FRIESE TAAL EN CULTUUR HAVO

Transcriptie

1 Vanaf 2016 worden de nieuwe spellingsregels gehanteerd. De spellingsregels vindt u op onder de knop Paadwizer stavering. FRIESE TAAL EN CULTUUR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 10

3 Inhoud 1 Opzet van het examen 5 2 Het examenprogramma 5 3 Beschrijving eindtermen 5 4 Het centraal examen 5 5 Het college-examen 6 6 Inzenden literatuurlijst 8 7 De beoordeling van het college-examen 8 8 Het eindcijfer 8 9 Bijlage 1 Voorblad literatuurlijst 9 10 Bijlage 2 Boekenlijst 10 pagina 3 van 11

4

5 1 Opzet van het examen Het examen bestaat uit een centraal examen en een college-examen. Het college-examen bestaat uit een schriftelijk en een mondeling examen. 2 Het examenprogramma Friese taal en cultuur Domein A: Leesvaardigheid Domein B: Subdomein B1: Luistervaardigheid Mondelinge Subdomein B2: Spreekvaardigheid taalvaardigheid Subdomein B3: Gespreksvaardigheid Domein C: Schrijfvaardigheid Domein D: Subdomein D1: Literaire ontwikkeling Literatuur Subdomein D2: Literaire begrippen centraal examen college-examen schriftelijk mondeling Domein E Friese taal en cultuur Subdomein D3: Literatuurgeschiedenis Subdomein E1: Friese taal Subdomein E2: Friese cultuur Domein F: Oriëntatie op studie en beroep * * Domein F: Oriëntatie op studie en beroep wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het profielwerkstuk. 3 Beschrijving eindtermen Een beschrijving van de eindtermen is te vinden op: > kies jaarring 2016 > havo > talen: Fries > Examenprogramma Fries, havo en Syllabus 2016 Fries, havo. 4 Het centraal examen Het centraal examen wordt schriftelijk afgenomen in één zitting van 150 minuten (zie examenrooster). Het examen heeft betrekking op leesvaardigheid (domein A). Oefenexamens met correctievoorschrift voor het examen leesvaardigheid kunt u vinden op: > bijv. jaarring 2014 > havo > talen: Fries > examendocumenten 1 e tijdvak: opgaven, bijlage en correctievoorschrift, omzettingstabel normering. Het gebruik van een woordenboek Nederlands - Fries en Fries - Nederlands en het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. Voor basispakket hulpmiddelen, zie Regeling toegestane hulpmiddelen. De toetsing vindt plaats aan de hand van vragen en opdrachten bij een aantal teksten, waaronder een samenvattingsopdracht. Daarbij wordt onder andere aandacht besteed aan: - het onderscheiden van tekstsoorten en subgenres; - het analyseren van tekstverbanden en tekststructuren; - het kunnen onderscheiden tussen hoofd- en bijzaken; - het benoemen van inhoudelijke en functionele relaties; - het samenvatten. pagina 5 van 11

6 5 Het college-examen Het college-examen bestaat uit twee onderdelen: 1. schriftelijk examen Het schriftelijk examen duurt 120 minuten. Het wordt afgenomen in de periode van het centraal examen of één dag daaraan voorafgaand. De juiste datum wordt nog bekend gemaakt. Het examen betreft schrijfvaardigheid (domein C). Door middel van dit examen wordt getoetst of de kandidaat een gedocumenteerde tekst kan schrijven, waarvan tekstsoort, doel en publiek gegeven zijn. De schrijfvaardigheid wordt getoetst door middel van een schrijfopdracht, bv. een formele of informele brief. Het gebruik van een woordenboek Nederlands - Fries en Fries - Nederlands en het basispakket hulpmiddelen is toegestaan. 2. mondeling examen Het mondeling examen van 40 minuten vindt plaats in de maand juli (op scholen voor vso eind juni/begin juli). Direct vóór het mondeling examen krijgt de kandidaat gedurende 20 minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand ter beschikking gesteld informatiemateriaal (tijdschriftartikelen, krantenberichten, beeldmateriaal, plaatjes). Tijdens de voorbereiding van het mondeling examen mag gebruik gemaakt worden van een zelf meegebracht woordenboek Nederlands - Fries en Fries Nederlands en het basispakket toegestane hulpmiddelen. Dit examen bestaat uit twee delen, t.w. A. Luistervaardigheid, spreekvaardigheid en gespreksvaardigheid (domein B). Het onderdeel luistervaardigheid wordt niet apart getoetst, maar is verweven met de delen spreekvaardigheid en gespreksvaardigheid. Dit onderdeel wordt in het Fries afgenomen. B. Literatuur (domein D) De kennis van de literatuur van de Friese taal wordt getoetst aan de hand van gelezen werken. Daarbij wordt o.a. aandacht besteed aan leeservaringen: de kandidaat moet beargumenteert verslag kunnen uitbrengen wat zijn mening, gevoelens en ideeën zijn t.a.v. de gelezen werken. Het onderdeel literatuur wordt in het Nederlands of in het Fries afgenomen, ter keuze van de kandidaat. Als de kandidaat kiest voor afname in het Fries worden de vragen in het Fries gesteld en moeten alle antwoorden in het Fries gegeven worden. Nadere toelichting: A. Spreekvaardigheid en gespreksvaardigheid Het examen bestaat uit twee delen: zelfstandig spreken (monoloog) en een gesprek Voeren (dialoog). Ter voorbereiding krijgt de kandidaat ca. drie onderwerpen met informatiemateriaal (soms ook plaatjes) voorgelegd waaruit hij er één moet kiezen. Dit betreft onderwerpen over een actuele zaak of over praktische zaken uit het dagelijks leven. Van de kandidaat wordt verwacht dat hij een voordracht houdt van 5 á 10 minuten. Bij deze voordracht gaat het om een uiteenzetting, beschouwing of betoog. Daarbij wordt onder andere aandacht besteed aan de volgende aspecten: - de doelgroep, het publiek, - de indeling (inleiding, middendeel, slot/conclusie), - het verschil tussen een uiteenzetting, een beschouwing en een betoog, pagina 6 van 11

7 - de toepassing van retorische middelen om publiek te overtuigen, - de beantwoording van vragen. Bij het beoordelen van de mondelinge taalvaardigheid wordt tevens aandacht besteed aan de Friese taal en cultuur (domeinen B en E). B. Literatuur De literatuurlijst moet een duidelijk voldoende literair gehalte hebben. Dit gehalte wordt meegewogen bij het bepalen van het cijfer voor het onderdeel Literatuur. Op deze lijst moeten vier werken zijn vermeld van volledige en oorspronkelijke Friestalige werken, slechts één per auteur en de werken dienen afkomstig te zijn uit verschillende letterkundige tijdperken, niet meer dan twee werken van hetzelfde genre (van middeleeuwse werken moet worden aangegeven welke versie of bewerking is gebruikt). Bewerkingen worden alleen geaccepteerd als vertalingen uit het oud-fries naar Fries. De lijst moet verder een gevarieerd beeld opleveren van de hele literatuur; d.w.z. werken van vroeger en nu, niet alleen romans, maar ook toneelstukken en/of poëzie en ten slotte een variatie in genre, bv. maar één sciencefiction werk. Jeugdliteratuur en scholieren- / studentenuitgaven zijn niet toegestaan. Een van de werken dient uit ten minste vijf gedichten te bestaan. Deze vijf gedichten worden samen als één werk gezien. De literatuurlijst dient per gelezen werk het volgende te bevatten: de schrijver, de titel, het jaar van eerste publicatie, het aantal bladzijden, een korte samenvatting van 10 à 15 regels naar keuze van de kandidaat in het Nederlands of in het Fries. Gebruik bijlage 1 als voorblad. Voor aanbevolen werken op de literatuurlijst, zie bijlage 2. Voor gedichten kunnen het aantal bladzijden en de samenvatting achterwege worden gelaten. De werken dienen in chronologische volgorde te worden vermeld. Tijdens het mondeling examen worden vragen gesteld over de gelezen werken. De vragen n.a.v. de gelezen werken kunnen betrekking hebben op: de auteur, het genre, de inhoud, titel (eventueel ondertitel), motto, thema, plaats van handeling, tijd en ruimte en de personages in het literaire werk, bij de gedichten kunnen vragen gesteld worden over rijm, metrum, beeldspraak, etc. De kandidaat dient een exemplaar van zijn literatuurlijst inclusief de korte samenvattingen en de tekst van de gedichten mee te nemen naar het examen. pagina 7 van 11

8 6 Inzenden literatuurlijst De literatuurlijst moet in tweevoud vóór 1 april van het jaar waarin het examen wordt afgenomen, worden opgestuurd naar: Dienst Uitvoering Onderwijs, Examendiensten, Afdeling staatsexamens vwo/havo/vmbo, Postbus 30158, 9700 LK Groningen. N.B. De lijst dient op papier te worden aangeleverd. Een in digitale vorm ingezonden lijst wordt niet geaccepteerd. Van de opgestuurde lijst krijgt de kandidaat binnen drie weken een ontvangstbevestiging. Als de kandidaat na 3 weken nog geen ontvangstbevestiging heeft ontvangen, moet hij contact opnemen met Examendiensten. Als de kandidaat voor een taal in het geheel geen literatuurlijst instuurt, krijgt hij schriftelijk bericht dat hij voor dat vak niet wordt opgeroepen voor het mondeling examen. De regeling voor het insturen van de literatuurlijst geldt alleen voor de staatsexamenkandidaten. De lijst met gelezen werken van vso-kandidaten moet op 1 april gereed zijn, maar hoeft niet te worden opgestuurd. Als de kandidaat na het insturen van de lijst nog wijzigingen of aanvullingen aanbrengt, dient hij de gewijzigde lijst in drievoud in te leveren. Er mag maar één werk gewijzigd worden. Deze gewijzigde lijst dient op de dag van het examen om 9.30 uur aan het secretariaat te worden afgegeven. Zonder een gewijzigde lijst wordt de kandidaat geëxamineerd en beoordeeld aan de hand van de lijst die hij vóór 1 april heeft ingestuurd. 7 De beoordeling van het college-examen Voor het college-examen worden de volgende deelcijfers gegeven: - één deelcijfer (a) voor schrijfvaardigheid - één deelcijfer (b) voor mondelinge taalvaardigheid - één deelcijfer (c) voor literatuur Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: (33a +33 b + 34c) : 100, afgerond op 1 decimaal 8 Het eindcijfer Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2, afgerond op een geheel getal. pagina 8 van 11

9 9 Bijlage 1 Voorblad literatuurlijst Literatuurlijst Friese taal en cultuur staatsexamen havo (inzenden vóór 1 april 2016) Gegevens kandidaat: ED-nummer:.. Naam en voorletters:.. Postcode en woonplaats:.. pagina 9 van 11

10 10 Bijlage 2 Boekenlijst Voor het goed verlopen van het literatuurexamen is het voor kandidaten van groot belang de gehele vakinformatie op de site van DUO goed te lezen! In het bijzonder wat betreft, de samenstelling van de literatuurlijst en de gebieden waarover gevraagd wordt. In de vakinformatie is o.a. het volgende vermeld: De lijst moet duidelijk voldoende literair gehalte hebben. Dit gehalte wordt meegewogen bij het bepalen van het cijfer voor het onderdeel Literatuur. De genoemde werken in de boekenlijst hieronder zijn een aanbeveling en een garantie voor een lijst met een duidelijk voldoende literair gehalte en moet als een advieslijst gezien worden. Vanzelfsprekend zijn andere literaire werken ook acceptabel. Er dient goede spreiding van literaire periodes te zijn. Jeugdliteratuur en scholieren- / studentenuitgaven zijn niet toegestaan. Titel Auteur Niveau Ikarusblau Greet Andringa vwo It Portret Wilco Berga vwo Eilândochters Wilco Berga vwo Oxzana, ferhaal fan in flechteling Marga Claus vwo Ik, Anna Lida Dykstra havo Skoaljonge Hein Jaap Hilarides havo De lêste trúk Ferdinand de Jong havo Griene Simmer Bart Kingma havo Paradys oan de baai Douwe Kootstra vwo It wurk fan e duvel Durk van der Ploeg vwo Minskebern Margryt Poortstra havo Nei de klap Trinus Riemersma vwo Swarte ingels Willem Schoorstra vwo De treastfûgel Hylke Speerstra havo In Jikse-libben Janneke Spoelstra havo Hearen fan Fryslan Arjen Terpstra vwo pagina 10 van 11

11 Titel Auteur Niveau De Ljedder Koos Tiemersma vwo Paadwizer Eelkje Tuma vwo It Guozzeroer Rink van der Velde vwo Prospero Nyk de Vries vwo Noah Hylke Tromp vwo De Fûke Rink van der Velde vwo Smearlappen Anne Wadman vwo Fabryk Trinus Riemersma vwo In satansbern G. Willem Abma vwo Reinder Brolsma Grûn en minsken vwo Hengist en Horsa Seleksje út Rimen Teltsjes havo/vwo Simke Kloosterman De Hoara s fan Hastings vwo pagina 11 van 11

12 pagina 12 van 11