Minicursus Portugees EK Força Holanda! (Hup Holland!)

Transcriptie

1 Minicursus Portugees EK 2004 Força Holanda! (Hup Holland!)

2 2 Foto s: Peter Horree - Leiden ANP Foto - Rijswijk Tekst: Sabina Guicherit LOI Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, elektronische apparatuur, geluidsband of welke wijze dan ook, en evenmin in een retrieval-system worden opgeborgen, zonder schriftelijke toestemming van de LOI.

3 Inhoud Voor alle Oranjefans!... 5 Hoofdstuk 1: Het voetbal in Portugal De media... 7 De mythe Toetsvragen Hoofdstuk 2: Het leven in Portugal Portugal in cijfers De taal De uitspraak Etiquette Toetsvragen: Hoofdstuk 3: Uit in Portugal Overnachten Eten en drinken Op naar het stadion! In het stadion! Amusement en cultuur Lissabon (Lisboa in het Portugees) 56 Porto, Aveiro, Braga De FADO-muziek Toetsvragen... 73

4 4 Hoofdstuk 4: Aan de noodrem Politie...74 Dokter en apotheek...75 Eerste hulp en ziekenhuis...77 Toetsvragen...78 Hoofdstuk 5: Praktisch Portugal Belangrijke adressen...80 Nationale feestdagen...82 Openbaar vervoer...83 Woordenlijst...88 Sleutel toetsvragen Win een Philips DVD-recorder! Kies uit meer dan 350 erkende LOI-opleidingen! Noot: woorden en zinnen tussen < en > geven aan hoe deze worden uitgesproken!

5 5 Voor alle Oranjefans! Heel Nederland staat tijdens dit EK weer achter Oranje. En wij, als dé opleider van Nederland, doen natuurlijk ook wat we kunnen om onze jongens te steunen! Daarom hebben we voor alle Oranjefans deze gratis minicursus Portugees EK 2004 ontwikkeld. De supporters die naar Portugal gaan, kunnen daarmee de weg vinden naar de Portugese stadions, in het Portugees roepen wat de scheidsrechter allemaal verkeerd doet, aan de plaatselijke bevolking uitleggen waarom wij van Oranje houden en nog veel meer! Ook voor iedereen die niet afreist, is het absoluut de moeite waard om de cursus aandachtig te bestuderen. Want wie zonder moeite feitenkennis kan oplepelen over de Portugese voetballegende Eusébio en sterspelers Luís Figo en Rui Costa, maakt gegarandeerd een verpletterende indruk bij de buurman voor de buis en bij vrienden in het café!

6 6 Net als elke échte cursus, wordt ook deze minicursus EK-Portugees afgerond met een examen, meer informatie hierover vindt u aan het einde van de cursus! Het examen zal voor de gemotiveerde cursist en échte Oranjefan een inkoppertje zijn. En het is absoluut de moeite waard om het examen zo goed mogelijk te maken, want iedereen die slaagt voor het examen, maakt kans op een Philips DVD-recorder! Lees meer over het examen op pagina 101. Força Holanda!

7 Hoofdstuk1 Het voetbal in Portugal De media Portugezen zijn dol op voetbal. Voetballen is dan ook een razend populaire sport die door veel amateurs in Portugal beoefend wordt. Elke dag is er ruim aandacht in de media voor sport in het algemeen, maar voor voetbal in het bijzonder. De krant a Bola (de bal <eh bolla>) verschijnt dagelijks met uitvoerige verslagen en diepte-interviews met allerlei voetballers, trainers, scheidsrechters en ander betrokkenen. Op de televisie zult u tijdens het EK overgoten worden met voetbal. Het EURO 2004 toernooi leeft al maanden in Portugal. Ook nu al kunt u op de diverse Portugese televisiekanalen programma s zien over de bouw van de stadions, over de blessures van (Portugese) spelers, over de scheidsrechters en over de feestjes en andere bijeenkomsten rond het EK. In vele cafés kunt u s avonds meegenieten van de wedstrijden veelal op grootbeeldschermen. In de

8 8 Kaart van Portugal met de plaatsen en de stadions waar tijdens EURO 2004 gespeeld wordt.

9 9 15 juni 2004: Aveiro Estádio Municipal Tjechië- Letland aanvang: uur (cinco horas da tarde) <sienkoe oras de tarde>. 15 juni 2004: Porto Estádio Dragão Duitsland- Nederland aanvang: uur (oito menos um quarto) <oitoe menoes oeng kwartoe>. 19 juni 2004: Porto Estádio Bessa Letland- Duitsland aanvang: uur 19 juni 2004: Aveiro Estádio Municipal Nederland- Tsjechië aanvang uur 23 juni 2004: Braga Estádio Municipal Nederland- Letland aanvang: uur 23 juni 2004: Lisboa José Alvalade Duitsland- Tjechië aanvang uur Het speelschema voor groep D waarin Nederland zit (aanvangstijden = lokale tijd). dorpjes zijn cafés altijd al de ontmoetingsplekken bij uitstek, maar nu met de EK zal het wel helemaal een gekte worden. Zeker als het Portugese team het goed doet en de lokale media daar verslag van doen. Op diverse sites kunt u ook hiervan meegenieten.

10 10 Het veld van FC Porto s Drãgao Stadion in Porto. Nederland speelt hier op 15 juni 2004 tegen Duitsland. Het veld van het nieuwe stadion in Aveiro. Nederland speelt hier op 19 juni 2004 tegen Tsjechië.

11 11 Stadion Municipal in Braga. Nederland speelt daar op 23 juni tegen Letland. Ook vóór het toernooi. Voorpret is vaak de leukste pret. De meest uitgebreide site is: Het voordeel van deze site is dat u in o.a. het Engels en Duits de hele site kunt lezen. is de site van de voetbalkrant a Bola (de bal). In de stadions zult u met veel niet-nederlanders zijn. De meeste toeschouwers zijn Portugezen. Ze roepen Avante (vooruit!) dus u doet gewoon mee. En vergeet ook niet te brullen: Força Holanda! Hup Holland!

12 12 We geven u hier de veelgebruikte voetbaltermen in het Portugees: Het doel - a baliza Het doelpunt - o golo De keeper - o guarda-redes De vrije man - o libero De middenvelder - o centro campista, médio De centrale verdediger - o defesa central De linker verdediger - o defesa esquerdo De rechter verdediger - o defesa direito De aanvaller - o avançado De vleugelspeler rechts - o ponte direito De vleugelspeler links - o ponto esquerdo De aftrap - o pontapé de saída De uitslag - o resultado De vrije trap - o pontapé livre De grensrechter - o árbitro assistente De corner - o canto De cornervlag - a bandeirola de canto Het strafschopgebied - grande área Het doelgebied - pequena área Hands - hands, mão De strafschop - penalty De coach - o treinador De brancard - a maca De schwalbe - o teatro De mythe Nederland heeft zijn Johan Cruijff, Marco van Basten en Ruud Gullit, de Portugezen hebben hun grote held: Eusébio.

13 13 Eusébio maakt de openingstreffer voor Benfica tegen AC Milan tijdens de finale EC1 in het Wembleystadion in Londen. Deze voetballer werd geboren op 25 januari 1942 in Lourenço Marques, nu Maputo geheten, in Mozambique, oorspronkelijk een kolonie van Portugal. Zijn voetbalcarrière begon hij bij Sporting Loucenço Marques, een satellietclub van Sporting Clube de Portugal. De aartsrivaal van Sporting, Benfica, kaapte de jonge Eusébio weg toen hij in

14 14 Portugal arriveerde in de jaren 60 als leider van een groep Afrikaanse voetballers. Hij is van enorm belang geweest voor het Portugese voetbal. Hij werd wereldberoemd om zijn virtuoos spel, snelheid en vele doelpunten. In totaal speelde hij 715 wedstrijden en scoorde 727 keer! Zijn bijnamen (ja, hij heeft er 2!) zijn o pantera negra <oe panteraa neegraa> de zwarte panter en pérola preta <perrola preeta> de zwarte parel. Hij speelde behalve bij Benfica aan het eind van zijn voetballeven nog kortstondig bij twee Amerikaanse en één Canadese club. In 1974, hij was toen 32 jaar, kwam een einde aan zijn actieve voetballeven na een ernstige knie-blessure. Thans is Eusébio ere-lid en adviseur bij de jeugd van Benfica en nu ook nauw betrokken bij de EK in Portugal. Behalve de legende Eusébio kent het huidige Portugese voetbal nog grote sterren als Paulo Futre, en meer recent Rui Costa, João Pinto en natuurlijk Luís Figo. Als u de glorieuze Portugese voetbaltraditie bekijkt met al deze namen is het verbazend dat Portugal slechts aan drie wereldbekertoernooien heeft meegedaan. Dat was in 1966: derde plaats bereikt, 1986: eerste ronde eruit en 2002: eerste ronde eruit. Het debuutoptreden in 1966 was de meest gedenkwaardige omdat Eusébio als voetballer van het jaar 1965 het Portugese team naar de derde plaats leidde. Hij scoorde in dit toernooi negen maal, waardoor hij topscoorder werd van het WK in Engeland. In

15 15 De Portugese speler Jorge Andrade (r) vecht een duel uit met de Italiaan Christian Vieri tijdens de vriendschappelijke wedstrijd van 31 maart 2004 in Braga. Simão Sabrosa (Portugal) vecht voor de bal met de Italiaan Christian Panucci.

16 16 de kwartfinale tegen Noord-Korea stond Portugal met 3-0 achter om vervolgens toch nog met 5-3 te winnen mede door een hattrick van Eusébio. In de halve finale verloren zij echter met 2-1 van het thuisland en uiteindelijke wereldkampioen Engeland. De derde plaats was voor hen na een overwinning op de USSR met 2-1. Het zou echter nog 20 jaar duren voordat Portugal weer meedeed aan een Wereldkampioenschap. Deze keer echter minder fortuinlijk daar ze al na de eerste ronde het toernooi in Mexico (1986) moesten verlaten. Wat de Europese Kampioenschappen betreft bracht het team het tweemaal tot de kwartfinale, in 1960 en En tweemaal tot de halve finale in 1984 en Eind jaren 90 kwam een nieuwe generatie toptalent opzetten, onder andere de wereldvoetballer van het jaar 2001: Luís Figo, thans spelend voor Real Madrid. Figo en zijn ploeggenoten haalden dus tijdens het EK van 1996 in Engeland de kwartfinale, waarna ze derde werden in 2000 tijdens het EK in Nederland/België. De teleurstelling was groot toen bij de laatste WK in 2002 de Portugezen na de eerste ronde al werden uitgeschakeld. Echter een niet-aflatende hoop heeft zich van Portugal meester gemaakt nu het land als gastland van deze EK tot de favorieten behoort. Portugal heeft ook een groep jonge opkomende talenten die het roer kunnen overnemen als de ouderen stoppen. Een paar namen zijn bijvoorbeeld: Cristiano Ronaldo, die nu bij Manchester

17 17 United voetbalt en de spits van Tottenham Hotspur: Helder Postiga. Enkele namen uit de Portugese nationale selectie zijn: Jorge Andrade verdediger Boa Morte aanvaller Miguel verdediger Tiago middenvelder Pauleta aanvaller Rui Costa middenvelder Fernando Couto verdediger Rui Jorge verdediger Deco middenvelder Beto verdediger Cristiano Ronaldo aanvaller Simão Sabrosa aanvaller Petit middenvelder Luís Figo middenvelder Ricardo keeper Quim keeper Rui Costa (geb: ) speelde drie jaar bij Benfica en zeven jaar bij de Italiaanse club Fiorentina en thans voor AC Milan sinds Bij grote toernooien wil Rui Costa na een goede start nog weleens ver wegzakken. Het zal ongetwijfeld te maken hebben met zijn arbeidsintensieve speelstijl. Rui Costa eist alle ballen op en is op zijn sterkst als hij met de bal aan de voet op verdedigers afkomt en zo openingen voor zichzelf of ploeggenoten schept. Met Fiorentina maakte hij een einde aan een traditie. De ploeg pakte de Italiaanse beker na twee finalewedstrijden tegen Parma.

18 18 De Portugees Manuel Rui Costa namens AC Milan in duel met de Argentijn Nestor van Udinese Voor Costa was het na het winnen van de beker in 1996, de tweede prijs in zeven seizoenen bij Fiorentina. Toen volgde een transfer naar AC Milan, waar hij in het seizoen 2001/2002 als gevolg van blessures nog weinig speelde. In het seizoen 2002/ 2003 won hij de Champions League met Milan, zijn grootste succes tot nu in zijn loopbaan. Luís Figo (geb: ) trad in 1989 in dienst bij Sporting Lisboa en bleef daar tot Als 22-jarige werd hij door Johan Cruijff van Sporting naar FC Barcelona gehaald waar hij meteen in de basis speelde en er niet meer weg te denken viel. Dat hij een belangrijke speler is geworden, bevestigde hij tijdens de EK 2000 waar hij naast Fransman Zidane uitgroeide tot een van de absolute uitblinkers van het toernooi.

19 19 Luís Figo (r) in actie voor Real Madrid. Figo haalde zich vervolgens de woede van alle Catelaanse fans op de hals door voor een recordbedrag van ruim 61 miljoen euro zijn contract bij Barcelona te laten afkopen en over te stappen naar de gedoodverfde concurrent van Barça in Spanje Real Madrid. Een uitverkocht en vijandig stadion Camp Nou ontving hem een paar maanden later. Figo stopte zijn oren dicht en onderging de verbale

20 20 pijniging en het gefluit van de socios zonder een krimp te geven, maar om wel aan het eind van het seizoen opnieuw kampioen van Spanje te worden in Met Real Madrid! Cristiano Ronaldo werd op op Madeira geboren. Deze 19-jarige middenspeler is supersnel en heeft een buitengewone goede techniek. Hij speelt bij Manchester United met nummer 7 als rugnummer. Coach Sir Ales Ferguson vond hem dat nummer (van de naar Real Madrid vertrokken David Beckham) wel waard. De topclubs van dit moment zijn: F.C. Porto, Benfica en Sporting o.a. In Porto is geen echt voetbalmuseum, wel kunt u bij de FC Porto een zaal met speciale attributen voor de fans en supporters (o claque - de supporters) bezoeken. Als logo voor dit EK-toernooi heeft men gekozen voor een bal (bola <bollaa>) omgeven door een hart. Het hart geeft de passie voor de sport en die voor het voetbal in het bijzonder weer. Als mascotte is gekozen voor het getekende mannetje Kinas. Hij is symbool voor gastvrijheid en sportiviteit. Op 4 juli, de dag dat de finalewedstrijd zal worden gespeeld in het Estádio da Luz in Lisboa, zal niemand minder dan de Canadese zangeres Nelly Furtado - dochter van Portugese ouders - een door haar geschreven lied ten gehore brengen. De slogan van Euro 2004 is: Vive o 2004 (Leve het EK van 2004!)

21 21 Toetsvragen 1. De voetbal waar het hier om draait, heet: A. o bolo B. o bol C. a bala D. a bola 2. De zangeres Nelly Furtado heeft: A. een Portugese vader en een Canadese moeder. B. Canadese ouders C. een Canadese vader en een Engelse moeder D. Portugese ouders. 3. Hoe heet de Euro 2004 mascotte? A. Kino B. Kinaos C. Kinas D. Kina De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.

22 Hoofdstuk2 Het leven in Portugal Portugal in cijfers Portugal is een rechtop staande grote rechthoek. Van noord naar zuid meet dit land ongeveer 700 km en van oost naar west 350 km. Het grenst in het westen en zuiden aan de Atlantische Oceaan. In het oosten en noorden grenst Portugal aan Spanje. De officiële naam van Portugal is República Portuguesa. Het land heeft 11 provincies. De hoofdstad is Lissabon, of zoals de Portugezen zeggen: Lisboa <liesjbooaa>. Alleen Lisboa heeft al circa 2,5 miljoen inwoners. Portugal is 3 ½ keer zo groot als Nederland en is door zijn gering aantal inwoners zeer dun bevolkt. In Portugal wonen circa 11 miljoen mensen. Door de invloed van de Atlantische Oceaan is aan de kust van Noord-Portugal een zeeklimaat, dat te vergelijken is met het zeeklimaat van Nederland. De vochtige oceaanlucht veroorzaakt ook veel regen.

23 23 Strand van de Algarve met een Middellands zeeklimaat. Meer naar het oosten neemt de invloed van het gebergte (en de Spaanse hoogvlakten) toe en gaat het klimaat langzaam over in een landklimaat, met hete zomers en koude winters. In het noordoosten,

24 24 Het landschap van de Douro. in de Serra da Estrela valt in de winter sneeuw waardoor dit gebied zich ontwikkelt tot het wintersportgebied van het land. Meer naar het zuiden worden de temperaturen hoger en valt er minder regen. Het zuiden heeft te maken met jaarlijks terugkerende zomerdroogtes. De provincie Algarve in het zuiden heeft een Middellands zeeklimaat met warme zomers en koele winters, waarbij de regen meestal s winters valt. Jaarlijks bezoeken 10 miljoen toeristen Portugal. Portugal heeft een mooi landschap met 4 grote rivieren: de Taag (Tejo), de Douro, de Minho en de Guadiana.

25 25 Het noorden, waar het Nederlands elftal begint aan het toernooi tegen respectievelijk Duitsland (in Porto), Tsjechië (in Aveiro) en Letland (in Braga) is een fraai gebied met veel groen, veel kleine gehuchten en stadjes. U kunt hier urenlang rijden zonder iemand tegen te komen. Het klimaat in het noorden kan ook in juni heel Nederlands zijn. Dat wil zeggen: geregeld een regenbui. De temperatuur kan soms echter uitschieters hebben van 30 graden Celcius. Neemt u dus vooral een rood, wit, blauwe paraplu en oranje regenjas mee maar vergeet ook uw feloranje zonnepet niet! Portugal begon op 25 april 1974 aan de periode van herstel van de democratie en vrijheid van meningsuiting na een tijdperk van 45 jaar dictatuur. Deze ommekeer staat in de geschiedenis van Portugal bekend als de Anjerrevolutie. Ieder jaar wordt deze dag gevierd. Sinds 1986 behoort Portugal tot de Europese Unie. De toetreding van Portugal tot de Europese Unie heeft in belangrijke mate bijgedragen aan een verhoging van de levensstandaard. Portugal kent drie internationale luchthavens te weten: Porto, Lisboa en Faro. Tachtig procent van de Portugezen is Rooms Katholiek. Verder wonen in Portugal nog Joodse, Islamitische en Protestantse gelovigen.

26 26 De taal Wereldwijd wordt het Portugees door 160 miljoen mensen gesproken. Behalve in het moederland wordt het gesproken in Brazilië, Mozambique, De Portugese taal is kleurrijk in woord en gebaar. Vrouwen praten in groepjes op straat. Angola, Guinée Bissau, Cabo Verde, op São Tomé en Principe, op de Azoren en op Madeira. Het Portugees is een Romaanse taal, maar heeft door de 500-jarige Moorse overheersing veel restanten van het Arabisch in zich gehouden. Het Portugees is een zeer klankrijke taal, wat vooral komt door het vele gebruik van klinkers en de onderlinge combinaties daarvan. (Een klinker klinkt meer dan een medeklinker, vandaar dat klankrijke.) Bovendien kunnen deze klinkers niet

27 27 zoals in het Nederlands alleen door de mond maar ook door de neus (nasaal) uitgesproken worden. Het is om deze reden een moeilijke taal die we in dit boekje summier zullen kunnen presenteren. Ook de uitspraak vergt enige voorbereiding, waaraan we nu aandacht zullen besteden. We noemen hier de voornaamste bijzonderheden in de uitspraak. De uitspraak In het algemeen klinkt het Portugees vreemd in onze Nederlandse oren, maar er zijn gelukkig ook veel woorden die gemakkelijk uit te spreken en te verstaan zijn. Bijvoorbeeld huis----casa, zal iedereen als <kaasaa> uitspreken. Maar er zijn een aantal bijzondere gevallen: - ão - m aan het eind van een woord - o aan het eind van een woord - de ç - e aan het begin van sommige woorden. Hondenbezitters onder u weten hoe een hond urenlang kan liggen knagen en knauwen aan een bot. Welnu, u maakt voor de ão-klank precies dezelfde kaakbeweging. Dus in een restaurant wilt u bijvoorbeeld graag wat brood bij het eten, dan houdt u uw hond in gedachte en brengt uit: Se faz favor, um bocadinho de pão. <suh fash faavoor, oeng bookaadienjoe de paung>

28 28 Zo gaat het ook met het woordje voor niet-, bijvoorbeeld in de zin: Ik weet niet waar het stadion is : não sei onde é o estádio. <naung sei onde hè oe staadioe>. Komen we meteen aan bij de volgende bijzondere uitspraakregel, namelijk de letter m aan het eind van een woord. Um, bom, en sim (betekent achtereenvolgens: een, goed en ja) zijn woorden met een m op het eind. In alle gevallen klinkt die m als een soort neusklank, zoals bij de Nederlandse woorden: jong en zing. Bom dia <bong diaa> - Goedendag, goedemorgen. Ook noemen we hier de uitspraak van de o aan het eind van een woord en als de o in zijn eentje staat. Bijvoorbeeld: O meu nome é Jansen. Klinkt als <oe meoe nome hè Jansen>. Mijn naam is Jansen. Hier klinkt de o altijd als OE! Ook de letter u wordt heel vaak als oe uitgesproken: bijvoorbeeld in o menu de hoje: <oe meenoe de osje> wat betekent: het menu van vandaag. Ook de ç is belangrijk. Als u roept Força Holanda (Hup Holland!!) dan wel zeggen: <forsa olandaa> en dus niet <forka> Tenslotte: de e klinkt aan het begin van het voor u zo belangrijke woordje STADION in het Portugees

29 29 o estádio als <oe staadioe>. U merkt dus hier dat de e van estádio niet wordt uitgesproken, maar wel geschreven. Dit waren de voornaamste uitzonderlijke uitspraakregels. Het voert hier te ver om alle bijzonderheden van de uitspraak en de grammaticale regels te noemen. Om één punt van de grammatica kunnen we echter niet heen. Dat is het feit dat het Portugees mannelijke en vrouwelijke zelfstandige naamwoorden kent. Dus men zegt: o estádio (het stadion= mannelijk) maar a bola (de bal=vrouwelijk). Dit feit heeft ook grote gevolgen voor andere woorden die bij deze woorden staan, zoals het bijvoeglijke naamwoord; Het nieuwe stadion: o estádio novo (het bijvoeglijke naamwoord staat er ACHTER en eindigt op o), maar De nieuwe bal: a bola nova (bola is vrouwelijk en dus eindigt het bijvoeglijk naamwoord ook op a) Als u zich hier niet aan houdt, dan klinkt dat net zo gek voor een Portugees als hij tegen u zegt: het stadion nieuw! Daarom ook zegt een vrouw in het Portugees voor BEDANKT: obrigada. En een man: obrigado. Nog een voorbeeld van hoe fout het kan gaan als u zich vergist met het vrouwelijk of mannelijk lidwoord of de verkeerde klemtoon:

30 30 Tem bolas de cocó? Vraagt u in de banketbakkerswinkel. Terwijl u om te vragen of men kokostaartjes verkoopt, had moeten zeggen: Tem bolos de coco? <teing bolloes de kókoo> Nu zei u per abuis: heeft u poepballen? Een gewaarschuwd mens telt dus voor twee. Etiquette Zoals de meeste Zuid-Europeanen gebruiken de Portugezen zowel bij ontmoetingen als bij het afscheid nemen heel vaak de prachtigste volzinnen. Daar kunnen wij als eenvoudige Nederlanders niet tegenop en we moeten ons daaraan ook maar niet wagen. Het gebruik van onderstaande formules is dus beslist geen must. Men kan bij het afscheid nemen volstaan met simpelweg: Bom dia, boa tarde en boa noite. Ook zult u vaak het Italiaanse ciao horen zeggen, dat via het Braziliaans in Portugal ingeburgerd geraakt is. Een Italiaan zal dit gebruiken voor hallo en tot kijk, maar in Portugal hoort u dit woord alleen bij het afscheid nemen. De Portugezen kunnen tegenover vreemden en toeristen heel formeel zijn. Zolang ze u niet goed kennen blijft het bij u-zeggen met allerlei beleefdheidsformules omkleed. Pas u aan door ALTIJD te beginnen met:

31 31 Faz favor <fash faavoor> of desculpe <deskoelpe> als u iets wilt hebben, kopen of vragen. Desculpe, onde é o correio, <onde hè oe korreijoe?> Vrij vertaald: Als ik even mag storen, waar is het postkantoor? Faz favor, kunt u ook gebruiken als u iemand iets aanreikt. U wordt aangesproken in hotel of restaurant met: o senhor (als u een man bent) of a senhora (als u een vrouw bent) <oe senjoor> en <eh senjorra>. Ook bij begroetingen zijn de gewoonten dus anders dan wij in Nederland gewend zijn. Als u zich van die verschillen bewust bent, kunt u zich voor moeilijke situaties in taal en omgang behoeden. Juist die verschillen in leefstijl maken een verblijf in dit land zo interessant. De meest gebruikte uitdrukking bij het begroeten is: Como está? <komoe staa> Passou bem? <passo being> Hoe is het met u? mag u ook zeggen, en betekent letterlijk: Is het u goed gegaan? Zelfs de twee zinnetjes allebei achter elkaar zeggen, kan ook. Como está? Passou bem? Verder gebruikt men ook veel: Como vai? <komoe vaai> Hoe gaat het met u?

32 32 Een informele manier van begroeten is: Olá <olla> Hallo. Dit olá wordt vaak gevolgd door de naam van de persoon die u tegenkomt, net als in het Nederlands. Hoe antwoordt u nu, als iemand u op deze manier aanspreekt? In de meeste gevallen is herhaling het beste. De reacties hierop kunnen zijn: Bem, obrigado Goed, dank u. Estou bem, obrigado Goed, dank u. Muito bem, obrigada Heel goed, dank u.(vr.) Assim assim Het gaat. Não estou bem Het gaat niet goed. Estou mal Het gaat slecht, ik voel me slecht. De uitspraak van muito vergt enige uitleg. <moeintoe> Neemt u afscheid, dan kunt u onder andere zeggen: Até logo Até já Até amanhã Adeus (informeel) Tot straks. Tot zo. Tot morgen. Tot ziens. Grappig aan até amanhã is, dat het niet altijd letterlijk tot morgen betekent, maar ook als tot ziens gebruikt kan worden en dus niet letterlijk. Toch zeggen de Portugezen dit, omdat ze hopen u morgen wel te zien, al is de kans daarop heel klein. Is dat geen aardig trekje van de Portugezen?

33 33 De aanspreekvorm TU (=je) wordt gebruikt voor iemand met wie men op zeer goede voet staat. U hoort het ouders tegen kinderen zeggen (soms ook andersom), grootouders tegen kleinkinderen, ooms tegen nichtjes en neefjes, een vrouw tegen haar echtgenoot, en broers, zussen, vrienden en collega s van dezelfde leeftijd onder elkaar. Pas u ook aan wat spreekvolume betreft (behalve in het stadion natuurlijk, daar mag geschreeuwd worden!!). Gaat u uit, of naar een discotheek, kleedt u dan chique of feestelijk. Men is daar erg gevoelig voor. De maaltijd is voor de Portugees een zeer sociale gebeurtenis, waar men ook alle tijd voor wil nemen. Een snelle hap, al of niet staand, is alleen gebruikelijk als men echt weinig tijd heeft of in de grote steden werkt als internationaal zakenman of vrouw. Op straat lopen eten wordt heel ongebruikelijk gevonden! Oudere dames zitten bij elkaar met een handwerkje.

34 34 Cafébezoek is belangrijk: zowel na de lunch als na het avondeten gaat jong en oud iets drinken. Windt u vooral niet op als een voorstelling of concert wat later begint dan aangekondigd staat. Tijd is voor veel Portugezen een relatief begrip. Ontspan u en geniet van elke minuut. In de zomermaanden als het na 8 uur s avonds nog aangenaam van temperatuur is, flaneren veel Portugezen met of zonder kleine kinderen over de brede boulevards of over de kleine dorpsweggetjes. Cafébezoek is belangrijk: zowel na de lunch als na het avondeten (o jantar) gaat jong en oud uma bica

35 35 <oema biekaa> drinken. Dat is wat wij sterke espressokoffie noemen. Als men geen koffie drinkt, is de thee met een schilletje citroen erin ook heel populair: um chá de limão. <oeng sjaa de liemaung> De cafés zijn de hele dag open en men ontmoet elkaar s avonds daar. Oudere dames zitten bij elkaar al of niet met een breiwerkje, en de mannen zitten aan een tafel te praten of te kaarten of kijken staand aan de bar naar de televisie die altijd aan staat. De televisie staat trouwens ook tijdens de lunch aan, maar dan vaak wat zachter. Zeg als u een winkel, café of restaurant binnenkomt of daar weggaat dus steevast bom dia <bong dieaa> overdag tot een uur of twaalf. In de middag zegt u als eerste als u een winkel of café inkomt: boa tarde <booaa tarde>. In de avond, als het donker is geworden zegt u altijd boa noite <booaa noit> U kunt dit ook gebruiken voor Welterusten. Het woord voor bedankt is, zoals u al weet, als u een man bent: obrigado <obriekadoe> en als u een vrouw bent: obrigada <obriekadah>. De uitdrukking voor Geen dank is: De nada <de naadaa>.

36 36 Toetsvragen: 1. U wilt in een restaurant graag een beetje brood. U vraagt: A. o senhor tem nada. B. faz favor, o estádio. C. Desculpe, onde é o correio? D. Faz favor, queria pão. 2. U bent blij en dankbaar voor geboden hulp. U zegt: A. bom dia B. faz favor C. obrigado D. hoje não 3. Het is 9.00 uur in de avond. U komt een restaurant binnen. U zegt: A. boa tarde B. boa noite C. bom dia D. de nada. 4. U wilt weten waar het postkantoor is. U vraagt: A. onde é o hotel? B. onde é a casa? C. onde é o estádio? D. onde é o correio? 5. U gaat het Oranjeteam aanmoedigen in het stadion. U roept: A. Obrigado, Holanda! B. De nada, Holanda! C. Força Holanda! D. Bom dia Holanda! De correcte antwoorden vindt u op pagina 100.

37 Hoofdstuk3 Uit in Portugal Overnachten De meesten van u zullen ervan uitgaande dat we ver komen dit EK, al een hotel, pension of kampeerterrein besproken hebben. Voor degenen die dat nog niet hebben gedaan volgen of pas op het allerlaatste moment een kaartje hebben weten te bemachtigen hier wat tips: Goedemorgen, heeft u nog een tweepersoonskamer voor mij voor vier nachten?: Bom dia, tem um quarto duplo para quatro noites para mim? <bong dieaa, teing oeng kwartoe doeploo para kwatroe noites para ming?> U kunt te horen krijgen: Não, não tenho quartos duplos neste momento. (nee, ik heb op dit moment geen tweepersoonskamers vrij.) Mas tenho dois quartos individuais, com casa de banho.

38 38 (maar ik heb twee éénpersoonskamers met bad.) Als u dat accepteert, dan vraagt u de prijs: Quanto é? <kwantoe hè>.of Quanto custa? <kwantoe koesta>. Om aan te kunnen geven dat u twee of vier nachten wilt blijven en bijvoorbeeld van maandag tot en met woensdag, geven we hier de dagen van de week: Maandag - segunda-feira <segoenda feiraa> Dinsdag - terça-feira <tersa> Woensdag - quarta-feira <kwartaa> Donderdag - quinta-feira <kientaa> Vrijdag - sexta-feira <seisjtaa> Zaterdag - sábado <sabadoe> Zondag - domingo <doemiengoe> Queria ficar seis (zes) noites, terça até domingo. Ik wil graag zes nachten blijven, van dinsdag tot zondag. Wat hier opvalt is dat er wel een tweede marktdag is, maar geen eerste. Dat komt omdat de sábado de Joodse sabbath was, en dus een vrije dag was. Vroeger was de bevolking op het Iberisch schiereiland voor een groot deel Joods. Men begon dus te tellen bij de zondag als eerste marktdag. Feira, kan behalve marktdag trouwens ook jaarmarkt betekenen. De Feira Popular in Lisboa is daar een goed voorbeeld van.

39 39 Bij de Portugese VVV is allerlei informatie te verkrijgen voor overnachting en uitgaan. Als er nog kamers vrij zijn zo vlak voor of tijdens het toernooi, heeft u geluk. U vult een formuliertje in, u toont uw paspoort en u kunt de sleutel in ontvangst nemen. Op het formuliertje staan o.a. deze woorden: apelido - achternaam nome - naam morada - adres código postal - postcode nacionalidade - nationaliteit O seu número de quarto é 35. Dat hoort u de receptionist zeggen: <Oe seejoe noemeeroo de kwartoe hè trientiesienkoe>.

40 40 U neemt de lift (o elevador <oe eelevaadoor>). Verder wilt u weten om hoe laat het ontbijt wordt geserveerd. Wat is het woord voor ontbijt? Pequeno almoço. A que horas é o pequeno almoço? <Aa kee oras hè oe pekeenoe almossoe?>. Entre 7 e 10 horas, krijgt u (gewoonlijk) te horen. <Entre set ie dezj oras>. Tussen 7 en 10 uur. Als u de thuisblijvers een kaart of brief wilt sturen, vraagt u bij de receptie Tem selos? <teing seeloes> Heeft u postzegels? Als het antwoord negatief is, zal u naar o correio <oe korreijoe> het postkantoor verwezen worden. Bij de receptie van uw hotel of in de eetzaal, kunt u vaak horen en zeggen: Até amanhã <aatee tot morgen menjaang> Até logo <aatee logoe> tot straks Boa viagem <booaa goede reis vieaajem > Só bocadinho, está bem? <so bokaadienjoe sta Een momentje geduld, okay? being> Sala de jantar <salaa de eetzaal jantaar> O que deseja? <oe ki dezeicha> Wat wenst u?

41 41 Uma água mineral <oema aakwa mieneral> een mineraal water Não faz mal <naung fash het geeft niet mal> Desculpe <deskoelpe> neemt u me niet kwalijk. Desculpe, onde é a casa de banho? Pardon, waar is het toilet? Zo, eenmaal op uw kamer zal u zich te goed doen aan een blik op de Portugese televisie, waar ongetwijfeld heel veel voetbalreportages te zien zullen zijn. Of u gaat uitrusten tot aan de volgende wedstrijd! Boa noite! <boaa noit> Welterusten! Eten en drinken Over eten en drinken in Portugal kan veel goeds gezegd worden. Want alles wordt vers gemaakt, niets mag uit blik of pot komen. Daarom moet u soms even wachten, maar dan komt er ook iets heerlijks op tafel en voor weinig euro s! Men eet in Portugal twee maal per dag warm: de lunch en het avondeten.

42 42 Restaurants in Lissabon. De Portugezen hebben een indrukwekkende eetcultuur. Urenlang kunnen families aan lange tafels zitten praten, eten en drinken.

43 43 De lunch in Portugal tussen en uur is heilig, men wil dan niet gestoord worden. Vooral de lunch (o almoço <oe almosoe>) is heilig. Er wordt dan vaak geen telefoon opgenomen, veel winkeltjes zijn dicht en de zakenlui willen liever even niet gestoord worden tijdens de maaltijd, die dan ongeveer ligt tussen en uur. Het avondeten (o jantar <oe sjantaar>) ligt gewoonlijk tussen en uur. Om zes uur aan tafel is er dus niet bij. Maar wilt u toch een kleine snack eten dan is het cafetária een uitkomst. Hier kunt u net als bij ons

44 44 een snackbar verwachten, waar men weliswaar geen bitterballen verkoopt, maar waar ze kleine typisch Portugese hapjes (tapas) verkopen. Staand aan de bar neemt u bijvoorbeeld: Uma sande de queijo <oema sande de keisjoe> een broodje kaas Uma sande de fiambre <de fieambre> een broodje ham Um prego <oeng preegoe> een broodje met gebakken dunne biefstuk. Pasteis de bacalhau <pastijzj de bakaljau> stokviskroketten. Uma salada de tomates <oema saalaade de toemate> een tomatensalade. Of een groentensoep: uma sopa de legumes <oema soppa de legoemesj> Of u bent met vier hongerige mensen: Quatro bifanas: 4 gebakken varkensbiefstukjes geserveerd op een broodje. <kwatroe bifannasj>. Vlug eten, want op dat tijdstip begint op 15 juni trouwens de wedstrijd in Porto tegen onze oosterburen!! Daarna kunnen de hongerige en feestende Oranjefans met een overwinning op zak ergens gaan eten in één van de vele eethuisjes in Porto. Dan smaakt alles goed! Dat zal een groot feest worden! U kunt op de aangegeven tijden gaan genieten van al die heerlijke vis- en vleesgerechten.

45 45 Vissoorten te over in Portugal! Als u een restaurant binnenkomt, hoort u de ober zeggen: Boa tarde. Quantas pessoas são? <kwantas pessohes saung> Met hoeveel personen bent u? U reageert dan met bijvoorbeeld: Somos quatro. <somoes kwatroe> We zijn met zijn vieren. Misschien neemt u de dagschotel (o prato do dia <oe pratoe doe diaa>.) Zo niet, dan bekijkt u deze kaart maar eens. We zullen hier voor u de top 5 van de verschillende gangen noemen:

46 46 ENTRADAS (<entraades> voorgerechten) 1. sopa de marisco (<soppa de maariechkoe> schelpdierensoep) 2. caldo verde (<kaldoe verde> soort dikke soep van fijngesneden boerenkool met aardappelpuree en stukjes worst erin) 3. salada de camarão (<saalaade de kamaraung> garnalencocktail) 4. canja (<kanchaa>, kippensoep) 5. pasteis de bacalhau (<pastijzj de bakaljau> stokviskroketjes) PEIXE (<pijche> visgerechten) 1. sardinhas assadas (<sardienjas assades> gegrilde sardines) 2. bacalhau (<bakaljau> kabeljauw/stokvis op 365(!) manieren gemaakt) 3. bife de atum (<bief de atoeng> tonijnbiefstuk) 4. lulas grelhadas (<loellas kreljades> gebakken inktvis) 5. peixe espada (<pijche spaadaa> zwaardvis) CARNE (<karne> vleesgerechten) 1. frango piri-piri (<frangoe pieripieri> pikante kip 2. bife de vitela (<bief de vietella> kalfsbiefstuk ) 3. costeletas de porco (<kostelettes de porkoe> varkenskarbonade 4. cabrito (<kabrietoe> geitenvlees uit de oven) 5. borrego (<borregoe> lamsvlees)

47 Bom apetite! 47

48 48 SOBREMESA (<sobremeesaa> dessertgerechten) 1. pudim flan (<poeding flang> custardpudding) 2. Molotoff (<molotof> soort schuimgebak uit de oven) 3. salada de fruta (<saalaadaa de froeta> fruitsalade 4. torta de laranja (<torta de laarancha> sinaasappeltaart) 5. arroz doce (<aarosj dos> rijstebrij met room) Om te eten heeft u behalve een prato (bord) ook een faca (mes), een garfo (vork) en een colher (lepel) nodig. Garfo; De g spreekt u uit met de Franse g van garage en colher als <koeljèr> met de klemtoon op de laatste lettergreep. Drinkt u hier gerust witte (vinho branco) of rode wijn (vinho tinto) bij. Per glas (copo) of fles (garrafa). Ook kunt u kiezen voor vinho verde (een typisch Portugese wijn gemaakt van onrijpe druiven) of rosé. Mineraal water kan natuurlijk ook (fresco ou natural?, koud of op kamertemperatuur? ). Dat wordt u steevast gevraagd. Água mineral <aakwa mieneral>. Tot slot nog um café of uma bica (kopje espressokoffie, zonder melk). BOM APETITE! (<bong appetiet> Smakelijk eten!!)

49 49 Op naar het stadion! Hoe u naar het stadion gaat, hangt af van uzelf. Misschien gaat u gezamenlijk met een busje, of geeft u de voorkeur aan het openbaar vervoer. Of u gaat een auto of busje huren. Queria alugar um carro. <keriaa aloegaar oeng karroe> Ik wil graag een auto huren. Als het verhuurbedrijf bang is dat u hun busje oranje gaat verven, beloof dan : Não preocupe, não vamos pintar o carro cor-delaranja! <naung preeocoepe naung vaamoes pientaar oe karoe kor de laranchaa> Maakt u zich geen zorgen, we zullen de auto niet oranje verven! Autoverhuurbedrijf op het vliegveld.

50 50 Bij het vliegveld kunt u huren, maar via de receptie van uw hotel kan het uiteraard ook. U wilt op weg gaan naar de wedstrijd: Nederland- Duitsland of Nederland-Tsjechië. Of u gaat op 23 juni naar de wedstrijd Nederland- Letland. U bent daarvoor in resp. Porto, Aveiro of Braga aangeland. Op uw ticket staat de naam van het stadion en de stad. Bijvoorbeeld Estádio Dragão in Porto. Vamos encorajar a nossa equipa nacional. <vaamoes einkoerasjaar eh nossa eekiepa nasieonal> Wij gaan ons nationale team aanmoedigen! U vraagt de receptionist: Waar is het stadion? Onde é o estádio? <onde hè oe staadioe>. O estádio é perto. <oe staadioe hè pertoe>. Het stadion is dichtbij. Een hele geruststelling. Quero lá estar muito rapidamente. <kerroe laa staar moeintoe rapiedaament> Ik wil daar zo snel mogelijk naartoe. Posso ir de autocarro? <possoe ier de ootokaroe> Kan ik met de bus gaan? De ervaring leert dat de Portugezen van tevoren niet alles tot in de puntjes hebben vastgelegd. Veel wordt geïmproviseerd, maar dat kunnen ze dan ook heel goed. Er zal niet veel misgaan. Overal zult u politie aantreffen en meisjes in mooie kleding die u in perfect Engels de weg naar uw plaats zullen aanwijzen. Maar wat te doen als u geen duidelijke aanwijzingen krijgt?

51 51 Met de volgende taalkennis op zak zal u geen seconde van de wedstrijd missen: U vraagt op straat hoe u moet lopen/rijden naar het stadion: Onde é o estádio das Antas? <onde hè oe staadieoe des Antas? O estádio é perto.> Het stadion is dichtbij, weet u nog? Men zal het u geduldig en uitvoerig uitleggen. Let op de woorden: Esquerdo - links(af) Direito - rechts(af) Em frente - rechtdoor. Longe - ver Perto - dichtbij En er zullen langs de weg ook wel borden staan die u naar de plaats van bestemming zullen brengen. Komt u er helemaal niet meer uit, omdat uw pension of hotel te ver van het stadion ligt, neem dan een onvolprezen Portugese taxi. Die is snel en supergoedkoop! De beste manier om er één te krijgen, is er één op straat aan te houden door uw hand op te steken. Ze zijn zwart met een lichtblauw dak. Er rijden erg veel taxi s zowel overdag als s nachts. Alleen als het lampje op de taxi groen is en het bordje voorin het woord LIVRE (=vrij) toont, is de taxi beschikbaar. De meeste

52 52 taxi s hebben een meter. Zie voor meer informatie hoofdstuk 5. Als u wilt weten hoe laat het is, vraagt u in het Portugees: Que horas são? <kèh oras saung?> hoe laat is het? Het antwoord is dan: não sei (ik weet het niet) of bijvoorbeeld: São quatro horas. <saung kwatroe oras >. Het is 4 uur. In Portugal is het 1 uur vroeger dan in Nederland. A partida vai começar antes do jantar, às (<sienkoe>) horas. De wedstrijd gaat om uur voor het avondeten beginnen. U zult dus moeten zorgen voor een broodje, want om half negen s avonds eten is heel gewoon in Portugal. Depois da partida vamos jantar <depois eh partiedaa vaamoes jantaar> Na de wedstrijd gaan we uiteten. In het stadion! Nu zijn de volgende woorden van belang: Os jogadores O árbitro O árbitro assistente Bola bonita!! A partida de spelers de scheidsrechter de grensrechter mooie bal!! de wedstrijd

53 53 Alemanha República Checa Letónia Duitsland Tsjechië Letland Aanvallûûûûûûûûûh! Atacar Het is stil aan de Está silencioso ao outro overkant! lado Wilhelmus van Guilhermo de Nassau Nassauwe Overtreding Falta Wat een mooi doelpunt! Que bonito golo! Wij houden van oranje. Gostamos de cor-delaranja Het Oranjelegioen A legião cor-de-laranja. Het Nederlands elftal. A equipa holandesa. Schop de bal naar voren! Dá pontapés para frente! Nee, oranje is niet mijn echte haarkleur. Não, cor-de-laranja nao é a minha cor de cabelos verdadeira Ik heb nog met Cruyff Ainda joquei com o gevoetbald. Cruijff. 88 was een prachtig jaar. O ana oitenta e oito ers um ano fantástico! Buitenspel - fora de -jogo <forra de sjokoe> Dat is geen buitenspel!! brult u als volgt: Isso não é fora de jogo!!!

54 54 Força Holanda, roept u als u onze jongens gaat aanmoedigen. Het betekent: Zet hem op Nederland of gewoon Hup Holland! Als de scheidsrechter het in uw ogen niet goed doet, kunt u roepen: Árbitro, vai-se embora! <arbietroe, vai se emboraa> Scheidsrechter, hoepel op! Olha árbitro, não podes usar os teus olhos! Zeg scheids, kan je je ogen niet gebruiken! Of u schreeuwt: cartão vermelho! En zwaait met de rode achterzijde van dit boekje. U zingt/brult/fluistert : Nai deixe ficar o leão na camisa! Laat de leeuw niet in zijn hemdje staan!! Que silenciosos estão os alemães! Wat zijn die Duitsers stil! É pena Alemanha, tudo já passou. <hè pena,toedoe sjaa passoo> Schade Deutschland, alles ist vorbei!!! Het kan zelfs in hetzelfde ritme gebruld worden! In dit Campeonato da Europa (EK) spelen 16 landen, verdeeld over 4 groepen, mee:

55 55 Land Aantal Beste resultaat Trainer deelnames aan EK Groep A Portugal 4 halve finale 84/00 Luiz Felipe Scolari Griekenland 2 4e in poule 80 Otto Rehhagel Spanje 7 winnaar 64 Inaki Saez Ruiz Rusland 8 winnaar 60 Georgi Yártsev Groep B Frankrijk 6 winnaar 84/ 00 Jacques Santini Engeland 7 3e in 68 Sven-Göran Eriksson Zwitserland 2 4e in poule 96 Jakob kuhn Kroatië 2 kwartfinale 96 Otto Baric Groep C Zweden 3 halve finale 96 Tommy Söderberg Bulgarije 2 3e in poule 96 Plamen Markov Denemarken 7 winnaar 92 Morten Olsen Italië 6 winnaar 68 Giovanni Trapattoni Groep D Tsjechië 6 winnaar 76 Karel Brückner Letland 1 - Alexandr Strakovs Duitsland 9 winnaar 70/ 80 / Rudi Völler 96 Nederland (!) 7 winnaar 88 Dick Advocaat Er wordt gespeeld in tien verschillende stadions in de volgende steden: Aveiro, Braga, Coimbra, Faro/ Loulé, Guimarães, Lisboa, Leiria, Porto.

56 56 De kleuren van de Portugese vlag zijn groen en rood (verde e vermelho) en de Portugese voetbalkleuren zijn een rood shirt en een groene broek. Boa sorte! <boaa sorte> veel succes! Dat wens je elkaar uiteindelijk allemaal toe. Amusement en cultuur Het beste is dat u bij de Posto de Turismo, de actuele uitgaansgids bemachtigt (a guia de lazer) <eh qieja de laaseer>. Die zal ook in het Engels te verkrijgen zijn tegen die tijd. Hierin vindt u alle uitgaansmogelijkheden per stad opgesomd. Als u eenmaal in Portugal bent, mag een trip naar Lissabon eigenlijk niet ontbreken. En helemaal niet als we de kwart-, halve of hele finale in Lissabon spelen! Lissabon (Lisboa in het Portugees) Lisboa is een grote stad, met wijken die enorm van sfeer verschillen. Bovendien is het geen vlakke stad, maar een onmetelijk bebouwd oppervlak met grote hoogteverschillen. Historisch gezien bezit deze stad kostbaarheden uit de tijd dat Portugal de halve wereld bevoer, en oorlogsbuit mee terugnam naar het moederland. Ook handelswaar vanuit de verste uithoeken van de wereld brachten ze van hun reizen per schip mee terug. Dat alles is bewaard en tentoongesteld.

57 57 Straatje in het historische gedeelte van Lissabon. Door de enorme verkeersdrukte van voornamelijk personenauto s en vrachtauto s is het ook rommelig, chaotisch op sommige stukken en ruikt

58 58 Trammetje dat de heuvel opklimt te Lissabon. Theater in Lissabon.

59 59 het vaak naar benzine en uitlaatgassen. Als u echter de overvolle verkeersaders mijdt, dan vindt u nog genoeg kleine straatjes en pleinen waar u rustig kunt lopen, en genieten van deze overdaad aan kunst en cultuur. Voor de goede orde: huur geen auto, maar laat u vervoeren met metro, bus, tram of taxi. Bent u een getrainde wandelaar, trek dan goede wandelschoenen aan. Op deze manieren ziet u het meest. We noemen hier: Rossio. Het grote plein in het midden van de stad, waar de terrassen uitnodigend op u wachten en de vele speciaalzaken al het moois dat Portugal aan handwerk te bieden heeft, verkoopt. Leren tassen, aardewerk, zijden stoffen, kristal, zuiver wollen truien en vesten en dure herenpakken. En ten zuiden van dit plein lopen de kaarsrechte straten van Baixa-Chiado. Ook hier vindt u een overvloed aan fraaie winkels. Ten oosten van deze straten ligt op een heuvel de Moorse wijk Alfama. De nauwe straatjes vol wasgoed kronkelen zich naar boven. Het is de moeite van het klimmen meer dan waard want op de top treft u het Castelo São Jorge aan! Vanaf deze plaats kunt u van een machtig uitzicht over de stad en de rivier de Taag genieten. Nog zo n uitzicht

60 60 Torré de Belém heeft u vanaf de Santa Justa lift, ontworpen door een leerling van Eifel (de architect van de naar hem vernoemde toren in Parijs ) in de Baixa wijk. Houdt u van kleine cafeetjes en echt Portugese restaurants, ga dan naar de wijk Bairro Alta (letterlijk hoge wijk ). Ook weer stevige schoenen aandoen, want het is klimmen geblazen. Rust uit in een tasca en eet terwijl u luistert naar een fadozanger. Vergeet het harde tl-licht, dat vinden ze in Portugal nu eenmaal mooi. In deze wijk bevindt zich ook de Solar do Porto, een portproeflokaal, waar u alle soorten port kunt beoordelen zoals oude rode of koude witte port.

61 61 Belém. Ons volgende favoriete stekje is de wijk Belém, gelegen aan de Taag, aan de westkant van de stad. Het beste kunt u er met de tram (eléctrico <elètriekoe>) 15 vanaf de Praça de Comércio naartoe. Daar bevinden zich behalve vele banketbakkerszaken met zitplaatsen ( pastelerias ) waar u een pastel de nata kunt eten. Fraaie monumenten zijn : Het Jerónimosklooster en de Toren van Belém. Het klooster is gebouwd in opdracht van koning Don Manuel. Met de bouw werd begonnen in 1502 en is het mooiste voorbeeld van de manuelijnse stijl: sierlijk bewerkte zuilen en de fraaiste beeldhouwwerken in de nissen en rond de ramen. Veel versieringen verwijzen naar de bloeitijd van de ontdekkingsreizen met de schepen van de Portugezen. Rond 1500 waren zij het die als eersten nieuwe zeewegen naar o.a. India ontdekten. Dankzij de economische voorspoed die uit de internationale handel ontstond, liet de koning dit bouwwerk neerzetten ter nagedachtenis van o.a. Vasco da Gama die vanaf deze plek in 1497 met zijn vloot richting India vertrok. De kerk van het klooster en de dubbele ommegang met de kruisbogen moet u in elk geval zien. Als u hier uitgekeken bent, ziet u schuin aan de overkant van de weg aan het water de Torre de Belém. <torre de beleing>, de Toren van Belém, met de klemtoon op de laatste lettergreep. Dit fort werd vanaf 1516 gebouwd op een toen nog in het water staande grote rots. Het is ook in de stijl van

62 62 Porto is gebouwd op een heuvelachtig terrein. Goed te zien vanaf de haven! Don Manuel opgetrokken, echter met wat Moorse invloeden omdat één van de bouwers, Francisco de

63 63 Arruda eerder werkervaring in Marokko had opgedaan. Binnen kunt u de kruidkamer zien die op waterhoogte ligt en één verdieping hoger ligt de kamer van de bevelvoerder. Van 1580 tot 1828 fungeerde de toren als staatsgevangenis. Tenslotte nog een tip: pakt u de pont bij de Cais de Sodré (Praça de Comércio) en steek over de Taag naar Almada, de geboortestad van Luís Figo. Almada is een schone en kleine stad met veel lekkere visrestaurants. Porto, Aveiro, Braga De drie speelsteden in groep D zijn Porto, Aveiro als Braga. Het zijn drie schitterende steden, waar u behalve de wedstrijden bezoeken, urenlang kunt wandelen en genieten van oude kathedralen en kerken, musea en de vele overblijfselen uit de Romeinse tijd. In alle drie steden zult u getroffen worden door het leven op straat, in de cafeetjes waar wijn, bier en bijvoorbeeld Sumol (soort sinaasappeldrank met prik) voor een klein prijsje te bestellen zijn.maar ook als u van dansen houdt is daarvoor in de discotheken alle gelegenheid. Deze steden kennen ook fraaie musea. Houdt u er rekening mee dat de meeste musea op maandag gesloten zijn. Er is voor elk wat wils. Als u drankjes bestelt dan vraagt u bijvoorbeeld: Olhe, faz favor, duas cervejas e um sumo de

64 64 laranja. <olje fash faavoor doeas serveichas ie oeng soemoe de laarancha>. Twee bier en een jus d orange. Tem pasteis de nata? <teing pasteish de nataa?> Heeft u roomgebakjes? Deze kleine ronde gebakjes in bladerdeeg moet u echt een keer proberen! Porto Op 15 juni wordt de wedstrijd Duitsland Nederland gespeeld in het gloednieuwe stadion Dragão, de thuisbasis van FC Porto. Het tweede stadion heet Bessa, en is de thuisbasis van Boavista. Ook dit stadion is vorig jaar geopend. Porto is gebouwd op heuvelachtig terrein, waar alle straten of naar beneden of naar boven lopen. Het is een bruisende stad vol activiteit overdag en in de nacht. Al wandelend komt u al het moois dat Porto heeft vanzelf te zien. U kunt het beste beginnen op de Praça de Liberdade (Vrijheidsplein). De Rua dos Clérigos is een bijzondere straat vanwege een stijgingspercentage van 11 %. Geen hoge hakken aan, maar sportschoenen. Als u van wandtegels houdt, moet u zeker een kijkje nemen bij het Palacete do Raio uit Tegels heten azulejos <azoelijchoes>. Naast de Praça da República (plein van de republiek) ligt de Arcada. Ga daar op een terras zitten én genieten van de voorbijgangers. Drink de in deze omgeving gemaakte groene wijn: vinho

65 65 verde <vienjoe verde>. Groen, omdat hij van onrijpe druiven wordt geperst. Op warme dagen is de licht mousserende wijn een frisse, maar bedwelmende, dorstlesser! Of u vraagt: Tem Heineken? <teing Heiniken> Schenkt u Heineken? Nee? Dan neemt u toch Sagres of Superbock? U zegt dan tegen uw Portugese kennis: Saúde! <saaoede> Proost! Wel even vragen hoe laat het café dichtgaat: A que horas fecha? <akee oras fesjaa> A que horas abre amanhã de manhã? Hoe laat gaat u morgenochtend weer open? In het café maakt u natuurlijk ook een gezellig praatje en dat gaat dan uiteraard over de wedstrijd. Wilt u het ijs breken, dan kunt u gebruik maken van de volgende openingszinnen: Ons team heeft verdiend A vitória da nossa equipa gewonnen! é merecida! (omdat) Onze spelers zijn de Os nossos jogodores são beste! os melhores! Het Oranjelegioen staat A legião cor-de-laranja er altijd als 12e man! sempre está como o décimo-segundo homem! Of is helaas het tegenovergestelde het geval:

66 66 Ons team heeft onverdiend verloren! mas não merecido! A nossa equipa perdeu (en de reden is dan natuurlijk) De scheidsrechter was O árbitro estava parcial. partijdig. De grasmat leek wel een O relvado parecia um knollenveld. campo lavrado. De grensrechter was een O árbitro assistente era blinde mol. uma toupeira cega. Uitgaan kan ook heel goed in: Braga Het Gemeentelijk stadion van Braga (Municipal) heeft zitplaatsen en is uitgehakt uit de bergwand. Ook dit stadion is pas eind vorig jaar in gebruik genomen. Het Portugese Rome zo wordt Braga genoemd, omdat de invloed van de katholieke kerk hier groot is. Echter in de volksmond wordt Braga de stad van de drie P s genoemd: padres, putas e paneleiros (papen, prostituées en poten). De stad herbergde al Romeinen en heette toen Bracara Augusta. Er zijn vele overblijfselen uit die vroege tijd terug te vinden. Op het eind van de 12de eeuw was Braga één van de machtigste bisdommen van het Iberisch schiereiland, zoals Spanje en Portugal samen genoemd worden. Keeper Quim van het Portugese elftal komt uit Braga. Hij beveelt vooral een bezoek aan Bom Jesus