Invloed van de aanwezigheid van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Invloed van de aanwezigheid van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving"

Transcriptie

1 Invloed van de aanwezigheid van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving Bachelor Thesis Accountancy & Control Naam: Cindy de Vries Studentnummer: Datum: 28 juni 2016 Versie: Definitieve versie Vakcode: 6013B0320Y Specialisatie: BSc Accountancy & Control Instituut: Amsterdam Business School, Universiteit van Amsterdam Scriptiebegeleider: A.Th. A. Koet

2 Verklaring van eigen werk Hierbij verklaar ik, Cindy de Vries, dat ik deze scriptie zelf geschreven heb en dat ik de volledige verantwoordelijkheid op me neem voor de inhoud ervan. Ik bevestig dat de tekst en het werk dat in deze scriptie is gepresenteerd wordt origineel is en dat ik geen gebruik heb gemaakt van andere bronnen dan die in de tekst en in de referenties worden genoemd. De Faculteit Economie en Bedrijfskunde is alleen verantwoordelijk voor de begeleiding tot het inleveren van de scriptie, maar niet voor de inhoud.

3 Abstract In deze scriptie is het literatuuronderzoek weergegeven naar de invloed van de aanwezigheid van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. Als gevolg van de verscheidene boekhoudschandalen hebben overheden verschillende maatregelen getroffen om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te verbeteren. Waaronder de verplichte instelling van een audit comité voor beursgenoteerde bedrijven in Amerika. Het is natuurlijk de vraag of de instelling van een audit comité inderdaad zal leiden tot een betere kwaliteit van de jaarrekening. De volgende onderzoeksvraag zal worden beantwoord: In hoeverre leidt de aanwezigheid van een audit comité tot een betere kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving?. Om een antwoord op deze vraag te kunnen geven worden in hoofdstuk 2 begrippen toegelicht. Daarna worden in hoofdstuk 3 zes onderzoeken uiteengezet. Tenslotte worden in hoofdstuk 4 deze onderzoeken vergeleken om een conclusie te trekken. Op basis van de in mijn onderzoek betrokken onderzoeken is het trekken van een eenduidige conclusie onmogelijk, omdat er tegenstrijdige resultaten uit het onderzoek zijn gekomen. Oorzaken voor de diverse resultaten kunnen onder andere de verschillende maatstaven voor kwaliteit zijn, maar ook de verschillende populaties en testvariabelen. In deze scriptie zijn de volgende indirecte maatstaven voor kwaliteit gebruikt: abnormal accruals, accrual estimation errors, hoeveelheid aanpassingen in de jaarrekening en scores van analisten. Daarnaast zijn de gekozen populaties divers, wat vergelijking moeilijk maakt. Als gevolg van deze uiteenlopende resultaten is niet duidelijk geworden in hoeverre de aanwezigheid van een audit comité de kwaliteit van de financiële verslaggeving verbetert. Wel is naar voren gekomen dat de eigenschappen en structuur van een audit comité het effect op de kwaliteit kunnen beïnvloeden. De volgende eigenschappen zijn meegenomen in het onderzoek: expertise, onafhankelijkheid, omvang en activiteit. Dit onderzoek levert een bijdrage aan de huidige literatuur, omdat het een kijk geeft op het functioneren van het audit comité. Daarnaast worden er aanbevelingen gedaan voor verder onderzoek. Allereerst is er vervolgonderzoek nodig, waarbij de eigenschappen van het audit comité en de vaststelling ervan nader worden bekeken. Ook zou er vervolgonderzoek gedaan kunnen worden met data van bedrijven na de invoering van de SOX-wetgeving, omdat bedrijven vanaf dat moment hun audit comités beter vorm hebben gegeven.

4 Inhoudsopgave Abstract Inleiding Begrippenkader Audit comité Onafhankelijkheid Expertise Omvang van het audit comité Activiteiten Kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving Algemeen Relevantie Betrouwbaarheid Duidelijkheid Literatuuronderzoek Abnormal accruals Bédard, Choutourou en Courteau Baxter Accrual estimation errors Baxter Aanpassingen in de jaarrekening Abbott, Parker en Peters Lin, Li & Yang Scores van analisten Felo, Krishnamurthy en Solieri Conclusie Referenties

5 1. Inleiding In Nederland zijn beursgenoteerde bedrijven op grond van art 2:101 BW en 2:210 BW verplicht om elk jaar een jaarrekening op te stellen. Een jaarrekening is bedoeld om informatie te verschaffen aan aandeelhouders of andere belanghebbenden over de activiteiten van het bedrijf, de winst en de financiële positie van het bedrijf (Palepu, Healy & Peek, 2013, p.16). Het is belangrijk dat de informatie met betrekking tot het vermogen en de winst een getrouw beeld van de werkelijkheid geeft, aangezien op basis van deze informatie belangrijke beslissingen worden genomen, zoals investeringen of het wel of niet verschaffen van een lening door een bank, aldus Palepu, Healy en Peek. Rond het jaar 2000 was er sprake van een aantal fraudeschandalen zoals Enron, Worldcom, Aldelphia en Parmalat, hierdoor werden beslissingen genomen op basis van onjuiste informatie (Cohen & Krishnamoorthy, 2004, p.1). Als gevolg hiervan werd in 2002 de SOX wetgeving ingevoerd in Amerika, met als doel het verhogen van de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving, aldus Cohen en Krishnamoorthy. Volgens Romney en Steinbart (2015, p.217) is SOX van toepassing op beursgenoteerde bedrijven en hun accountants. Als gevolg van de SOX wetgeving moesten bedrijven in Amerika aan verscheidene maatregelen gaan voldoen. In sectie 302 van de SOX is de maatregel opgenomen dat er in de jaarrekening onder meer wordt vastgelegd dat de jaarrekening juist of onjuist is in materieel opzicht. Een onjuistheid is materieel als kennis over deze onjuistheid de beslissing van een redelijk denkend gebruiker van informatie zou veranderen (Arens, Elder & Beasley, 2014, p.80). Verder blijkt uit sectie 302 van de SOX dat er in het financieel jaarverslag vastgelegd dient te worden of er tekortkomingen zijn in de interne controle, hierbij gaat het om niet werkende interne controle procedures. Een interne controle is effectief als de kans op onjuistheden in de jaarrekening wordt verkleind (Arens, Elder & Beasley, 2014, p.29). Volgens Arens, Elder en Beasley vergroten effectieve interne controle procedures het vertrouwen van de gebruiker van de jaarrekening. In sectie 404 van de SOX wordt gesteld dat de controlerend accountant ook een verklaring dient te geven over de interne controle procedures. Verder werd er volgens Gorman (2009, p.1) ook een maatregel getroffen met betrekking tot audit comités. Beursgenoteerde bedrijven zijn verplicht om een audit comité aan te stellen als onderdeel van de corporate governance van het bedrijf, welke aan enkele vereisten moest voldoen, aldus Gorman. Een audit comité dient toezicht te houden op het financiële verslaggevingsproces (Gorman, 2009, p.1). Daarnaast houdt het comité ook toezicht op de interne controles, dat zijn controles die ingevoerd zijn om redelijke zekerheid te geven over bijvoorbeeld de juistheid van de waarde van de bezittingen, aldus Gorman. Ten slotte dient het comité volgens Gorman toezicht te houden op de jaarrekeningcontrole die door een onafhankelijke accountant wordt uitgevoerd. De verplichte 5

6 aanwezigheid van een audit comité en de vereisten zijn zoals gezegd alleen van toepassing op beursgenoteerde bedrijven, aldus Gorman. De twee voornaamste eisen die ten aanzien van de leden van een audit comité zijn gesteld zijn: onafhankelijkheid en het beschikken over ten minste één financiële expert in het audit comité (Gorman, 2009, p.4). De NASDAQ en de NYSE hebben nog een aanvullende vereiste gesteld, namelijk dat het comité uit ten minste drie leden bestaat (Gorman, 2009, pp. 9-11). Het doel van mijn onderzoek is om te onderzoeken of audit comités het gewenste effect hebben op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. Dat leidt tot de volgende vraagstelling: In hoeverre leidt de aanwezigheid van een audit comité tot een betere kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving? Dit onderzoek kan een bijdrage leveren voor bedrijven en aandeelhouders. Indien blijkt dat de aanwezigheid van een audit comité de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving verbetert, leidt dat tot een lagere cost of capital (Felo, Krishnamurthy & Solieri, 2003, p.3). Bedrijven kunnen dan kapitaal verkrijgen tegen een lager rentepercentage. Daarnaast kunnen aandeelhouders door de verbeterde kwaliteit een besluit nemen dat is gebaseerd op betrouwbare informatie. Het onderzoek wordt uitgevoerd door een literatuuronderzoek, welke als volgt is ingedeeld: in paragraaf 2 worden de begrippen audit comité en de kwaliteit van financiële verslaggeving uitgelegd. Vervolgens wordt in paragraaf 3 een literatuurstudie gedaan. Daarna wordt in paragraaf 4 een discussie uiteengezet en tot slot volgt in paragraaf 5 de conclusie. 6

7 2. Begrippenkader Voorafgaand aan het literatuuronderzoek worden een aantal begrippen nader toegelicht. Allereerst wordt er een beschrijving gegeven van het audit comité en de kenmerken: onafhankelijkheid, expertise, omvang en activiteiten. Vervolgens wordt het begrip kwaliteit van financiële verslaggeving beschreven. 2.1 Audit comité Cohen en Krishnamoorthy (2004, p.2) definiëren corporate governance als de toezichthoudende activiteiten die worden uitgevoerd door de Raad van Bestuur en het audit comité om de integriteit van het financiële verslaggevingsproces te verzekeren. In de SOX wetgeving van Amerika wordt een audit comité omschreven als een comité ingesteld door de Raad van Bestuur met als doel toezicht te houden op het accountingproces, het financiële verslaggevingsproces en de controle van de jaarrekeningen, door de externe accountant, aldus Gorman (2009,p.3). Uit het rapport van het Blue Ribbon Committee (BRC, 1999, p.1071) blijkt dat het audit comité de uiteindelijke monitor van het financiële verslaggevingsproces is. Aan een audit comité zijn enkele vereisten gesteld met betrekking tot de onafhankelijkheid, expertise, de omvang en de activiteiten van het comité Onafhankelijkheid Als een audit comité onafhankelijk is dan is het comité beter in staat om objectief te kijken naar de financiële informatie (Carcello en Neal, 2003, p.97). Het Blue Ribbon Committee (1999, p.1072) heeft bepaald dat een lid onafhankelijk is indien er geen relatie is met het bedrijf die de onafhankelijkheid kan aantasten. De SOX wetgeving heeft deze definitie gespecificeerd, volgens Gorman (2009, p.4). Uit deze wetgeving blijkt dat er dient te worden gekeken of het comitélid is verbonden met het bedrijf, dat wil zeggen dat hij of zij niet direct of indirect gestuurd wordt door het management, bijvoorbeeld als het lid van de familie van het management is of een belangrijke leverancier is(carcello & Neal, 2003, p.97). Om te bepalen of iemand verbonden is heeft de SOX bepaald dat als een lid van het audit comité minder dan tien procent stemrecht bezit en geen leidinggevende functie heeft deze persoon geacht wordt onafhankelijk te zijn van het management (Gorman, 2009, p.6). Het comitélid mag vervolgens ook geen directe of indirecte compensatie ontvangen anders dan de beloning voor het vervullen van zijn taak (Gorman, 2009, p.5). Hierbij gaat het zowel om directe en indirecte compensatie, bijvoorbeeld aan een kleinkind of aan een bedrijf waarvan een comitélid aandeelhouder is, aldus Gorman. Volgens hem wordt de onafhankelijkheid bepaald op het moment dat een persoon toetreedt tot het audit comité en de periode vanaf dat moment. 7

8 2.1.2 Expertise Experts dienen het principaal-agent probleem te verkleinen, volgens Puat, Nelson en Devi (2013, p.337). Dit probleem ontstaat door de mogelijkheid voor managers (agent) om financiële informatie te manipuleren en aandeelhouders (principaal) die niet in staat zijn om het gedrag van managers te monitoren. Een audit comité met een financieel expert betekent in de meeste gevallen dat de financiële informatie betrouwbaarder is (Puat, Nelson en Devi, 2013, p.335). Volgens Gorman (2009, p.8) moet ten minste een lid van het audit comité een financieel expert zijn. Het desbetreffende bedrijf moet in het jaarverslag kenbaar maken of er een financieel expert in het audit comité zit, zo niet dan moet de reden hiervan vermeld worden, aldus Gorman. Uit de SOX wetgeving blijkt dat een financieel expert een persoon is die opgeleid is als en ervaring heeft opgedaan als bijvoorbeeld accountant, financieel toezichthouder of controleur van een beursgenoteerd bedrijf (Gorman, 2009, p.8). Verder zegt Gorman dat deze persoon algemene kennis moet hebben van de Generally Accepted Accounting Standards (GAAS) en de onderdelen van de jaarrekening. Daarnaast eist de Security and Exchange Commission (SEC, 2003) dat de financieel expert ervaring heeft met interne beheersing en procedures met betrekking tot financiële verslaggeving. Ook moet de expert algemene kennis hebben over de functies van het audit comité. Puat, Nelson en Devi (2013, p.337) onderscheiden vier typen experts, waaronder de financieel expert, accounting expert, non-accounting professional expert en een non-accounting expert, zie tabel 1. Tabel 1 - Expertise Type Financieel expert Accounting expert Non-accounting professional expert Omschrijving Persoon die een professional certification bezit, ten minste een postgraduate kwalificatie en ervaring als senior manager heeft. Persoon die een professional accounting certification bezit en ervaring als senior manager heeft. Persoon die professional verbonden is met een organisatie in wat voor richting dan ook, zoals advocaten of architecten, en een postgraduate kwalificatie en ervaring als senior manager heeft. 8

9 Non-accounting expert Een audit comité lid met een postgraduate kwalificatie en ervaring als senior manager heeft Omvang van het audit comité Het BRC (1999, p.1073) heeft ook een aanbeveling gedaan met betrekking tot de omvang van het audit comité, namelijk dat deze bestaat uit ten minste drie leden, welke allen beschikken over algemene kennis met betrekking tot financiële zaken. Deze eis is door de NYSE en NASDAQ ingevoerd, maar niet door de SOX wetgeving (Gorman, 2009, p.9). Dat wil zeggen dat het audit comité slechts uit ten minste drie leden moet bestaan, indien dit bedrijf genoteerd is op de NYSE of de NASDAQ. Volgens Bédard, Choutourou en Courteau (200, p.18) is een omvang van ten minste drie leden het beste, omdat het zorgt voor de nodige kracht en diversiteit van expertise om toezicht te houden op een gepaste manier. Het voordeel van meer leden moet worden afgewogen tegen de incrementele kosten van slechtere communicatie en het maken van beslissingen met een grotere groep, aldus Bédard, Choutourou en Courteau. Zij zeggen dat het de bedoeling is om een comité te hebben dat niet te groot is zodat het onhandelbaar wordt, maar groot genoeg om effectief toezicht te houden Activiteiten Het audit comité is een belangrijk onderdeel van het interne beheersingssysteem van de organisatie geworden (Gorman, 2009, p.13). Het Blue Ribbon Committee (1999, p.1074) heeft aanbevolen dat bedrijven vast moeten leggen wat de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van het audit comité zijn. Volgens Gorman heeft het comité een aantal taken en verantwoordelijkheden op vijf gebieden: bevoegdheden en verantwoordelijkheid, het inhuren van services van een extern accountant. Daarnaast dient het audit comité ervoor te zorgen dat ze beschikken over relevante informatie, aldus Gorman. Tenslotte dienen ze in de jaarrekening gegevens vast te leggen met betrekking tot samenstelling, procedures en activiteiten van het audit comité (Gorman, 2009, p.13). Als het om bevoegdheden en verantwoordelijkheden gaat moet het audit comité: de externe accountant aannemen, klachten van werknemers behandelen en consultants aanstellen (Gorman, 2009, p.14). Het audit comité is daarnaast ook verantwoordelijk voor het selecteren, aanstellen en vervangen van externe accountants. Verder dienen deze accountants te rapporteren aan het audit comité. Gorman geeft aan dat dit tot gevolg heeft dat het audit comité effectief de financiële verslaggevingsfunctie kan overzien. Daarnaast is het comité ook verantwoordelijk voor het oplossen 9

10 van meningsverschillen tussen het management en de accountant, hierdoor wordt de onafhankelijkheid van de externe accountant in stand gehouden, aldus Gorman. Verder dient het audit comité een tweeledige klachtenstructuur op te zetten, waarbij het comité allereerst moet voorzien in een mechanisme voor het ontvangen en behandelen van klachten van werknemers met betrekking tot accounting, interne controle of de controle van de jaarrekening (Gorman, 2009, p.15). Daarnaast moet er volgens Gorman een procedure zijn voor het vertrouwelijk en anoniem ontvangen van klachten over dubieuze accounting praktijken of met betrekking tot de controle van de jaarrekening. Hiermee wordt een open en effectieve informatie stroom gecreëerd, wat als aanvulling dient op de informatie van het management (Gorman, 2009, p.15). Tenslotte mag het audit comité als dat vereist is adviseurs aanstellen, welke het bedrijf verplicht is te betalen, aldus Gorman. Het audit comité opdrachten verstrekken tot het verlenen van non-audit services door externe accountants. Alle non-audit services moeten van tevoren goedgekeurd worden door het audit comité, deze goedkeuring kan door middel van een specifieke actie van het audit comité of door opgesteld beleid en procedures van het comité (Gorman, 2009, p.17). Dit geldt niet voor nonaudit services als ze onder de minimis-uitzondering vallen, hiervoor moet onder andere het bedrag aan non-audit services minder dan vijf procent van het totale bedrag zijn dat aan het accountantskantoor betaald wordt (Gorman, 2009, p.17). Deze services moeten voor het einde van de jaarrekeningcontrole gemeld en goedgekeurd zijn door het audit comité, aldus Gorman. Daarnaast heeft het audit comité ook verantwoordelijkheden met betrekking tot het behouden van externe accountants (Gorman, 2009, p.18). Het comité moet evalueren en vaststellen of het team, dat de controle doet, de benodigde competenties heeft om de controle in overeenstemming met GAAS uit te voeren, volgens Gorman. Bij het selecteren van het accountantskantoor moet worden gekeken of dit kantoor onafhankelijk is van het bedrijf, indien de onafhankelijkheid niet meer geldt dient het comité een ander kantoor aan te stellen (Gorman, 2009, p.18). Verder is het belangrijk dat het audit comité beschikt over alle relevante informatie met betrekking tot hun taken en verantwoordelijkheden (Gorman, 2009, p.27). Om ervoor te zorgen dat het audit comité genoeg informatie heeft moet de controlerende accountant verslag uitbrengen aan het comité over hun bevindingen, aldus Gorman. Daarnaast zijn de CEO en de CFO verplicht om elk kwartaal verantwoording af te leggen aan het comité over de gang van zaken binnen het bedrijf (Gorman, 2009, p.27). Tenslotte is het audit comité verplicht om een clausule in het jaarverslag op te nemen met betrekking tot de samenstelling, procedures en activiteiten van het comité (Gorman, 2009, p.29). 10

11 Indien het comité niet heeft voldaan aan een bepaalde vereiste dan moet de reden hiervoor gegeven zijn. Daarnaast is het comité verplicht om te vermelden of de gecontroleerde jaarrekening besproken is en of hierover met de extern accountant is overlegd, volgens Gorman. Tenslotte dient het advies van het audit comité aan het management met betrekking tot de jaarrekening openbaar gemaakt te worden, aldus Gorman. 2.2 Kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving Algemeen In de Concepts Statements van de FASB staat dat het doel van de financiële verslaggeving is om gebruikers te voorzien van relevante informatie voor het nemen van beslissingen met betrekking tot investeringen, het verschaffen van leningen en soortgelijke beslissingen. De kwaliteit moet volgens de FASB worden gedefinieerd in termen van dit doel. Volgens Jonas en Blanchet (2000, p.354) wordt er in onder andere SAS No. 61 voor het bepalen van de kwaliteit van de financiële verslaggeving vooral naar de jaarrekening gekeken. Echter vinden Jonas en Blanchet dat het niet alleen om de jaarrekening gaat, maar om alle beschikbare financiële informatie. Het opstellen van de financiële jaarverslaggeving is een proces, waarbij de kwaliteit afhangt van de kwaliteit van elk onderdeel uit het proces, aldus Jonas en Blanchet. Volgens Jonas en Blanchet begint het proces met de transacties en acties van het bedrijf. Vervolgens moet het bedrijf accounting principes selecteren en toepassen, die de werkelijkheid weerspiegelen (Jonas en Blanchet, 2000, p. 355). Daarna zijn, voor bijvoorbeeld reserves en afschrijvingen, schattingen en beoordelingen nodig om ten slotte de informatie openbaar te maken. Uit het FASB model volgt dat voor de gebruiker van informatie het van belang is dat de informatie bruikbaar is, daarvoor moet de informatie relevant en betrouwbaar zijn (Jonas & Blanchet, 2000, p.355). Jonas en Blanchet hebben gesteld dat ook de duidelijkheid van informatie bepaald of het bruikbaar is Relevantie Informatie is relevant als kennis ervan de beslissingen gemaakt door gebruikers van de informatie veranderd (Van Beest, Braam & Boelens, 2009, p.9). Om de relevantie van informatie te analyseren kan er worden gekeken naar de tijdigheid, de voorspellende waarde en de feedback waarde (Jonas en Blanchet, 2000, p.356). Bij de tijdigheid van informatie gaat het om het verkrijgen van informatie voordat dit irrelevant wordt (Jonas en Blanchet, 2000, p.360). Volgens Jonas en Blanchet weerspiegeld de voorspellende waarde, in hoeverre de informatie bruikbaar is om de toekomst van het bedrijf te evalueren. Van Beest, Braam en Boelens zeggen dat het gaat over informatie met betrekking tot het genereren van toekomstige cash flows. Volgens Jonas en Blanchet wordt bij de waarde van feedback geanalyseerd in hoeverre de voorgaande verwachtingen bevestigd werden of niet, dit wordt ook beaamd door Van Beest, Braam en Boelens. 11

12 2.2.3 Betrouwbaarheid Jonas en Blanchet (2000, p.356) zeggen dat om de betrouwbaarheid van informatie te bepalen, er moet worden gekeken naar de verifieerbaarheid van de informatie, in hoeverre de informatie neutraal is en of het getrouw beeld van de werkelijkheid geeft. De verifieerbaarheid hangt af van de nauwkeurigheid van informatie, het gebruik van schattingen of assumpties, de mogelijkheid om te meten en de hoeveelheid bewijs beschikbaar als ondersteuning. Om te analyseren of de informatie een getrouw beeld van de werkelijkheid geeft kijken Jonas en Blanchet naar de volledigheid. De volledigheid hangt af van de transparantie en begrijpelijkheid van de informatie. Een getrouw beeld van de werkelijkheid wordt verder geanalyseerd door te kijken naar in hoeverre het jaarverslag overeenkomt met de feiten en duidelijke weergave van de acties en transacties van het bedrijf. De neutraliteit wordt vastgesteld door te kijken of de feiten worden weergegeven zonder de intentie om het gedrag van de gebruikers te beïnvloeden, aldus Jonas en Blanchet Duidelijkheid Jonas en Blanchet (2000, p.363) veronderstellen dat het bij de duidelijkheid van informatie vooral van belang is dat de gebruiker de informatie kan begrijpen. Om dit vast te stellen wordt gekeken of de financiële informatie in een georganiseerde, duidelijke, beknopte manier maar wel voldoende wordt gepresenteerd. Een bedrijf kan om de informatie duidelijker te maken grafieken toevoegen in het jaarverslag (Jonas en Blanchet, 2000, p.363). Verder kan er nog worden gekeken of het bedrijf naast de vereisten van GAAS vrijwillig informatie openbaar maakt om de gang van zaken duidelijker weer te geven, aldus Jonas en Blanchet. 12

13 3. Literatuuronderzoek In dit hoofdstuk worden zes onderzoeken besproken die het effect van de aanwezigheid van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving behandelen. Eerst worden in paragraaf 3.1 de onderzoeken besproken die gebruik maken van de abnormal accruals methode. Daarna wordt in paragraaf 3.2 het onderzoek besproken die met behulp van de accrual estimation errors het effect analyseert. Vervolgens worden in paragraaf 3.3 de onderzoeken besproken die de hoeveelheid aanpassingen in de jaarrekening als maatstaf voor de kwaliteit gebruiken. Tenslotte wordt in paragraaf 3.4. het onderzoek besproken dat scores van analisten gebruikt. 3.1 Abnormal accruals Bédard, Choutourou en Courteau Bédard, Choutourou en Courteau (2003, p.13) hebben onderzocht of de expertise, onafhankelijkheid en activiteiten van een audit comité een effect hebben op de kwaliteit van openbaar gemaakte jaarverslagen. Als maatstaf voor de kwaliteit van het jaarverslag gebruiken zij de mate van earnings management, deze wordt bepaald aan de hand van abnormal accruals. Hierbij hebben Bédard, Choutourou en Courteau de income-decreasing en income-increasing accruals als aparte categorie behandeld. In een aantal eerdere studies is gebruik gemaakt van het abnormal accruals model, alleen was er sprake van een error. Dat wil zeggen dat de beslissing op basis van de testresultaten foutief kan zijn, de oorzaak daarvan is dat in de populatie alleen bedrijven worden opgenomen met hoge en lage abnormal accruals (Bédard, Choutourou & Courteau, 2003, p.19). Bédard, Choutourou en Courteau hebben de tests verbeterd, door onderscheid te maken tussen income-decreasing en income-increasing accruals. Verder hebben ze in hun model rekening gehouden met specifieke earnings management situaties, zoals vlak voor een Initial Public Offering (IPO) of wanneer er geen Big6 accountant aangesteld is. Bédard, Choutourou en Courteau (2003, p.16) maken gebruik van de volgende hypothesen: H1: Bedrijven met een expert in het audit comité hebben een lagere kans op aggressive earnings management. H2: Bedrijven met een onafhankelijk audit comité hebben een lagere kans op aggressive earnings management. H3: Bedrijven met een actief audit comité hebben een lagere kans op aggressive earnings management. Om vast te stellen of er een expert in het audit comité aanwezig is en of de leden onafhankelijk zijn wordt gebruik gemaakt van het jaarverslag van 1996 (Bédard, Choutourou en 13

14 Courteau, 2003, p.22). De voorwaarden uit tabel 1 worden gebruikt om vast te stellen of er een expert in het audit comité zit. Om te bepalen of het audit comité onafhankelijk is wordt naar de regels gekeken die in paragraaf uiteengezet zijn. De mate van activiteit van het audit comité wordt gemeten aan de hand van het aanwezig zijn van een duidelijke opdracht, het aantal vergaderingen en het aantal leden van het audit comité. Een duidelijke opdracht is aanwezig als de taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd en gecommuniceerd zijn naar het audit comité. Bédard, Choutourou en Courteau hebben voor hun onderzoek de financiële data gebruikt van de bedrijven uit de U.S. waarvan de data in Compustat zijn geregistreerd in Bedrijven die tot een sector behoren die wordt gecontroleerd door de overheid, zoals de nucleaire industrie en bedrijven uit de financiële sector en overheidssectoren zijn uitgesloten. Dergelijke bedrijven hebben speciale regels met betrekking tot de jaarrekening, wat het vaststellen van de abnormal accruals bemoeilijkt (Bédard, Choutourou & Courteau, 2003, p.19). Aangezien er gebruik wordt gemaakt van een cross-sectional regressie, worden industrieën met minder dan tien bedrijven uit de populatie gehaald, omdat deze industrieën te klein zijn, wat vergelijking moeilijk maakt (Bédard, Choutourou & Courteau, 2003, p.19). Dit resulteert in een populatie van 3947 bedrijven. Ook 438 bedrijven met hoge winsten en hoge cash flows, de hoogste en laagste twee procent van de observaties, worden uit de populatie gehaald. Daarnaast worden 58 outliers, dat zijn bedrijven met hoge winsten of hoge cash flows die de vaststelling van de abnormal accruals onbetrouwbaar maken, uit de populatie gehaald. Dit resulteert in een populatie van 3451 bedrijven, waarvan de abnormal accruals met behulp van het volgende model worden bepaald: Ook bedrijven waarvan de proxy statements ontbreken worden uit de populatie verwijderd. In de proxy statements staat additionele informatie die door de Securities and Exchange Commission (SEC) vereist is, zoals informatie over bonussen en aandelenopties voor leden van het audit comité. Verder worden bedrijven uit de populatie verwijderd die geen audit comité hebben en waarvan er geen informatie is over aandelenopties en aandelenbelangen gehouden door directeuren. Tenslotte 14

15 worden bedrijven uit de selectie gehaald indien er een verandering in de board of directors is in 1996 als de jaarcijfers van 1995 niet beschikbaar waren. Er blijven 203 bedrijven over in de categorie hoge income-increasing, 286 bedrijven met hoge income-decreasing en 160 met lage earnings management (Bédard, Choutourou & Courteau, 2003, p.22). Hiervan worden 100 bedrijven met de hoogste income-increasing abnormal accruals en de 100 bedrijven met de hoogste incomedecreasing abnormal accruals plus 100 bedrijven met de laagste abnormal accruals geselecteerd. De eerste twee groepen maken gebruik van aggressive earnings management en de derde groep van low earnings management. Om de relatie tussen aggressive earnings management en de eigenschappen van het audit comité vast te stellen wordt door Bédard, Choutourou en Courteau onderstaand model gebruikt en een regressieanalyse uitgevoerd. Tabel 2 Betekenis variabelen regressiemodel Bédard, Choutourou en Courteau Bédard, Choutourou en Courteau hebben een negatieve relatie ontdekt tussen expertise en aggressive earnings management. Dat wil zeggen dat de aanwezigheid van expertise in het audit comité de kans op aggressive earnings management verkleint. Financiële expertise en governance expertise hebben een significant effect op income-decreasing en income-increasing accruals, firm expertise heeft alleen significant effect in de income-decreasing categorie. Daarnaast hebben ze een negatieve relatie ontdekt tussen onafhankelijkheid en aggressive earnings management. Echter geldt 15

16 dit alleen als het comité volledig onafhankelijk is, indien één lid afhankelijk is dan is het effect niet significant. Tenslotte blijkt dat de aanwezigheid van een duidelijke opdracht, dat is aanwezig als is vastgelegd wat de verantwoordelijkheden en taken van het audit comité zijn, ervoor zorgt dat de kans op aggressive earnings management verkleint. Het aantal vergaderingen in een jaar lijken geen effect te hebben op de mate van earnings management. Verder lijkt de aanwezigheid van ten minste drie leden geen significant effect te hebben op earnings management. Uit deze resultaten volgt dat de eisen van de SOX-wetgeving, dat ten minste één expert in het comité aanwezig moet zijn, dat alle leden onafhankelijk zijn, earnings management verminderen en de kwaliteit van de financiële verslaggeving verbeteren Baxter Baxter heeft onderzocht of de samenstelling van een audit comité en de kenmerken van het audit comité van invloed zijn op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. Het onderzoek is uitgevoerd onder de top 500 bedrijven van de Australian Stock Index (ASX). In zijn onderzoek gaat hij uit van het jaar 2001, om het effect van bedrijven die zich aanpassen aan de nieuwe regels met betrekking tot audit comités voor ASX genoteerde bedrijven te vermijden. Deze nieuwe regels gingen van kracht per 1 januari 2003, waardoor een aantal bedrijven in 2002 hun audit comités hebben aangepast. Dan kan het effect op de kwaliteit van de financiële verslaggeving veranderen en daarmee het onderzoek beïnvloeden. In de U.S. is het voor bedrijven op de NYSE vanaf 1978 en op de NASDAQ vanaf 1989 verplicht een audit comité te hebben. Er is gebleken dat bij bedrijven in de U.S. audit comités meer onafhankelijke leden hebben dan in andere landen. Omdat Baxter gebruik maakt van Australische data, kan hij de invloed van de samenstelling van een audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving meten zonder het effect van regulatie. Baxter test de volgende hypothesen: H1: De samenstelling van een audit comité is positief gerelateerd met de kwaliteit van financiële jaarverslaggeving. H2a: De onafhankelijkheid van een audit comité is positief gerelateerd met de kwaliteit van financiële jaarverslaggeving. H3a: De aanwezigheid van expertise in een audit comité is positief gerelateerd met de kwaliteit van financiële jaarverslaggeving. 16

17 H4a: De activiteit van een audit comité is positief gerelateerd met de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. H5a: De omvang van een audit comité is positief gerelateerd met de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Baxter heeft data uit het jaarverslag gebruikt om vast te stellen, in hoeverre het audit comité onafhankelijk was, hiervoor is de definitie van de ASX voor onafhankelijkheid gebruikt, welke overeenstemt met die van de SOX-wetgeving beschreven in paragraaf Om te bepalen of het audit comité een expert heeft wordt gekeken naar de voorwaarden in tabel 1. Verder wordt de omvang van het comité bepaald met informatie over het aantal leden in De activiteit van het audit comité wordt bepaald aan de hand van het aantal vergaderingen in 2001, wat in het jaarverslag staat vastgelegd. Tenslotte werd de datum van samenstelling van het audit comité vastgesteld met behulp van het jaarverslag. Baxter voert twee onderzoeken uit waarbij hij twee verschillende maatstaven gebruikt om de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving te meten. Allereerst de discretionary accruals, ook wel abnormal accruals methode van Jones. Daarnaast gebruikt Baxter de accrual estimation errors methode van Dechow en Dichev, welke in paragraaf behandeld wordt. Baxter heeft de top 500 Australische bedrijven op de ASX geselecteerd in Trusts en buitenlandse bedrijven zijn uit de populatie verwijderd, omdat hun jaarverslag in overeenstemming met andere regels dan die voor overige ASX bedrijven wordt samengesteld. Verder werden de banken ook uitgezonderd, omdat de jaarrekening van banken aan andere regelgeving moet voldoen. Dit resulteert in een selectie van 463 bedrijven, onder deze bedrijven zijn er 422 die een audit comité hebben. Bedrijven uit de diversified financials en real estate industrie worden er ook uitgehaald, omdat deze geen verkoopomzet genereren, wat resulteert in een selectie van 407 bedrijven. Hiervan zijn 230 bedrijven random geselecteerd, een aantal bedrijven uit deze selectie behoorden tot een te kleine industrie, wat vergelijking moeilijk maakt, wat resulteert in een selectie van 208 bedrijven. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een cross-sectional versie van het Jones model. Hierbij worden eerst de totale accruals (4) vastgesteld, daarna de non-discretionary accruals (5) en deze worden gebruikt om de discretionary accruals (6) vast te stellen met het volgende model: 17

18 Om te testen of de samenstelling van een audit comité de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving beïnvloedt, worden earnings quality variabelen van het jaar voor en het jaar na het vormen van het audit comité vergeleken. Voor het effect van de eigenschappen op de kwaliteit van de financiële verslaggeving wordt een regressieanalyse gedaan met onderstaand model. De betekenis van de variabelen is gegeven in tabel 3. 18

19 Tabel 3 Betekenis variabelen regressiemodel Baxter Uit het onderzoek blijkt dat de samenstelling van een audit comité leidt tot lagere abnormal accruals en dus een verbeterde kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. De onafhankelijkheid, expertise, activiteit en omvang van een audit comité hebben geen significant effect op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. 3.2 Accrual estimation errors Baxter Baxter heeft in een ander onderzoek ook een andere maatstaf voor de kwaliteit van de financiële verslaggeving gebruikt, namelijk de accrual estimation errors methode van Dechow en Dichev. Onder andere Larcker en Richardson (2004, p. 629) vinden dat er betere maatstaven nodig zijn om de 19

20 kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving te meten dan het abnormal accruals model van Jones. Uit het onderzoek van Dechow, Sloan en Sweeney (1995, p.223) is naar voren gekomen dat het model van Jones, niet altijd de nulhypothese verwerpt als dit nodig is en bij bedrijven met extreme financiële prestaties tot hoge afwijkingen leidt. Om te voorkomen dat verwachte earnings onder- of overgewaardeerd worden, heeft Baxter het accrual estimation errors model van Dechow en Dichev gebruikt als maatstaf voor de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Accrual estimation errors ontstaan als er een verschil is tussen de accrual transactie en de bijbehorende cash flow. Baxter heeft hierbij dezelfde selectie van bedrijven en de invloed van de samenstelling en eigenschappen van het audit comité op de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving getest. In zijn onderzoek heeft Baxter voor elk bedrijf uit de selectie de volgende cross-sectional regressie uitgevoerd: Het verschil tussen de werkelijke waarde en de voorspelde waarde van de afhankelijke variabele is de residual. De residuals van bovenstaand model geven de mate weer waarmee de accruals passen bij de gerealiseerde cash flows in het verleden, heden en de toekomst. Waarde van residuals liggen normaliter rond nul, de standaard error weerspiegelt de afwijking van de data ten opzichte van nul. De standaard error van de residuals wordt gebruikt als de maatstaf voor accruals en earnings kwaliteit, aldus Baxter (2007, p.65). Hoe hoger de standaard error van de residuals, hoe minder goed de accruals bij de cash flows passen hetgeen inhoudt dat er sprake is van een lagere kwaliteit van de jaarrekening. Baxter heeft gebruik gemaakt van de absolute waarden van de standaard errors, omdat dan de kwaliteit voor een specifiek jaar gemeten kan worden. Vervolgens heeft Baxter ook een cross-sectional regressie uitgevoerd met onderstaand model. Dit model heeft een hogere verklarende kracht heeft, omdat er twee extra verklarende variabelen zijn die het model betrouwbaarder maken. 20

21 Baxter heeft de uitkomsten van bovenstaande modellen als afhankelijke variabele gebruikt in het volgende model en een regressieanalyse uitgevoerd. Dit model is identiek aan het regressiemodel uit paragraaf en de betekenis van de variabelen is gegeven in tabel 3. Uit dit onderzoek van Baxter is gebleken dat de samenstelling van een audit comité geen invloed heeft op de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Dit resultaat verschilt van de abnormal accruals methode uit de paragraaf Daarnaast is er geen ondersteuning voor de overige hypothesen gevonden, dat wil zeggen dat geen van de audit comité eigenschappen de kwaliteit van de financiële verslaggeving verbetert. 3.3 Aanpassingen in de jaarrekening Abbott, Parker en Peters Abbott, Parker en Peters hebben onderzoek gedaan naar de impact van bepaalde eigenschappen van een audit comité op het voorkomen van financiële aanpassingen aan de jaarrekening. De eigenschappen komen overeen met aanbevelingen van het Blue Ribbon Committee(BRC), welke zijn bedoeld om de kans op fraude en aanpassingen in de financiële verslaggeving te verkleinen. De focus van de BRC is om de kwaliteit van de financiële verslaggeving te verbeteren. Abbott, Parker en Peters meten de kwaliteit aan de hand van de hoeveelheid aanpassingen aan de jaarrekening of fraude. Hoe meer aanpassingen of fraude, hoe lager de kwaliteit van de financiële verslaggeving. Abbott, Parker en Peters testen de volgende hypothesen: H1: De aanwezigheid van een audit comité dat volledig bestaat uit onafhankelijke leden leidt tot minder financiële verslaggevingsfouten. 21

22 H2: De aanwezigheid van een audit comité met ten minste drie leden leidt tot minder financiële verslaggevingsfouten. H3: De aanwezigheid van een audit comité zonder een lid dat accounting of financiële expertise heeft leidt tot meer financiële verslaggevingsfouten. H4: De aanwezigheid van een audit comité dat controle heeft over het aanstellen en ontslaan van de externe accountant leidt tot minder financiële verslaggevingsfouten. H5: Een audit comité dat ten minste vier keer per jaar vergadert leidt tot minder financiële verslaggevingsfouten. Het jaarverslag met informatie over het audit comité wordt gebruikt om vast te stellen of het audit comité onafhankelijk is, een lid is onafhankelijk indien het geen aandelen houdt in een verbonden bedrijf. Of het comité een financieel expert onder haar leden heeft, wordt bepaald aan de hand van de voorwaarden van tabel 1. Indien het audit comité controle heeft over het aanstellen en ontslaan van de externe accountant, dan wordt dat vermeld in het jaarverslag. Tenslotte wordt met behulp van informatie uit het jaarverslag het aantal leden en het aantal vergaderingen van het audit comité bepaald in het jaar In hun onderzoek hebben ze bedrijven geselecteerd indien de fraude of aanpassing aan de jaarrekening is gepleegd in de periode Het bedrijf is op de AMEX, NASDAQ of NYSE genoteerd en het ging om fouten anders dan die voor een Initial Public Offering of fouten ten gevolge van diefstal door het personeel. Dit resulteerde in een selectie van 113 bedrijven, waarvan bij 56 bedrijven het jaarverslag niet beschikbaar was. Verder waren er van tien bedrijven niet voldoende data beschikbaar. Uiteindelijk bleven er 45 bedrijven over waar fraude was gepleegd en twee bedrijven met fouten in de jaarrekening. Abbott, Parker en Peters hebben nog een selectie gedaan. Ze hebben de Dow Jones Interactive Database doorzocht op de term restatement. In deze database worden artikelen opgenomen over bedrijven en hun economic affairs. Dit resulteerde in 1608 unieke financiële aanpassingen. Waarvan er 358 niet gerelateerd waren aan het jaarverslag, 153 betrekking hadden op buitenlandse bedrijven. 46 aanpassingen waren voor 1991 en 236 hadden als oorzaak overnames of fusies. Dit resulteerde in een populatie van 262 bedrijven, waaronder 22 banken en 72 bedrijven waarvan de gegevens niet in Compustat waren opgenomen. Van deze bedrijven behoorden er 27 tot de eerste steekproef en negentien werden buiten beschouwing gelaten, omdat ze niet aan de NYSE, NASDAQ of AMEX genoteerd waren. Dit resulteerde in een populatie van 104 bedrijven met fouten in 22

23 de jaarrekening. Daaraan worden de bedrijven uit de eerste steekproef toegevoegd. De totale populatie bedraagt 151 bedrijven met aanpassingen of fraude in de jaarrekening. De bedrijven uit de populatie worden gematched met een bedrijf dat een marktwaarde heeft binnen een range van 30% in het jaar van de fraude of fout. Daarnaast wordt er gekeken naar de accountant van het bedrijf, Big5 of niet. Ten slotte wordt er gematched op basis van de 4-cijferige SIC code, indien niet mogelijk wordt er gematched op 3-cijferig of 2-cijferig level. De SIC-code is gebaseerd op de industrie waarbinnen het bedrijf zich bevindt en de activiteiten van het bedrijf. Door bedrijven te matchen op basis van bovenstaande criteria kan het verschil in kwaliteit van de financiële verslaggeving getest worden en de factoren die dat verschil beïnvloeden. Bij 22 bedrijven is op basis van deze criteria geen match gevonden, wat resulteert in een uiteindelijke populatie van 258 bedrijven. Abbott, Parker en Peters (2000, p.23) hebben het volgende model toegepast, de beschrijving van de variabelen is gegeven in tabel 4. Door middel van een regressieanalyse wordt getest of de bedrijven, met een audit comité met de door de BRC aanbevolen eigenschappen, minder aanpassingen in de verslaggeving hebben dan de andere bedrijven. 23

24 Tabel 4 Betekenis variabelen regressiemodel Abbott, Parker en Peters Uit het onderzoek komt naar voren dat indien een comité onafhankelijk is, het aantal aanpassingen in de financiële verslaggeving lager is. Verder blijkt dat als het audit comité geen expert heeft de hoeveelheid aanpassingen in de financiële verslaggeving hoger is, dan wanneer er wel een expert aanwezig is. Daarnaast volgt uit de regressieanalyse dat indien het comité ten minste vier keer per jaar vergadert, dit het aantal aanpassingen in de jaarrekening verkleint. Een onafhankelijk audit comité, expertise en ten minste vier vergaderingen per jaar verhogen de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving. Tenslotte blijkt dat het hebben van ten minste drie leden en controle over het aanstellen en ontslaan van een accountant geen effect te hebben op de hoeveelheid fouten in de jaarrekening. Hetgeen inhoudt dat deze twee zaken geen invloed hebben op de kwaliteit van de financiële verslaggeving. 24

25 Vervolgens hebben Abbott, Parker en Peters de populatie opgesplitst in de bedrijven met fraude en de bedrijven met aanpassingen aan de jaarrekening. Zij geven aan dat de beide populaties tot dezelfde resultaten leiden. In de populatie met bedrijven waar fraude is voorgekomen is één ander resultaat naar voren gekomen. Namelijk dat als het audit comité meer dan vier keer per jaar vergadert dat niet als gevolg heeft dat de fraude verlaagd Lin, Li & Yang Lin, Li en Yang onderzoeken de relatie tussen de eigenschappen van audit comités en de mate van earnings restatements. Het gaat daarbij om de volgende eigenschappen: het aantal leden, onafhankelijkheid, financiële expertise, het aantal vergaderingen en aandeelhouderschap betrokken. Er wordt gescoord op de factor aandeelhouderschap als ten minste een comité lid een gewoon aandeel in het bedrijf heeft. Lin, Li en Yang vinden dat earnings restatements een betere maatstaf is voor earnings management, dan abnormal accruals of accrual estimation errors. In hun onderzoek richten ze zich op het jaar 2000, omdat dit het eerste jaar is dat de SEC beursgenoteerde bedrijven verplicht informatie over hun audit comités openbaar te maken. Lin, Li en Yang testen de volgende hypothesen: H1: Er is een significante negatieve relatie tussen audit comité onafhankelijkheid en het voorkomen van earnings restatements. H2: Er is een significante negatieve relatie tussen de omvang van een audit comité en het voorkomen van earnings restatements. H3: Er is een significante negatieve relatie tussen het hebben van een financieel expert in het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. H4: Er is een significante negatieve relatie tussen het aantal vergaderingen van het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. H5: Er is een significante relatie tussen aandeelhouderschap binnen het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. Om te bepalen of een audit comité onafhankelijk is wordt er gekeken naar informatie in het jaarverslag en de regels benoemt in paragraaf Verder wordt voor expertise binnen het audit comité gekeken of er wordt voldaan aan de voorwaarden van tabel 1. Daarnaast wordt met behulp van het jaarverslag het aantal leden en het aantal vergaderingen van het audit comité vastgesteld in het jaar Tenslotte wordt het aandeelhouderschap van audit comité leden bepaald door hoeveel procent van de gewone aandelen wordt gehouden door leden. 25

26 Lin, Li en Yang hebben een initiële selectie gemaakt van 267 beursgenoteerde bedrijven in de USA, die hun openbaargemaakte earnings hebben aangepast in bedrijven waarvan de financiële data incompleet waren en 44 bedrijven waarvan informatie over betalingen aan accountants ontbreekt en elf bedrijven zonder een audit comité zijn uit de selectie gehaald. Dit resulteert in een populatie van 106 bedrijven, al deze bedrijven worden gematched aan bedrijven die geen aanpassingen hebben gedaan en dezelfde viercijferige SIC code hebben. SIC code is de Standard Industrial Classification code, bedrijven binnen dezelfde industrie hebben dezelfde SIC code. Verder worden de bedrijven aan elkaar gekoppeld op basis van de marktwaarde van het bedrijf. Dit resulteert in een populatie van 212 bedrijven. Lin, Li en Yang hebben een regressiemodel ontworpen om het effect van de verschillende eigenschappen van een audit comité te meten in relatie tot de kwaliteit van de financiële verantwoording. Tabel 5 Betekenis variabelen regressiemodel Baxter 26

27 Lin, Li en Yang hebben een univariate analyse en een multivariate analyse uitgevoerd. Bij de univariate analyse wordt er gefocust op één variabele, dat wil zeggen dat alle audit comité eigenschappen apart worden geanalyseerd. In een multivariate analyse worden er meerdere variabelen getest, zoals in het bovenstaande regressiemodel. Uit een univariate analyse blijkt dat er tussen aandeelhouderschap en het voorkomen van earnings restatements een negatieve significante relatie is. Dat wil zeggen dat de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving afneemt, indien audit comité leden aandelen van het bedrijf in bezit hebben. Verder volgt uit de univariate analyse dat er een positieve significante relatie is tussen het aantal vergaderingen en het voorkomen van earnings restatements. Indien het audit comité meer dan vier keer per jaar vergadert, verhoogt dat de kwaliteit van de financiële verslaggeving, gemeten in een afname van restatements. Financiële expertise, onafhankelijkheid en het aantal leden van het audit comité hebben geen invloed op het voorkomen van earnings restatements. Vervolgens blijkt uit de multivariate regressie dat er geen significante negatieve relatie is tussen de onafhankelijkheid van het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. Daarnaast komt naar voren dat er een negatieve significante relatie is tussen het aantal leden van het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. Dat wil zeggen dat een audit comité met tenminste drie leden, de kwaliteit van de financiële jaarverslaggeving verhoogt wanneer je kijkt naar earnings restatements. Verder volgt uit de regressie dat er geen significante negatieve relatie is tussen financiële expertise in het audit comité en het voorkomen van earnings restatements. Ook blijkt dat er geen positieve relatie bestaat tussen het aantal vergaderingen en het voorkomen van earnings restatements. Tenslotte komt naar voren dat er geen significante relatie is tussen aandeelhouderschap door audit comité leden en het voorkomen van earnings restatements, dus heeft aandeelhouderschap geen effect op de kwaliteit van de financiële verslaggeving. 3.4 Scores van analisten Felo, Krishnamurthy en Solieri Uit het rapport van het Blue Ribbon Committee en de SOX wetgeving komt naar voren dat een audit comité als taak heeft toezicht te houden op het financiële verslaggevingsproces, daarnaast dient het comité advies te geven over het inhuren van externe accountants. Daarom vinden Felo, Krishnamurthy en Solieri dat het audit comité verantwoordelijk is voor de goede kwaliteit van accounting policies, adequate interne controles en het inhuren van externe accountants. Het doel daarvan is dat fraude tijdig wordt ontdekt en dat de financiële verantwoording geloofwaardig en van goede kwaliteit is. 27

De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening

De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening De invloed van de aanwezigheid van een audit committee op de kwaliteit van de jaarrekening Bachelorscriptie - BSc Accountancy & Control Kevin Wanschers 10411305 Definitieve versie 29 juni 2015 Begeleider

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2014 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2014 van

Nadere informatie

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit

De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit De invloed van het Litigation risk op Audit Kwaliteit Bachelor Scriptie Naam: Mandy Zwarthoed Studentnummer: 10003169 Inleverdatum: 2-7-2013 Opleiding: BSc Accountancy & Control Universiteit: Universiteit

Nadere informatie

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen

Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Directiestatuut N.V. Waterbedrijf Groningen Dit Directiestatuut is op 14 december 2006 ter kennis gebracht aan de algemene vergadering van aandeelhouders en na goedkeuring door de raad van commissarissen

Nadere informatie

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving

Alternatieve financiële prestatie-indicatoren. Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving Alternatieve financiële prestatie-indicatoren Toezicht Kwaliteit Accountantscontrole & Verslaggeving April 2014 Inhoudsopgave 1 Conclusie en samenvatting 4 2 Doelstellingen, onderzoeksopzet en definiëring

Nadere informatie

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V.

Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2016 van Lavide Holding N.V. te Alkmaar gecontroleerd. Aan: de aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Lavide Holding N.V. Grant Thornton Accountants en Adviseurs B.V. De Passage 150 Postbus 71003 1008 BA Amsterdam T 088-676 90 00 F 088-676 90 10

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT i Aan: de aandeelhouders en de raad van commissarissen van... (naam entiteit(en)) A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 201X

Nadere informatie

HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE

HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE HEIJMANS N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Vastgesteld door de RvC op 10 maart 2010 1 10 maart 2010 INHOUDSOPGAVE Blz. 0. Inleiding... 3 1. Samenstelling... 3 2. Taken en bevoegdheden... 3 3. Taken betreffende

Nadere informatie

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN

ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, TER VERGELIJKING OPGENOMEN INFORMATIE - OVEREENKOMSTIGE CIJFERS EN VERGELIJKENDE FINANCIELE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd

Nadere informatie

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole

Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Verplichte Audit-Firm Rotatie: de effecten op de kwaliteit van de accountantscontrole Door: Marinka Karsemeijer Collegekaartnummer: 5876699 Datum: 21 juli 2011 Universiteit van Amsterdam (FEB) Supervisor:

Nadere informatie

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving

Materieel belang in de jaarrekening. Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Materieel belang in de jaarrekening Nationale Verslaggevingsdag 26 juni 2012 Ton Meershoek Hoofd toezicht financiële verslaggeving Agenda Inleiding Doel van de jaarrekening Wat is materieel belang Wat

Nadere informatie

Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan

Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan 1 Tast het verlenen van non-audit diensten naast het verlenen van audit diensten de onafhankelijkheid van de accountant aan Denny Smink 6082637 Definitieve versie 25 Juni 2012 Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Corporate Governance verantwoording

Corporate Governance verantwoording Corporate Governance verantwoording Algemeen De Raad van Commissarissen en de Raad van Bestuur van Verenigde Nederlandse Compagnie (VNC) respecteren de principes en best practice bepalingen van de Corporate

Nadere informatie

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA

Prof dr Philip Wallage 2 JUNI 2010 AMSTERDAM SEMINAR EUMEDION, NIVRA EN VBA Wat is de feitelijke rol van de accountant ten aanzien van het jaarverslag en elders opgenomen niet financiële informatie? In hoeverre matcht deze rol met de verwachtingen van beleggers? Prof dr Philip

Nadere informatie

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief.

De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. De definitieve Code Corporate Governance, enige beschouwingen vanuit risicoperspectief. In de Code van Commissie Peters De Veertig Aanbevelingen (juni 1997) staat in zeer algemene termen iets over risicobeheersing.

Nadere informatie

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole?

In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? In hoeverre heeft de grootte van een accountantskantoor invloed op de kwaliteit van een accountantscontrole? Robert van der Vijver 6068731 Bachelorscriptie Accountancy & Control Faculteit Economie & Bedrijfskunde

Nadere informatie

Reglement audit committee

Reglement audit committee Reglement audit committee Artikel 1. Vaststelling en wijziging reglement 1. Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen op 19 augustus 2013, gewijzigd op 2 december 2013 en laatstelijk

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 706, PARAGRAFEN TER BENADRUKKING VAN BEPAALDE AANGELEGENHEDEN EN PARAGRAFEN INZAKE OVERIGE AANGELEGENHEDEN IN DE CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE AUDITOR

Nadere informatie

RvC-verslagen geven weinig inzicht

RvC-verslagen geven weinig inzicht RvC-verslagen geven weinig inzicht Erasmus Universiteit Rotterdam September 2010 Dr. Mijntje Lückerath-Rovers Drs. Margot Scheltema contact: luckerath@frg.eur.nl Het onderzoek Ondernemingen : Van 60 ondernemingen

Nadere informatie

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen

REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen REGLEMENT VOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN SOURCE GROUP N.V. (de Vennootschap ) Vastgesteld door de raad van commissarissen Versie 1.1 dd. 15 januari 2014 Artikel 1 - Algemene taak 1.1 De raad van commissarissen

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 260 COMMUNICATIE OVER CONTROLE-AANGELEGENHEDEN MET HET TOEZICHTHOUDEND ORGAAN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-4 Relevant orgaan... 5-10 Te communiceren controle-aangelegenheden

Nadere informatie

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid

Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Het assurance-raamwerk De accountant en het verstrekken van zekerheid Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Het begrip assurance en maatschappelijke ontwikkelingen

Nadere informatie

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN

INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN INTERNATIONALE CONTROLESTANDAARD 550 VERBONDEN PARTIJEN INHOUDSOPGAVE Paragrafen Inleiding... 1-6 Bestaan en toelichting van verbonden partijen... 7-8 Transacties tussen verbonden partijen... 9-12 Onderzoek

Nadere informatie

Reglement Auditcommissie Raad van Commissarissen Coöperatie VGZ U.A.

Reglement Auditcommissie Raad van Commissarissen Coöperatie VGZ U.A. Reglement Auditcommissie Raad van Commissarissen Coöperatie VGZ U.A. Bijlage C van het Reglement Raad van Commissarissen Coöperatie VGZ U.A. Statutair gevestigd te Arnhem, ingeschreven in het handelsregister

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. 1. VASTSTELLING EN REIKWIJDTE 1.1. Dit reglement voor de auditcommissie van de raad van commissarissen van Accell Group N.V.

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE REGLEMENT AUDITCOMMISSIE ALLIANDER N.V. Vastgesteld door de RvC op 13 december 2017 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 7 van het Reglement van de RvC. 0.2 De auditcommissie

Nadere informatie

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe

Directiestatuut. Waterleidingmaatschappij Drenthe Directiestatuut Waterleidingmaatschappij Drenthe Inhoud Directiestatuut van de NV Waterleidingmaatschappij Drenthe Artikel 1 Definities 3 Artikel 2 Inleiding 3 Artikel 3 Taken van de directie 3 Artikel

Nadere informatie

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA)

INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 720, DE VERANTWOORDELIJKHEDEN VAN DE AUDITOR MET BETREKKING TOT ANDERE INFORMATIE IN DOCUMENTEN WAARIN GECONTROLEERDE FINANCIËLE OVERZICHTEN ZIJN OPGENOMEN

Nadere informatie

Indorama Ventures Public Company Limited

Indorama Ventures Public Company Limited Indorama Ventures Public Company Limited Connected Transaction Policy Transactie Verbonden Partijen Beleid (Goedgekeurd door de Raad van Commissarissen Vergadering op 4 januari 2012) Remark In het geval

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van gemeente Haarlem Verklaring over de jaarrekening 2018 Ons oordeel Naar ons oordeel: geeft de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem

De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem De logica achter de ISA s en het interne controlesysteem In dit artikel wordt de logica van de ISA s besproken in relatie met het interne controlesysteem. Hieronder worden de componenten van het interne

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de gemeenteraad van de gemeente Utrecht A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI

ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 510, INITIËLE CONTROLEOPDRACHTEN - BEGINSALDI Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de International

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Jaarr ekeni ng 31 december 2018 1 januari 2018 Gemeente U den Control e Goedkeurend 31011325A005 KVK Kvk Nummer uit DB (nog te doen) Create SBR Extensi on 1.0 Eindhoven 30 mei 2019 Controleverklaring van

Nadere informatie

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam

JAN. Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van het Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk (Vereniging NIVON) te Amsterdam A. Verklaring over de in het

Nadere informatie

Invloed van IFRS-toepassing op earnings management

Invloed van IFRS-toepassing op earnings management Invloed van IFRS-toepassing op earnings management Onderscheid tussen de vrijwillige en verplichte toepassing Jordy van de Vlag 10184139 30 juni 2014 Bachelor Accountancy & Control Universiteit van Amsterdam

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en de Raad van Commissarissen van Nederlandse Waterschapsbank N.V. Verklaring over de jaarrekening 2015

Nadere informatie

JAN CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT *136076* Aan: de aandeelhouder van Scotch Whisky International B.V. A. Verklaring over de in het jaarrapport opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel

Nadere informatie

INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ

INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ BIJLAGE 2. INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ Dit intern reglement maakt integraal deel uit van het Corporate Governance Charter van de Vennootschap. Deze bijlage is een aanvulling op de toepasselijke

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in he CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur en raad van commissarissen van Stichting FC Eindhoven A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017/2018 Ons

Nadere informatie

Mogelijkheden zien waar niemand ze ziet. CPI Governance: pragmatische en transparante governance-oplossingen.

Mogelijkheden zien waar niemand ze ziet. CPI Governance: pragmatische en transparante governance-oplossingen. Mogelijkheden zien waar niemand ze ziet CPI Governance: pragmatische en transparante governance-oplossingen. Risicobeheersing begint aan de top CPI Governance CPI (Corporate, Public en Internal) Governance

Nadere informatie

pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oo

pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oo pwc Control laring van de onaflicznkelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Achmea Gezondheidszorg Verklaring over dejaarrekening 2016 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag

Nadere informatie

Klantonderzoek: statistiek!

Klantonderzoek: statistiek! Klantonderzoek: statistiek! Statistiek bij klantonderzoek Om de resultaten van klantonderzoek juist te interpreteren is het belangrijk de juiste analyses uit te voeren. Vaak worden de mogelijkheden van

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE. Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE. Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016 REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Alliander N.V. Vastgesteld door de RvC op 22 februari 2016 0. INLEIDING 0.1 Dit reglement is opgesteld door de RvC ingevolge artikel 5 van het Reglement van de RvC. 0.2 De auditcommissie

Nadere informatie

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun

1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde fun 1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen x 1 T.Keulen M.C. Spies Functiegegevens Voorzitter CvB Lid CvB Aanvang en einde functievervulling 2018 1/1-31/12 1/1-31/12 Omvang dienstverband

Nadere informatie

REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL

REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL REGLEMENT BESTUURSRAAD (RAAD VAN TOEZICHT) STICHTING DE KEMPEL Dit reglement is op 12 december 2005 door de bestuursraad van Stichting De Kempel, statutair gevestigd te Helmond, kantoorhoudende te 5709

Nadere informatie

Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70

Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70 Compact 2007/3 Verschillen en overeenkomsten tussen SOx en SAS 70 Drs. J.H.L. Groosman RE Sinds de bekende boekhoudschandalen is er veel aandacht voor de interne beheersing en goed ondernemingsbestuur,

Nadere informatie

BIJLAGE A BIJ DE TOELICHTING OP DE AGENDA VOOR DE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V., TE HOUDEN OP 27 MAART 2013

BIJLAGE A BIJ DE TOELICHTING OP DE AGENDA VOOR DE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V., TE HOUDEN OP 27 MAART 2013 BIJLAGE A BIJ DE TOELICHTING OP DE AGENDA VOOR DE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V., TE HOUDEN OP 27 MAART 2013 PROFIELSCHETS RVC 1. OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE RVC 1.1 Uitgangspunt

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de Raad van Toezicht van Stichting Filmtheater t Hoogt A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: De Raad van Toezicht en de Raad van Bestuur van Stichting Iriszorg VERKLARING BETREFFENDE DE JAARREKENING Wij hebben de in dit jaardocument in paragraaf

Nadere informatie

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former

Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant. Carly Former Zwart, wit of grijs? Een literatuurstudie naar de onafhankelijkheid van de accountant Carly Former 0541885 9 juli 2009 Mw. E.A. Duyster-Went RA Bachelor thesis Universiteit van Amsterdam Faculteit Economie

Nadere informatie

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het algemeen bestuur van Waterschap Vechtstromen A. Verklaring over de in de jaarstukken opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening

Nadere informatie

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017

A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Beheer van de Stichting voor Protestants Christelijk Onderwijs voor Meppel e.o. A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons

Nadere informatie

PROFIELSCHETS RVC. 1.2 Tot commissaris kunnen niet worden benoemd personen die direct of indirect binding hebben met:

PROFIELSCHETS RVC. 1.2 Tot commissaris kunnen niet worden benoemd personen die direct of indirect binding hebben met: BIJLAGE 1 TOELICHTING BIJ DE AGENDA VOOR DE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V. OP 5 APRIL 2017 PROFIELSCHETS RVC 1. OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE RVC 1.1 Uitgangspunt te allen

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Gooisch Natuurreservaat A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2016 Ons oordeel Wij hebben de

Nadere informatie

Accountantsverslag 2012

Accountantsverslag 2012 pwc I Accountantsverslag 2012 Permar Energiek B.V. 24 mei 2013 pwc Permar Energiek B.V. T.a.v. de Raad van Commissarissen en de Directie Horaplantsoen 2 6717LT Ede 24 mei 2013 Referentie: 31024B74/DvB/e0291532/zm

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Steun Goois Natuurreservaat A. Verklaring over de jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Stichting

Nadere informatie

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd.

Ons oordeel Wij hebben de jaarrekening 2017 van Samenwerkingsstichting Kans & Kleur gecontroleerd. Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Raad van Toezicht Samenwerkingsstichting Kans & Kleur A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarversla CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan de Raad van Toezicht en het Bestuur van Stichting STBN A. Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2017 Ons oordeel Wij hebben

Nadere informatie

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS

ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 610, GEBRUIKMAKEN VAN DE WERKZAAMHEDEN VAN INTERNE AUDITORS Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd door de

Nadere informatie

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming?

Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Vragen hoofdstuk 8: Externe verslaggeving Open vragen 1. Wat zijn stakeholders van een onderneming? Externe verslaggeving is, zoals de naam al aangeeft, gericht op het verschaffen van informatie aan partijen

Nadere informatie

Reglement Auditcommissie WormerWonen

Reglement Auditcommissie WormerWonen Reglement Auditcommissie WormerWonen Vastgesteld in de Auditcommissie van WormerWonen Ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad van Toezicht op 29 oktober 2014 14 oktober 2014 1 1. INHOUD 1. Doelstelling

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN Inleiding Statistische gevolgtrekkingen (statistical inference) gaan over het trekken van conclusies over een populatie op basis van steekproefdata.

Nadere informatie

Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten

Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten Bachelor Thesis Tweede versie Effect van het toepassen van Accounting Accruals op de kwaliteit van de gerapporteerde winsten Student: Denise van Dam Studentnummer: 5602874 Datum van voltooiing: 27 juni

Nadere informatie

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008.

Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Bestuursreglement Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen van Woningbouwvereniging Habeko wonen op 8 juli 2008. Artikel 1 Status en inhoud van het reglement 1. Dit reglement is opgesteld

Nadere informatie

PROFIELSCHETS RVC. 1.2 Tot commissaris kunnen niet worden benoemd personen die direct of indirect binding hebben met:

PROFIELSCHETS RVC. 1.2 Tot commissaris kunnen niet worden benoemd personen die direct of indirect binding hebben met: BIJLAGE A TOELICHTING BIJ DE AGENDA VOOR DE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V. OP 8 APRIL 2015 PROFIELSCHETS RVC 1. OMVANG EN SAMENSTELLING VAN DE RVC 1.1 Uitgangspunt te allen

Nadere informatie

De voorzitter van de Tweede Kamer der staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

De voorzitter van de Tweede Kamer der staten Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag !! Directie Financieringen Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.rijksoverheid.nl Uw brief (kenmerk) > Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De voorzitter van de Tweede

Nadere informatie

Halfjaarbericht 2015. N.V. Dico International

Halfjaarbericht 2015. N.V. Dico International Halfjaarbericht 2015 N.V. Dico International Inhoud Jaarverslag Directieverslag N.V. Dico International Verkorte halfjaarcijfers 2015 1. Verkort overzicht financiële positie per 30 juni 2015 2. Verkort

Nadere informatie

Resultaten 3 e ESAA Accountantspanel: ontwikkelingen in de accountancy

Resultaten 3 e ESAA Accountantspanel: ontwikkelingen in de accountancy Resultaten e ESAA Accountantspanel: ontwikkelingen in de accountancy www.esaa.nl www.ese.eur.nl ESAA Erasmus School of Accounting & Assurance Resultaten e ESAA Accountantspanel: ontwikkelingen in de accountancy

Nadere informatie

HOEBERT HULSHOF & ROEST

HOEBERT HULSHOF & ROEST Inleiding Artikel 1 Deze standaard voor aan assurance verwante opdrachten heeft ten doel grondslagen en werkzaamheden vast te stellen en aanwijzingen te geven omtrent de vaktechnische verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Reglement auditcommissie

Reglement auditcommissie Reglement auditcommissie REGLEMENT AUDITCOMMISSIE Dit reglement is vastgesteld op grond van artikel 7.1 van het reglement van de raad van commissarissen en met inachtneming van de Nederlandse corporate

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: de aandeelhouders van CTOUCH Holding B.V. A. Verklaring over de in het financieel verslag opgenomen jaarrekening 2017 Onze oordeelonthouding Wij

Nadere informatie

Jaarrekening Patijnenburg 2016

Jaarrekening Patijnenburg 2016 Jaarrekening Patijnenburg 2016 CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting Patijnenburg Verklaring over de in het jaarverslag

Nadere informatie

REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN REGLEMENT VAN DE AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Dit reglement is op 11 mei 2012 vastgesteld door de raad van commissarissen van Koninklijke FrieslandCampina N.V. (de "Vennootschap"). Artikel

Nadere informatie

Beleid Regulering Eerlijke Bekendmaking

Beleid Regulering Eerlijke Bekendmaking Beleid Regulering Eerlijke Bekendmaking Crawford & Company (het "Bedrijf") wil tijdige en geloofwaardige informatie bieden ten aanzien van het Bedrijf en haar aandelen in overeenstemming met alle geldende

Nadere informatie

INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ

INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ BIJLAGE 2 BIJ HET CORPORATE GOVERNANCE CHARTER INTERN REGLEMENT VAN HET AUDITCOMITÉ OPGESTELD DOOR DE RAAD VAN BESTUUR INHOUDSOPGAVE Algemeen... 3 1. Samenstelling... 3 2. Verantwoordelijkheden... 3 3.

Nadere informatie

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM

Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants t.a.v. Adviescollege voor Beroepsreglementeting Postbus 7984 1008 AD AMSTERDAM E Ernst & Young Accountants LLP Telt +31 88 407 1000 Boompjes 258 Faxt +31 88407 8970 3011 XZ Rotterdam, Netherlands ey.corn Postbus 2295 3000 CG Rotterdam, Netherlands Nederlandse Beroepsorganisatie van

Nadere informatie

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008

Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controleen overige standaarden Vastgesteld 18 december 2008 1 Besluit tot wijziging van de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden Vastgesteld

Nadere informatie

Reglement audit committee van de raad van commissarissen

Reglement audit committee van de raad van commissarissen Reglement audit committee van de raad van commissarissen Vaststelling en wijziging reglement. Artikel 1. 1.1. Dit reglement is vastgesteld door de raad van commissarissen met ingang van 1 januari 2016.

Nadere informatie

Achtergrond en Probleemstelling

Achtergrond en Probleemstelling 142 Achtergrond en Probleemstelling Dit proefschrift onderzoekt hoe de kwaliteit van accountantscontroles van financiële verantwoordingen verband houden met de gereguleerde context waarin die controles

Nadere informatie

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten.

ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 710, Ter vergelijking opgenomen informatie overeenkomstige cijfers en vergelijkende financiële overzichten. Copyright IFAC Deze Internationale controlestandaard

Nadere informatie

Reglement van de Auditcommissie van Stichting TBV

Reglement van de Auditcommissie van Stichting TBV Vastgesteld in de Raad van Toezicht d.d. 12 september 2007 Reglement van de Auditcommissie van Stichting TBV 0. Inleiding 0.1. Dit reglement is opgesteld door de Raad van Toezicht ingevolge artikel 18

Nadere informatie

Reglement. Auditcommissie Raad van Commissarissen Mn Services N.V.

Reglement. Auditcommissie Raad van Commissarissen Mn Services N.V. Reglement Auditcommissie Raad van Commissarissen Mn Services N.V. 1 Definities In dit reglement wordt verstaan onder: - Auditcommissie: de auditcommissie van de raad van commissarissen van de vennootschap;

Nadere informatie

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over d CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting FCB Dienstverlenen in Arbeidsmarktvraagstukken A. Verklaring over de in het financieel jaarrapport opgenomen jaarrekening

Nadere informatie

PROFIELSCHETS RVC ALLIANDER N.V.

PROFIELSCHETS RVC ALLIANDER N.V. BIJLAGE B BIJ DE TOELICHTING OP DE AGENDA VOOR DE EERSTE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS VAN ALLIANDER N.V. TE HOUDEN OP 12 MEI 2011 PROFIELSCHETS RVC ALLIANDER N.V. 1. OMVANG EN SAMENSTELLING

Nadere informatie

Reglement voor de Audit Commissie Woonstichting Vooruitgang

Reglement voor de Audit Commissie Woonstichting Vooruitgang Reglement voor de Audit Commissie Woonstichting Vooruitgang Pagina 1 van 5 Artikel 1 Vaststelling en reikwijdte reglement 1) Dit reglement is vastgesteld en goedgekeurd in de vergadering van de Raad van

Nadere informatie

Gedragscode. Inleiding

Gedragscode. Inleiding Gedragscode Inleiding Deze gedragscode is van toepassing op alle werknemers (inclusief de directeurs) die voor een of meer van de entiteiten werken die tot de VastNed Groep behoren (VastNed Retail N.V.,

Nadere informatie

Reglement Audit & Risk Committee van de Raad van Commissarissen (het Reglement )

Reglement Audit & Risk Committee van de Raad van Commissarissen (het Reglement ) Reglement Audit & Risk Committee van de Raad van Commissarissen (het Reglement ) Dit Reglement is opgesteld op basis van artikel 6.3 van het Reglement van de Raad van Commissarissen van Achmea B.V. (de

Nadere informatie

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN

ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN INTERNATIONAL STANDARD ON AUDITING (ISA) ISA 700, HET VORMEN VAN EEN OORDEEL EN HET RAPPORTEREN OVER FINANCIËLE OVERZICHTEN Deze Internationale controlestandaard (ISA) werd in 2009 in de Engelse taal gepubliceerd

Nadere informatie

650819 Bevestiging bij de jaarrekening 2014

650819 Bevestiging bij de jaarrekening 2014 tal Heemstede Ernst & Young Nederland LLP t.a.v. de heer R. Ellermeijer RA Postbus 7883 1008 AB AMSTERDAM Verzenddatum Bijlage Ons kenmerk Betreft 14 april 2015 650819 Bevestiging bij de jaarrekening 2014

Nadere informatie

PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014

PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014 PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE COMMODITY DISCOVERY FUND Bijgewerkt tot 8 juli 2014 Principles of Fund Governance Pag. 1/5 1. INLEIDING Commodity Discovery Management B.V. (de Beheerder ) is de beheerder

Nadere informatie

De functionaliteit van non-gaap reporting voor de investeerder bij het nemen van investeringsbeslissingen

De functionaliteit van non-gaap reporting voor de investeerder bij het nemen van investeringsbeslissingen De functionaliteit van non-gaap reporting voor de investeerder bij het nemen van investeringsbeslissingen BSc Accountancy & Control Faculteit Economie & Bedrijfskunde Universiteit van Amsterdam Begeleider:

Nadere informatie

Reglement van de auditcommissie van de Raad van Toezicht van Hogeschool Van Hall Larenstein

Reglement van de auditcommissie van de Raad van Toezicht van Hogeschool Van Hall Larenstein Reglement van de auditcommissie van de Raad van Toezicht van Hogeschool Van Hall Larenstein Dit gewijzigd reglement is op 10 december 2012 vastgesteld op grond van artikel 9 van het reglement van de raad

Nadere informatie

CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo

CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo CONTROLEPROTOCOL voor de accountantscontrole op de jaarrekening 2013 van de gemeente Hengelo 0 Inleiding De Gemeentewet(GW), art. 213, schrijft voor dat de gemeenteraad één of meer accountants aanwijst

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE RAAD VAN COMMISSARISSEN KWH Water B.V. Vastgesteld door de Raad van Commissarissen op 11 december 2014 INLEIDING Dit reglement is opgesteld ingevolge artikel 12 lid 5 en 12 van

Nadere informatie

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap.

Hierbij ontvangt u onze controleverklaring d.d. 30 november 2017 bij de jaarrekening 2016 van uw vennootschap. Amerikalaan 110 6199 AE Maastricht Airport Postbus 1864 6201 BW Maastricht Nederland Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9901 www.deloitte.nl Aan de aandeelhouders van Ruelong B.V. Zanddonkweg 14 5144 NX WAALWIJK

Nadere informatie

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V.

REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. REGLEMENT AUDITCOMMISSIE VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN VAN ACCELL GROUP N.V. 1. VASTSTELLING EN REIKWIJDTE 1.1. Dit reglement (het Reglement ) voor de auditcommissie (de AC ) van de raad van commissarissen

Nadere informatie

Corporate governance code Caparis NV

Corporate governance code Caparis NV Corporate governance code Caparis NV De brancheorganisatie sociale werkgelegenheid en arbeidsintegratie Cedris heeft in het voorjaar van 2010 een branchecode aangenomen. In de inleiding van deze branchecode

Nadere informatie

Reglement Auditcommissie DUNEA N.V.

Reglement Auditcommissie DUNEA N.V. , Reglement Auditcommissie DUNEA N.V. Artikel 1. Missie en doelstellingen 2 Artikel 2. Bevoegdheid 2 Artikel 3. Organisatie 2 Artikel 4. Rollen en verantwoordelijkheden 3 Artikel 5. Slotbepalingen 6 Dit

Nadere informatie