Werkstuk Biologie Diabetes

Transcriptie

1 Werkstuk Biologie Diabetes Werkstuk door Nike 2989 woorden 15 mei keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: wat is diabetes? Voor dat ik kan zeggen wat diabetes is moet je eerst weten wat homeostase is. Homeostase is dat alles in je lijf in evenwicht moet blijven, je tempratuur je zuurstofgehalte en ook het suikergehalte in je bloed. Suiker is de brandstof voor je cellen. Die brandstof heb je nodig om te bewegen te sporten en om gewoon te leven. Je alvleesklier maakt een stof je aan die insuline heet. Insuline is een hormoon. Hormonen zijn stofjes die boodschappen doorgeven aan cellen. Het hormoon insuline geeft de boodschap door dat de suikers die je eet uit je bloed moeten worden gehaald en in je cellen moeten worden gestopt. Zonder de insuline-boodschap komen de cellen dus niet aan brandstof. Als je diabetes begint te krijgen gaat je alvleesklier het steeds slechter doen en uiteindelijk doet hij het helemaal niet meer. Door het gebrek aan insuline blijft de suiker gewoon in je bloed zitten en die plas je dan weer uit. Je krijgt zo hele zoete urine. Mensen met diabetes kunnen wel 10 keer zo n hoge bloedsuiker hebben als normaal. Als de cellen geen brandstof meer krijgen gaan ze zichzelf opbranden, dat is natuurlijk heel gevaarlijk want ze verbranden vet maar tasten ook je spieren aan. Mensen met diabetes moeten dus zelf insuline in hun lichaam spuiten. Maar het moeilijke hiervan is dat het niet te veel en niet te weinig mag zijn. Anders is je bloedsuiker niet voldoende in evenwicht. Hoofdstuk 2:type 1en type 2 Er zijn 2 soorten diabetes type 1 en type 2. Type 1 komt bij kinderen of jong volwassene voor terwijl type 2 meestal bij ouderen voorkomt. Bij beide types is het probleem te weinig insuline maar type 1 is veel ernstiger dan type 2. Ze worden allebei op een andere manier behandelt. Bij type 1 diabetes kan de alvleesklier geen insuline meer maken. Dit proces kan heel snel gaan soms kan de alvleesklier al binnen twee weken helemaal uitgevallen zijn. De kenmerken hiervan zijn: heel veel plassen en heel veel dorst. Er zit heel veel suiker (die niet wordt opgenomen door je cellen) in je bloed en dat moet eruit maar daarmee plas je ook veel vocht uit je lichaam en dus krijg je veel dorst en je wordt snel moe. Er is geen geneesmiddel tegen type 1 diabetes, als je er niets aan doet ga je dood. Dat gebeurde vroeger ook want pas aan het begin van de vorige eeuw is insuline ontdekt. Toen de insuline pas ontdekt was kwam die uit de alvleesklier van dode varkens. Nu laten we bacteriën insuline maken. Deze insuline is beter omdat varkens insuline Pagina 1 van 6

2 net iets anders is dan mensen insuline. Type 1 diabetes kan snel onder controle worden gebracht door het geven van insuline-injecties. Deze injecties heb je je hele leven nodig want type 1 kan niet overgaan. Type 2 diabetes komt vaak voor bij oudere mensen maar tegenwoordig ook steeds vaker bij (te dikke) kinderen. De alvleesklier maakt nog wel een beetje insuline aan maar niet zoveel als het lichaam nodig heeft. Je kan type 2 diabetes krijgen doordat je te zwaar bent of ongezond voedsel eet; te veel vet en suiker. De ziekte ontwikkelt zich langzaam en de symptomen zijn minder ernstig dan bij type 1. Mensen met type 2 diabetes hoeven lang niet altijd insuline in te spuiten. Ze nemen meestal gewoon tabletten om de alvleesklier harder te laten werken. En als je op een dieet gaat kan het zijn dat het weer over gaat Hoofdstuk 3:lage en hoge bloedsuikerspiegels Mensen met diabetes merken dat het nog best moeilijk is om de bloedsuikerspiegel in evenwicht te houden; als je te veel suiker eet of te weinig insuline inspuit zit je te hoog, en als je te weinig suiker eet, veel sport of te veel insuline inspuit zit je te laag. Als je een te hoge bloedsuikerspiegel hebt dan heb je een hyperglycaemie (afkorting hyper). De kenmerken van een hyper zijn eigenlijk precies het zelfde als toen je nog niet wist dat je diabetes had. Je moet veel plassen en je hebt veel dorst. Je bent humeurig, snel moe en je begint gewicht te verliezen omdat je cellen geen brandstof krijgen en dus maar aan je vet beginnen. Een hyper kan veroorzaakt worden door teveel te eten en niet genoeg insuline in te spuiten. Het is belangrijk om de te hoge bloedsuikerspiegel (hyper) weer in evenwicht te brengen. Want als je te lang en te vaak een hyper hebt kan je allerlei gezondheidsklachten op latere leeftijd krijgen, zoals blindheid. Als je een te lage bloedsuikerspiegel hebt dan heb je een hypoglycaemie (afkorting hypo). Er zijn verschillende manieren waardoor je een hypo kan krijgen. Bijvoorbeeld als je later eet dan normaal, je heel erg moet inspannen en veel energie verbruikt of als je teveel insuline hebt ingespoten. Een hypo komt snel op maar er zijn veel waarschuwingssignalen. Als je een hypo krijgt kun je er bleek uitzien, je duizelig voelen, hoofdpijn hebben of beginnen te zweten. Je wordt chagrijnig en je kunt je moeilijk concentreren. Mensen met diabetes kennen deze signalen en doen er meteen wat aan om de bloedsuikerspiegel te verhogen. Als een hypo niet wordt behandelt kan de persoon bewusteloos raken en als er dan niets gebeurt ga je na ± 1 uur dood. Dat komt omdat je hersenen perse suiker nodig hebben om goed te kunnen werken. Met te lang te weinig suiker in je bloed vallen ze uit. Wat kan je doen als iemand een hypo heeft en bewusteloos raakt? Als eerste moet je 112 bellen. Daarna moet je proberen om kleine stukjes druivensuiker in de mond van die persoon te krijgen. Die suiker kan dan door het tong en wangslijmvlies opgenomen worden. Ook moet je ervoor zorgen dat diegene zichzelf geen pijn doet want vaak krijg je een epileptische aanval bij een hypo. Daarnaast kun je iemand met een hypo een spuit met Glucagon geven. Glucagon is ook een hormoon, net als insuline. Alleen zorgt dit stofje ervoor dat je lever (waar suiker in wordt opgeslagen) suiker af gaat geven aan je bloed. Zo gaat je bloedsuikerspiegel omhoog. Het werkt dus tegenovergesteld aan insuline. Pagina 2 van 6

3 Hoe kan je hypo s voorkomen? Je moet altijd druivensuiker tabletten bij je hebben omdat druivensuiker heel snel wordt opgenomen in je bloed zodat je bloedsuikerspiegel snel weer omhoog gaat. Het is belangrijk dat je een identiteitskaartje of een SOS-ketting bij je draagt zodat je de juiste behandeling krijgt als je bewusteloos raakt. Hoofdstuk 4: eten en drinken Voor mensen die diabetes hebben is het belangrijk om gezond te eten. Zo kunnen ze makkelijker hun ziekte onder controle houden. Ze moeten altijd blijven opletten wat ze eten niet alleen tijdens de maaltijden maar ook op de tussendoortjes. Mensen met diabetes moeten zorgen dat ze niet te veel vet, suikers, en zout eten. En dat ze veel vezels, groente, en fruit eten. Voor mensen met diabetes is het belangrijk dat ze niet alleen tijdens de maaltijden eten maar ook tussendoor. Zo houden ze de bloedsuikerspiegel gelijkmatig. Voor mensen met diabetes is het belangrijk om bij elke maaltijd zetmeelrijke koolhydraten te eten, want zetmeelrijke koolhydraten worden omgezet in goede suikers. Dit zijn suikers die langzaam aan het bloed worden afgeven. Aardappelen, rijst, brood, pasta en graansoorten, zitten vol met zetmeelrijke koolhydraten. Suikerrijke koolhydraten zoals taarten, jam, ijs, pudding, frisdrank,vruchtensap en anderen zoetigheid bevatten veel suiker die razendsnel door het bloed wordt opgenomen. Je bloedsuikerspiegel schiet ervan omhoog. Daarom moet je voorzichtig zijn met deze suikers en ze eigenlijk alleen gebruiken als je een hypo hebt of als extraatje voor het sporten. Tegenwoordig heb je ook kortwerkende insuline en kun je met diabetes gewoon een stuk taart eten. Je spuit dan direct na het eten van de taart de kortwerkende insuline in. Mensen met diabetes mogen nooit een maaltijd over slaan dat kan namelijk leiden tot een hypo. Hoofdstuk 5: Spuiten en prikken Mensen met diabetes moeten vaak insuline inspuiten. Jezelf een prik geven klinkt heel erg eng maar het doet geen pijn. Jammer genoeg is dit de enige manier om type 1 diabetes tegen te gaan. Mensen met diabetes vinden het meestal het moeilijkst om zichzelf een prik te geven. Vooral de eerste keer is het heel eng. Maar als je diabetes type 1 hebt kun je geen pillen innemen want die worden door de maagsappen vernietigt. De meeste mensen met type 1 geven zichzelf 2 tot 6 keer per dag een prik. De beste plekken waar je insuline in je lichaam kan prikken zijn de plekken waar je veel vet hebt zitten. Je moet de insuline net onder het vet spuiten en niet in je spieren anders doet het veel pijn. Plekken met veel vet zijn: bovenarmen, buik, billen en je bovenbenen. Het is slim om vaak te veranderen van plek waar je insuline inspuit anders kan je een gezwollen en pijnlijke huid krijgen. Als je insuline in de ijskast zet blijft het 2 tot 3 jaar goed, maar koude insuline in spuiten doet pijn dus, moet je koude insuline eerst laten afkoelen op kamer tempratuur. Tegenwoordig heb je naast lang werkende insuline ook kortwerkende insuline. Wat betekend dat je je niet meer zoals vroeger aan een heel streng dieet hoeft te houden. Telkens als je iets gegeten hebt of gesport hebt, meet je je bloedsuikerspiegel en kan je insuline bij spuiten of juist iets extra s eten. Pagina 3 van 6

4 Je bloedsuikerspiegel meet je zo; je geeft je zelf eerst een prik dan komt er een beetje bloed uit je vinger en dat bloed stop je op een stripje en dat stripje stop je in een apparaatje. Het apparaatje geeft in cijfers aan hoe hoog je bloedsuikerspiegel is. Van 4 tot 10 is een goede bloedsuikerspiegel. Boven de 10 dan heb je een hyper en onder de 4 een hypo. Dit is een stukje tekst waarin een meisje van 17 beschrijft hoe haar eerste prik voelde: Ik heb mezelf voor het eerst geïnjecteerd in het ziekenhuis, twee dagen nadat bij mij diabetes was geconstateerd. De verpleegster liet me zien wat ik moest doen en ik oefende eest op een sinaasappel. Op het laatst stak ik gewoon de naald erin. Vijf minuten later was ik in tranen. Niet omdat het zo n pijn deed, maar omdat het tot me door was gedrongen dat ik de rest van mijn leven injecties nodig zou hebben. Zelf heb ik mijn bloedsuiker gemeten met het apparaatje van mijn stiefvader. Ik vond het heel erg eng om mijzelf te prikken met dat apparaatje. Het duurde een half uur voordat ik het durfde maar uiteindelijk deed het helemaal geen pijn. Mijn bloedsuikerwaarde was 5,8. De tweede keer dat ik mijn bloedsuiker meette, toen ik net een stuk taart op had, was het 7,7. Hoofdstuk 6 interview met mijn stiefvader kees tfoe, 39 jaar Nike: Hoe oud was je toen je diabetes kreeg? kees: 10 jaar. Nike: Hoe kwam je erachter dat je diabetes had? Kees: Ik was bij een feestje van een vriendje en kreeg hele, hele erge dorst. Dat ging niet over, ook daarna thuis had ik heel veel dorst en ook s nachts. Ik dronk zoveel dat ik er buikpijn van kreeg en ik moest veel plassen. Mijn moeder is verpleegster en zij had meteen het idee dat ik wel eens diabetes zou kunnen hebben. Ze nam stripjes mee uit het ziekenhuis om te zien of er suiker in mijn urine zat en dat zat erin. Toen heeft ze mijn bloedsuiker geprikt en die was veel te hoog. Ik moest naar de huisarts en daarna naar het ziekenhuis, daar heb ik 2 weken gelegen. Nike: Waarom moest je naar het ziekenhuis? Kees: Ik moest leren om mijzelf één keer per dag in te spuiten met insuline. Dat kon toen nog maar één keer per dag, tegenwoordig spuit ik wel acht keer per dag, vaak met kortwerkende insuline maar die bestond toen nog niet. En ik kreeg een heel afgepast dieet waarbij ik om de 2 uur iets moest eten. Dat dieet was precies afgepast op de hoeveelheid insuline die ik 1 keer per dag spoot. Elke drie maanden ging ik terug naar het ziekenhuis en dan werd alles opnieuw ingesteld. Tegenwoordig hoeft dat niet meer; zo lang in het ziekenhuis als je diabetes hebt. Kees: Nee hoor. Naast mij lag een jongetje met psoriasis hij moest elke dag ingesmeerd worden met teerzalf en wij werden vrienden. En ik kreeg mini-steck van mijn moeder, een hele grote gele twiety. Pagina 4 van 6

5 Nike: Beïnvloede het je leven? Kees: Ja, mijn moeder ging zich heel erg met mij bemoeien; heb je al gegeten, heb je al een evergreen op? In mijn pubertijd begon ik al die regeltjes over eten wel heel vervelend te vinden. Ik mocht geen snoep, geen frisdranken, geen chips, geen salami want dat was te vet, je mocht geen vet... Nike: Man hoe hield je dat vol?! En chocola? Kees: Nee natuurlijk niet. Op feestjes bij familie kreeg ik altijd een heel vies suikervrij gebakje. Of de rest kreeg chips en ik kreeg een bakje met 8 hazelnootjes, geen 9 maar 8. Er bestond ook suikervrij ijs. Nou...een heel klein mini bekertje met een soort van vies koekje erin. Heel vies! En iedereen maar zeggen: goh wat fijn hè Martin dat jij ook een ijsje krijgt! Nike: Er bestond toen nog geen suikervrij snoep? Kees: Er was toen veel minder. Nike: Zou ik ook nog diabetes kunnen krijgen? Kees: Ja, tot ± je 20 ste komt type 1 voor. Maar de kans is klein dat je het krijgt. Nike: Is alcohol slecht voor je als je diabetes hebt? Kees: Ja, want als je veel alcohol drinkt dan voel je niet meer zo goed hoe het met je bloedsuiker gesteld is, en het verlaagd ook je bloedsuiker dus je moet er mee oppassen. Nike: En roken? Kees: Roken is net zo slecht voor je als voor iemand anders. Alleen heb je als diabetes patiënt al meer kans op hart en vaat ziekte en roken verhoogd die kans nog een beetje, dus dat is niet zo slim. Nike: Wat is de hoogste bloedsuikerspiegel die je ooit gemeten hebt? Kees: 33 Nike: Wat is de laagste? Kees: 1,9, de kans dat je dan neergaat is groot. Nike: Wat voel je voordat je neervalt? Kees: Ik voel mij heel slap en kan niet meer goed zien. Feitelijk is het dan al te laat. Nike: Maar zo n hypo voel je toch aankomen? Kees: Niet altijd. Soms overvalt het je en dan ben je toch te laat. Je hersenen krijgen te weinig suiker en vallen daarom uit, je krijgt een insult en valt neer. Nike: De vorige keer dat je neerviel wilde je geen suikerwater drinken of taart eten terwijl dat juist goed voor je was Kees: Ja maar ik begreep de hele situatie niet meer. Je snapt niet wat er aan de hand is, je bent heel verward. Nike: Je wist ook niet meer wie wij waren.. Kees: Je bent heel erg in de war omdat je hersenen het niet meer goed doen. Je weet ook niet meer wie je zelf bent en Pagina 5 van 6

6 dat is heel eng. Nike: Wubby (de moeder van Kees) gaf je een spuit met een soort van suikerwater. Kees: Ja dat deed mijn moeder toen. Ze gaf mij een spuit met Glucagon. Glocagon zorgt ervoor dat je lever suiker af gaat geven aan je bloed. Je bloedsuikerspiegel gaat er snel van omhoog. Nike: Denk je dat er ooit een medicijn komt voor diabetici, dat je echt kan genezen? Kees: Ze zijn er hard mee bezig. Nike: Een nep alvleesklier? Kees: Ja wie weet is dat in de toekomst mogelijk. Hooftstuk 7: mijn eigen ervaring Zins dat ik mijn stiefvader (Kees en hij heeft diabetes) ken heeft hij al 2 keer zo n erge hypo gehad dat hij flauw viel. Het was twee keer op een feestje maar ik was er maar één keer bij. Het was op mijn familie feestje we kwamen net terug van een wandeling toen Kees ineens van zijn stoel afviel. Hij was flauw gevallen. Kees lag 3 minuten lang op de grond heel hard te snurken. Toen hij wakker werd begon hij om zich heen te slaan, hij probeerde op te staan maar dat lukte niet. Hij ging om zich heen slaan omdat zijn hersenen niet goed meer functioneerde en hij begreep niet wat er was gebeurd. We hoefde de ambulance niet te bellen omdat we thuis altijd een spuit in de koelkast hadden liggen waar een soort suiker in zit die heel snel in je bloed wordt opgenomen (glucagon). Maar omdat Kees niet meer wist wie we waren en wat er was gebeurd, wilde hij de spuit niet. Hij werkte heel erg tegen. Uiteindelijk gaf de moeder van kees, die verpleegkundige is, de prik dwars door zijn spijkerbroek heen in zijn bovenbeen. Daarna viel Kees weer even weg. Toen hij weer bij kwam was hij nog steeds heel verward. Pas na een half uur wist hij weer wie iedereen was en wie hij zelf was en wat er was gebeurd. Maar hij heeft nog een week lang last gehad van erge hoofdpijn en hij was heel moe. Gewoonlijk merk je er niet zoveel van dat Kees diabetes heeft. Je kunt het niet aan de buitenkant zien. Alleen als hij te laag zit wordt hij heel humeurig en moe en als hij te hoog zit wordt hij ook moe. Gelukkig lukt het hem meestal goed om zijn bloedsuiker in evenwicht te houden. Natuurlijk zie ik hem vaak zijn bloedsuiker meten en insuline prikken maar dat is heel normaal. Kees heeft altijd een pakje Dextro bij zich, hij vindt ze geeneens lekker en ik wel maar ik mag er nooit eentje! Hoofdstuk 8: weetjes 1. wist je dat bij mensen die diabetes hebben hun bloedsuikerspiegel wel 10 keer zo hoog kan zijn dan normaal? 2. wist je dat artsen vroeger de urine proefde om uit te testen of iemand diabetes had? Als de urine zoet smaakte had je diabetes. 3. wist je dat er jaarlijks wel 1000 kinderen diabetes krijgen? 4. wist je dat het slim is om voor het meten van je bloedsuiker spiegel in je vingertoppen te prikken, want daar zitten de bloedvaten boven aan. 5. wist je dat als je aan de zijkant van je vingertoppen prikt het minder pijn doet dan bovenop omdat daar minder zenuwen zitten? 6. wist je dat er nu wetenschappers bezig zijn met het maken van een pijnloze manier om je bloedsuikerspiegel te meten? Ze gebruiken daarvoor een laserstraal. 7. wist je dat eten waarbij op de verpakking staat: goed voor mensen met diabetes niet beter is dan ander voedsel? Pagina 6 van 6