ISIRAWA. Isirawa (also known as Saberi) is the name of a group of

Transcriptie

1 ISIRAWA (ISIRAWA) The Isirawa language (also known as Saberi) is spoken in the Sarmi Kacamatan (subdistrict) of the Jayapura Kebupatan (district), located along the north coast of the province of Irian Jaya, Indonesia. Approximately 2000 speakers live in about 18 villages, 10 of these along the coast. Isirawa is a Non- Austronesian language and according to Anceaux and Voorhoeve is tentatively classified as a family-level isolate within the Kwerba stock. There seem to be a few minor / dialectical differences between the villages east of Amsira and those west of Amsira. - Oguri & Erickson 1975: Isirawa (also known as Saberi) is the name of a group of about 2,000 people located on the north coast of Irian Jaya, between the sub-district town of Sarmi and the Apawar river. Oosterwal (1961) includes them in his 'western interior Sarmi' groups. The people have slowly been migrating to the coast, although there are many garden villages one or two days walking distance inland from the coast. The Isirawa live principally on wild sago, supplemented by kankung and other leafy greens, bananas, papaya, manico, and taro. Their protein intake is limited to wild jungle hen eggs, small fish, fresh water shrimp, sago grubs, and an occasional wild pig or crocodile. - Erickson 1976:42, n Isirawa is a language spoken by about 2,000 people who live on the north coast of Irian Jaya in the Jayapura district. - Oguri 1976:102, n. 2. Isirawa (also known as Saberi) is the name of a group of about 2,000 people located on the north coast of Irian Jaya, between the sub-district town of Sarmi and the Apawar River. - Erickson 1981:93, n. 1. Isirawa is the name of a group of about 2,000 people, speaking a non-austronesian language located on the north coast of Irian Jaya both east and west of the town of Sarmi. - Oguri 1981:32. Isirawa is a language spoken by about 2,000 people who live on the north coast of Irian Jaya in the Jayapura district. It is a member of the Kwerba Stock of Papuan languages. - Oguri 1985a:149, n. 1. Isirawa is a language spoken by about 2,000 people who live on the north coast of Irian Jaya in the Jayapura district. It is a member of the Kwerba Stock of Papuan languages. 1

2 - Oguri 1985b:138, n. 1. Isirawa is a Papuan (non-austronesian) language spoken by about 2,000 people on the north coast of Irian Jaya in the Jayapura district. Voorhoeve (1975) gives Saberi as another name for Isirawa, and classifies it as a member of the Dani-Kewerba Stock. - Oguri 1986:260, n. 2. Isirawa, also known as Saberi, is a group of some 2000 spekares located on the north coast of Irian Jaya between the subdistrict town of Sarmi and the Apawar River - Kalmbacher 1982 (1983):25. (ISIRAWA) Isirawa (Saberi; Okwasar) POP: +/- 1,500-2,000 / LOC: North coast area west of Sarmi, between Sarmi and Apawar River VILLAGE(S): Mararena Kamenawari Siaratesa Martewar Arabais Nietontori Amsira-Ferkami Arsania Silzer & Heikkinen 1984: (Saberi; Okwasar) 2,000 LOC: North coast area west of Sarmi, between Sarmi and Apawar River - Silzer & Clouse 1991:51. The Isirawas are a people whose traditional home is located on the north coast of Irian Jaya, from the coastal city of Sarmi to the Waim River west of Arbais. This area is in the kecamatans of Sarmi and Apawer in the Kabupaten of Jayapura. They number around 2,000. Their language can be classified as Papuan; there are very slight dialectal differences between those who live west and those who live east of the Ferkami River. The people who live in Amsira where we gathered our data are on the border of the dialect boundary. The Isirawa language is also called Saberi in some of the 2

3 literature. Among the people themselves, Saveri (the Isirawa equivalent of Saberi) refers to only one village located on the Ferkami River. Isirawa seems to be a more general term for the speakers of this language. - Mamawiso et al n.d.:vii. Isirawa: 1,500 to 2,000 speakers reported in 1987, in Jayapura and Sarmi, on the north coast. Also called Saweri, Saberi, Okwasar. - Comrie 1992f:338. Jayapura, north coast, around Sarmi and to the west, the villages of Mararena, Kamenawari, Amsira, Siaratesa, Perkami, Martewar, Arsania, Nietontori, and Arabais. Dialects: WESTERN ISIRAWA, EASTERN ISIRAWA. Close to Kwerba... The dialects are very close. Trade language. - Grimes 1992:573. ISIRAWA (SAWERI, SABERI, OKWASAR) 2,000 (1993 R. Doriot UFM). Jayapura, north coast, around Sarmi and to the west, the villages of Mararena, Kamenawari, Amsira, Siaratesa, Perkami, Martewar, Arsania, Nietontori, and Arabais. Dialects: WESTERN ISIRAWA, EASTERN ISIRAWA. Close to Kwerba. The dialects are very close. Trade language. - Grimes ISIRAWA (SAWERI, SABERI, OKWASAR) 2,000 (1993 R. Doriot UFM). Jayapura, north coast, around Sarmi and to the west, the villages of Mararena, Kamenawari, Amsira, Siaratesa, Perkami, Martewar, Arsania, Nisero, Arabais, Webro, Wari, Nuerawar, and Waim. Linguistic affiliation: Trans-New Guinea, Main Section, Central and Western, Dani-Kwerba, Northern, Isirawa. Dialects: WESTERN ISIRAWA, EASTERN ISIRAWA. Close to Kwerba. The dialects are very close. Trade language.. - Grimes [map] Amsira-Ferkami -- ISIRAWA Arbais -- ISIRAWA - de Vries & de Vries 1997:2. [proposed tree of Kwerba Stock] ISIRAWA -- FLI Kwerba Family: West Coast sf: AIRORAN SAMAROKENA 3

4 Kwerba sf: BAGUSA KAUWERA KWERBA-AURIMI KWERBA-MAMBERAMO TRIMURIS - Clouse et al 2002 Ts:10. [NIWETEMTORI] Over de Niwetemtori het volgende: Dit is een Sobei-term, lett.: klappermannen (mensen), veel gebruikt ter aanduidung van deze Saberi-groep en in de plaats getreden van het inheems Sewanorawa. Het achtervoegsel -ania (Saberi: kampong) wordt zo ook door de Kwerba (Arosania, Kwabitiania, Osania, Nokwenania) en Samrokena (Totokerania) veel voor aanduiding van eigen kampongs gebruikt. De naam Kwerba omvat principiëel vijf groepen, t.w. Bwisira, Sasamira, Ugagadja, Sewana en Sewantjara, die hun woongebied hebben tussen boven-waim en Apauwar, met de noordelijke grens aan de Apauwar de kali Kewaboe. Uitenlopend wordt geoordeeld over de positie van de Sirikena (tussen Ferkami en Waim) en de boven Apauwar-groepen Nauwkena en Sagowedja, die allen het Kwerba spreken, en met de eigenlijke Kwerba sterk zijn ingetrouwd. - van der Leeden 1953(1955):108. [OKWASAR] In het stroomgebied van de van gelder- en de Thomsenrivier of Patiwa houden zich de Monaeoe's op, evenals in de uitgestrekte hoogvlakte ten oosten van de Edivallen. In het heuvelland langs de beneden-mamberamo en in de laagvlakte, meest rondom het Rombebaimeer huizen de Okwasar. - le Roux 1926:456. Saberi (Bijlmer) = Okwasar - le Roux 1926:465. (SABERI) Op de plaats, die op de kaart als Koekendoeri, bekend van vorige expedities, stond aangegeven, zagen we nu slechts een paar verlaten afdakjer; daarentegen kwam de uit meerdere huizen bestaande nederzetting Bagoesa op de kaart niet voor. Wel weer de meer benedenstrooms liggende kampong Mawa, die nu nog intact, maar verlaten bleek. We hadden bij onze opvaart trouwens vele onbewoonde afdakjes opgemerkt, echter nooit inboorlingen vóór Bagoesa gezien. Volgens de vogeljagers waren dit ook de eerste rivierbewoners. Later, bij mijn vertrek van N.-Guinee, zag ik, dat een troep papoea's met vrouwen en kinderen verblijf hield bij kerk hoveneiland. Klaarblijkelijk zijn de Saberi dus nomaden. 4

5 - Bijlmer 1923:13. Vanaf deze Meremgi tot aan de Apauwar is het bergland bevolkt door diverse stammen, waaronder de Wares, de Meisin, de Saberi en de Airiki, die juist aan de grens van onzen bestuursinvloed - Halie 1930 Ts:31. Vanaf deze Meremgi tot aan de Apauer is het bergland bevolkt door diverse stammen, waaronder de Waris, de Meisin, de Saberi en de Ririki, die juist aan de grens van onze bestuursinvloed - Halie 1930(1955):40. Slachtoffers zijn dan meestal de stammen meer benedenstrooms de Tor gelegen, namelijk: Beo, Kwestan, Saberi en Maffin. - Philipsen 1932(1955):50. District Beneden-Sarmi: Sè(n)wan 61 Nioetamtori 95 Mararéna 93 Nimbairaoe 92 Siara 62 Amsira 119 Nartèwar 107 Wari 21 Aroeswar 54 Niwerawar 45 Wèbro 17 Arbais 3 / Saïre (Vorkami) 82 Roeramania (Vorkami) 84 Tisaren (Vorkami) 30 Kakar (Oreï) 51 - Wollrabe 1938 Ts: District Sarmi: Sewan 70 Mararena 96 Nambero 130 Aroeswar 51 Niuwrawar 36 Webro 23 5

6 Martewar 97 Wari 20 Tawrate (Saberi Siara) 78 Samreab (Saberi Amsira) 102 / Nisarati (Saberi Djatifena) 41 Kakar (Saberi Tessa) 70 Soeroewafre (Saberi Tewra) 36 Faridjania (Saberi Niotemtori) 90 Iterania (Saberi Seiro) 76 Mereimi (Saberi Sewana) 18 Tanao (Saberi Aroeswar) 5 Sotidjawa (Saberi Merena) 20 Pasanania (Saberi Sewanorwa) 8 egagom (Saberi Kamina) 29 Monfate (Saberi Siantoa) 43 Sawim (Saberi Wenafre) 28 Saoerati (Saberi Arbais) 34 Paroetania (Saberi Arbais) 10 Tairote (Saberi Arbais) 7 - : De kuststreek wordt bewoond door tot de volgende taalgroepen behorende stammen: 6. Saberi-groep : kampongs Nambairo, Mararena, Siara, Tesa, Amsira, Ferkami, Martewar, Wari, Aroeswar, Niwerawar, Arbais en Webro. - van Eek 1952 Ts:6. Ferkami is ten dele een Wewakse nederzetting, nu gehuwd met Saberi-vrouwen. - van Eek 1952 Ts:6. De in de stroomgebieden van de Ferkami, de Waim en de Apauwar gevestigde stammen zijn in de volgende taalgroepen in te delen: I. Saberi-groep: Kamena, Siantawa, Wanafri, Kamena-Wari, Sewana, Niwetemtori, Seire. - van Eek 1952 Ts:6. Het binnenland tussen de Waim en de Woské 1. Sabéri: Het taalgebied van de Sabéri behoort tot de grootste homogene taalgebieden van de Onderafdeling Sarmi. Zoals Van Eek reeds vermeldt, strekt het zich ten Zuiden van Sarmi uit van de Woské tot de Waim. Het bestrijkt ten Westen van Sarmi de gehele kust tot aan de Waim. Ten Oosten van Sarmi hoort men de betrokken taal langs de kust in de dubbelkampong Mararena- 6

7 Nambairo en zelfs in Sèwan. Sèwan is een drietalig dorp; een vijzonderheid, die beneden nog nader ter sprake zal komen. Nochtans mag ik wel met zekerheid stellen, dat de taal van de Saberi aansluit bij ale andere binnenlandse talen ten Westen van de Woské. Alle genoemde kustdorpen dragen een volkomen binnenlands karakter. De levenswijze is volkomen aan het binnenland aangepast. Ten Westen van de Waim vormt de taal van de Saberi hier en daar kleine enclaves in de taalgebieden van de Karafasia en de Kwerba. "Sabéri" is een verzamelnaam voor alle sprekers van de betrokken taal. De naam is evenwel afkomstig uit het Sobei van de kust en vormt linguistisch een samentrekking van Sábí-tèmtorí: "keramiek-mensen". Hiermede wordt gerefereerd aan een culturele situatie. De Sabéri zijn de enigen in het Sarmische, die aardewerken kommen (de z.g. "belanang papua") vervaardigen. Deze kommen vormen (of liever: vormden) een belangrijk element in een specialistische handel tussen kust en binnenland. De oorspronkelijke naam voor de Sabéri schijnt te zijn: Isíràwà. - Leeden 1954 Ts:4. De ondervolgende dorpen zijn op de kaart genummerd aangegeven: / 40. Pagurtin (van de Niwétemtori) 41. Apiawaté (van de Sirikena) 42. Ferdjania (van de Niwétemtori) - Leeden 1954 Ts: De belangrijkste westelijke taalgebieden worden in hoofdzaak begrensd door enige grote rivieren. Zo strekt zich in het oosten het taalgebied van de Saberi van de Woske tot de Waim uit. Het heeft ten oosten van de Woske een kleine uitloper in het tot het Tor-gebied behorende gehucht Sewan en vormt ten westen van de Waim enige enclaves in den woongebieden van de Kwerba en de Samarokena. Ten oosten van Sarmi wordt het Saberi gesproken in het gehucht van de Mararena en Nambairo en ten westen van Sarmi langs de gehele kust tot aan de Waim. De kust ten westen van de Ferkami heeft altijd tot het Saberi-grondgebied behoord. Het kustgebied tussen de Ferkami en de Orai maakt echter deel uit van het oorspronkelijke grondbezit van de Sobei van Sarmi en Sawar. De tegenwoordig in dit kustgedeelte gevestigde Saberi wonen dus in feite op vreemd grondgebied. De naam Saberi is eigenlijk een aan het Sobei ontleende en in het plaatselijk Maleis overgenomen term, die ook in het autochtone spraakgebruik naast de oorspronkelijke naam Ísírawa reeds een vaste plaats heeft gekregen en die ik daarom in deze studie wil aanhouden. "Saberi" is een samentrekking van de konstruktie sábí temtóri, "(aardewerk)kom-mannen", en die in 7

8 verband staat met de keramieknijverheid, een specialiteit van de betrokken bevolkingsgroepen. - Leeden 1956:24. (Sabéri of Okwasar) Kamena-Wari, Seiro, Kakar, Niwatemtori, Wèbro, Arbais, Niwerawar, Aruswar, Martewar, Mararena-Nambeiro, Ferkami, Tesa, Amsira, Siantewar, Apiawate, Tauwla, Nanawar, Nurarwar, Sebrarate, Kamisan, Tjabo (?), Màsepi (?), Sèwan (? zielen). - Galis :173. Saberi, locally also known as Isirawa, is spoken in the coastal area east of Samarokena. The number of Saberi speakers is estimated at 1, Voorhoeve 1975b: [speakers] Dialects:? Villages: Webro, Arbais, Niwerawar, Aruswar, Ware, Martewar, Ferkami, Amsira, Tesa, Sewan, Siara, Mararena-Nambairo. Comments: Van der Leeden gives the following names of tribal groups in the area: Kamena, Ware, Niwitemtori, Seiro, Amsira, Siara, Tesa, Mararena, Nambairo. - Voorhoeve 1975f:38. [Map] Martewar -- SABERI - Wurm & Hattori

9 ISÍRÀWÀ (own name) = SABÉRI Leeden 1954 Ts, 1956 ISIRAWA 2,000 ISO (Oguri & Erickson & Clouse 1991; Grimes ISIRAWA 2,000 Erickson 1976, Oguri ISIRAWA 1,500-2,000 ISO (Silzer & ISIRAWA 1,500-2,00 (1987) Comrie 1992f ISIRAWA Smits & Voorhoeve 1998 ISIRAWA = SABERI Voorhoeve 1975; Wurm & Hattori ISIRAWA f-level ISO (Clouse et al 2002 Ts) OKWASAR le Roux 1926 OKWASAR = SABÉRI Galis OKWASAR = ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Silzer & SABERI SABERI = OKWASAR SABERI -- Sarmi District SABERI Bijlmer 1923; Haie 1930 Ts, le Roux 1926 (Bijlmer) van Eek 1952 Ts, Galis 1960, Capell 1962 (Galis), Wurm 1971 SABÉRI (SOBEI name) Leeden 1954 Ts, 1956 SABÉRI? Galis SABERI 1,500 ISO (Voorhoeve 1975; Wurm & Hattori 1981; Wurm SABERI = ISIRAWA Oguri & Erickson 1975; Erickson Comrie 1992f; Grimes 1992, 1996, SABERRI Salzner 1960 SABERRI-PATORI Salzner 1960 SAWERI = ISIRAWA Comrie 1992f; Grimes 1992, 1996, AMSIRA -- SABERI, Voorhoeve Amsira -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Amsira -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Amsira -- SABÉRI Galis Amsira -- ISIRAWA Mamawiso et al n.d.; Grimes 1992, Amsira-Ferkami -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984, Silzer & Apiawaté -- SIRIKENA SABÉRI Leeden 1954 Ts Apiawate -- SABÉRI Galis Arabais -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Arbais -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Arbais -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Arbais -- SABÉRI Galis Arbais -- ISIRAWA Silzer & Clouse 1991, de Vries & de Vries 1997 ARBAIS -- SABERI 9

10 Arsania -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Arosania -- KWERBA (SABERI name) Leeden 1953(1955) Arusania -- SÉWANA KWERBA Leeden 1954 Ts AROESWAR -- SABERI Aroeswar -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Aroeswar -- Sarmi District Aroeswar -- SABERI van Eek 1952 Ts Aruswar -- SABÉRI Galis Aruswar -- SABERI Voorhoeve 1975 DJATIFENA -- SABERI Faridjania -- NIOTEMTORI SABERI Ferdjania -- NIWÉTEMTORI SABÉRI Leeden 1954 Ts VORKAMI -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Ferkami -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Ferkami -- SABÉRI Leeden 1956, Galis Perkami -- ISIRAWA Grimes 1992, 1996, 2000 Iterania -- SEIRO SABERI Kakar (Oreï) -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Kakar -- TESSA SABERI Kakar -- SABÉRI Galis KAMENA -- SABERI Voorhoeve 1975 KAMINA -- SABERI Kamena -- SABERI van Eek 1952 Ts Kamena-Wari -- SABERI van Eek 1952 Ts Kamena-wari - SABÉRI Galis Kamenawari -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Kamisan -- SABÉRI Galis MARARENA -- SABERI Voorhoeve 1975 Mararéna -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Mararena -- Sarmi District Mararena -- SABERI van Eek 1952 Ts Mararena -- SABÉRI Leeden 1956 Mararena -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Mararena-Nambairo -- SABÉRI Leeden 1954 Ts 10

11 Mararena-Nambairo -- SABERI Voorhoeve 1975 Mararena-Nambeiro -- SABÉRI Galis Martewar -- Sarmi District Martewar -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorheve 1975, Martewar -- SABÉRI Galis Martewar -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Màsepi --? SABÉRI Galis Mereimi -- SEWANA SABERI MERENA -- SABERI Monfate -- SIANTOA SABERI NAMBAIRO -- SABERI Voorhoeve 1975 Nambairo -- SABERI van Eek 1952 Ts Nambairo -- SABÉRI Leeden 1956 Nambero -- Sarmi District Nimbairaoe -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Nanawar -- SABÉRI Galis Nietontori -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes Nioetamtori -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Niwatemtori -- SABÉRI Galis Niwetemtori -- SABERI van Eek 1952 Ts Niwitemtori -- ISIRAWA Smits & Voorhoeve 1998 NIOTEMTORI -- SABERI NIWETEMTORI (SABERI name) Leeden 1953(1955) NIWÉTEMTORI -- SABÉRI Leeden 1954 Ts NIWITEMTORI -- SABERI Voorhoeve 1975 Nisarati -- Djatifena SABERI Nisero -- ISIRAWA Grimes 2000 Niuwrawar -- Sarmi District Niwerawar -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Niwerawar -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Niwerawar -- SABÉRI Galis Niwerawar -- SABERI Voorhoeve 1975 Nuerawar -- ISIRAWA Grimes 2000 Nurarwar -- SABÉRI Galis Orai -- SABÉRI Leeden

12 Pagurtin -- NIWÉTEMTORI SABÉRI Leeden 1954 Ts Paroetania -- ARBAIS SABERI Pasanania -- SEWANORWA SABERI Roeramania -- VORKAMI Wollrabe 1938 Ts Saïre -- VORKAMI Wollrabe 1938 Ts Seire -- SABERI van Eek 1952 Ts Seiro -- SABÉRI Galis Samreab -- Amsira SABERI Saoerati -- ARBAIS SABERI Saveri -- ISIRAWA Sawim -- WENAFRE SABERI Mamawiso et al n.d. Sebrarate -- SABÉRI Galis SEIRO -- SABERI SEWANA -- ARMATI SEWANA -- SABERI, Voorhoeve Sè(n)wan -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Sewan -- Sarmi District Sèwan -- SABÉRI Leeden 1954 Ts, Galis Sewan -- SABERI Voorhoeve 1975 Sewan -- ISIRAWA Smits & Voorhoeve 1998 Sewana -- SABERI SEWANORWA -- SABERI van Eek 1952 Ts Sewanorawa -- NIWETEMTORI Leeden 1953(1955) Siantawa -- SABERI van Eek 1952 Ts Siantewar -- SABÉRI Galis SIANTOA -- SABERI SIARA -- SABERI, Voorhoeve Siara -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Siara -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Siaratesa -- ISIRAWA Silzer & Heikkinen 1984; Grimes 12

13 SIRIKENA -- SABÉRI Sotidjawa -- MERENA SABERI Leeden 1954 Ts Soeroewafre -- TEWRA SABERI Tairote -- ARBAIS SABERI Tanao -- AROESWAR SABERI Tauwla -- SABÉRI Galis Tawrate -- Siara SABERI TESA -- SABERI Voorhoeve 1975 TESSA -- SABERI Tesa -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Tesa -- SABÉRI Galis TEWRA -- SABERI Tisaren -- VORKAMI Tisaron -- BAGOEDJA ARMATI Wollrabe 1938 Ts Tjabo --? SABÉRI Galis Oegagom -- KAMINA SABERI Waim -- ISIRAWA Grimes 2000 Wanafri -- SABERI WANFRE -- ARMATI WENAFRE -- SABERI van Eek 1952 Ts WARE -- SABERI Voorhoeve 1975 Ware -- SABERI Voorhoeve 1975 Wari -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Wari -- Sarmi District Wari -- SABERI van Eek 1952 Ts Wari -- ISIRAWA Grimes 2000 Wèbro -- Beneden Sarmi Wollrabe 1938 Ts Webro -- Sarmi District Webro -- SABERI van Eek 1952 Ts, Voorhoeve 1975 Wèbro -- SABÉRI Galis Webro -- ISIRAWA Grimes