C. Accord De koningin van Paramaribo R. Anker Hajar en Daan R. Appel Loverboy Zinloos geweld Hittegolf * D. van Assenede Floris en Fleur * N. el Bezaz De weg naar het noorden A. van Dis Nathan Sid M. Bloem Geen gewoon Indisch meisje K. Boudou Het schnitzelparadijs B. Buch De kleine blonde dood R. Dorrestein Zonder genade * L. Dijkzeul De geur van regen * A. Frank Het achterhuis C. Friedman Tralievader Twee koffers vol R. Giphart Phileine zegt sorry K. Glastra van Loon De passievrucht H. Haasse Oeroeg M. 't Hart De kroongetuige M. Hoefnagel Doe normaal (en andere titels) * H. Koch Zomerhuis met zwembad Red ons, Maria Montanelli Kluun Komt een vrouw bij de dokter Komt een vrouw bij de dokter * H. Koch Een zomerhuis met zwembad * Het diner * T. Krabbé Het gouden ei Een tafel vol vlinders Y. Kroonenberg De familie blues * T. de Loo Het rookoffer De tweeling V. v.d. Meer Eilandgasten M. Minco Het bittere kruid S. Noort Terug naar de kust J. Oberski Kinderjaren C. Rippen De lifter * De beste * T. Ross De schuilkelder * L. van Rijn Last minute * C. Slee Fatale liefde * S. v.d. Stap Meisje met negen pruiken C. den Tex Verdwijning * M. Uphof Gemis E. Verhoef Alles te verliezen S. v.d. Vlugt Op klaarlichte dag (en andere titels) Op klaarlichte dag * De Waal/Baantjer Een schot in de roos * J. Wolkers Zomerhitte Turks fruit pagina 11 van 17

12 A. v.d. Zijl Sonny boy De titels met ster zijn uitgegeven door Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. Het leesniveau van deze boeken is aangepast aan de wat minder vaardige lezers. Het is kandidaten uiteraard ook toegestaan voor de oorspronkelijke versie te kiezen. Ook de Jonge Lijsters (leeftijd 13 t/m 16 jaar) worden aanbevolen. Informatie daarover bij: pagina 12 van 17

13 12 Bijlage 3 NE/K/2, NE/K/4, NE/K/5, NE/K/8 en NE/V/1 NE/V2, NE/V/3 NE/K/2 Basisvaardigheden De kandidaat kan basisvaardigheden toepassen die betrekking hebben op communiceren, samenwerken en informatie verwerven, verwerken en presenteren. NE/K/4 Luister- en kijkvaardigheid 1 Onderwerpen van de teksten De teksten hebben betrekking op alledaagse onderwerpen, die veelal aansluiten bij De leefwereld en de intellectuele en emotionele ontwikkeling van de kandidaten. Bij de tekstkeuze is rekening gehouden met de variatie in culturele achtergrond van de kandidaten. 2 Tekstsoorten Kandidaten luisteren en kijken naar teksten zoals: - uitleg en instructies, - voordrachten of toespraken, - (nieuws)berichten, documentaires, reclameboodschappen en discussieprogramma s, films en televisieseries. 3 De kandidaat kan: luister- en kijkstrategieën hanteren: - globaal luisteren / kijken, - zoekend luisteren / kijken, - intensief luisteren / kijken; compenserende strategieën kiezen en hanteren wanneer de eigen taalkennis tekortschiet: - informatie afleiden uit de context, - vragen naar betekenis; het doel van de makers van een programma aangeven: - informatie geven, - overtuigen, - een mening geven, - tot handelen aanzetten, - amuseren, - gevoelens oproepen / uitdrukken; de belangrijkste elementen van een programma weergeven: - hoofdonderwerp, - hoofdgedachte, - relatie tussen tekst en beeld; Bij de relatie tussen tekst en beeld gaat het om het herkennen, analyseren en interpreteren van elementen van een programma, waaronder gesproken tekst, geschreven tekst, overige geluidselementen (zoals intonatie, achtergrondgeluid, muziek), overige beeldelementen (zoals mimiek, gebaren, rekwisieten); uit een programma de betekenis afleiden van een voor de strekking van het programma belangrijke uitspraak; pagina 13 van 17

14 een oordeel geven over een programma en dit toelichten op grond van aanwijsbare tekst-, beeld- en geluidsgegevens, een instructie uitvoeren. NE/K/5 Spreek- en gespreksvaardigheid De kandidaat kan: 1 strategieën hanteren ten behoeve van de spreek- of gesprekssituatie - zich voorbereiden, - informatie verwerven, - informatie verwerken, - informatie verstrekken, - reflecteren op de eigen deelname; 2 compenserende strategieën kiezen en hanteren wanneer de eigen taalkennis tekortschiet - omschrijvingen gebruiken, - parafraseringen gebruiken, - non-verbale middelen benutten; 3 het spreek-/luisterdoel in de situatie tot uitdrukking brengen - informatie geven, - informatie vragen, - overtuigen, - een mening geven, - tot handelen aanzetten; 4 het spreek-/luisterdoel en taalgebruik richten op verschillende soorten publiek - taalgebruik,. woordkeus,. intonatie,. tempo,. articulatie,. houding,. publiek,. directe omgeving,. instanties,. gesprekspartners met een hogere status; 5 het spreekdoel van anderen herkennen en de reacties van anderen inschatten; 6 het verschijnsel van in Nederland voorkomende taalvarianten onderkennen en er in spreek- en gesprekssituaties op inspelen - taalvarianten,. dialecten,. groepstalen,. talen van allochtone en andere minderheden,. Nederlands als standaardtaal. Het betreft bij deze eindtermen spreek- en gesprekssituaties als: - monoloog met vragen en/of discussie erna voor een bekend publiek. een persoonlijke belevenis navertellen,. een situatie beschrijven,. een uitleg geven,. een mening geven,. een boek of film bespreken, pagina 14 van 17

15 . verslag uitbrengen; - dialoog. informatie vragen aan instanties, ook telefonisch,. een vraaggesprek houden met een bekende of onbekende, - polyloog. deelnemen aan een groeps-, kring- of klassengesprek; Er is in de opdrachten een zekere mate van sturing aanwezig met betrekking tot doel, publiek, vorm en inhoud van de te produceren gesproken teksten. De taaluitingen van de kandidaten voldoen overwegend aan eisen van publiekgerichtheid en formele correctheid. NE/K/8 Fictie De kandidaat kan: 1 verschillende soorten fictiewerken herkennen, 2 het denken en handelen van de personages in het fictiewerk beschrijven, 3 de in het fictiewerk beschreven situatie onder woorden brengen, 4 de relatie tussen het fictiewerk en de werkelijkheid toelichten, 5 een persoonlijke reactie geven op een fictiewerk en deze toelichten met voorbeelden uit het werk, 6 kenmerken van fictie in een fictiewerk herkennen met betrekking tot tijd, ruimte, opbouw en thema, 7 relevante achtergrondinformatie verzamelen en selecteren, 8 compenserende strategieën gebruiken wanneer de eigen taalkennis tekortschiet - informatie afleiden uit de context, - vragen naar betekenis, - woordenboek gebruiken, 9 een fictiedossier samenstellen, waarin hij/zij verslag uitbrengt van en reageert op gelezen/bekeken fictiewerken. Het betreft bij deze eindtermen fictiewerken als: - gedicht, - kort verhaal, - (jeugd)roman, - stripverhaal, - televisieserie, - film, - dagboek, - toneelstuk, - cabaret. De werken sluiten aan bij de intellectuele en emotionele achtergrond van de kandidaten. Bij de keuze ervan wordt ingespeeld op de variatie in culturele achtergrond tussen de kandidaten. NE/V/1 Verwerven, verwerken en verstrekken van informatie De kandidaat kan zelfstandig informatie verwerven, verwerken en verstrekken in het kader van het sectorwerkstuk. De kandidaat kan: pagina 15 van 17

16 - In de voorbereidingsfase. onderwerp, doel en publiek van het sectorwerkstuk bepalen,. relevante vragen formuleren, die hij/zij met het sectorwerkstuk wil beantwoorden; - In de uitvoeringsfase. informatie verwerven uit schriftelijke, mondelinge en audiovisuele bronnen, mede met behulp van informatie- en communicatietechnologie,. uit deze informatiebronnen relevante inhoudselementen kiezen en deze passend ordenen en verwoorden,. strategieën hanteren, die op het bereiken van de benodigde lees-, schrijf- en luister-/kijkdoelen zijn afgestemd; - In de afsluitingsfase. de bewerkte informatie presenteren op een doel- en publiekgerichte wijze; - In de evaluatiefase. reflecteren op het proces van het werken aan het sectorwerkstuk en het product, het sectorwerkstuk,. het belang aangeven van het gemaakte sectorwerkstuk voor vervolgstudie, toekomstige beroepspraktijk of algemene vorming.. NE/V/2 Schrijven op basis van documentatie De kandidaat kan, onder gebruikmaking van documentatie die hij/zij heeft verzameld in het kader van het sectorwerkstuk, voor een te schrijven tekst: - onderwerp, doel, publiek en tekstsoort bepalen dan wel aflezen uit een verstrekte schrijfopdracht, - relevante inhoudselementen selecteren en deze passend ordenen en verwoorden, - strategieën hanteren, die op het bereiken van de benodigde lees- en schrijfdoelen zijn afgestemd, - de informatie presenteren op een doel- en publiekgerichte wijze en overeenkomstig de voor de tekstsoort geldende conventies. NE/V/3 Vaardigheden in samenhang De kandidaat kan de vaardigheden uit het kerndeel in samenhang toepassen. Bron: SLO: schoolexamens pagina 16 van 17

17 13 Bijlage 4 Voorbeeld van een sjabloon van een brief Nederlands voornaam of initiaal voornaam achternaam straat huisnummer postcode plaats afzender plaats, datum voornaam of initiaal voornaam achternaam straat huisnummer postcode plaats geadresseerde aanhef slotformule ondertekening naam pagina 17 van 17

18 pagina 18 van 17