GEMEENTE BLOEMENDAAL AFDELING GEMEENTE WERKEN TEAM GROENVOORZIENING DE HEER O. VAN NISPEN POSTBUS AE OVERVEEN

Transcriptie

1 VAN JAARSVELD / VAN SCHERPENZEEL Overeind JB SCHALKWIJK Telefoon Fax info@boomtotaalzorg.nl KvK Utrecht: BTW nr.: NL B01 GEMEENTE BLOEMENDAAL AFDELING GEMEENTE WERKEN TEAM GROENVOORZIENING DE HEER O. VAN NISPEN POSTBUS AE OVERVEEN DATUM : 30 MAART 2012 BETREFT : BOOMINVENTARISATIE GEMEENTEHUIS BLOEMENDAAL KENMERK : 12A023 BLOEMENDAAL BOOMINVENTARISATIE GEMEENTEHUIS - RAPPORT/HAVSJJ/MH Geachte heer Van Nispen, U ontvangt hierbij onze rapportage betreffende de utgevoerde boominventarisatie van de bomen rond het gemeentehuis te Overveen. Wij vertrouwen erop dat deze informatie een bijdrage levert aan de groenkwaliteit binnen de gemeente Bloemendaal. Mocht u nog vragen of opmerkingen hebben, dan kunt u uiteraard contact opnemen. Wij zijn telefonisch ( ) of via ons adres bereikbaar info@boomtotaalzorg.nl. Met vriendelijke groeten, VAN JAARSVELD/VAN SCHERPENZEEL H.A. van Scherpenzeel EUROPEAN TREE TECHNICIAN

2 BOOMINVENTARISATIE GEMEENTEHUIS BLOEMENDAAL KANTOOR : VAN JAARSVELD/VAN SCHERPENZEEL ADRES : OVEREIND 42, 3998 JB SCHALKWIJK. TELEFOON OPNAMEDATUM : MAART 2011 RAPPORT : 12A023 BLOEMENDAAL BOOMINVENTARISATIE GEMEENTEHUIS - RAPPORT/HAVS/JJ/MH H.A. van Scherpenzeel European Tree Technician Het is niet toegestaan het rapport of delen hiervan te vermenigvuldigen en/of openbaar te maken, anders dan bedoeld voor intern gebruik, zonder schriftelijke toestemming van boomtechnisch adviesbureau VAN JAARSVELD/VAN SCHERPENZEEL.

3 INHOUD 2 1 INLEIDING 3 DOELSTELLING 3 2 WIJZE VAN ONDERZOEK 4 STANDPLAATSBEPALING 4 WERKWIJZE 4 KWALITEIT 4 TOEKOMSTVERWACHTING 5 VERPLANTBAARHEID 5 3 BEVINDINGEN 6 BOOMBEELD EN ONDERHOUD IN ALGEMENE ZIN 6 BOSVAKKEN 6 KWALITEIT EN TOEKOMSTVERWACHTING 6 VERPLANTBARE BOMEN 7 MONUMENTALE LINDELAAN 7 4 BEHOUDENSWAARDIGE BOMEN 8 5 BOOMBESCHERMENDE MAATREGELEN: 9 BOSGROND BESCHERMEN 9 VERHARDE PADEN IN HET BOS 9 DE BESTAANDE ASFALT VERHARDING 10 BOUW VERKEER 10 OPSLAG BOUWMATERIALEN 10 GRAVEN 11 OPHOGEN/GRONDDEPOT 11 HIJS EN STOOTSCHADE 11 6 ADVIES EN SAMENVATTING 12 7 BIJLAGE I BOOMBESCHERMENDE MAATREGELEN DE 10 GEBODEN 13 1 BESCHERM DE STAM EN DE WORTELS 13 2 PLAATS GEEN BOUWMATERIALEN EN GEEN BOUWKEET ONDER DE BOOM 13 3 HOU BOUWVERKEER BUITEN DE KROONPROJECTIE 13 4 VERSTOOR DE BOVENGROND NIET 13 5 VOORKOM BESCHADIGING VAN DE WORTELS 13 6 LEG KABELS EN LEIDINGEN ZORGVULDIG AAN 14 7 HOUD DE GRONDWATERSTAND BIJ DE BOOM GELIJK 14 8 HOUD SCHADELIJKE STOFFEN UIT DE BUURT VAN BOMEN 14 9 LAAT NOODZAKELIJK SNOEIWERK DOOR VAKKUNDIGE BOOMVERZORGERS UITVOEREN PLAATS GEEN DICHTE VERHARDING OVER DE WORTELS 14

4 1 INLEIDING 3 In opdracht van de gemeente Bloemendaal, bij monde van de heer Van Nispen, is door boomtechnisch adviesbureau VAN JAARSVELD/VAN SCHERPENZEEL een boominventarisatie uitgevoerd. Dit betreffen de bomen binnen het plangebied rond het gemeentehuis te Overveen. De inventarisatie is bedoeld om juiste besluitvorming te nemen betreffende maatregelen welke noodzakelijk zijn voor het verbouwen en/of aanpassingen doen aan het bestaande gemeentehuis. Hiervoor zal noodzakelijke werkruimte gecreëerd moeten worden voor opslag van materialen, materieel en aan- en afvoer. DOELSTELLING De doelstelling van de boominventarisatie en inmeten van de bomen, is het aangeven waar de bomen precies staan, wat de kwaliteit en toekomstverwachting is en welke bomen als waardevol te beschouwen zijn. Hieraan gekoppeld is aangegeven wat de minimaal te respecteren leefruimte van de als waardevol aangemerkte bomen moet zijn in relatie tot het gebruik van de ruimte en/of ten aanzien van mogelijke veranderingen hiervan. Globale aanduiding van het geïnventariseerde gebied

5 2 WIJZE VAN ONDERZOEK 4 STANDPLAATSBEPALING Voorafgaand aan de inventarisatie zijn de bomen door een landmeter individueel ingemeten. WERKWIJZE Er zijn uitsluitend boomvormende soorten beoordeeld. Dit betreft in hoofdzaak houtige gewassen die binnen de vakwereld als boomvormers bekend zijn. In het algemeen bestaan ze uit enkelvoudige stammen of beperkt meervoudige stammen waarvan één van de stammen dominant is. Bij alle bomen zijn de volgende gegevens opgenomen: De boomsoort De stamdiameter De actuele kwaliteit De huidige toekomstverwachting Verplantbaarheid, voor zover dit van toepassing is, is opgenomen. Opmerkingen De boomsoort is weergegeven met de wetenschappelijke naam. De stamdiameter (gemeten op 1,30 meter vanaf het maaiveld) is weergegeven in centimeters. KWALITEIT De kwaliteitsbeoordeling betreft het gehele boombeeld waarbij de conditie, mechanische opbouw en stabiliteit van de boom/ bomen van invloed zijn. De bomen zijn rondom, in hun geheel bekeken. Hierbij is gelet op mogelijke afwijkingen, aantastingen en verzwakkingen, welke kenbaar worden gemaakt door uitwendige symptomen. De kwaliteit is ingedeeld in: Goed De boom vertoont het beeld dat van de soort verwacht mag worden onder normale tot goede groeiplaatsomstandigheden. Redelijk Niet optimaal verwachtingsbeeld. Het mindere beeld heeft nog geen duidelijke negatieve gevolgen voor de verdere ontwikkeling van de boom. Matig De boom voldoet onvoldoende aan het verwachtingsbeeld met mogelijk negatieve gevolgen voor de verdere ontwikkeling en Toekomstverwachting. Slecht De boom voldoet niet aan het verwachtingsbeeld en er is duidelijk sprake van een aftakelende boom. Herstel is niet in beeld.

6 5 TOEKOMSTVERWACHTING De toekomstverwachting is gebaseerd op de boomsoort, leeftijd, omgevingsfactoren en mogelijke afwijkingen, aantastingen en/of verzwakkingen van de boom. De indeling is als volgt: Goed ten aanzien van de mechanische e/o fysiologische toestand van de boom, worden binnen een termijn van >15 jaar geen problemen verwacht. Redelijk ten aanzien van de mechanische e/o fysiologische toestand van de boom wordt binnen een termijn van jaar geen problemen verwacht. Matig de mechanische en/of fysiologische toestand van de boom is duidelijk verminderd, verwacht mag worden dat herstel van de boom eventueel mogelijk is. Slecht de mechanische en/of fysiologische toestand van de boom is minimaal of nihil, verwacht wordt dat herstel van de boom niet of nauwelijks mogelijk is. VERPLANTBAARHEID De verplantbaarheid van de bomen wordt beoordeeld aan de hand van bovengrondse waarnemingen. Hierbij wordt gelet op voldoende kwaliteit van de bomen en of de bomen vanuit boomtechnisch oogpunt met succes kunnen worden verplant. Het gaat hierbij dus niet om een overweging of een boom technisch verplantbaar is want ten principale zijn vrijwel alle bomen technisch verplantbaar. Maar het betreft een globale analyse of de boom verplantbaar waarbij duurzaam behoud van minimaal de huidige kwaliteit is een vereiste is.

7 3 BEVINDINGEN 6 BOOMBEELD EN ONDERHOUD IN ALGEMENE ZIN In algemene zin bestaat de boombeplanting rondom het gemeentehuis uit volwassen bomen deels in bosverband en deels solitaire bomen of boomgroepen. Voor het gemeentehuis langs, loopt een min of meer halfronde oprijlaan welke aan beide zijden uitkomt op de Bloemendaalseweg. Hieraan staan monumentale linden. Aan de noord- en zuidzijde van het gemeentehuis bevindt zich een bos, waarin monumentale beuken, eiken, linden en paardenkastanjes staan. Als onderbegroeiing in de bosvakken zijn esdoorns linden en iepen aangetroffen. In het bosvak/beplantingsvak aan de zuidzijde van het gemeentehuis rondom het parkeerterrein zijn zowel monumentale beuken en markante dennen aangetroffen. Aan weerszijden van de zuidelijke inrit aan de Ter Hoffsteedeweg staan 4 kwijnende beuken met een zeer slechte kwaliteit. Verder van de weg af, in het bosvak, staan meerdere zeer markante eiken. BOSVAKKEN De diverse bosvakken zijn van grote ecologische waarden. Dit mede ontstaan doordat in de laatste jaren minimaal onderhouden is uitgevoerd. Hierdoor betreft het een potentieel waardevolle verblijfplaats voor, vooral vogels. Het voorterrein is, gelet op de inrichting en de aanwezigheid van volwassen bomen met holten, een mogelijk verblijfplaats en jachtgebied voor vleermuizen. Aangezien het merendeel volwassen bomen betreft is er weinig onderhoud noodzakelijk. Echter het noordelijkste bosdeel, t.h.v. de parkeerplaatsen, is relatief jong, ca jaar oud. In dit bosdeel staan meerdere bomen met stamschades en houtrot welke bij een reguliere dunning gekapt zouden worden. Hiernaast zijn deze bomen als gevolg van het uitblijven van een dunning, sterk in de hoogte ontwikkeld waardoor er nu sprake is van lange en dunne bomen (stakenbos) welke bij een grove dunning windworp gevoelig worden. De meer solitair staande bomen zijn laag en zwaar vertakt. KWALITEIT EN TOEKOMSTVERWACHTING In algemene zijn er 38 bomen van een matige/slechte kwaliteit aangetroffen. Dit betreft de esdoorns rondom het noordelijke parkeerterrein en de kwijnende bomen welke als gevolg van de ouderdom aftakelen of op een onderstandige standplaats staan waardoor ze niet tot ontwikkeling kunnen komen. Met onderstandig wordt bedoeld dat de bomen onder een kroon groeien van oudere bomen. De dominante volwassen bomen verkeren in een goede staat, enkele aftakelende bomen uitgezonderd. De jongere bosbomen zijn veelal onderstandig zaailingen.

8 7 VERPLANTBARE BOMEN Er zijn 3 bomen aan de noordzijde van het gemeentehuis als verplantbaar beoordeeld. Het gaat hier niet om, of de boom technisch verplantbaar is, maar om een globale inventarisatie en afweging uitgaande van een eenvoudige verplanting en de kwaliteit van de boom en of deze het waard is. Het gaat om boomnummers 119 een linde, 120 een grote linde en 121 een jonge beuk. NB. Boom 119 en 120 dienen tenminste 1 groeiseizoen voorafgaand aan de verplanting te worden voorbereid om tot een succesvolle verplanting te komen. Het creëren van een compacte kluit, en intensive nazorg zijn een must om deze bomen te verplanten. Indien de benodigde tijd (ca. 1 jaar voorafgaand aan werkzaamheden) niet beschikbaar is kunnen deze bomen als niet verplantbaar worden beschouwd dan wel, het slagingspercentage op een succesvolle verplanting is minimaal. MONUMENTALE LINDELAAN De monumentale lindelaan langs de oprijlaan aan de noordzijde en aan de zuidzijde zijn vanwege hun ouderdom zeer kwetsbaar. Met name aan de noordzijde zijn al bij meerdere bomen symptomen van aftakeling zichtbaar. Voor als nog is de toekomstverwachting over het algemeen voldoende en is er nog geen sprak van het afschrijven van deze bomen. Uitzondering hierop is boomnr. 35. Bij deze linde heeft het verval al geleid tot het afsterven van de kroon en is handhaven geen duurzame oplossing. Kwijnende linde in de monumentale lindelaan.

9 4 BEHOUDENSWAARDIGE BOMEN 8 Algemeen genomen zijn alle volwassen boomgroepen behoudenswaardig. Speciaal de oprijlaan aan de voorzijde van het gemeente huis. Het bosdeel tussen het gemeentehuis en de noordelijke parkeerplaats. Het bosgedeelte rondom de zuidelijke parkeerplaats en hierin vooral de markante beuken, dennen en eiken. Globaal komt dit neer op de onderstaande rood gearceerde gebieden. Taxus Bos Lindes langs oprijlaan Bomen in talud aan westzijde Linde nabij gemeentehuis Grove dennen Lindes in bosvak Beuk op gazon Beuken en eiken langs zuidelijke oprit Eiken in bosvak

10 5 BOOMBESCHERMENDE MAATREGELEN: 9 Samenvatting van beschermd boomgebied zie bijlage I. De terreinomstandigheden vereisen enkele specifieke maatregelen en een toelichting. BOSGROND BESCHERMEN De bosgrond is een zeer kwetsbare humusrijke omgeving welke bij betreding, afgraven of bewerking onherstelbaar wordt beschadigd. Bosgrond dient daarom te allen tijden te worden beschermd. VERHARDE PADEN IN HET BOS Het verharde pad dat vanaf de noordelijke parkeerplaatsen naar het gemeentehuis loopt door het zeer kwetsbaar deel van de groeiplaatsen van de bosbomen in het doorkruiste bos. Het vervangen van dit pad dient uiterst zorgvuldig te worden uitgevoerd waarbij in principe het huidige pad wordt gerespecteerd. Dit houdt in dat de aanleg aan de volgende randvoorwaarden dient te voldoen: Het huidige pad niet verplaatsen, de ligging in de eerste 10m vanaf de bomen niet wijzigingen. De bestaande verharding (toplaag) kan worden vervangen, deze met zorg verwijderen en niet dieper wegfrezen/afgraven dan de bovenste deklaag dik is. Onderliggende cunetlaag of fundatielaag niet verwijderen omdat hierin mogelijk beworteling aanwezig is. Bijvoorkeur een nieuwe verharding op de bestaande verharding aanbrengen of het pad ophogen. Pad door noordelijke bosdeel, pal langs bomen

11 10 DE BESTAANDE ASFALT VERHARDING Het is aannemelijk dat onder de bestaande asfaltverharding, in het puincunet, nabij de volwassen bomen, beworteling aanwezig is. Het verwijderen van deze verharding (fundatie) en de daarin groeiende beworteling zal zeer sterk negatieve effecten hebben op het behoud van de bomen. De toplaag, het asfalt, verwijderen zal vrijwel geen problemen opleveren. BOUW VERKEER Het bos en de oprijlaan dient te worden ontzien van bouwverkeer, de kwetsbare bosbodem zal bij verdichting onherstelbaar beschadigd raken waardoor de aanwezige beworteling kan afsterven welk zeer sterk negatief effect heeft op de bomen. Het verdient de voorkeur bouwverkeer te beperken tot een vastgestelde route over het terrein. Het parkeren van auto s dient vooraf te worden vastgesteld en beperkt te worden tot 1 locatie. OPSLAG BOUWMATERIALEN Bouwmaterialen buiten de kroonprojectie van bomen stallen, dit om verdichting en hijs/stootschade aan bovengrondse delen te voorkomen. Het plaatsen van tijdelijke bouwketen en opslag dient ook buiten de kroonprojectie te worden gerealiseerd. Enkele suggesties voor stalling bouwketen en gronddepot: Gronddepot of parkeergelegenheid Bouwkeet Voetverkeer bouwaannemer Verboden voor bouwverkeer: zie rode lijn Bouwverkeer toegestaan: zie blauwe lijn

12 11 GRAVEN Graven binnen de kroonprojectie van bomen leid tot wortelverlies en heeft sterk negatieve gevolgen voor het behoud van de bomen. Graafwerkzaamheden waarbij rekening dient te worden gehouden met beworteling zijn: Uitgraven fundatie Uitgraven/creëren werkruimte rondom de fundatie Uitgraven van sleuven voor kabels en leidingen Uitgraven fundatie (tijdelijke) verharding (zie voorgaand punt) Afgraven/egaliseren en afwerken maaiveld Om graafschade te voorkomen adviseren wij fysieke afscheidingen te plaatsen in de vorm van bouwhekken met bebording beschermd boomgebied, daar waar graven blijvende schade aan bomen zal veroorzaken. Hiernaast dient vooraf een leidingen tracé te worden vastgesteld zodoende kabels en leidingen mogelijk te bundelen en ad hoc beslissingen t.a.v. een uit te graven tracé te voorkomen. Indien er onvoldoende alternatieven zijn voor graafwerkzaamheden dient overwogen te worden ter compensatie de groeiplaats vooraf te verbeteren en preventief wortelkap voorafgaand aan de werkzaamheden uit te voeren, dan wel de boom alsnog af te schrijven of te verplanten (technisch zijn vrijwel alle bomen te verplaatsen). OPHOGEN/GRONDDEPOT Het ophogen van het bestaande maaiveld, of het tijdelijk aanbrengen van een gronddepot heeft sterk negatief effect op de aanwezige beworteling. Beworteling kan als gevolg van bodemverdichting, verslemping, vochtstagnatie en zuurstof tekort in relatief korte tijd afsterven. Wortelsterfte leidt in alle gevallen tot kwaliteit verlies (sterfte kroondelen) en kan tot acute of op lange termijn instabiliteit veroorzaken. Wij adviseren vooraf aan de werkzaamheden een gronddepot aan te wijzen met ruim voldoende capaciteit zodoende voldoende ruimte te claimen. HIJS EN STOOTSCHADE De bovengrondse boomdelen dienen beschermd te worden tegen hijs- en stootschade. Hijsschade dient te worden voorkomen door uitstekende kroondelen welke problemen kunnen veroorzaken voorafgaande aan de bouwwerkzaamheden licht innemen. Hiernaast dient de instructie te worden gegeven aan de bouwaannemer tenminste enkele meters uit de kroon te blijven bij het hijsen van materialen. Stootschade voorkomen door de stammen met een fysieke barrière te beschermen. Bijvoorbeeld een omwikkeling van drainage buis met aan de buitenzijde planken, vanaf stamvoet tot de eerste takaanzet. Beschermd boomgebied Samenvatting. Alle bouw, graaf, opslag en hijswerkzaamheden zijn daar verboden. Even als het tijdelijk verplaatsen, openen of aanpassen van deze hekwerken.

13 6 ADVIES EN SAMENVATTING 12 Wij adviseren om tijdens de bouwwerkzaamheden voldoende de bomen te kunnen beschermen de maatregelen: Uit oogpunt van beheer verdient het de voorkeur om het bos rondom het gemeentehuis voorafgaand aan de bouwwerkzaamheden te dunnen waarbij met name de onderstandige bomen met een matige/slecht kwaliteit worden verwijderd. Snoeien van de bomen rondom de bouwlocatie en de lindes aan de oprijlaan, en de linde pal naast het gemeentehuis. Bij al deze bomen de kroon rondom licht innemen met ca. 1 tot maximaal 2 meter. Verplanten van de 3 bomen aan de noordzijde (grootste linde kan worden teruggeplaatst in de laan en de beuk ter vervanging van boomnr. 39) Kap van de 4 beuken aan de zuidzijde van het terrein t.h.v. de inrit aan de Ter Hoffsteedeweg (beheermaatregel) Beuk (boomnr. 47) preventief kappen i.v.m. afnemende conditie en scheefstand en zwamaantasting. (beheermaatregel) De jonge bomen in de beplanting rondom het zuidelijke parkeerterrein dunnen en de volgende bomen handhaven en beschermen tijdens de bouwwerkzaamheden: Zeer waardevol: boomnrs. 8, 9, 60, 70, 71, 73, 75, 76, 77 en 92 Minder waardevol, wel behoudenswaardig: boomnrs. 55, 59, 93, 94, 95 en 96 Eventueel behoudenswaardig: boomnrs. 1 en 72 (in excellijst als Nee beoordeeld) De boombeplanting rondom de noordelijke parkeerplaats en in het bos naast huisnr.154 zijn minder/niet behoudenswaardig. Uitgezonderd de monumentale taxus (boomnr. 53) en de volwassen bomen tussen rijweg en het gemeentehuis. Beschermd boomgebied Plaatsen van boombeschermende maatregelen zoals: hekwerken om beschermd boomgebied te markeren stam bescherming aanbrengen obstakels om voertuigbewegingen te beperken Bepalen leidingen tracé, (onder bomen m.b.v. gestuurd boren is mogelijk echter niet wenselijk) Bepalen gronddepot Bepalen transport en opslag bouwmaterialen Bepalen parkeergelegenheid aannemers en bezoekers Bepalen van vrije zone waarin graafwerkzaamheden zijn toegestaan en waar verboden is te graven. Wortelkap uitvoeren door haaks op de groeirichting de wortels <5cm doorsteken met een scherpe steekspade of bijl, > 5cm afzagen. Beworteling > 10cm ongemoeid laten (stabiliteitswortels) hier dient eerst nader onderzoek te worden uitgevoerd of deze verwijderd kunnen worden. Bij graafwerkzaamheden blootliggende beworteling beschermen tegen uitdroging.

14 7 BIJLAGE I BOOMBESCHERMENDE MAATREGELEN DE 10 GEBODEN 13 1 BESCHERM DE STAM EN DE WORTELS Plaats voor de aanvang van de werkzaamheden vaste bouwhekken rond de boom, tenminste ter grootte van de kroonprojectie. Bescherm bij beperkte werkruimte in ieder geval de boomspiegel. Doe dit altijd in overleg met de boombeheerders en/of een vakkundig boomverzorger. 2 PLAATS GEEN BOUWMATERIALEN EN GEEN BOUWKEET ONDER DE BOOM Voertuigen of bouwkeen mogen nooit (tijdelijk) op het wortelpakket geplaatst worden. De opslag van bouwmaterialen is in deze zone eveneens verboden. Dit leidt namelijk tot beschadiging van de wortels en het verdicht de bodem, wat het afsterven van wortels tot gevolg heeft. 3 HOU BOUWVERKEER BUITEN DE KROONPROJECTIE Blijf met bouwmachines uit de buurt van de bomen om bodemverdichting te voorkomen. Wanneer het onvermijdelijk is dat over de groeiplaats wordt gereden moet worden, plaats dan te allen tijde een 20 cm dik zandpakket met rijplaten. 4 VERSTOOR DE BOVENGROND NIET Handhaaf de bestaande maaiveldhoogte. Binnen de kroonprojectie niets ontgraven. Ophoging alleen onder de strikte voorwaarde van voldoende beluchting van de wortels. 5 VOORKOM BESCHADIGING VAN DE WORTELS Graaf nooit machinaal binnen de kroonprojectie, maar werk zoveel mogelijk handmatig. Hak nooit wortels door van meer dan vier centimeter dik.

15 6 LEG KABELS EN LEIDINGEN ZORGVULDIG AAN Leg kabels en leidingen niet dichter dan twee meter langs bomen. Pas zo mogelijk sleufloze technieken toe, dat wil zeggen: gestuurd boren onder het wortelpakket door in plaats van een sleuf graven. Maak gebruik van kabelgoten en mantelbuizen HOUD DE GRONDWATERSTAND BIJ DE BOOM GELIJK Verhoging van de grondwaterstand leidt tot wortelsterfte vanwege zuurstoftekort. Zorg bij stijging van het grondwaterniveau voor een damwand buiten de kroonprojectie of pomp het water weg. Let bij grondwaterverlaging op uitdroging. Bij noodzakelijke bronbemaling altijd damwanden plaatsen. 8 HOUD SCHADELIJKE STOFFEN UIT DE BUURT VAN BOMEN Gooi nooit olie, cementwater, chemische stoffen, zout, zuren of kalk bij bomen. 9 LAAT NOODZAKELIJK SNOEIWERK DOOR VAKKUNDIGE BOOMVERZORGERS UITVOEREN Zaag nooit zelf takken of wortels af. Alleen een deskundige kan beoordelen op welke wijze snoei verantwoord is. 10 PLAATS GEEN DICHTE VERHARDING OVER DE WORTELS Onder beton en asfalt ontstaat een tekort aan water en zuurstof, waardoor wortels afsterven.