OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

Transcriptie

1 OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN RENOVATIE MET HOGE ENERGIE-EFFICIËNTIE IN DE BRUSSELSE CONTEXT LENTE 2019 Focus op ventilatie Muriel BRANDT

2 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N Een volledig overzicht geven van de uitdagingen voor de verschillende functies van de ventilatie N Voorstelling van de basisprincipes, van de 4 mogelijke ventilatiesystemen en hun uitvoeringen, en van de voor- en nadelen ervan N N De regels voor de debietberekening voor residentiële en nietresidentiële gebouwen voorstellen Behandeling van enkele courante, gevoelige combinaties van gerelateerde werken in het kader van een gefaseerde renovatie

3 3 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

4 4 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? N Waarom ventileren? N Hoe ventileren? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

5 5 WAAROM VENTILEREN? Hoofddoel van ventilatie N Luchtkwaliteit verzekeren voor de gebruikers voor het gebouw HYGIËNISCHE VENTILATIE Secundair doel van ventilatie N De koeling van het gebouw in de zomer mogelijk maken INTENSIEVE VENTILATIE Verder kan ventilatie N zorgen voor de klimaatregeling van het gebouw KLIMAATREGELING

6 Source/bron: ULg - CIFFUL 6 WAAROM VENTILEREN? Verstevigde isolatie Wanden warm houden Thermisch comfort vergroten Energieverbruik verminderen Verliezen via wanden en door luchtlekken tot een minimum beperken Luchtkwaliteit verbeteren Geregelde ventilatie Luchtverversing controleren Goede luchtdichtheid

7 7 WAAROM VENTILEREN? Hoofddoel van ventilatie N Luchtkwaliteit verzekeren voor de gebruikers voor het gebouw HYGIËNISCHE VENTILATIE Secundair doel van ventilatie N De koeling van het gebouw in de zomer mogelijk maken INTENSIEVE VENTILATIE Verder kan ventilatie N zorgen voor de klimaatregeling van het gebouw KLIMAATREGELING

8 8 WAAROM VENTILEREN? - HYGIËNISCHE VENTILATIE De binnenomgeving is onderhevig aan verschillende soorten vervuiling verbonden aan N het gebruik ervan door mensen Geuren (lichaamsgeur, keuken, toiletten, afval, huisdieren, ) Tabaksrook Vocht ( g/uur per persoon) CO2 N het gebouw en zijn uitrustingen Tapijt, vinyl Verf, lijm, oplosmiddelen (formaldehyde, ) Printers, kopieertoestellen, faxtoestellen, CO (open verbrandingstoestellen) Condensatie en te grote vochtigheid schimmels, zwammen, N de omgeving

9 9 WAAROM VENTILEREN? - HYGIËNISCHE VENTILATIE De binnenomgeving is onderhevig aan verschillende soorten vervuiling verbonden aan N de omgeving Radongas Pollen Fijne stofdeeltjes Vervuilende gassen Radongasregio s Radongasregio 0 (< 1 % van de huizen boven het actieniveau) Radongasregio 1a (1 2 % van de huizen boven het actieniveau) Radongasregio 1b (2-5 % van de huizen boven het actieniveau) Radongasregio 2 (> 5 % van de huizen boven het actieniveau) Voor meer informatie:

10 10 WAAROM VENTILEREN? - HYGIËNISCHE VENTILATIE Deze vervuiling is nadelig voor N de gezondheid N het comfort N de productiviteit van de gebruikers N de gezondheid van het gebouw

11 11 WAAROM VENTILEREN? - HYGIËNISCHE VENTILATIE Een voldoende en hoogwaardige ventilatie kan een aanvaardbare luchtkwaliteit in het gebouw handhaven Voor de gezondheid en het comfort van de bewoners en gebruikers N Verdunnen en afvoeren van de vervuilers door de vervuilde lucht door verse lucht te vervangen N Door de vochtigheidsgraad te regelen Voor de gezondheid van het gebouw N Door de vochtigheidsgraad te regelen

12 12 WAAROM VENTILEREN? Hoofddoel van ventilatie N Luchtkwaliteit verzekeren voor de gebruikers voor het gebouw HYGIËNISCHE VENTILATIE Secundair doel van ventilatie N De koeling van het gebouw in de zomer mogelijk maken INTENSIEVE VENTILATIE Verder kan ventilatie N zorgen voor de klimaatregeling van het gebouw KLIMAATREGELING

13 13 WAAROM VENTILEREN? - INTENSIEVE VENTILATIE Intensieve ventilatie maakt het mogelijk N de warme binnenlucht te vervangen door koelere buitenlucht N de thermische massa van het gebouw te ontladen. Dankzij intensieve ventilatie kan het gebouw dus worden gekoeld met inzet van een beperkt vermogen dat s winters of in het tussenseizoen vaak volstaat (freecooling, nightcooling, natuurlijke ventilatie, hybride ventilatie).

14 14 WAAROM VENTILEREN? - INTENSIEVE VENTILATIE Intensieve ventilatie impliceert aanzienlijke debieten (> 4 h -1 ) en vereist aangepaste inrichtingen. Een eenvoudige uitbreiding van de hygiënische ventilatie volstaat niet (maakt ongeveer 1 h -1 mogelijk). Ze kan worden gerealiseerd door middel van: N mechanische ventilatie N natuurlijke ventilatie N hybride ventilatie (natuurlijke of mechanische wanneer de eerste niet volstaat) Om het verbruik van de hulpapparatuur te verminderen Kap Extractiegroep Kanaal Mof 014 Extractiemond Bron: A2M Bron: NatVent

15 15 WAAROM VENTILEREN? Hoofddoel van ventilatie N Luchtkwaliteit verzekeren voor de gebruikers voor het gebouw HYGIËNISCHE VENTILATIE Secundair doel van ventilatie N De koeling van het gebouw in de zomer mogelijk maken INTENSIEVE VENTILATIE Verder kan ventilatie N zorgen voor de klimaatregeling van het gebouw KLIMAATREGELING

16 16 WAAROM VENTILEREN? - KLIMAATREGELING De door de ventilatie aangevoerde lucht kan worden gebruikt als vector N om te verwarmen of te koelen N om te bevochtigen of te ontvochtigen

17 17 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? N Waarom ventileren? N Hoe ventileren? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

18 18 INHOUDSTAFEL HOE VENTILEREN? N Ongunstige opties N Basisprincipes N De systemen N Welk systeem kiezen? N Centralisatie of decentralisatie?

19 19 ONGUNSTIGE OPTIES Rekenen op de slechte luchtdichtheid van de gebouwschil N Non-conform (EPB-regelgeving) N Te wisselvallig: afhankelijk van de weersomstandigheden (windsnelheid en temperatuur) N Debieten zijn meestal ontoereikend N Impact op het verbruik en het comfort

20 20 ONGUNSTIGE OPTIES Ventileren door de vensters te openen N Non-conform (EPB-regelgeving), behalve bij intensieve ventilatie N Actie van de mens N Te grote en niet-continue debieten N Impact op het verbruik en het comfort N Verhoogd inbraakrisico N Eventueel binnendringen van insecten en regen Voorbeeld van evolutie van CO 2 -concentratie: Klas van 25 leerlingen, 2 uur les -> 15 min pauze -> 2 uur les (2007) zonder ventilatie : infiltratie 0,2 vol/u (pauze 4 vol/u) * met ventilatie : 18 m²/u.pers -> 2,6 vol/u (permanent)

21 21 INHOUDSTAFEL HOE VENTILEREN? N Ongunstige opties N Basisprincipes N De systemen N Welk systeem kiezen? N Centralisatie of decentralisatie?

22 22 BASISPRINCIPES Kleurenconventies (NBN EN 13779) toevoerlucht (binnenkomende lucht) doorstroomlucht (van de ene naar de andere ruimte) afvoerlucht (naar buiten)

23 23 BASISPRINCIPES Ideaal systeem Toevoer en afvoer van lucht in elke ruimte N Zeer zeldzaam (technisch ingewikkeld en duur) Vereenvoudigd systeem (residentieel schema) N Toevoer in de droge ruimten N Doorstroming via de circulatiezones N Afvoer uit de vochtige ruimten droge ruimten circulatieruimten vochtige ruimten toevoer woonkamer slaapkamer studeerkamer doorstroming gang inkomhal doorstroming keuken badkamer wc wasruimte afvoer

24 24 BASISPRINCIPES Geen luchtophoping in het gebouw N Geen toevoer zonder afvoer N Geen afvoer zonder toevoer In het hele gebouw In elke ruimte

25 25 INHOUDSTAFEL HOE VENTILEREN? N Ongunstige opties N Basisprincipes N De systemen N Welk systeem kiezen? N Centralisatie of decentralisatie?

26 26 DE SYSTEMEN A. natuurlijke toevoer + natuurlijke afvoer B. mechanische toevoer + natuurlijke afvoer C. natuurlijke toevoer + mechanische afvoer D. mechanische toevoer + mechanische afvoer

27 DE SYSTEMEN Systeem C: natuurlijke toevoer & mechanische afvoer N Toevoer: regelbare roosters N Doostroming: spleten of roosters N Afvoer: ventilator(en)

28 28 DE SYSTEMEN N Voor- en nadelen + - Controle van de afvoerluchtdebieten (en in mindere mate van de toevoerluchtdebieten) Gebouw in onderdruk Flexibele realisatie van de afzuiging Mogelijkheid van regeling van de luchtafzuiging volgens kwaliteit en/of aanwezigheid (C+) Voordeliger in gebruik dan systeem D Energierecuperatie uit vervuilde lucht mogelijk (met warmtepomp) Elektriciteitsverbruik Regelmatig onderhoud Manuele regeling, rooster per rooster (Filteren van de toegevoerde lucht) (Buitengeluiden) Toegevoerde koude lucht = energieverlies en gebrek aan comfort Appartementsgebouwen: risico van drukonevenwicht tussen woningen Gelijkmatige verdeling van de toegevoerde lucht minder goed verzekerd (centrale ruimte)

29 29 DE SYSTEMEN Systeem C+ N Regeling naargelang van de sensoren (HR, CO2, COV, aanwezigheid) N Vermindering van verliezen en verbruik Lage concentratie van polluenten Laag debiet Hoge concentratie van polluenten Hoog debiet

30 30 DE SYSTEMEN Systeem C+ N Principe Regeling van het extractiedebiet volgens bezetting Badkamer, wasplaats: vochtdetectie Toiletten: vochtdetectie Keuken: vochtdetectie + bewegingsdetectie De sensoren regelen de luchttoevoer niet Source / Bron: Renson

31 31 DE SYSTEMEN Systeem C+ N Beperkt Het luchtdebiet wordt geregeld op basis van de bezetting in de vochtige vertrekken. s Nachts is het luchtdebiet minimaal, zodat de luchtkwaliteit in de slaapkamers niet noodzakelijk gegarandeerd is. N Verbetering is mogelijk Bijkomende luchtafzuiging in de slaapkamers. Source / Bron: Renson

32 32 DE SYSTEMEN Systeem D: mechanische ventilatie met dubbele stroom N Toevoer: ventilator(en) N Doorstroming: spleten of roosters N Afvoer: ventilator(en)

33 33 DE SYSTEMEN N Voor- en nadelen + - N Controle van de debieten (onafhankelijkheid van de weersomstandigheden en mogelijke regeling) Voorverwarmde toegevoerde lucht = energieterugwinning (positieve balans energieverbruik <> vermindering van de behoeften ) en comfort Geen overdracht van buitengeluiden Filtering van de verse buitenlucht (globale filtering) Elektriciteitsverbruik Regelmatig onderhoud Kosten (die van systeem C niet gelijk aan nul) Plaatsruimte van de kanalen en de groep (soms complex bij renovatie)

34 34 DE SYSTEMEN Systeem D: mechanische ventilatie met dubbele stroom en warmteterugwinning

35 35 DE SYSTEMEN Systeem D: mechanische ventilatie met dubbele stroom en warmteterugwinning. N V= m³/u N η warmtewisselaar = 75 à 90 % N extra vlak (24-30 cm) voor verlaagde plafonds of zolderruimten. N V= 500 m³/u N η warmtewisselaar = 75 à 93 %

36 36 DE SYSTEMEN Keuze van de recuperator : Recuperatie van vocht? Plaatwisselaar Warmtewiel Recuperator Recuperator

37 37 INHOUDSTAFEL HOE VENTILEREN? N Ongunstige opties N Basisprincipes N De systemen N Welk systeem kiezen? N Centralisatie of decentralisatie?

38 38 WELK SYSTEEM KIEZEN? Op het vlak van de energie N Systeem D : passief en lage energie N (Systeem C : Lage energie / renovatie ) Op het vlak van het ademhalingscomfort (luchtkwaliteit) N Systeem B C of D Op het vlak van het thermische comfort N Systeem D met warmteterugwinning

39 39 WELK SYSTEEM KIEZEN? Andere criteria N Afvoer van de vochtigheid > systemen C en D zijn de efficiëntste N Configuratie van de ruimten <> plaatsruimte van de installatie N Installatiekosten <> exploitatiekosten N Bestemming N Eventuele behoefte aan behandeling van de verse buitenlucht N Eventuele behoefte aan filtering van de verse buitenlucht N EPB-reglementering (ventilatie <> isolatie) N Ventilatie <> luchtdichtheid

40 40 INHOUDSTAFEL WAAROM VENTILEREN? HOE VENTILEREN? N Ongunstige opties N Basisprincipes N De systemen N Welk systeem kiezen? N Centralisatie of decentralisatie?

41 41 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Systeem C N Toevoer N Afvoer CENTRALISATIE DECENTRALISATIE

42 42 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Systeem D CENTRALISATIE DECENTRALISATIE DECENTRALISATIE ++

43 43 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Systeem D N Voordelen Gemakkelijker in werking te stellen Gemakkelijk onderhoud bij verhuur Meer plaats en minder lawaai in de appartementen CENTRALISATIE N Nadelen Elk appartement is niet onafhankelijk wat betreft zijn verbruik De temperatuur van overgenomen lucht is het gemiddelde van de luchttemperaturen die zijn overgenomen voor de appartementen De regeling verloopt niet zo soepel De kosten zijn forfaitair verdeeld. Dit zet niet aan tot een verantwoorde attitude Niet noodzakelijk goedkoper als men de organen voor de verdeling in secties meetelt

44 44 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Systeem D Als een klep sluit, verlaagt de ventilator zijn snelheid om de constante druk in het netwerk te behouden, en zo het debiet constant te houden in de andere appartementen

45 45 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Systeem D N Voordelen Iedereen recupereert zijn eigen warmte Iedereen betaalt zijn eigen energieverbruik Iedereen beheert het onderhoud van zijn systeem De energie-efficiëntie van een ventilatiesysteem met gescheiden eenheden is beter DECENTRALISATIE N Nadelen Moeilijk onderhoud, vooral bij verhuur Plaatsruimte Lawaai van de ventilators

46 46 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Energie-impact van de centralisatie N Jaarlijks verbruik aan primaire energie (kwh/m²) NEB 11 kwh/m² Systeem D, NEB 10 kwh/m² Systeem D, système D système D centralisé gedecentraliseerd gecentraliseerd décentralisé - débit débit régulé - geregeld debiet - geregeld debiet régulé Ventilateurs Ventilatoren NEB 15 kwh/m² Systeem D, système D centralisé gecentraliseerd - débit non régulé - debiet niet geregeld Chauffage Verwarming NEB 31 kwh/m² Systeem C, système C gedecentraliseerd décentralisé - débit - geregeld debiet régulé Passiefappartementen!

47 47 CENTRALISATIE OF DECENTRALISATIE? Keuzecriteria N Plaatsruimte van de groepen of van het luchtkanalennet N Integratiegemak: nieuwbouw of renovatie N Prestaties N Kosten N Drukverliezen N Onderhoud N Luchtbehandelingmogelijkheden (filtering, klimaatregeling) N Verdeling van de debieten N Verdeling van het verbruik tussen gebruikers N Regeling

48 48 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

49 49 NBN D EN EPB-BIJLAGE Verscheidene documenten preciseren de vereiste debieten N Norm NBN D (1991): dimensionering (residentieel) N EPB-bijlage XIX die van kracht is opgelet, er bestaan oudere versies die niet meer van toepassing zijn) preciseert de norm geeft aan dat sommige punten ervan als aanbevelingen moeten worden beschouwd in het kader van de EPB-regelgeving Aanvullende restrictieve elementen en elementen ter vereenvoudiging

50 50 NBN D EN EPB-BIJLAGE NBN D Basisventilatie Intensieve ventilatie Ventilatie van de speciale ruimten EPB-eisen Bijv.: berging

51 51 ALGEMENE REGEL Algemene regel: 3,6 m³/uur per m² (= 1 l/s per m²) afhankelijk van het type ruimte en de oppervlakte + minimaal debiet + toereikend debiet waartoe men zich mag beperken Open ruimten N Fictieve scheiding tussen 2 functies Bijv. open keuken en woonkamer N Inbegrepen bij hoofdfunctie Bijv. dressing in een slaapkamer

52 DOORSTR. AFVOER TOEVOER 52 ALGEMENE REGEL BBHR 21/12/07 Bijl._XV ruimte algemene regel nominaal debiet minimaal debiet woonkamer + analoge ruimten slaapkamers studeerkamers speelkamers + analoge ruimten 3,6 m³/h/m² 75 m³/h 25 m³/h ruimte gesloten keuken badkamer wasplaats open keuken algemene regel 3,6 m³/h/m² nominaal debiet minimaal debiet 50 m³/h 75 m³/h Het debiet moet worden beperkt tot 75 m³/h Wc - 25 m³/h - ruimte algemene regel nominaal debiet minimaal debiet gang, trappen, hallen 3,6 m³/h/m² - Opmerking: het debiet kan via verscheidene openingen worden verdeeld

53 NOMINAAL DEBIET [m³/u] NOMINAAL DEBIET [m³/u] 53 ALGEMENE REGEL MECHANISCHE TOEVOER NATUURLIJKE TOEVOER niet-toegelaten debiet: gebrek aan comfort door tocht mogelijke max.limiet debiet = 150 m³/h toegelaten debiet debiet = 150 m³/h toegelaten debiet Min. toegelaten debiet niet-toegelaten debiet: gebrek aan comfort door gebrek aan ventilatie debiet = 75 m³/h Min. toegelaten debiet niet-toegelaten debiet: gebrek aan comfort door gebrek aan ventilatie debiet = 75 m³/h OPPERVLAKTE O [m²] OPPERVLAKTE O [m²]

54 DOORSTROMING DOORSTROMING 54 ALGEMENE REGEL Als afvoer uit de ruimte DO-debiet (minimum) minimale spleet onder deur woonkamer 25 m³/uur 70 cm² slaapkamers studeerkamers hobbyruimten 25 m³/uur 70 cm² Als toevoer voor de ruimte badkamer was- of droogruimten DO-debiet (minimum) minimale spleet onder deur 25 m³/uur 70 cm² keuken 50 m³/uur 140 cm² wc 25 m³/uur 70 cm² Opmerking: het debiet mag over meerdere toevoeropeningen worden verdeeld

55 55 GEËISTE DEBIETEN <> ONTWERPDEBIETEN Een onbalans tussen toevoer en afvoer bestaat niet in de praktijk N Meestal is het afvoerdebiet kleiner dan het toevoerdebiet. We nemen deze hypothese hier als uitgangspunt N Systeem C Vooral mechanische afvoer beheerst het systeem (Natuurlijke) toevoer is lager dan voorzien N Systeem D Het hoogste mechanische debiet (toevoer) beheerst het systeem Bijkomende exfiltratie doorheen de gebouwschil Source / Bron: WTCB Source / Bron: WTCB

56 56 GEËISTE DEBIETEN <> ONTWERPDEBIETEN Oplossingen Vergroten van afvoerdebiet ontwerp 290 m³/uur = 290 m³/uur N Volgens de norm moet dit debiet haalbaar zijn maar niet noodzakelijk continu EN verkleinen van debieten gebruik (> een regelstrategie implementeren) 275 m³/uur = 275 m³/uur Verkleinen van toevoerdebiet + recirculatie ontwerp 275 m³/uur + 15 m³/uur = 275 m³/uur

57 57 GEËISTE DEBIETEN <> ONTWERPDEBIETEN Geëiste debieten Ontwerpdebieten Gerealiseerde debieten N Geëiste debieten (minimum) > bepaald door de NBN D en de PEBbijlage N Ontwerpdebieten > Geëiste debieten Per ruimte: min % hoger Totaal (woning): min. 5 % hoger (aanbevelingen van het WTCB) N Gerealiseerde debieten: zijn afhankelijk van weersomstandigheden (natuurlijke ventilatie) drukverliezen (mechanische ventilatie) Dimensionering Keuze van de componenten (natuurlijke openingen, ventilatoren, )

58 58 NBN D EN EPB-BIJLAGE NBN D Basisventilatie Intensieve ventilatie Ventilatie van de speciale ruimten EPB-eisen Bijv.: berging

59 59 INTENSIEVE VENTILATIE woonkamer slaapkamer studeerkamer speelkamer keuken Eenzijdige ventilatie Indien de ruimte in één gevelvlak opengaande ramen of deuren heeft A opening = 0,064 A ruimte openen ramen en/of deuren Dwarsventilatie Indien de ruimte in minstens twee gevelvlakken opengaande ramen of deuren heeft A opening = 0,032 A ruimte min. 40 % per wand

60 60 VOORBEELD Renovatie : Eengezinswoning in stadscentrum

61 61 VOORBEELD Renovatie : Eengezinswoning in stadscentrum N N+1

62 62 VOORBEELD Renovatie : Eengezinswoning in stadscentrum N Gesneden

63 63 VOORBEELD Renovatie : Eengezinswoning in stadscentrum N N0

64 64 VOORBEELD Renovatie : Eengezinswoning in stadscentrum N N+2

65 65 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

66 66 PREAMBULE Globale benadering van de debieten voor niet-residentiële gebouwen Er bestaan specifieke opleidingen

67 67 NORMEN EN ANDERE DOCUMENTEN Verscheidene documenten preciseren de te realiseren debieten N NBN EN 13779: dimensionering (tertiair) Wordt sinds 2017 vervangen door de NBN EN , maar de PEB-verordening verwijst ernaar N Norme NBN EN : Energy performance of buildings - Ventilation for buildings N NBN EN 15251: Gebruik en comfortcriteria (tertiair en residentieel) N EPB-bijlage XX Die van kracht is opgelet: er bestaan oudere versies die niet meer van toepassing zijn) N Andere reglementen en voorschriften (codex over het welzijn, ) en wetenschappelijke documenten

68 68 NORMEN EN EPB-BIJLAGE 3 soorten ruimten N Ruimten bestemd voor menselijke bezetting ruimten voorzien om mensen er langere tijd te laten vertoeven ( ) voorbeelden: kantoren, restaurants, hotelkamers. N Ruimten niet bestemd voor menselijke bezetting ruimten voorzien om mensen er bij normaal gebruik slechts gedurende vrij korte tijd te laten vertoeven ( ) voorbeelden: archieven, opslagruimten, toiletten. N Speciale ruimten onder speciale ruimten wordt verstaan: ruimten blootgesteld aan specifieke vervuilers waarvoor andere (specifieke en/of strengere) eisen gelden wat de ventilatie betreft voorbeelden: stookruimten, afvalopslagruimten

69 69 NORMEN EN EPB-BIJLAGE BBHR 21/12/07 Bijl_XVI Bestemd voor menselijke bezetting Niet bestemd voor Menselijke bezetting Speciale ruimte (*) Ja Bezetting vastgelegd door bouwteam Functie? Oppervlakte per persoon Berekende bezetting WC? (alleen) Ja Aantal wc s gekend? Neen Badkamer of doucheruimte? Ja Neen 1,3 m³/h.m² Max. Ja Neen 5 m³/h.m² met min. van 50 m³/h Andere normen? 22 m³/h.pers 25 m³/h.wc (**) 15 m³/h.m² Ja Neen (**) Indien badkamer of doucheruimte met 1 wc, 5 m³/h.m² met een min. van 50 m³/h Debiet volgens deze normen Debiet volgens andere specificaties (*) de debieten in de speciale ruimten hoeven niet bepaald te worden in het kader van de EPB-berekening.

70 RJT RJT ANF RJT 70 NORMEN EN EPB-BIJLAGE REP 1 REP 2 REP 3 ANF TRA TRA REP 4 REP 1 REP 2 REP 4 TRA ANF TRA TRA

71 71 CODEX OVER HET WELZIJN OP HET WERK KB van 25/03/2016 KB tot wijziging van het KB van 10 oktober 2012 N Stelt de algemene basiseisen vast waaraan arbeidsplaatsen moeten beantwoorden N Voor alle werknemers Drempel van 800 ppm (54 m³/h) Drempel ARAB

72 72 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

73 73 REGLEMENTAIRE ASPECTEN Ventilatie N TV 258 (residentieel) Opgelet op de afstand tussen de buitenluchtinlaat en de uitlaat voor de rookgasafvoer / de schoorsteen van de buren, primaire ventilatie riolering

74 74 REGLEMENTAIRE ASPECTEN EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling N Reglementering van kracht sinds 01/01/2011 maar wijzigingen op 01/01/2019 N Toepassingsgebied Verwarmingsketel op gasvormige / vloeibare brandstof en waterverwarmer op gas Pn > 0 kw Klimaatregelingssysteem compressiekoelmachines Pn > 12 kw

75 75 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

76 76 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Wat schrijft de EPB-reglementering voor? N Als ik mijn ramen + PU vervang > EPB-reglementering Als er geen enkele vergunning vereist is voor de werken, valt het project niet onder de toepassing van de reglementering EPB-werkzaamheden. Voorbeeld: werken voor de isolatie van het dak langs de binnenzijde Als er bij renovatiewerken een SV van toepassing is, zijn het alleen de werken aan de warmteverliesoppervlakte die invloed hebben op de energieprestaties van het gebouw die de verplichting tot naleving van de reglementering EPBwerkzaamheden met zich meebrengen. Maar als de procedure van toepassing is, gelden de EPB-eisen voor alle gerenoveerde delen van de gebouwschil, of er voor deze delen nu een stedenbouwkundige vergunning vereist is of niet. Vervanging of toevoeging van ramen (bijlage XV - 1.g / bijlage XVI - 7.2), minstens Naleving van de vastgelegde debieten > NBN D /NBN EN m³/h /m vervangen/toegevoegd venster

77 77 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? N Een systeem voor mechanische ventilatie heeft een beter rendement als de onbewuste ventilatie wordt beperkt De NBN D ( ) - Ventilatievoorzieningen in woongebouwen) raadt een maximaal lekdebiet n 50 aan van: 3 vol/h als de ventilatie van het gebouw door een systeem D wordt verzekerd 1 vol/h als de ventilatie van het gebouw door een systeem D uitgerust met een warmterecuperator wordt verzekerd Zie grafiek

78 78 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? EN N Een systeem voor mechanische ventilatie heeft een beter rendement als de onbewuste ventilatie wordt beperkt De NBN EN die betrekking heeft op niet-residentiële gebouwen raadt het volgende aan: Gebouwen met 3 bouwlagen of minder: n 50 2 vol/h Gebouwen met meer dan 3 bouwlagen: n 50 1 vol/h STRENG! Verzorgde uitvoering, bijzondere aandacht voor aansluitingen, doorvoering van kokers of leidingen, Zie grafiek

79 79 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? N Een systeem voor mechanische ventilatie heeft een beter rendement als de onbewuste ventilatie wordt beperkt. Geen enkele norm raadt een te halen dichtheidsniveau aan als de ventilatie van het gebouw door een systeem met enkele stroom wordt verzekerd. Het lijkt logisch in dit geval de doelstelling van een maximaal lekdebiet van 3 m³/h.m² te behouden. Verder dan deze (reeds lage) waarde worden de energiewinsten die door een grotere dichtheid worden verkregen, alsmaar kleiner. Zie grafiek

80 80 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? Het lijkt logisch in dit geval de doelstelling van een maximaal lekdebiet van 3 m³/h.m² te behouden. 40, ,00 30,00 25,00 20,00 15,00 Ventilation double flux 91 % kwh/(m2a) Ventilation double flux 75 % kwh/(m2a) Ventilation simple flux kwh/(m2a) 10,00 5,00 0,

81 81 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? N Een systeem voor mechanische ventilatie heeft een beter rendement als de onbewuste ventilatie wordt beperkt. Indien n 50 > h GMV Afgevoerde lucht is kouder (vermenging van buiten- en binnenlucht) Temperatuurverschil tussen afgevoerde lucht en toegevoerde buitenlucht is kleiner Zie grafiek

82 82 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)?

83 83 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? N Een systeem voor mechanische ventilatie heeft een beter rendement als de onbewuste ventilatie wordt beperkt. Beperkte/niet-gegarandeerde ventilatiedebieten (bijkomend belang) Source / Bron: PRO-CLIMA

84 84 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? Opgelet, het zijn slechts aanbevelingen!! In een overgangsperiode is dit zeker te overwegen!! Er kan een mechanische-ventilatiesysteem worden geïnstalleerd zelfs als de luchtdichtheid van het gebouw niet optimaal is

85 85 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? DOEL: Op termijn hoge prestaties realiseren > systeem met dubbele stroom 40, ,00 30,00 25,00 20,00 15,00 Ventilation double flux 91 % kwh/(m2a) Ventilation double flux 75 % kwh/(m2a) Ventilation simple flux kwh/(m2a) 10,00 5,00 0,

86 86 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? DOEL: Op termijn hoge prestaties realiseren N OPTIMAAL: meteen systeem D (dubbele stroom) met warmteterugwinning voorzien

87 87 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? DOEL: Op termijn hoge prestaties realiseren N TUSSENTIJDS: Een volledig/onvolledig systeem C (enkele stroom) voorzien dat tot een systeem D kan worden omgevormd Afvoer: Het extractienet volledig of gedeeltelijk realiseren - het zal kunnen worden behouden Toevoer: Als de ramen in droge vertrekken (of woonkamers) worden vervangen > tijdelijke muuropeningen voorzien in de betreffende vertrekken, die op termijn zullen worden gedicht De groep met enkele stroom zal moeten worden vervangen door een groep met dubbele stroom (aan de investering denken!)

88 88 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren Welk systeem (nu en op lange termijn)? DOEL: Op termijn hoge prestaties realiseren N BASIS (= naleving van de reglementaire eisen) > Zich alleen bekommeren om de ruimten waar ramen werden vervangen Afvoer: Tijdelijke individuele mechanische afzuigventilatoren voorzien die niet door de verlichting van de betreffende ruimte worden gestuurd Toevoer: Tijdelijke muuropeningen voorzien in de betreffende vertrekken, die op termijn zullen worden gedicht

89 89 VENTILATIE <> RAMEN Als ik mijn ramen vervang, moet ik een ventilatiesysteem installeren In alle gevallen (geschikter voor residentiële gebouwen) N In een vertrek waar ik meer comfort wens > kan een gedecentraliseerd systeem met dubbele stroom worden voorzien (tijdelijk of definitief)

90 90 INHOUDSTAFEL WAAROM EN HOE VENTILEREN? BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR RESIDENTIËLE GEBOUWEN BEREKENING VAN DE DEBIETEN VOOR NIET-RESIDENTIËLE GEBOUWEN VENTILATIE VS REGLEMENTERING VENTILATIE VS VERVANGING VAN RAMEN VENTILATIE VS VERWARMING

91 91 VENTILATIE <> VERWARMING Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een ventilatiesysteem uitstellen Waarop moet worden gelet? N Eventuele conflicten tussen schoorsteenuitlaten en luchtinlaten en -uitlaten

92 92 VENTILATIE <> VERWARMING Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een ventilatiesysteem uitstellen Waarop moet worden gelet? N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen Voorbeeld: leslokaal in een school

93 93 VENTILATIE <> VERWARMING Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een ventilatiesysteem uitstellen Waarop moet worden gelet? N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen Voorbeeld: leslokaal in een school Systeem C Systeem D + warmterecuperator (η=75%) Berekening van de totale thermische last FHL = FT + FV + FRH FHL = = W FHL = = W 45 % minder rekening houdend met de aanzienlijke ventilatiedebieten in het leslokaal (572 m³/h bij -8 C op de koudste dag))

94 94 VENTILATIE <> VERWARMING Efficiëntie van de recuperator versus realiteit: welke geïsoleerde sectie??

95 49 TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE? N Ventilatie heeft verschillende functies en voldoet aan verschillende behoeften die de keuzes kunnen beïnvloeden (systeemtype, centralisatie/decentralisatie) N De principes gelden voor alle systemen N De documenten en regels moeten gekend zijn én ze moeten correct worden geïnterpreteerd en in acht genomen. N Ventilatie is noodzakelijk om de luchtkwaliteit te garanderen, maar ze leidt tot energieverlies en dit moet onder controle worden gehouden

96 96 TOOLS Gids duurzame gebouwen N Dossier Het ademcomfort verzekeren N Dossier Een energie-efficiënt ventilatiesysteem ontwerpen N Dossier Luchtdichtheid verbeteren Websites N SommLuft (natuurlijke ventilatie via de vensters): N Energie + : (FR) N WTCB : N Opleidingen Duurzaam bouwen Ventilatie : Artikelen N NBN D (1): dimensionering (residentiële gebouwen) N NBN EN 15251: gebruik en comfortcriteria (tertiaire en residentiële gebouwen) N Besluiten EPB

97 97 CONTACT Muriel BRANDT Gedelegeerd zaakvoerster en projectverantwoordelijke écorce sa info@ecorce.be? BEDANKT VOOR UW AANDACHT