Opleiding Duurzaam Gebouw:

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Gedeeltelijke en gefaseerde renovatie Leefmilieu Brussel Verbetering van de hygiënische ventilatie François LECLERCQ MATRIciel

2 Doelstellingen van de presentatie Nagaan of een gefaseerde uitvoering van renovatiewerken de keuze van ventilatiesysteem beïnvloedt. Een overzicht geven van de aandachtspunten op het vlak van ventilatie in een gefaseerde renovatie 2

3 Plan van de uiteenzetting 0. Waarom ventileren? 1. Hoe ventileren? 2. Aandachtspunten tijdens de fasering van de werken 2.1 Minder oud gebouw 2.2 Oud gebouw 3. Voorbeeld eengezinswoning 4. Voorbeeld collectieve woningen 3

4 0. Waarom ventileren? Omdat het moet Een raam vervangen + stedenbouwkundige vergunning = -reglementering EPB Vervanging van een oud raam door een performanter raam Risico van schimmel Soms verbetering van de afdichting Risico van schimmel Verbetering van de binnenluchtkwaliteit (vermindering van CO2, VOS, vocht, geuren, ) 4

5 1. Hoe ventileren? NBN D : 4 mogelijke systemen Principe : Toevoer van verse lucht in de droge vertrekken (woonkamer, slaapkamer, ) Luchtdoorvoer tussen droge en natte vertrekken Afvoer van verontreinigde lucht uit natte vertrekken (wc, badkamer, keuken, ) A Natuurlijke toevoer Natuurlijke afvoer B Mechanische toevoer Natuurlijke afvoer C Natuurlijke toevoer Mechanische afvoer D Mechanische toevoer Mechanische afvoer (Illustraties : La ventilation mécanique des habitations) 5

6 1. Hoe ventileren? Te vermijden systemen Systeem A: natuurlijke ventilatie Debiet is moeilijk te garanderen, want afhankelijk van klimaat (T, wind) Verse lucht komt binnen met buitentemperatuur, dus minder comfort in de winter Verse lucht kan niet gefilterd worden Moeilijke aanvoer van verse lucht in een centraal vertrek Situatie van een oud gebouw zonder specifiek ventilatiesysteem Systeem B: ventilatie door inblazing Toevoer van verse lucht door een of meer ventilatoren Doorvoer onder de deuren of door roosters Weinig doeltreffend voor luchtafvoer uit vochtige vertrekken Hoger verbruik dan systeem C 6

7 1. Hoe ventileren? Mogelijke systemen Systeem C, C+ of D Doeltreffender voor de ventilatie van vochtige ruimten Keuze bij nieuwbouw? Installatiekosten Energie-efficiëntie EPB-reglementering (ventilatie vs. isolatie) 7

8 1. Hoe ventileren? C of D? Energie-efficiëntie systeem D Systeem D met warmterecuperatie Verliezen door hygiënische ventilatie: Verse lucht: BUITEN Verse lucht: Afvoerlucht: BINNEN Toevoerlucht: Bv.: woning met 300 m³/uur bij een buitentemperatuur van 0 C - Zonder recuperatie: verliezen van W - Met recuperatie: verliezen van 408 W 8

9 1. Hoe ventileren? C of D? Energie-efficiëntie systeem C C C+ : regeling Beperkt: Het luchtdebiet wordt geregeld op basis van de bezetting van de vochtige vertrekken. s Nachts is het luchtdebiet minimaal, zodat de luchtkwaliteit in de slaapkamers niet noodzakelijk gegarandeerd is Mogelijke verbetering: Bijkomende luchtafzuiging in de slaapkamers (illustratie: Renson) 9

10 1. Hoe ventileren? C of D? Impact van keuze op naleving EPB-eisen Netto-verwarmingsbehoefte (NVB) Deze indicator wordt altijd berekend uitgaande van een warmterecuperator met een rendement van minstens 80%. Er is dus geen verschil tussen een systeem C en een Systeem D met warmterecuperator waarvan het rendement lager is dan of gelijk aan 80%. Primair energieverbruik (PEV) Deze indicator wordt berekend uitgaande van het werkelijk aanwezige systeem, dus ofwel systeem C (met of zonder +), ofwel systeem D met het overeenkomstige recuperatierendement. Invloed van de aan- of afwezigheid van een warmterecuperator Invloed van de (on)mogelijkheid van vraaggestuurde ventilatie 10

11 1. Hoe ventileren? C of D? Impact van keuze op naleving EPB-eisen Vergelijking (bijvoorbeeld voor een appartement) C C+ (bezettingsfactor 40%) Eis betreffende Netto Verwarmingsbehoefte (NVB) Nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 15,00 kwh/m² Berekende waarde: 14,57 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime Eis betreffende Totaal Primair Energieverbruik (PEV) Eis betreffende Netto Verwarmingsbehoefte (NVB) Nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 15,00 kwh/m² Berekende waarde: 14,57 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime Eis betreffende Totaal Primair Energieverbruik (PEV) Niet-nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 45,00 kwh/m² Berekende waarde: 69,82 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime Niet-nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 45,00 kwh/m² Berekende waarde: 41,37 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime opgelet indien de bezettingsfactor hoger is! D (rendement van de recuperator 89%) Eis betreffende Netto Verwarmingsbehoefte (NVB) Nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 15,00 kwh/m² Berekende waarde: 12,83 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime Eis betreffende Totaal Primair Energieverbruik (PEV) Niet-nageleefde eisen Maximaal toegestane waarde: 45,00 kwh/m² Berekende waarde: 41,25 kwh/m² Bij niet-naleving van deze eisen, stelt u zich bloot aan het regime 11

12 2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie 2 overwogen renovatiescenario s, minder oud of oud gebouw Scenario 1 Minder oud gebouw Scenario 2 Oud gebouw 1. Vervanging van de ramen 1. Renovatie van het dak (voor waterdichtheid) 2. Dakisolatie 2. Installatie van centrale verwarming 3. Verwarming/SWW 3. Binnenafwerking 4. Hernieuwbare energie 4. Vervanging van de ramen 5. Isolatie van de buitenmuren 5. Isolatie van de buitenmuren 6. Installatie voor hernieuwbare energie 12

13 2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie 2 overwogen renovatiescenario s, minder oud of oud gebouw Scenario 1 Minder oud gebouw Scenario 2 Oud gebouw 1. Vervanging van de ramen + VENTILATIE 1. Renovatie van het dak (voor waterdichtheid) 2. Dakisolatie 2. Installatie van centrale verwarming 3. Verwarming/SWW 3. Binnenafwerking 4. Hernieuwbare energie 4. Vervanging van de ramen + VENTILATIE 5. Isolatie van de buitenmuren 5. Isolatie van de buitenmuren 6. Installatie voor hernieuwbare energie 13

14 2.1. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 1 Ventilatie in de eerste fase Fasering Systeem C of C+ Systeem D 1. Vervanging van de ramen + VENTILATIE Roosters in de ramen (Opgelet: voldoende hoog debiet rekening houdend met de breedte van de bestaande opening) Luchtinname en luchtafvoer in de gebouwschil (dak of ) Inblaas-/extractiegroep toegang voor onderhoud Minimum een zuigventilator Luchtafvoer voorzien (dak of ) + rekening houden met latere doorvoer verwarmings-/sww-leidingen + afvoer verbrandingsgassen + eventueel plaats van zonnepanelen Opgelet: afstand tussen luchtinname en verbrandingsgassen/schoorsteen buur, primaire ventilatie, afvalwater 2. Dakisolatie / Afdichting 3. Verwarming/ SWW Verbetering mogelijk door over te stappen op systeem C+ 4. Hernieuwbare energie 5. Isolatie van de buitenmuren Voorverwarming lucht van warmtepomp lucht/water? (Voorverwarming lucht van warmtepomp lucht/water) Eventueel luchtinname in muur 14

15 2.1. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 1 Keuze van ventilatiesysteem? De fasering heeft geen technische invloed op de keuze van systeem Spreiding van uitgaven: systeem C zorgt voor minimale ventilatie in fase 1 en betere prestaties in fase 3 (Systeem C+) Fasering Systeem C of C+ 1. Vervanging van de ramen + VENTILATIE Roosters in ramen en minimum een zuigventilator Luchtafvoer voorzien (dak of ) + rekening houden met latere doorvoer verwarmings-/sww-leidingen + afvoer verbrandingsgassen + eventueel plaats van zonnepanelen 2. Dakisolatie / 3. Verwarming/SWW Verbetering mogelijk door over te stappen op systeem C+ 4. Hernieuwbare energie 5. Isolatie van de buitenmuren Voorverwarming lucht van warmtepomp lucht/water? 15

16 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 2 Ventilatie in fase 4 Fasering Systeem C+ Systeem D 1. Renovatie van het dak (voor waterdichtheid) -Uitgang(en) in het dak voorzien voor afzuiging - Opgelet: afstand tussen en tot dakvensters - Doorgangen in het dak voorzien voor luchtinname - Opgelet: afstand tussen luchttoevoer en verbrandingsgassen/schoorsteen buur, primaire ventilatie, afvalwater - Doorgangen in het dak voorzien voor luchtafvoer - Opgelet: afstand tussen luchtinname en -afvoer - Zorgvuldige luchtafdichting 2. Installatie van centrale verwarming De schachten voor verwarming/sww benutten om de schachten voor ventilatie te integreren 16

17 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 2 Ventilatie en phase 4 Fasering Systeem C+ Système D 3. Binnenafwerking Geen verlaagde plafonds voorzien in kamers waarin leidingen zullen komen (bv. gang, inkomhal, ) (positie van extractieroosters voorzien) (positie van extractie- en inblaasroosters voorzien) 4. Vervanging van de ramen + VENTILATIE 5. Isolatie van de buitenmuren 6. Installatie voor hernieuwbare energie - Roosters in ramen en zuigventilator (extractie naar gevel? Opgelet GSV) Voorverwarming lucht van warmtepomp lucht/water? Ventilatiegroep (toegang voor onderhoud), leidingen afwerking verlaagde plafonds Eventueel luchtinname in de muur (Voorverwarming lucht van warmtepomp lucht/water?) 17

18 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 2 Keuze van ventilatiesysteem? De fasering heeft geen technische invloed op de keuze van het systeem Het systeem D stelt een groter deel van de afwerking van de verlaagde plafonds uit Fasering Systeem C+ Systeem D 3. Binnenafwerking Geen verlaagde plafonds voorzien in kamers waarin leidingen zullen komen (bv. gang, inkomhal, ) (positie van extractieroosters voorzien) (positie van extractie- en inblaasroosters voorzien) 18

19 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie scenario 2 Impact C of D op verlaagde plafonds Voorbeeld: Appartement Woonkamer Keuken Slaapkamer Wasplaats Slaapkamer Badkamer WC Hall 19

20 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie Scenario 2 - Impact D op verlaagde plafonds Voorbeeld: Appartement met systeem D 20

21 2.2. Aandachtspunten bij gefaseerde renovatie Scenario 2 - Impact C+ op verlaagde plafonds Voorbeeld: Appartement met systeem C+ (zonder luchtafzuiging in slaapkamers) 21

22 3. Voorbeeld eengezinswoning VOORBEELDGEBOUW [120] BOOMGAARDSTRAAT BOUWHEER: THOMAS GOETGHEBUER THÉRÈSE MOENS ARCHITECT: ATELIER D ARCHITECTURE PLURICITE STUDIEBUREAU: MATRICIEL 22

23 3. Voorbeeld eengezinswoning VOORBEELDGEBOUW [120] BOOMGAARDSTRAAT Thomas GOETGHEBUER PASSIEFwoning in stadscentrum systeem D 23

24 3. Voorbeeld eengezinswoning Eengezinswoning in stadscentrum 24

25 3. Voorbeeld eengezinswoning Eengezinswoning in stadscentrum 25

26 3. Voorbeeld eengezinswoning Eengezinswoning in stadscentrum 26

27 3. Voorbeeld eengezinswoning Eengezinswoning in stadscentrum 27

28 3. Voorbeeld eengezinswoning Eengezinswoning in stadscentrum 28

29 4. Voorbeeld collectieve woning VAN HOORDESTRAAT [174] EEN DUURZAME WIJK VOOR IEDEREEN Woningen renovatie en nieuwbouw Van Hoordestraat, Schaarbeek Bouwheer: JCX IMMO sa Architect: Urban Platform Architects Studiebureau: MATRIciel 29

30 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s STUDIO ATELIERS STUDIO 30

31 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s Gevel moet worden behouden 31

32 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s: systeem D? Collectieve woningen - Systeem D Collectieve installatie Individuele installaties 32

33 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s: gecentraliseerd systeem D? Systeem moet worden geplaatst voorafgaand aan de verbetering van de gebouwschil Plaatsinname schachten 33

34 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s KELDER 34

35 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s GLV 35

36 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s 36 VERDIEPING +1

37 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s 37 VERDIEPING +2

38 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s 38

39 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s 39

40 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s Collectieve woningen - Systeem C Collectieve installatie Individuele installaties 40

41 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s Collectieve installatie Individuele installaties Plaatswinst in woningen, maar er moet plaats zijn (dak, kelder, glv, ) voor de uitrustingen Uitvoering van de belangrijkste elementen in één fase. Vooruitlopen op eventuele uitbreiding Keuze van het systeem Impact op gefaseerde renovatie Plaatsinname verspreid in woningen: niet veel plaats nodig, maar verlies aan oppervlakte in elke woning Een individuele installatie kan woning per woning worden uitgevoerd, indien de luchtinname/-afvoer in de gevel Individueel schema zonder gemeenschappelijke leidingen 41

42 4. Voorbeeld: huis onderverdeeld in studio s + Makkelijker uit te voeren + Gemeenschappelijk onderhoud, dus makkelijk bij huurwoningen + Plaatswinst in de appartementen + Geen ventilatorgeluiden binnen ± Elektriciteitsverbruik = gedeelde last interessant als fotovoltaïsche productie, maar moedigt geen verantwoordelijke houding aan ± Niet noodzakelijk minder duur (systeem voor verdeling in secties voor regeling) Collectieve installaties Geen onafhankelijkheid m.b.t. warmteverliezen door lucht Minder soepele regeling Individuele installaties + Hogere energie-efficiëntie + De individuele installatie en het verbruik ervan zijn onder controle + Vrije en makkelijk uit te voeren regeling + Plaatsinname verspreid over de woningen en niet op het dak ± Individueel onderhoud, dus misschien minder makkelijk bij huurwoningen Meer plaatsinname (maar toch relatief beperkt) Risico van lawaai door ventilator indien installatie slecht ontworpen is 42

43 Interessante tools, websites, enz.: NBN D Ventilatievoorzieningen in woongebouwen La ventilation naturelle des habitations (De natuurlijke ventilatie van woningen) Uitgevoerd door het Centre interdisciplinaire de formation de formateurs de l'université de Liège (CIFFUL) in samenwerking met DGTRE (DGO 4 en 6) en de FFC. La ventilation mécanique des habitations (De mechanische ventilatie van woningen) Energie + Uitgevoerd door het Centre interdisciplinaire de formation de formateurs de l'université de Liège (CIFFUL) in samenwerking met DGTRE (DGO 4 en 6) en de FFC. Uitgevoerd door de onderzoekscel Architecture et Climat, Faculté d'architecture, d'ingénierie architecturale, d'urbanisme (LOCI), Université catholique de Louvain (Belgique), met de steun van Wallonië - DGO4 43

44 Referenties Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen: Gids duurzame gebouwen : Fiches ENE02, WEL05 44

45 Contact MATRIciel s.a. François LECLERCQ Place de l Université 25, Etg Louvain-la-Neuve : leclercq@matriciel.be 45