Praktische opdracht Latijn Martialis

Transcriptie

1 Praktische opdracht Latijn Martialis Praktische-opdracht door een scholier 2143 woorden 13 maart ,5 43 keer beoordeeld Vak Latijn Inleiding Voor deze praktische opdracht heb ik me verdiept in Martialis betreffende zijn gedichten. De opdracht die ik uitgevoerd heb luidt als volgt: Opdracht 5: het rijmend vertalen van enkele gedichten (totaal ca. 20 regels Latijn). Ik heb de volgende gedichten uitgekozen: ~ Gedicht 13: (Im)potent 2 regels ~ Gedicht 26: Ongelukje? 2 regels ~ Gedicht 27: Vriendinnen 2 regels ~ Gedicht 28: Beloning 2 regels ~ Gedicht 31: What s in a name 4 regels ~ Gedicht 32: Liefde maakt blind2 regels ~ Gedicht 37: Huid en haar 4 regels regels Het was eigenlijk de bedoeling dat ik een viertal gedichten uit zou kiezen, maar omdat ik ongeveer 20 regels Latijn moest vertalen, had ik meer gedichten nodig. Het was ook de bedoeling dat ik de vragen van pagina 61 en 62 van het tektsboek maakte. De uitwerkingen daarvan vind je een eindje verderop. Ik hoop dat je geniet van mijn eigen gefantaseerde vertalingen. Martialis leven Marcus Valerius Martialis werd rond na Christus geboren in Bilbilis, in Noordooss Spanje. In 64 kwam hij naar Rome, waar hij al snel contact legde met een literaire kring aan het hof van Nero. In 65 werd een samenzwering over Nero ontdekt, waardoor Martialis zijn patroni (meester) kwijt raakte. In de vijftien jaar daarna schijnt Martialis een onopvallend bestaan geleid te hebben. Pas tijdens de Pagina 1 van 8

2 regering van Titus (79-81) en zijn jongere broer Domitianus (81-96) kwam hij in contact met de juiste patroni, ontstonden vriendschappen met andere dichters en schrijvers en vergaarde hij roem met zijn epigrammen. Uit deze jaren dateert het eerste contact met de brievenschrijver en topambtenaar Plinius Minor en met de satirendichter Iuvenalis. Ze waren beide twintig jaar jonger dan Martialis. Martialis genoot van de gunst van de keizers, mede door het contact met Plinius. Het waren namelijk de Flavische keizers die hem de titel van tribunus militaris (stafofficier) gaven en hem in verband daarmee verhieven in de ridderstand, de op een na hoogste stand in de Romeinse samenleving. Bovendien kreeg hij het ius trium liberorum (zie IX ). In 92 vermeldt hij dat hij een klein landgoed bezit bij Nomentum, op het platteland c. 20 km. ten Noordoosten van Rome. In het jaar daarop vermeldt hij het bezit van een eveneens bescheiden eigen huis op de heuvel Quirinalis in Rome. Latijnse gedichten De onderstaande gedichten heb ik in het Nederlands rijmend vertaald. Ik heb deze gedichten uitgekozen, omdat ik ze grappig vond, of omdat ik daar een goede vertaling bij kon geven. Gedicht 13: (Im)potent? Una nocte quarter possum: sed quattuor annis si possem, peream, te, Telesilla, semel. Gedicht 26: Een ongelukje? Dotatae uxori cor harundine fixit acuta, sed dum ludit, Aper. Ludere novit Aper. Gedicht 27: Vriendinnen Omnes quas habuit, Fabiniane, Lycoris amicas extulit. Uxori fiat amica meae. Gedicht 28: Beloning Septima iam, Phileros, tibi conditur uxor in agro. Plus nulli, Phileros, quam tibi reddit ager. Gedicht 31: What s in a name Qua factus ratione sit, requiris, qui numquam futuit, pater Philinus? Gaditanus, Avite, dicat istud, qui scribit nihil et tamen poeta est. Gedicht 32: Liefde maakt blind Thaida Quintus amat. Quam Thaida? Thaida luscam. Unum oculum Thais non habet, ille duos. Pagina 2 van 8

3 Gedicht 37: Huid en haar Mentiris fictos unguento, Phoebe, capillos et tegitur pictis sordida calva comis. Tonsorem capiti non est adhibere necesse: radere te melius spongea, Phoeba, potest. Nederlandse vertalingen Ik heb geprobeerd zo origineel mogelijke vertalingen te geven. Dat was af en toe best lastig, omdat het ook moest rijmen. Nou.dit zijn de resultaten. Gedicht 13: (Im)potent Ik kan het wel vier keer in één nacht Dat had je vast niet verwacht Want als ik het met jou probeer Lukt het nog niet één keer Gedicht 26: Een ongelukje? Aper doorboorde bij het tonen van zijn zogenaamde kunsten het hart van zijn echtgenoot De vrouw die hem een rijke bruidschat bood Hij presteerde dat met een scherpe speer Aper probeer eens wat anders.maar sport nooit meer! Gedicht 27: Vriendinnen Lycoris heeft alle vriendinnen begraven die ze had Het was ook allemaal één pot nat Laat ze een vriendin worden van mijn vrouw Leg haar ook in dat gat.en gauw! Gedicht 28: Beloning Phileros heeft al zeven vrouwen begraven in zijn akker Nu heeft hij er geen meer die arme stakker Niets kan je meer teruggeven dan dat Wat zou er van je terechtkomen als je dat veld niet had? Gedicht 31: What s in a name Avitus vraagt hoe Phlinus een kind heeft gekregen Hij die nog nooit met een vrouw in bed heeft gelegen Ach laat Gaditanus in die waanzin zweven Een dichter die nog nooit iets zinnigs heeft geschreven Gedicht 32: Liefde maakt blind Pagina 3 van 8

4 Quintus een zekere heer Zag op een dag niks meer Daarom beminde hij Thaïs die mop Met maar één oog in haar kop Gedicht 37: Huid en haar Phoebus is een liegebeest Wie haalt dit nou voor de geest? Wie tekent er lokken op zijn vuile vel Met als uitroep: ik gebruik gel! Een kapper is voor jou niet nodig Een spons is zelfs nog overbodig! Vragen bladzijde 61 en 62 Voor vraag één op bladzijde 61 heb ik gedicht 10 nodig met een drietal vertalingen. Gedicht 10: Niet oud genoeg Nubere Paula cupit nobis, ego ducere Paulam nolo: anus est. Vellem, si magis esset anus. Bezadigd De oude Paula wil met me trouwen maar ik pas. Ik nam haar wel als ze wat ouder was. E.B. de Bruyn Huwelijksbelofte Zeg Paula-lief, jou zou heel graag met mij getrouwd zijn, maar mijn gemoed is lauw voor trutten die te oud zijn. Maar och, omdat ik gruwelijk veel geld van jou kan erven vraag ik je ten huwelijk twee dagen vóór jouw sterven. Frans van Dooren Wil je met me trouwen? Nee, Paula, wat een vraag. Ze is oud. Als ze ouder was nam ik haar graag. Pagina 4 van 8

5 André Lefevere Vraag 1 a Welke vertaling sluit qua vorm het beste aan bij de Latijnse tekst? De vertaling van E.B. de Bruyn sluit het beste aan bij de Latijnse tekst. Hij heeft het gedicht ongeveer letterlijk vertaald. Frans van Dooren heeft zijn vertaling heel uitgebreid gemaakt en André Lefevere heeft er citaten ingezet. Dat is bij de originele tekst niet van toepassing. E.B. de Bruyn heeft dus het minst aan zijn vertaling toegevoegd. Deze staat ook in de indirecte rede. b In het Latijn van epigram 10 richt de ik zich tot de lezer. Hoe zijn de vertalers daarmee omgegaan? De vertaler van gedicht één richt zich ook tot de lezer. Dat is dus hetzelfde als wat Martialis heeft gedaan. De vertaler van gedicht 2 richt zich tot Paula zelf. Het is als het ware of hij tegen haar praat. De vertaler van gedicht 3 richt zich eerst tot Paula en daarna tot de lezer. Je kunt dat vergelijken met een verteller in een film. Eerst praat hij met andere personen en daarna geeft hij een reactie aan de kijker. Dat heeft André Lefevere ook gedaan. c Leg uit dat de titels van de eerste twee vertalingen slecht gekozen zijn. Boven vertaling één staat bezadigd. Ik snap niet wat dat met de inhoud van het gedicht te maken heeft. Bovern vertaling twee staat huwelijksbelofte. Martialis doet nou juist geen belofte in de Latijnse tekst. Hij wijst Paula af en wil absoluut niet met haar trouwen. Frans van Dooren heeft het gedicht zo vertaald, dat Martialis op de een of andere manier wél met Paula wil trouwen. Er klopt dus eigenlijk niet veel van. d Welke vertaling bevalt je het beste? Waarom? De laatste vertaling. Ik vind het grappig dat de vertaler dit schrijft: Nee, Paula, wat een vraag. Ook komt de boodschap goed over. Bij gedicht één is het ook wel duidelijk wat de schrijver wil zeggen, maar daar staat niet vermeld waarom Martialis niet wil trouwen. Er staat niet bij of Paula oud is of nou juist jong. Die informatie mis je gewoon. Vertaling twee vind ik veel te uitgebreid. Er worden dingen bij betrokken die niet terug te vinden zijn in de Latijnse tekst. Daarom vind ik deze vertaling slecht. De informatie klopt ook niet. In de Latijnse tekst wordt het huwelijksaanzoek afgewezen vanwege de leeftijd. Frans van Dooren zegt dat Martialis wél wil trouwen, maar dan twee dagen voor haar sterven. Dat komt echt absoluut niet overeen met de oorspronkelijke tekst. Voor vraag twee op bladzijde 62 heb ik gedicht 15 nodig plus twee vertalingen. Gedicht 15: Favoriet Pagina 5 van 8

6 Femina praeferri potuit nulla, Lycori: Praeferri Glycerae femina nulla potest. Haec erit hoc quod tu: tu no potes esse quod haec est. Tempora quid faciunt! Hanc volo, te volui. Tijd verslijt Eens kon een vrouw t van jou, Lycóris, winnen. Nu wint het Glycera van elke vrouw. Wat jij niet meer kunt wezen voor mijn zinnen zíj zal het zijn.-hoe slijt de tijd de trouw sinds ik nu háár begeer als eenmaal jou! E.B. de Bruyn Liefde en tijd Eens was er maar één vrouw voor mij, Lycoris liefstem en dat was jij! Maar ach, het is voorbij gegaan. en nu trekt mij Glycera aan. Zij is wat jij eens bent geweest en haar bemin ik nu het meest. O hoe kan ons de tijd veranderen: toen wilde ik jou, en nu een andere. Frans van Dooren Vraag 2 a Welke van de drie titels van epigram 15 sluit inhoudelijk aan bij de eerste twee verzen, welke bij de laatste twee? Bij de eerste twee verzen past de titel favoriet. Het gaat namelijk over een vrouw die heel erg speciaal is, niemand kon boven haar verkozen worden. De vrouw is dus een favoriet. Bij de laatste twee verzen vind ik de titel Liefde en tijd het beste passen. Het gaat er namelijk over dat er nou een vrouw speciaal is voor de schrijver (liefde). Dus in de loop van de tijd is de liefde voor de één over gegaan en is er plaats gemaakt voor een andere vrouw. b Citeer het Latijnse woord waarop de titel Favoriet is gebaseerd. Op praeferri. Dit woord moet je ongeveer vertalen als de voorkeur geven aan. Dat is dus te associëren met een favoriet iets; waar je dus de voorkeur aan geeft. c Citeer het Latijn waarop de titels van de twee vertalingen zijn gebaseerd. Pagina 6 van 8

7 Op tempora. Dat betekent tijd. Uit de context is af te leiden dat tijden voorbij gaan; eerst is de schrijver verliefd op Lycoris, dan op Glycoris. De liefde gaat dus met de tijd mee; de liefde wordt aan een ander besteed. d Welke titel heeft jouw voorkeur? Licht je antwoord toe. De titel liefde en tijd spreekt me het meeste aan. Ik vind dat het goed bij de inhoud past. Je bent verliefd op iemand. Op een gegeven moment leer je een ander kennen met wie je ook veel lol kunt hebben. Het gevoel voor persoon één gaat weg en een nieuw gevoel is in opkomst. De tijden verstrijken en op den duur ben je de eerste persoon vergeten, omdat je nu een leuke periode hebt met persoon twee. Dat is ook het geval in dit gedicht. Ik vind dus dat er in de titel iets terug te vinden moet zijn over liefde én tijd. Bij favoriet heb je het alleen over liefde en bij tijd verslijt alleen over de tijd. e Welke vertaling spreekt je meer aan? Waarom? De tweede vertaling van Frans van Dooren. Daarin komt goed het idee naar voren, dat Lycoris eerst alles was en nou Glycera. Zij betekent nu alles voor Martialis; zij is wat Lycoris was. Bij de vertaling van E.D. de Bruyn vind ik het een beetje onduidelijk overkomen. De boodschap zit verstopt in de tekst. Frans van Dooren heeft het duidelijk weergegeven; je begrijpt het beter. Evaluatie Voor het uitvoeren van deze opdracht heb ik ongeveer 4 uur nodig gehad. Het duurde niet zo heel lang om zelf vertalingen te geven. Het kostte me meer tijd om de vragen één en twee van bladzijde 61 en 62 te maken. Daar kwam bij dat ik alles uit moest typen wat ik geschreven had. Al bij al steek je daar nogal wat tijd in dus. Eigenlijk ben ik geen moeilijkheden tegengekomen. Toen ik hieraan begon dach ik: kei veel werk en ik heb er echt geen zin in. Ik ben zaterdag pas begonnen. Toen ik eenmaal bezig was vond ik het toch wel leuk en ging het ook vlot. Het was niet moeilijk en ik vond het kei leuk om vertalingen te geven. Ik vond deze opdracht echt de moeite waard. Zo ben je veel intensiever met Martialis bezig. In de lessen is het vertalen, vertalen en nog eens vertalen. Je wilt dan het liefst zo snel mogelijk klaar zijn en leest dus verder niks over hem. Voor deze opdracht was het wel nodig extra informatie te lezen, zodat je ook wat meer over zijn achtergrond te weten komt. De keuze tussen Catullus en Martialis was voor mij niet zo moeilijk. Ik heb namelijk bij het lezen van de vertalingen van de gedichten van Martialis heel hard moeten lachen. Ik vind het leuk hoe hij mensen afkraakt. Ik wist ook niet dat dat in die tijd kon. Dat verbaasde me dus. Pagina 7 van 8

8 Ik kijk nu niet anders tegen Martialis aan. Ik vond hem voordat ik deze opdracht maakte al een grappige dichter en nou denk ik daar hetzelfde over. Mijn belangstelling voor hem is wel meer geworden, maar dat komt omdat ik me meer in hem heb verdiept. Maar hoe heb ik het precies aangepakt? Ik heb de stof die in nodig had doorgelezen. Dat stond ook vermeld op het blad met aanwijzigen. Toen heb ik een paar gedichten die ik erg leuk vond uitgekozen en ben op zoek gegaan naar vertalingen daarvan. Die heb ik gekopieerd. Daarna ben ik zelf gaan vertalen. De beste vertalingen heb ik uitgekozen. Ik heb toen op mijn opdrachtenblad gekeken, waar vermeld stond dat ik ook wat opdrachten uit het tekstboek moest maken. Deze opdrachten heb ik gemaakt. Mijn evaluatie heb ik zoals op bladzijde 114 aangegeven staat gemaakt. Pagina 8 van 8