Allereerst heeft het CBP de behoefte om in te gaan op het tijdspad van de voorgenomen wijzigingen van de Wet politieregisters.

Transcriptie

1 POSTADRES Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag BEZOEKADRES Prins Clauslaan 20 TEL FAX INTERNET AAN de Minister van Justitie CONTACTPERSOON UW BRIEF VAN 22 november 2002 UW KENMERK /02/6 ONDERWERP Wet politieregisters Bij brief van 22 november 2002 vroeg u het CBP commentaar op de ontwerpnota over de verwerking van persoonsgegevens door de politie met het oog op de bestrijding van criminaliteit. Het gaat in historisch perspectief bezien om een concept van wat in 1996 startte als het ontwerp van de Visienota. Over onderdelen van de aan het CBP voorgelegde ontwerpnota is in de afgelopen jaren dan ook al intensief overleg geweest, al dan niet tezamen met de portefeuillehouder privacy uit de Raad van hoofdcommissarissen en medewerkers van uw directie. Het CBP zal op onderdelen van de ontwerpnota volstaan met verwijzing naar het resultaat van deze besprekingen. In de reactie van het CBP wordt met name ingegaan op de hoofdlijnen van de ontwerpnota: verstrekking van gegevens aan derden, de opslag van gegevens (themaregisters), en het gebruik van informatie binnen de politie. Allereerst heeft het CBP de behoefte om in te gaan op het tijdspad van de voorgenomen wijzigingen van de Wet politieregisters. Voorgeschiedenis en planning Over deze ontwerpnota is op 16 december 2002 met vertegenwoordigers van uw directie, de directie rechtshandhaving van justitie en vertegenwoordigers van het ministerie van BZK overleg gevoerd. In dit overleg is ook de -bijgestelde- planning van de herziening van de Wet politieregisters aan de orde gekomen. Van de verstrekkende ambitie van uw directie om nog voor de zomer van 2003 een ontwerp van een nieuwe wet voor de informatiehuishouding van de politie gereed te hebben, heeft het CBP met gemengde gevoelens kennis genomen. Met uw directie is het CBP, als toezichthouder op de Wet politieregisters, van oordeel dat een grondige herziening van deze wet is aangewezen. Deze herziening zal naar de gemeenschappelijke verwachting van uw directie, het politieveld en het CBP neerkomen op de vervanging door een nieuwe wet. Het ligt voor de hand hierbij aan te sluiten bij de recente, internationale wijzigingen van de inzichten die ten grondslag hebben gelegen aan de vervanging van de Wet persoonsregistraties door de Wet bescherming persoonsgegevens. Het aangrijpingspunt is door de gewijzigde ICT-omgeving niet langer het begrip registratie maar de verwerking persoonsgegevens. Op dezelfde grond ligt vervanging van het begrip register door een dynamischer omschrijving van het aangrijpingspunt van de wet voor de hand. Een dergelijke BIJLAGEN BLAD 1

2 conceptuele wijziging in de wet zal beter recht doen aan de inmiddels gegroeide praktijk van de politie-informatiehuishouding. De gemengde gevoelens van het CBP betreffen echter het tijdpad voor realisering van deze plannen. Het doordenken van het nieuwe concept vergt de nodige tijd. Gelet op de ervaringen met de totstandkoming van de onderhavige ontwerpnota kan dit wel een proces van een of meer jaren vergen alvorens een voldragen concept rijp is voor indiening als wetsontwerp. Het CBP is ten volle bereid hieraan zijn medewerking te verlenen. Het wijst u evenwel op de reeds geruime tijd bestaande urgentie om op enkele onderdelen de huidige Wet politieregisters te wijzigen. Met name betreft deze het externe verstrekkingsregime. Dit vormt terecht een onderdeel van de ontwerpnota. Over dit onderdeel is inmiddels consensus ontstaan tussen de meest betrokken partijen (politie, wetgeving, openbaar ministerie en CBP). Op dit onderdeel ga ik hierna verder in. Het CBP verzoekt, in het licht van het voorgaande, met klem u te bezinnen op de voorgenomen planning van de integrale vervanging van de Wet politieregisters. De politieke behoefte aan verruimde mogelijkheden en heldere regels voor samenwerking van de politie met het oog op veiligheid, integriteit en jeugdcriminaliteit als belangrijke maatschappelijke onderwerpen vergt voortvarend handelen. Tijdens het gemeenschappelijk overleg hierover is ook al door de toenmalige Registratiekamer met klem aangedrongen op een voortvarende aanpak van deze materie. In eerder overleg met uw directie is ook het door het CBP gesteunde plan ontwikkeld om de wijzigingen in de Wet politieregisters in twee fasen door te voeren. Voorafgaand aan de algemene herziening/vervanging een beperktere operatie waarbij met name het huidige verstrekkingenregime wordt aangepast en enkele andere knelpunten worden opgelost (zoals de toegang van het OM tot de registers). Het CBP ondersteunt nog steeds deze inmiddels door uw directie verlaten twee sporenaanpak. Een eensporig beleid zal leiden tot een onnodige verlenging van het traject van de aanpassing van het externe verstrekkingenregime. Verstrekking van gegevens aan derden Al geruime tijd wordt de vormgeving van het gesloten verstrekkingsregime als belemmerend ervaren voor de uitvoering van de politietaak in samenwerking met publieke en private partijen. Voor effectieve samenwerking is het noodzakelijk om informatie te kunnen uitwisselen. Voorop staat dat deze uitwisseling noodzakelijk moet zijn voor de uitvoering van de politietaak en dat hiermee, gelet op de aard van de politie-informatie, ook een zwaarwegend algemeen belang moet zijn gediend. De huidige wet biedt hiertoe onvoldoende mogelijkheden. Dit komt zowel door de beperking tot verstrekking aan partijen met een publieke taak als door de gekozen systematiek, waarin uitdrukkelijk ontvangers van informatie moeten zijn omschreven alvorens verstrekking kan plaatsvinden. Bijgevolg worden de bestaande ventiel -bepalingen, met name artikel 30 Wet politieregisters op een oneigenlijke manier benut. Bij deze verstrekking van informatie gaat het, zoals ook in de ontwerpnota is verwoord, om de realisering van samenwerking van de politie met name in het kader van integraal BLAD 2

3 veiligheidsbeleid, integriteitbevordering, maar ook om gezamenlijke aanpak van jeugdcriminaliteit en andere vormen van criminaliteit, zoals door de interregionale fraudeteams. In lijn met het uitgangspunt dat de uitvoering van de politietaak moet noodzaken tot de inbreng van informatie in deze samenwerkingsverbanden is het een vereiste dat, zoals gesteld in de ontwerpnota onder 4.3.1, de politie de regie houdt over de informatieverstrekking. Hierbij is voorts van belang dat op de uitoefening van deze informatieverstrekking toezicht wordt uitgeoefend. Voor zover het gaat om uitwisseling van strafrechtelijke informatie is het openbaar ministerie hiervoor het bevoegd gezag. Dit toezicht kan op twee wijzen worden gerealiseerd. Voor structurele verstrekkingen in het kader van samenwerkingsverbanden is een stelsel van voorafgaande toetsing van de hieromtrent gemaakte afspraken aangewezen. Al naar gelang het niveau en de aard van de samenwerking kan dit op landelijk (door het college van procureursgeneraal) of lokaal niveau plaatsvinden. Voor incidentele verstrekkingen, zoals bijvoorbeeld in het kader van screening/integriteitbewaking, kan de officier van justitie worden ingeschakeld. Deze ontwikkeling naar intensievere samenwerking met andere maatschappelijke organisaties en daarmee samenhangende wijzigingen voor de informatiehuishouding doet zich ook voor bij het openbaar ministerie. Het CBP volstaat in dit verband met een verwijzing naar de voorgenomen uitbreiding van de onlangs aanvaarde Wet justitiële gegevens met een hoofdstuk over de verstrekkingen van informatie door het OM voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden. In de huidige Aanwijzing Wbp van het college van procureurs-generaal is dit ruimere verstrekkingenregime al vorm gegeven. Bij de voorbereiding hiervan en van de voorloper van deze aanwijzing, het gewijzigde reglement voor Compas, is intensief en vruchtbaar overleg gevoerd in het Ontwikkelteam OM en privacy tussen het OM, medewerkers van uw directie en de toenmalige Registratiekamer. Themaregisters Tegen de invoering van zogenaamde themaregisters heeft het CBP onoverkomelijke bezwaren. Het CBP is van oordeel dat binnen de bestaande kaders toereikende mogelijkheden bestaan voor opslag van gegevens over onverdachte personen die betrokken zijn bij maatschappelijke verschijnselen die samenhangen met criminaliteit (uw brief van 22 november 2002). De noodzaak voor verruiming van deze opslagmogelijkheden met een daarbij passend ruimer verstrekkingsregime en langere perioden voor opslag is niet aangetoond. De risico s voor grootschaliger opslag van dergelijke informatie zijn daarentegen wel voldoende aangetoond in de rapportage van de Parlementaire enquêtecommissie opsporing. Het CBP volstaat met verwijzing hiernaar (Kamerstukken II 1996/-1997, , m.n. nrs. 10 en 11; m.n. blz. 281 e.v.; zie ook Wet bijzondere politieregisters bezien, NJB 28 januari 2000, blz ). Juist deze bevindingen van de PEC hebben geleid tot de Wet bijzondere politieregisters, waarin aanscherping van de opnamecriteria en het treffen van waarborgen voor het gebruik van zachte informatie centraal stonden. De waarborgen betreffen de beperking van de opslagduur in algemene registers -bij amendement ingevoerd- van gegevens over onverdachte personen, de afscherming van het gebruik van deze informatie in tijdelijke registers en in de Zwacri- en Voorlopige registers van de Criminele inlichtingeneenheden (CIE). Het sluitstuk vormt een toereikende controle hierop. De minister van BZK heeft voor de CIE-gerelateerde registers in 2002 bij circulaire een BLAD 3

4 auditverplichting ingevoerd. In het politieveld wordt deze verplichting als een waardevol controlemiddel ervaren. Het CBP wijst u er voorts op dat de Wet bijzondere politieregisters pas op 1 februari 2000 in werking is getreden en dat de voorgenomen evaluatie nog moet starten. Voor eerder wijziging is naar het oordeel van het CBP ook geen aanleiding. De behoefte aan analyse van maatschappelijke verschijnselen die mogelijk gerelateerd zijn aan criminaliteit, waaronder terrorisme, is begrijpelijk en heeft aan urgentie gewonnen door de gebeurtenissen van 11 september Allereerst zal een dergelijke analyse veelal op de weg liggen van de AIVD, die krachtens de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 hiertoe vergaande bevoegdheden heeft verkregen. Voorzover ook de politie een dergelijke analyse tot haar taak rekent, bestaan hiervoor zowel een strafvorderlijk kader als een wettelijke opslagmogelijkheid. Eveneens op 1 februari 2000 is het verkennend onderzoek door middel van de Wet bijzondere opsporingsbevoegdheden geïntroduceerd in het Wetboek van strafvordering (artikel 126 gg). Deze bepaling maakt het mogelijk onderzoek te doen indien uit feiten of omstandigheden aanwijzingen voortvloeien dat binnen verzamelingen van personen misdrijven worden beraamd of gepleegd als omschreven in artikel 67, eerste lid, die gezien hun aard of de samenhang met andere misdrijven die binnen die verzamelingen van personen worden beraamd of gepleegd een ernstige inbreuk op de rechtsorde opleveren. In deze situatie kan de officier van justitie bevel gegeven een onderzoek in te stellen. De informatie uit dit onderzoek, dat zich zeker in het begin zal richten op onverdachte personen, kan worden opgeslagen in een tijdelijk politieregisters als omschreven in artikel 13 Wet politieregisters. Zowel het toezicht van de officier van justitie als de afscherming van de informatie in een tijdelijk register bieden de waarborgen die noodzakelijk zijn bij het onderzoeken van verschijnselen als hiervoor omschreven. Het CBP adviseert u met klem af te zien van de invoering van een nieuw wettelijk fenomeen, maar de toepassing van de bestaande wettelijke kaders te bevorderen. Gebruik binnen de politie Het derde belangrijke onderdeel van de conceptnota betreft het opheffen van bestaande belemmeringen voor het gebruik van gegevens, ook over onverdachte personen, binnen de politie. Het zou hierbij gaan om uitbreiding van de mogelijkheden om vanuit een tijdelijk register informatie over te dragen aan een ander tijdelijk register. Uw voorstel onderdeel 5.2. van de ontwerpnota - betreft het doorbreken van bestaande afschermingen, als er aanleiding is te veronderstellen dat de gegevens in verschillende strafrechtelijke onderzoeken over een weer van belang kunnen zijn. De noodzaak voor deze uitwisseling onderschrijft het CBP. Uit de politiepraktijk heeft het CBP echter de sterke indruk gekregen dat er niet zozeer wettelijke belemmeringen bestaan. Dat de uitwisseling niet tot stand komt zou veeleer een gevolg zijn van organisatorische problemen, de bestaande politiecultuur en technische belemmeringen. Het recente rapport van de Algemene Rekenkamer over het gebruik van informatie binnen de politie onderschrijft deze indrukken. Alvorens wetgeving te initiëren dient eerst te worden onderzocht van welke aard de belemmeringen zijn. BLAD 4

5 Conclusies Het CBP adviseert u de voorgenomen wijzigingen van de Wet politieregisters langs twee sporen te ontwikkelen. Op korte termijn een herziening van met name het externe verstrekkingenregime ten behoeve van samenwerkingsverbanden van de politie met maatschappelijke partners. Op langere termijn een integrale herziening dan wel vervanging van de Wet politieregisters in lijn met de Wet bescherming persoonsgegevens. Het CBP adviseert u met klem af te zien van de invoering van themaregisters. Voorover de bestaande interne gebruiksbepalingen voor de politie belemmeringen vormen voor een uitwisseling van relevante informatie dienen deze te worden weggenomen. In het aanstaande kwartet-overleg Wet politieregisters (met uw directie, de directie rechtshandhaving van justitie, de verantwoordelijke namens de Raad van hoofdcommissarissen en de vertegenwoordiger namens het college van procureurs-generaal en het CBP) op 4 februari kan de planning van de wetgeving nader aan de orde komen. Hoogachtend, Mr. U. van de Pol Collegelid BLAD 5