Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Ontwerp Plan van Scholen Nr. 4 VERSLAG VAN EEN MONDELING OVERLEG Vastgesteld 18 oktober 1988 De vaste Commissie voor Onderwijs en Wetenschappen' heeft op 29 september 1988 mondeling overleg gevoerd met de staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen over het Ontwerp Plan van Scholen (20 672). Van het gevoerde overleg brengt de commissie als volgt verslag uit. Ter inleiding deelde de staatssecretaris mede dat voor de grafische MTS te Rotterdam de huisvestingsproblematiek inmiddels is opgelost, zodat deze school op het Plan van Scholen alsnog van een jaartal kan worden voorzien. 1 Samenstelling: Leden: Worrell (PvdA), Hermes (CDA), Beinema (PvdA), Van Leijenhorst (CDA), voorzitter, Kraaijeveld-Wouters (CDA), Braams (VVD), Niessen (PvdA), Van der Vlies (SGP), Wallage (PvdA), Franssen (WD), Jorritsma-Lebbink (VVD), Kamp (VVD), ondervoorzitter, Janmaat-Abee (CDA), Leijnse (PvdA), Nuis (D66), De Cloe (PvdA), Huys (PvdA), ülipaly (PvdA), Wolffensperger (D66), Tuinstra (CDA), Van Gelder (PvdA), Frissen (CDA) en Van de Camp. Plv. leden: Lankhorst (PPR), Lansink (CDA), Reitsma (CDA), Roosen-van Pelt (CDA), De Boer (CDA), Hermans (VVD), Vermeend (PvdA), Schutte (GPV), Verspaget (PvdA), Korthals (VVD), Van Rey (VVD), Van Es (PSP), Leerling (RPF), De Pree (PvdA), Groenman (D66), Netelenbos (PvdA), Buurmeijer (PvdA), Ter Veld (PvdA), Kohnstamm (D66), Boers-Wijnberg (CDA), Van lersel (CDA) en Oomen-Ruijten (CDA). Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 1

2 Vragen en opmerkingen uit de commissie De heer Huys (P.v.d.A.) betoogde dat de deconfessionalisering in de samenleving nog steeds te weinig weerslag vindt in de denominatieve spreiding. Het instrument van de directe meting wint weliswaar aan invloed, maar het gebruik daarvan zou eerder regel dan uitzondering dienen te zijn. De provinciale besturen kunnen hierbij een belangrijke rol spelen, zoals gebleken is uit het standpunt van provinciale staten van Gelderland. De afnemende leerlingenaantallen, het stimulerend fusiebeleid en de ingrijpende gevolgen van de basisvorming en de SVM-operatie, maken het criterium «denominatieve spreiding» nog urgenter. Als vanwege de overheid geen krachtig beleid wordt gevoerd ten gunste van de vrijheid van onderwijs, waarin ouders echt kunnen kiezen, komt die vrijheid op de tocht te staan, speciaal voor de ouders die openbaar onderwijs of algemeen bijzonder onderwijs wenselijk achten. Dat het plan uitmunt door soberheid, achtte de heer Huys een goede zaak, mits goed onderbouwde verlangens niet op de lange baan worden geschoven. De economische urgentie van een bepaalde opleiding dient in het bijzonder in het beroepsonderwijs meegewogen te worden, maar mag er niet toe leiden dat op grond van onderwijsinhoudelijke argumenten noodzakelijke opleidingen niet worden opgenomen. Zo zouden in Almere uit overwegingen van zorgverbreding IHNO en IHTO op hun plaats zijn. De heer Huys vroeg voorts een reactie van de staatssecretaris op de bezorgdheid van de Onderwijsraad, over de mogelijkheid dat fusies in het lager agrarisch onderwijs in het kader van de AOC-vorming negatieve consequenties hebben voor de positie van het lager beroepsonderwijs in sommige regio's, zoals in Borculo. Vervolgens meende de heer Huys dat met betrekking tot de omzetting van afdelingen MTRO aan de MMO's door de staatssecretaris een terughoudender beleid zou moeten worden gevoerd. Kritiek had hij ook op het steeds maar uitstellen van beslissingen over het avond-mmo. Welke garantie kan worden geboden dat het cursorisch beroepsonderwijs, dat nog gestalte moet krijgen, op korte termijn een alternatief zal bieden? Op een aantal bijzondere situaties ging de heer Huys als volgt in: - wil de staatssecretaris in het licht van het criterium van de denominatieve spreiding uiteenzetten waarom de openbare scholen voor AVO/VWO te Noordwijk, Culemborg en Maastricht-Oost niet tijdig van de grond kunnen komen? - gelet op wat de heren Franssen en Van de Camp verleden jaar hebben gezegd over het MEAO in Alphen a/d Rijn, op het negatieve advies van de provincie en op het feit dat de SVM-coördinator geen advies heeft gegeven, is het vreemd dat nu een p.c. MEAO aldaar op het plan is geplaatst. Het zal consequenties hebben voor het MEAO in Leiden en voor het SVM-proces in deze sub-regio; - het verzoek de LBO-vakschool te Leeuwarden om te zetten in twee MBO-afdelingen spoort met de opvattingen van de provincie, de procescoördinator en het bedrijfsleven, terwijl een dergelijke omzetting geen enkele voorziening in de regio bedreigt; - de MEAO in Oude Tonge zou, wil men het MBO op de Zuidhollandse eilanden in stand houden, gevrijwaard moeten blijven van het risico van doodbloeden. Uitbreiding met b.v. twee afdelingen MTS zou dan ook voor de hand liggen; - ervan uitgaande dat voor het goed functioneren van een MMO ten minste 600 tot 800 leerlingen nodig zijn en dat in 1987 een MMO in Naarden is gesticht, zou een derde MMO in die regio (in het bijzonder die in Amersfoort) ertoe kunnen leiden dat elk van de drie scholen onderbezet raakt. Ten slotte vroeg de heer Huys of de staatssecretaris via goed overleg met het gemeentebestuur een poging zou willen wagen om de school voor AVO «De nieuwe school» te Groningen in de reguliere bekostiging op te nemen. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 2

3 De heer Nuis (D66) waren de algemene opmerkingen van de heer Huys over de directe meting van het verlangde onderwijs uit het hart gegrepen,. Hij wilde overigens volstaan met het behandelen van enkele individuele gevallen. Met betrekking tot de p.c. MEAO in Alphen a/d Rijn had hij tegenstrijdigheden vastgesteld tussen wat de staatssecretaris verleden jaar heeft gezegd en haar schriftelijke antwoord ter zake d.d. 23 september Is het p.c. MEAO in de regio zodanig afgekalfd, dat ten aanzien van de mogelijkheden tot het volgen van p.c. MEAO in de regio rond Alphen nu ineens moet worden gesproken van een «witte vlek»? Waarom is niet gewacht totdat de procescoördinator advies heeft uitgebracht? Over de beslissing inzake de school voor p.c. MMO in Amersfoort is door de procescoördinator gezegd dat deze school goed voor de clustervorming in die regio is. De Kamer zou echter eerst inzicht in de stand van zaken bij de clustervorming moeten hebben; in elk geval is onduidelijk in hoeverre in die regio rekening is gehouden met het MMO buiten de p.c.-sfeer. Ten einde met betrekking tot het AVO in de Bollenstreek tot een evenwichtiger situatie te komen, zou de splitsing van een school te Leiden een goede oplossing kunnen betekenen. De heer Nuis begreep niet waarom, nu aan alle voorwaarden lijkt te zijn voldaan, de staatssecretaris deze knoop niet doorhakt maar eerst nog een onafhankelijk onderzoeksbureau inschakelt. Hij kon zich niet voorstellen dat zo'n bureau in dit stadium nog nieuwe feiten op tafel kon brengen en vroeg naar de precieze onderzoeksopdracht voor het bureau. Hoeveel tijd is voor de advisering uitgetrokken? Waar het de aanvragen voor MBO-afdelingen brood en banket en horeca te Leeuwarden en het MBO in Oude Tonge betreft, kwam het de heer Nuis voor dat dunbevolkte gebieden vaak in een ongunstige positie verkeren, ook als de regionale behoefte aan deze onderwijsvoorzieningen duidelijk is. Hoe is de staatssecretaris tot haar standpunt in dezen gekomen? Voorts nodigde hij de staatssecretaris uit commentaar te geven op de jongste berichten uit Wychen met betrekking tot het stichten van een gymnasium aldaar. Ten slotte meende de heer Nuis dat met betrekking tot een openbare school voor HAVO/VWO in Maastricht-Oost door de staatssecretetaris moest worden uitgegaan van het criterium van het verlangde onderwijs. Doordat een confessionele school bereid is tot «kleurwisseling», lijkt een oplossing in zicht, hoewel het formele argument van de 15 km-grens roet in het eten lijkt te gooien. Is de staatssecretaris bereid, snel knopen door te hakken? De heer Van de Camp (C.D.A.) stelde vast dat in dit beperkte Plan van Scholen de nadruk ligt op fusie, herschikking en samenvoeging. In de afgelopen vier jaar zijn in totaal 215 fusies tot stand gebracht, waarvan 92 AVO/LBO betreffen. Hoeveel fusies worden op dit moment nog voorbereid? Zullen de geraamde fusie-opbrengsten werkelijk worden gerealiseerd? Benieuwd was de heer Van de Camp, mede gezien de ontwikkelingen op het gebied van de basisvorming, naar de nieuwe fusiestimulerende maatregelen. In dit verband vroeg hij ten slotte nog aandacht voor de bereikbaarheid van scholen die na het fusieproces overblijven. Met name uit de provincie Groningen komen hierover klachten. Vervolgens herinnerde de heer Van de Camp aan de tijdens het mondelinge overleg op 26 mei jl. over incomplete scholengemeenschappen gedane toezegging dat de Kamer, zo mogelijk, nog vóór de behandeling van het Plan van Scholen geïnformeerd zou worden over de resultaten van de werkgroep die zich met dit punt heeft beziggehouden. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 3

4 Voorts vroeg de heer Van de Camp of in het kader van het SVM-operatie nog nieuw MBO wordt toegewezen. De rol van de procescoördinator in dezen was hem niet duidelijk. Deze heeft namelijk lang niet over alle MBO-aanvragen advies uitgebracht. In dit kader stelde de heer Van de Camp de volgende vragen over individuele gevallen: - MBO-afdelingen horeca en brood en banket te Leeuwarden: het terughoudend beleid ten aanzien van de horeca kon hij onderschrijven. Hoe staat de staatssecretaris tegenover de afdeling brood en banket aldaar? - MTS Hengelo: waarom heeft de afdeling fijnmechanische technieken nog geen jaartal? - MDGO Gouda, afdeling activiteitenbegeleiding aan De Breevaart: waarom is deze in het plan nog niet van een jaartal voorzien? Een aantal Kroonberoepen (met name van reformatorische schoolbesturen) is gegrond verklaard, waarna de aanvragen in het plan zijn opgenomen. Waarom is dit (nog) niet gebeurd voor het r.k. MDGO Groenlo (activiteitenbegeleiding) en het r.k. MDGO Tilburg (uiterlijke verzorging)? De heer Van de Camp verheugde zich over het feit dat de p.c. MEAO in Alphen a/d Rijn er nu komt. Wel vroeg hij speciale aandacht voor de positie van het personeel aan de MEAO-scholen in Gouda en Leiden. Bij een dalend leerlingenaantal en een kleiner wordend Plan van Scholen neemt de hardheid van de problemen bij scholenplanning toe. De heer Van de Camp stond op het standpunt dat, waar een gerechtvaardigde en onderbouwde wens naar openbaar onderwijs bestaat, zo'n wens ook gehonoreerd dient te worden, hoewel op enquêtes naar het verlangde onderwijs het nodige valt af te dingen. Dergelijke enquêtes creëren immers nog geen potentieel. Met betrekking tot de openbare aanvrage in Culemborg zou de heer Van de Camp dan ook eerst een potentieel-berekening willen zien. Artikel 69, lid 3, WVO is hierin heel duidelijk, mede gelet op de uitgebreide jurisprudentie. In Culemborg is naar zijn mening geen sprake van een witte vlek, gezien de openbare scholen in Zaltbommel, Tiel, Gorinchem, Nieuwegein en Utrecht, alle op minder dan 15 km afstand van Culemborg. De aanvrage uit Culemborg zal de normale procedure van overleg over het Plan van Scholen moeten doorlopen, mede omdat het onderzoek naar de vestigingsplaats nog gaande is. Met betrekking tot het openbaar onderwijs in Maastricht-Oost zou de heer Van de Camp op grond van dezelfde argumentatie een potentieelberekening door de staatssecretaris willen zien overgelegd. Artikel 69, lid 3, leek hem in dit kader nóg belangrijker, aangezien op de westelijke Maasoever al bijna 200 jaar een openbare school bestaat, die per 1 augustus 1987 bijna 1000 leerlingen telde. De heer Van de Camp kon zich niet voorstellen, zulks met het oog op het toekomstperspectief dat de MEAO in Oude Tonge moet worden geboden, dat in het kader van de SVM-operatie zou worden besloten deze school alsnog op te heffen. Ten slotte wees hij op de aanvraag van de reformatorische HAVO/MAVO/ Atheneum scholengemeenschap De Driestar in Gouda voor een LHN0- en een LTO-afdeling. De LHNO-afdeling is inmiddels op het plan geplaatst; waarom is dit met de LTO-afdeling nog niet gebeurd? De heer Van der Vlies (S.G.P.) had begrip voor de in het Plan van Scholen aan de dag gelegde terughoudendheid, waarbij de randvoorwaarde wordt gehanteerd dat de bestaande infrastructuur zo doelmatig mogelijk benut wordt. Dit laat onverlet de grondwettelijke verplichting tot het in stand houden van een evenwichtig geheel van voorzieningen, waarmee aan het verlangde onderwijs tegemoetgekomen moet worden. Het was hem overigens opgevallen dat uit de stukken een spanningsveld tussen het verlangde onderwijs en het arbeidsmarktcriterium blijkt. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 4

5 Het is te betreuren dat het resultaat van de werkgroep incomplete scholengemeenschappen eerst kan worden verwerkt in het volgende Plan van Scholen. Is het niet mogelijk om, indien het rapport van de werkgroep bepaalde evidenties bevat, in die gevallen tot een versnelde procedure te komen? Hierbij vroeg de heer Van der Vlies in het bijzonder de aandacht voor Middelharnis. De prognosemethodiek van de VGS heeft in de praktijk bewezen een deugdelijke te zijn: de werkelijke leerlingentallen overtreffen steeds de prognoses. In dit licht begreep de heer Van der Vlies niet waarom een beslissing inzake de LTS in Gouda (De Driestar) almaar uitblijft, mede gelet op recente Kroon-uitspraken. De ontwikkeling van het MEAO in Oude Tonge blijft achter bij de verwachtingen. De prognoses waren indertijd aan de magere kant, maar op grond van het feit dat zich aldaar een witte vlek voordeed, is besloten met middelbaar beroepsonderwijs in Oude Tonge een begin te maken. De heer Van der Vlies pleitte ervoor, via de aanvulling met MTO, de MEAO in Oude Tonge toekomstperspectief te bieden. De heer Franssen (V.V.D.) stelde vast dat de staatssecretaris met het voorliggende sobere plan op correcte wijze uitvoering heeft gegeven aan het regeerakkoord. In aanvulling op wat hij verleden jaar over de positie van het MDGO naar voren bracht, vroeg hij of door het toekennen «in afwachting van de herschikking MBO» van afdelingen sommige MDGOscholen in het kader van de SVM-operatie niet een sterkere uitgangspositie wordt toegekend dan andere partners in een eventueel fusie-overleg. Speciale aandacht vroeg hij voor enkele punten uit het advies van de Onderwijsraad: - wat wordt bedoeld met de zinsnede (blz. 1, derde alinea): «Meer in het algemeen kan de raad zich erin vinden dat in zulke gevallen ingediende aanvragen voor nieuwe scholen c.q. afdelingen enige tijd worden aangehouden, mits voldoende duidelijk is dat de daarbij in het geding zijnde operaties op redelijk afzienbare termijn hun beslag zullen krijgen»? - de Onderwijsraad meent dat voor de erkenning als bijzonder geval van aanvragen voor ITO en IHNO sprake moet zijn van een economische urgentie. Wordt dit door de staatssecretaris onderschreven? - hoe staat de staatssecretaris tegenover de opvattingen van de Onderwijsraad over de opleidingen toerisme (blz. 3, derde alinea)? Gezien de stagnatie die in Oss is ontstaan, vroeg de heer Franssen op welke wijze de staatssecretaris de verleden jaar toegewezen aanvrage daadwerkelijk tot uitvoering wil laten komen. Met betrekking tot Wychen steunde hij de door de staatssecretaris ingenomen positie. Wat het MBO betreft, verklaarde de heer Franssen dat regionale spreiding en arbeidsmarkt met het oog op de toekomst in een open stelsel van beroepsonderwijs dè maatgegevend criteria zullen zijn bij het beoordelen van de aanvragen. Begrip had hij voor de aarzelingen van de staatssecretaris ten aanzien van de aanvrage MTO uit Oude Tonge, maar gezien de SVM-operatie kan niet worden volstaan met MEAO aldaar. De procescoördinator zou moeten bezien hoe, in relatie tot het totale omliggende gebied, mede gelet op eerder gehonoreerde aanvragen, op termijn op de Zuidhollandse eilanden volwaardig MBO kan worden geboden. Het heroverwegen van de opleiding activiteitenbegeleiding aan De Breevaart in Gouda zou in het licht van de aanwijzing startlokaties SVM dienstig kunnen zijn. In het licht van wat verleden jaar over Alphen a/d Rijn is gezegd, meende de heer Franssen dat de staatssecretaris haar besluit inzake p.c. MEAO aldaar nader zou moeten motiveren. Naar aanleiding van de beslissing een MMO in Amersfoort toe te staan, terwijl aldaar al een andere grote MMO bestaat, vroeg hij de staatssecretaris wat de minimum omvang van een MMO met ten minste twee differentiaties Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 5

6 zou moeten zijn. Zullen op termijn beide scholen in staat zijn, voldoende aanbod te realiseren? De heer Franssen onderschreef het standpunt van de staatssecretaris dat ten aanzien van openbaar AVO/VWO in Noordwijk een nader onderzoek moet worden verricht. Er zal echter in de bollenstreek openbaar onderwijs moeten komen, omdat er een overvloed aan bijzonder onderwijs is. Dit kan tevens betekenen dat de algemeen bijzondere cluster zal moeten inleveren. Hetzelfde standpunt nam hij ten aanzien van Culemborg in. Ten einde daar een evenwichtiger situatie te bereiken, zou op enig moment de aanvrage inzake openbaar HAVO/MAVO/VWO moeten worden gehonoreerd. De witte vlek in Culemborg moet het eerst worden ingevuld; daarnaast bezag de heer Franssen de mogelijkheden voor Leerdam positief, indien vervolgens in het kader van artikel 69, lid 3, WVO daarvoor na de beslissing ten aanzien van Culemborg nog ruimte zou bestaan. Het kon wat hem betreft niet zo zijn dat Leerdam krijgt wat Culemborg wordt onthouden. Ook vond de heer Franssen termen aanwezig om tegemoet te komen aan het verlangen van het gemeentebestuur van Maastricht om een tweede openbare school voor MAVO/HAVO/VWO te vestigen, temeer waar er sprake is van een positieve wilsuiting van het bevoegd gezag van een r.k. MAVO om van kleur te veranderen. Op de oostelijke oever zijn er twee tamelijk grote r.k. scholengemeenschappen. De openbare scholengemeenschap op de westelijke oever is geen alternatief, zodat op de oostelijke oever sprake zal moeten zijn van inkrimpen, mede gezien de forse groei van het openbaar basisonderwijs in Maastricht. Het antwoord van de Staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen De staatssecretaris was dankbaar voor de positieve wijze waarop het voorliggende Plan van Scholen is tegemoetgetreden. Aan het adres van de heer Huys verklaarde zij het als leidraad nemen van de getalsmatige deconfessionalisering al te simpel te vinden. Immers, in de situaties waarin ouders de volledige keuze hebben tussen openbaar en bijzonder onderwijs, groeit en bloeit het confessioneel onderwijs nog steeds, omdat de ouders dat vaak voor hun kinderen bewust kiezen, ook al gaan zij niet meer naar de kerk. Uitgangspunt is wèl dat, zoals de heer Van de Camp zei, waar een gerechtvaardigde en onderbouwde wens naar openbaar onderwijs bestaat, die ook gehonoreerd dient te worden. Naar aanleiding van de bezorgdheid van de Onderwijsraad over de positie van het LBO als gevolg van het fusieproces in het lager agrarisch onderwijs, betoogde de staatssecretaris, dat het mogelijk moet zijn aan de ene kant breed multisectoraal beroepsonderwijs te hebben, zowel in het LBO als in het MBO, en anderzijds een constructie waarbij de agrarische poot ook meedoet in een opleidingscentrum (AOC). Het is niet per definitie nodig (en soms zelfs te betreuren) dat het lager agrarisch onderwijs zich losmaakt uit een bredere scholengemeenschap. De school in Borculo is in zoverre een speciaal geval dat de agrarische afdeling daar wel buitengewoon klein was en nauwelijks meer door de scholengemeenschap te dragen viel. De staatssecretaris bestreed de kritiek dat zij te hard zou lopen als het gaat om het toeristisch onderwijs in het kader van MMO horeca. Van meet af aan heeft het immers in de bedoeling gelegen voor het toeristisch onderwijs dat samenhangt met het MEAO en het toeristisch onderwijs dat samenhangt met het MMO horeca, een zo gelijk mogelijk vertrekpunt te construeren. Om procedurele redenen diende zij verleden jaar echter te accepteren dat het toeristisch onderwijs in het kader van het horecaonderwijs een jaar achterloopt op het MEAO; verder achterlopen achtte zij niet aanvaardbaar. Overigens verloopt de samenwerking tussen de toeristische opleidingen MEAO en de toeristische opleidingen horeca goed. Tweede Kamer, vergaderjaar , 20672, nr. 4 6

7 Naar aanleiding van de opmerkingen over de terughoudendheid ten aanzien van het avond-mmo wees de staatssecretaris erop dat sinds augustus van dit jaar het cursorisch ondernemersonderwijs van start is gegaan. Het zou merkwaardig zijn geweest, via het Plan van Scholen concurrerend avond-mmo op te richten. Zij hoopte dat het cursorisch ondernemersonderwijs in staat zal blijken, op de behoefte van de ondernemers toegesneden cursussen aan te bieden en dat de combinaties van modulen kunnen leiden tot een MMO-diploma. Naar aanleiding van de opschorting van de beslissing inzake het splitsingsverzoek van openbaar AVO/VWO in Leiden en de verplaatsing naar Noordwijk wees de staatssecretaris erop dat zich in de gehele Bollenstreek in totaal 23 scholen voor voortgezet onderwijs bevinden, waarvan er niet één openbaar is. Niemand kan ontkennen dat zich hier een aperte witte vlek voordoet; het staat als een paal boven water dat er in de Bollenstreek een openbare voorziening moet komen. Het overleg met de deelplanorganisaties over het splitsingsverzoek had haar echter tot de conclusie gebracht dat het zonder meer toestaan van die splitsing schade aan een aantal scholen in de regio zou toebrengen, ook aan scholen voor algemeen bijzonder onderwijs. Daarom had zij na ampele overweging gekozen voor een wat voorzichtiger procedure. Het adviesbureau heeft als opdracht te onderzoeken hoe men het beste, getalsmatig gezien, in het verlangde onderwijs zou kunnen voorzien in Noordwijk. De staatssecretaris was bereid de correspondentie met het adviesbureau aan de Kamer te overleggen. Het advies wordt aan het einde van 1988 verwacht. Aan de hand daarvan zal overleg worden gevoerd met de besturen van de betrokken scholen in de regio over de vraag of men bereid is op vrijwillige basis te komen tot herschikking, opdat voor het gehele gebied een levenskrachtig geheel van onderwijsvoorzieningen, waaronder een openbare, ontstaat. Zij verklaarde zich ook bereid na dit overleg terug te rapporteren aan de Kamer. Mochten de betrokken schoolbesturen op geen enkele manier willen meewerken, dan staat altijd nog de weg open die de staatssecretaris aanvankelijk wilde gaan. Ook in Culemborg is naar de mening van de staatssecretaris sprake van een witte vlek. Het afstandscriterium geldt immers slechts voor een deel van de leerlingen. Op dit moment is overleg met de besturen van de gemeenten Culemborg en Geldermalsen gaande om te bezien welke vestigingsplaats de beste oplossing biedt, waarbij mede in ogenschouw wordt genomen dat in Culemborg een schoolgebouw leeg zal komen te staan. De verwachting is gerechtvaardigd dat de openbare voorziening in die regio volgend jaar op het Plan van Scholen zal kunnen komen. Het is niet mogelijk zonder een beslissing over de plaats van vestiging enige onderwijsvoorziening op het plan te zetten, omdat de vestigingsplaats consequenties heeft voor de getalsmatige onderbouwing. De staatssecretaris kon echter zonder meer toezeggen dat er in die regio volgend jaar een voorziening zal komen. Vervolgens kwam zij over Maastricht-Oost te spreken. In de betrokken nieuwbouwwijk staan verschillende openbare basisscholen, die overvol zijn. Het gemeentebestuur is dan ook voornemens in die wijk nog meer openbare basisscholen te stichten. Dit had haar tot de conclusie geleid dat er in Maastricht-Oost een openbare onderwijsvoorziening moet komen. In Maastricht-Oost bestaat een r.k. MAVO, die in dat geval op praktische gronden van kleur zou willen veranderen. De getalsmatige onderbouwing rechtvaardigt de verwachting dat een openbare MAVO/ HAVO/VWO-school in Maastricht-Oost binnen afzienbare tijd zal uitgroeien tot een school met ongeveer 1000 leerlingen. Nu staat er in Maastricht- West al een openbare school. Het gebouw zal echter zeker niet groot genoeg zijn om op termijn al die openbare leerlingen te huisvesten (een van de criteria van artikel 69, lid 3), terwijl de verkeerstechnische situatie in Maastricht zo is dat kinderen uit Maastricht-Oost blijkbaar niet gemakkelijk over de bruggen van de Maas naar Maastricht-West gaan. De Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 7

8 school in Maastricht-West leidt een tamelijk noodlijdend bestaan, hetgeen o.a. wordt veroorzaakt doordat als het ware op de drempel van de school een dependance staat van een r.k. scholengemeenschap onder de aanduiding «junio college». Dit blijkt nogal wat leerlingen weg te zuigen. Hier lijkt sprake te zijn van een zekere oneerlijke concurrentie, maar ook als dit probleem zou zijn opgelost, blijft er in Maastricht-West nog een buitengewoon kleine school over. Het zou voor de hand liggen, te denken aan een verplaatsing naar Maastricht-Oost, maar daarmee zou de r.k. MAVO die bereid is van kleur te veranderen, zeker niet gelukkig zijn. Al met al vroeg de staatssecretaris bij de Kamer begrip voor haar voornemen nog nader overleg te voeren met het gemeentebestuur en het bestuur van de betrokken MAVO-school, omdat een oplossing wellicht is gelegen in de mogelijkheid dat de scholengemeenschap op de westoever wordt gesplitst in een MAVO-deel, dat in Maastricht-West zou blijven, terwijl het HAVO/VWO-deel dan zou kunnen worden overgeplaatst naar Maastricht-Oost. Om elk misverstand te vermijden: het vertrekpunt is dat er in Maastricht-Oost een complete openbare scholengemeenschap moet komen, gelet op de samenstelling van de bevolking en de groei van het openbaar onderwijs aldaar, mede gelet op de enquête die dat alleen maar ondersteunt. Met betrekking tot het MEAO in Alphen a/d Rijn is in de afgelopen jaren de conclusie bereikt dat daar sprake is van een witte vlek, zeker gelet op de industriële ontwikkeling in de regio. De mogelijkheid is onderzocht om de openbare en de protestants christelijke aanvrage te combineren, met een negatief resultaat. De doorslag heeft gegeven dat in Alphen een p.c. MDGO-school en in de regio ook p.c. KMBO aanwezig zijn. Met een MEAO zou in SVM-verband een p.c.-cluster middelbaar beroepsonderwijs in Alphen a/d Rijn ontstaan. In die zin had de staatssecretaris de knoop dan ook doorgehakt. In antwoord op de vraag of het zonder jaartal op het Plan van Scholen plaatsen van MDGO-afdelingen «in afwachting van de herschikking MBO» sommige MDGO-scholen in het kader van de SVM-operatie niet een (te) sterke uitgangspositie bij fusie-overleg geeft, zei de staatssecretaris dat een aantal MDGO-scholen een zwakke positie inneemt doordat ze te weinig afdelingen hebben en daardoor geen erg geliefde fusiepartner zijn. Het is dus eerder zo dat meer evenwicht wordt gebracht in bestaande ongelijke situaties, waarmee eventuele fusiebesprekingen een extra impuls wordt gegeven. Op enkele vragen van de heer Franssen over het advies van de Onderwijsraad ging de staatssecretaris als volgt in. De passage op blz. 1 over het «terughoudend beleid» heeft betrekking op het MBO, waarvoor inderdaad een terughoudend beleid wordt gevoerd. Het IBO te Almere kan getalsmatig slecht worden onderbouwd, maar er is wel een zekere behoefte. Dit probleem kèn worden opgelost door de scholen extra faciliteiten te bieden, met het verzoek die in te zetten voor zorgverbreding. In het algemeen moet trouwens de vraag worden gesteld of men de huidige stormachtige ontwikkeling van het IBO ongeremd moeten laten doorgaan dan wel of, net als bij het speciaal onderwijs, het reguliere onderwijs niet beter via extra faciliteiten tot zorgverbreding zou kunnen komen. Op haar beslissing inzake de vakschool brood en banket en horeca te Leeuwarden ging de staatssecretaris als volgt in. Over de horeca zijn expliciete afspraken gemaakt met het betrokken landelijke bedrijfsleven. Het is niet uitgesloten te achten dat de ontwikkeling van horeca en toerisme in Nederland zo voorspoedig verloopt dat men op termijn nog aan uitbreiding van horecavoorzieningen kan denken. Mocht hierover op termijn in overleg met het bedrijfsleven alsnog tot een positieve beslissing worden gekomen, dan lijkt het verstandig primair te kijken naar de mogelijkheid van uitbouwen van een horecavoorziening in de regio's waar een horeca-opleiding bestaat in het kader van het LBO en/of MBO. In dit Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 8

9 kader kan aan Eindhoven worden gedacht. Gezien de «wederopstanding» van het verschijnsel «warme bakker» in de afgelopen jaren, had de staatssecretaris serieus overwogen een tweede opleiding brood en banket op MBO-niveau te stichten. Volgens het betrokken bedrijfsleven heeft de bestaande landelijke opleiding in Wageningen echter capaciteit genoeg om te voorzien in de groeiende behoefte, zodat een opleiding brood en banket in Leeuwarden niet wenselijk is, gezien de ruimte op de arbeidsmarkt. In dit kader bestreed zij overigens de opvatting van de heer Van der Vlies dat er een spanningsveld zit tussen het verlangde onderwijs en het arbeidsmarktcriterium, zeker als het om MBO gaat. De staatssecretaris onderschreef de stelling dat op de Zuidhollandse eilanden een vorm van MTO zou moeten worden gesticht. Zij was voornemens de de procescoördinator te laten nagaan op welke wijze (bij voorbeeld door verplaatsing, herschikking etc.) tot een complete school voor MEAO/MTO in Oude Tonge te geraken. Met betrekking tot de beslissing inzake een p.c. MMO te Amersfoort, herinnerde de staatssecretaris aan het onlangs gehouden overleg over de completering van scholen, in welk kader het zinvol werd geacht een MEAO-voorziening uit te breiden met MMO, mits kan worden aangetoond dat de combinatie ten minste 800 leerlingen zal tellen. Dat geldt voor de betrokken MEAO in Amersfoort in ruime mate. In dit licht is het advies van de procescoördinator zonder meer overgenomen. De algemeen bijzondere school die zich benadeeld voelt, heeft in totaliteit 1984 leerlingen, van wie 837 MMO-leerlingen. Inderdaad moet ervan worden uitgegaan dat deze school een aantal leerlingen zal gaan missen, maar dit aantal zal niet zodanig zijn dat de school in haar voortbestaan bedreigd wordt of schade lijdt. Desgevraagd, verklaarde de staatssecretaris nog dat voor MMO in combinatie met MEAO een getal van 300 leerlingen wordt gehanteerd, ervan uitgaande dat hiermee een differentiatie mogelijk is. Zij achtte het, gelet op de getalsmatige onderbouwing, uitgesloten de school voor AVO «De nieuwe school» te Groningen in bekostiging te nemen. Helaas moet ten aanzien van Wychen worden vastgesteld dat de fusie waarvan zo lang sprake was, niet is rondgekomen. De aanvrage zal thans worden meegenomen in de procedure HAVO zonder VWO. Het speet de staatssecretaris in dit verband te moeten zeggen dat de hieromtrent ingestelde werkgroep haar advies nog niet heeft kunnen afronden. Zij verwachtte het advies medio oktober, hetgeen betekent dat overleg met de Kamer hierover uiterlijk in het vroege voorjaar kan plaatsvinden. De staatssecretaris kon nog geen antwoord geven op de vraag welke fusies per 1 augustus 1989 worden voorbereid. Zij had begrepen dat de fusiestimulerende maatregelen die voor de zomervakantie bekend zijn gemaakt, niet tot volle tevredenheid van de scholen hebben gestrekt. In de begroting-1989 is thans 18 miljoen ten behoeve van fusiestimulering vrijgemaakt, hetgeen in het bijzonder relevant is met het oog op de overlevingskansen van het LBO, speciaal het LHNO. Een bijkomend argument is dat in scholengemeenschappen AVO/LBO, als in de toekomst de basisvorming wordt ingevoerd, de leerlingen in de periode, na de basisvorming, in dezelfde school keuzemogelijkheden hebben. In het licht van de SVM-operatie past grote terughoudendheid bij het honoreren van nieuwe MBO-aanvragen, zeker waar Nederland ongeveer voorzien is van voldoende voorzieningen op dit punt. Daarom vindt men op het huidige Plan van Scholen ook nog maar een enkele afdeling, overeenkomstig de adviezen van de procescoördinator. De MDGO-school De Breevaart te Gouda heeft in totaal 182 leerlingen in twee afdelingen. Daar zal moeten worden geprobeerd in SVM-verband tot een sterker basis te komen, alvorens uitbreiding mogelijk is. «Fijnmechanische technieken» is een kostbare, dun gespreide voorziening. Thans is een afdeling in Utrecht op het Plan van Scholen geplaatst. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 9

10 De ontwikkeling hiervan zal moeten worden afgewacht, voordat kan worden bezien of ook in Hengelo zo'n afdeling verantwoord is. Met betrekking tot de MDGO-afdelingen in Groenlo en Tilburg, merkte de staatssecretaris op dat, nu haar beslissingen door de Raad van State zijn vernietigd, zij die beslissingen opnieuw heeft genomen, maar thans voorzien van een steviger onderbouwing. Bij de prognoses van de VGS omtrent de uitbreiding van De Driestar met LTO zou men vraagtekens kunnen zetten, omdat tot het voedingsgebied van Gouda ook Rotterdam behoort, waar een bloeiende school van deze denominatie aanwezig is. Een belangrijk argument is evenwel dat met een LTS de scholengemeenschap De Driestar gecompleteerd zou zijn. De staatssecretaris verklaarde zich dan ook bereid de LTS op het Plan van Scholen te plaatsen, maar zonder jaartal, nu de huisvestingsproblematiek nog niet is opgelost. De tijd die daarvoor nodig is, kan worden gebruikt voor nader overleg met het LTO in de regio. De staatssecretaris achtte het buitengewoon te betreuren dat in Oss niet is gebeurd wat werd verwacht en zij hoopte dat de benoeming van een nieuwe wethouder aldaar een nieuwe impuls zal geven aan de in het Plan van Scholen vastgelegde beslissing. Eventueel overwoog zij, zij het node, in de toekomst alsnog de aanvrage voor een openbare MAVO-school aldaar te honoreren. De MEAO te Zoetermeer, die graag een MMO-afdeling wil vormen, heeft slechts 414 leerlingen, terwijl de afspraak geldt dat er een perspectief op 800 leerlingen moet zijn. De staatssecretaris zag getalsmatig dan ook geen weg om aan dat verlangen tegemoet te komen. Gedachtenwisseling in tweede termijn De heer Huys verzocht de staatssecretaris over een MBO-afdeling brood en banket te Leeuwarden nader overleg te plegen met het bedrijfsleven; zijn informatie luidde namelijk iets anders dan die waarover de staatssecretaris zei te beschikken. Hij betwijfelde (zulks naar aanleiding van de beslissing ten aanzien van Amersfoort) of uit onderwijskundig oogpunt op twee zulke kleine MMOafdelingen goed onderwijs te geven is. Wellicht kan de procescoördinator nog eens ingaan op het feitelijk en inhoudelijk functioneren. Met betrekking tot het stichten van een openbare HAVO/VWO in Maastricht-Oost gaf hij de voorkeur aan de reguliere procedure boven de andere door de staatssecretaris geopperde mogelijkheid. De heer Nuis sloot zich bij de laatste opmerking aan. Hij informeerde voorts of de commissie die de staatssecretaris voor haar beslissing ter zake van Noordwijk advies zal uitbrengen, aan een termijn gebonden is. De heer Van de Camp informeerde nog naar het aantal fusies in Het schriftelijk verstrekte overzicht loopt namelijk tot Hij vroeg nogmaals aandacht voor de bereikbaarheid van na fusie overblijvende scholen in de provincie Groningen. Hij respecteerde de opvatting van de staatssecretaris dat zij in de gevallen-noordwijk, -Culemborg en -Maastricht-Oost nader overleg noodzakelijk achtte, maar het had hem sterk verbaasd dat volgens haar sprake is van witte vlekken. Immers, als de uitkomst op voorhand vaststaat, wat is dan nog de noodzaak van nader overleg? Hij achtte het ook onjuist te stellen dat er in de Bollenstreek geen enkele openbare voorziening is tegenover 23 bijzondere scholen. Men dient hierbij ook de rand (Leiden, Haarlem en de noordkant van Delft/Den Haag) te betrekken. Met betrekking tot Culemborg moest de heer Van de Camp van het hart dat het Kon. Wilhelmina College er blijkbaar voor wordt gestraft dat het een grote en goede school is. Nogmaals stelde hij dat enquêtes op zichzelf nog geen potentieel scheppen, temeer waar ook hier naar de omgeving moet Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 10

11 worden worden gekeken. Wat Maastricht-Oost betreft: dat leerlingen niet over een brug willen, is nog nooit een criterium bij scholenplanning geweest. De heer Franssen wees op het twee jaar geleden besproken geval- Sleeuwijk. De heer Van de Camp achtte bovendien het feit dat een katholieke MAVO openbaar wil worden, een volstrekt nieuw criterium. Dat belooft nog wat in de komende tijd! Hoe wil de staatssecretaris dit alles in overeenstemming brengen met de potentieelberekeningen? Ten slotte kon hij niet begrijpen dat er, gezien het standpunt van de staatssecretaris ten aanzien van Maastricht, in haar ogen nog steeds geen ruimte is voor r.k. MAVO/HAVO/VWO in Lelystad. De heer Van der Vlies begreep dat completering van HAVO-scholen op zijn vroegst over twee jaar geëffectueerd kon worden. Is het ter bespoediging niet mogelijk, in gevallen waarover politieke overeenstemming bestaat, bepaalde ontwikkelingen parallel te schakelen? De heer Franssen vreesde dat het standpunt van de staatssecretaris ertoe leidt dat straks de herschikking in het MDGO ondergeschikt zal zijn aan het fusieproces. Is de staatssecretaris niet van mening dat dit de flexibiliteit zal verkleinen? De staatssecretaris stond positief tegenover de suggestie te zijner tijd de procescoördinator te vragen hoe kleine MMO-afdelingen zoals in Amersfoort inhoudelijk functioneren. De adviescommissie die zij met betrekking tot de aanvrage van Noordwijk heeft ingeschakeld, is inderdaad aan een termijn gebonden (najaar 1988), opdat binnen één jaar een definitieve beslissing kan worden genomen. Wat de bereikbaarheid van scholen in Groningen betreft, wees de staatssecretaris op overleg aldaar, dat op dit moment op initiatief van het provinciaal bestuur wordt gevoerd over de toekomstige spreiding en bereikbaarheid van de voorzieningen in de regio. Zij bleef met de heer Van de Camp van mening verschillen over de gevallen-noordwijk, -Culemborg en -Maastricht-Oost. Natuurlijk creëert het houden van een enquête op zichzelf geen potentieel, maar het kan wel ondubbelzinnig een reeds vermoed potentieel aantonen. Evenals de heer Franssen wilde zij er voorts aan herinneren dat, toen het p.c. onderwijs in Sleeuwijk aan de orde was, de brug ter plaatse ook een doorslaggevend argument is geweest. De heer Van de Camp wil toch niet ontkennen dat er in Maastricht een snel groeiend potentieel is van leerlingen die openbaar onderwijs verlangen? Vanzelfsprekend was zij bereid de situatie in Lelystad opnieuw te bezien, indien de omstandigheden daar veranderen. De door de heer Van der Vlies gesignaleerde vertraging in het proces van completering van HAVO-scholen geldt uitsluitend voor de scholen die via het Plan van Scholen een voorziening moeten krijgen. Waar sprake is van splitsing, fusie of andere oplossingen, is dit niet het geval. Ten slotte verklaarde de staatssecretaris dat de herschikking van het MDGO in SVM-verband naar haar mening niet ondergeschikt wordt gemaakt aan het fusieproces. De voorzitter van de commissie. Van Leijenhorst De griffier van de commissie, Janssen Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 4 11