Integratie. Internationaal. platform voor bedrijfsovername. Hoe voeg je twee bedrijven samen? Waar moet u kopen in het buitenland?

Transcriptie

1 platform voor bedrijfsovername + AMBITIEUS Groeien met Van den Ende & Deitmers TIMING Het ideale moment om te verkopen Integratie Hoe voeg je twee bedrijven samen? SPECIAL Internationaal Waar moet u kopen in het buitenland? STARTEN De voordelen van een overname MEI/JUNI 2008 / 9,95 / bedrijven. participaties. franchises.

2 36 Alex van Groningen Het begon vijftien jaar geleden INHOUD met de cursus Actief in Overnames. Inmiddels organiseert Alex van Groningen Corporate & Finance Trainingen tientallen trainingen en congressen per jaar. MARTINE BERENDSEN Op de cover Joris Keijzer, ceo van Albumprinter, gefotografeerd door Maurits Giesen 32 Eenzaam, maar niet alleen Lonely at the top, die uitdrukking is bij veel ondernemers bekend. Daarom bieden oud-ondernemers steeds vaker aan om de jongere garde bij te staan. De opkomst van de consularis. 41 special Internationaal Voor een ondernemer met ambitieuze groeiplannen is Nederland al snel te klein. In het buitenland liggen volop kansen. Maar hoe pak je een internationale expansie aan? En waar ga je heen? Drie ervaren globetrotters vertellen. 54 Vliegende start of zelf doen? Een bedrijf overnemen of zelf starten? Een van de dilemma s waar een beginnend ondernemer mee te maken krijgt. Een starter maakt een gedegen keuze. Of volgt zijn hart...en dus het avontuur =? Veel overnames en fusies draaien uit op een mislukking. Van de gedroomde synergievoordelen komt vaak weinig terecht. Waar ligt dat aan? Een zachte en een harde verklaring. mei/juni 2008 brookz 05

3 INHOUD COLOFON MARTIN DIJKSTRA COVERMECHANICS mnd 11 Nieuws Nederlandse ondernemers kennen geen grenzen, een half miljard voor 20 kilo zaad, Jaap in overnameland, movers and shakers 16 Investeren Managing Recovery Capital 18 Innovatie Technostarters 20 Q & A Martijn Hamann, Van den Ende & Deitmers 24 Onderhandelen Earn-out deals 26 Deal 01 Wouter Schortinghuis, icentre 28 Deal 02 Carla van der Weerdt, Accent Brookz is een uitgave van C365 Business Media BV Vliegtuigstraat CL Amsterdam Uitgever Peter Rikhof, Carolina Pruis Chef redactie Ben Kuiken Art Director Marjolein Rams Vormgeving Frölke/Rams Medewerkers Mark van Baal, Marcel Bakker, Willemijn van Benthem, Martine Berendsen, Covermechanics, Martin Dijkstra, Maurits Giesen, Rob Hartgers, Suzanne Karsters, Claudia Korpádi, Ben Kuiken, Kim Lieuwen, Michel Mees, Karin Quint, Sietske Raaijmakers, Koen van Santvoord, Maria Stijger, Tjarda Sixma, Michiel Vijselaar, André de Vos bazaar Marketing Emma Laupman MICHEL MEES 69 Het juiste moment 71 BOBB pagina 72 Verkocht Odette Oostindiën, Shakies 76 Vraag & aanbod Koop- en verkoopproþelen van bedrijven, participaties, franchises column 82 Ariane Scheiden elk nummer Adverteren sales@brookz.nl Online Hagar Roijackers Abonneren Een lidmaatschap op Brookz kost 129 (ex btw). Het magazine kost 9,95 in de losse verkoop. Abonnementen lopen tot wederopzegging tenzij u uiterlijk 8 weken voor het aflopen van het abonnement hier schriftelijk van afziet. Voor vragen over uw abonnement kunt u bellen naar ( 0,10 / minuut) of nl voor abonneren, bestellen, adreswijzigingen en opzeggen. 06 Colofon 09 Voorwoord 66 Expertpanel Druk Kroonpress, Estland Lithografie Djeeks C365 Business Media. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden gekopieerd of verveelvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. 06 brookz mei/juni 2008

4 redactioneel PETER RIKHOF Buitenland strategie EEN BEETJE AMBITIEUZE Nederlandse ondernemer met groeiplannen kijkt al snel over de grens. FOTO: SIETSKE RAAIJMAKERS Verderop in dit blad een interview met Martijn Hamann van Van den Ende & Deitmers, die uit ervaring kan onderschrijven dat, in vergelijking met zijn buitenlandse collega s, Nederlandse ondernemers zich onderscheiden vanwege hun internationale oriëntatie. Volgens Hamann kijken Nederlanders vanaf hun eerste businessplan al naar het buitenland terwijl dat bepaald niet de mind-set is van een Spanjaard, Italiaan of Fransman. Die zijn al snel drie jaar verder voordat ze überhaupt over het buitenland nadenken. Daarnaast zijn Nederlanders heel erg ßexibel en tolerant in het zaken doen en niet hiërarchisch ingesteld; we doen graag een stapje opzij als we daar het bedrijf mee verder helpen. Het overnemen van of participeren in een buitenlands bedrijf kan een interessante optie om die de groei aanmerkelijk te versnellen. Voorwaarde is wel dat u de zaak in Nederland goed op orde heeft en dat u heel goed weet wat u wilt. Want dat ondernemen in het buitenland nog niet zo eenvoudig is heeft ook Hans Breukhoven inmiddels op pijnlijke wijze ondervonden. Vorige maand kon de bestuursvoorzitter van de Free Record Shop niet anders dan toegeven dat de internationale expansie van zijn bedrijf is geßopt. Na 14 jaar ploeteren deed Breukhoven eind maart in stilte 49 Free Record Shop Þlialen van de hand in Noorwegen, en even geluidloos wisselden vorige jaar al de 17 Þlialen in Finland van eigenaar. Mijn buitenlandstrategie is inderdaad 100 procent mislukt, erkent Breukhoven in een vraaggesprek met het vakblad Entertainment Business. In Finland hebben we alleen maar lopen tobben. In zeven jaar hebben we vijf directeuren gehad. We hebben alles fout gedaan wat we fout hadden kunnen doen. De verliezen in Finland liepen op tot 150 duizend euro per maand. Eigenlijk zouden alle ondernemers met serieuze overnameplannen in het buitenland verplicht een kop kofþe met Breukhoven moeten drinken. Het kan u een hoop geld besparen. Peter Rikhof uitgever Brookz peter@brookz.nl mei/juni 2008 brookz 09

5 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf P11 Geen grenzen. P12 Linx. P13 Levend verleden. Opkopers. P14 Tip. Movers en Shakers. Newswire. P16 Marc. P18 Technostarters. P20 Q&A. P24 Earn out. Grenzeloos GETTY IMAGES RUIM 4O PROCENT van de Nederlandse ondernemers denkt de komende drie jaar te groeien door middel van overnames en fusies. De helft kijkt daarbij nadrukkelijk naar het buitenland. Dit is een van de opmerkelijke uitkomsten van een groot internationaal onderzoek onder 7200 ondernemers van accountants- en adviesorganisatie Grant Thornton, het International Business Report (IBR 2008). Met 43 procent ondernemers die denken te groeien door acquisities en fusies, staat Nederland aan de top in Europa. Alleen de Denen zijn nog ambitieuzer, met 46 procent. Duitse ondernemers daarentegen doen het de komende jaren rustig aan: bij onze Oosterburen denkt slechts 26 procent de komende drie jaar te groeien» mei/juni 2008 brookz 11

6 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN door overnames. Wereldwijd gaan niet de Amerikanen aan kop, zoals je misschien zou verwachten, maar de Chinezen. Maar liefst 67 procent van de Chinese ondernemers denkt de komende drie jaar een overname te zullen doen. De Nederlandse ondernemers kijken voor de mogelijkheden van een overname vooral naar de binnenlandse markt (67 %), maar toch ook opvallend veel naar het buitenland. Met 50 procent ondernemers die denken dat een overname in het buitenland zal plaatsvinden, behoort Nederland zelfs tot de absolute wereldtop. Ons land wordt daarin alleen nog overtroffen door Hong Kong en de Filipijnen. Peter den Hertog, corporate Þnance expert bij Grant Thornton: Wij begeleiden veel overnames en wat opvalt is dat het daarbij in toenemende mate om crossborder deals gaat. Nederland is natuurlijk een klein landje en op een gegeven moment is de markt hier wel zo n beetje verdeeld. Omdat schaalgrootte steeds belangrijker wordt, zeker bij de huidige sterke kostenstijgingen, zoeken meer bedrijven uitbreiding in het buitenland. Optimisme Volgens Den Hertog tekenen de uitkomsten van het onderzoek, dat in het voorjaar van 2008 is gehouden, vooral het optimisme van de Nederlandse ondernemer. De bedrijfsresultaten zijn goed, de vooruitzichten uitstekend en je ziet dat ondernemers vanuit die kracht naar de toekomst kijken. Dat er wereldwijd een kredietcrisis woedt, schijnt de Nederlandse ondernemers niet te deren. De kredietcrisis speelt op dit niveau, zeg maar mkb-plus, ook nauwelijks. Daar hebben vooral de Denkt u de komende drie jaar te groeien door een overname of fusie? JA Denemarken 46% Nederland 43% Verenigd Koninkrijk 40% Europees gemiddelde 40% België 38% Frankrijk 36% Duitsland 26% grote corporate deals en leveraged deals van venture capitalists last van. Dit optimisme verklaart wellicht ook een andere opmerkelijke uitkomst van het onderzoek, namelijk dat hooguit 5 procent van de Nederlandse ondernemers denkt zijn bedrijf in de komende drie jaar te zullen verkopen. Dat is een uitzonderlijk laag getal, in de wetenschap dat een derde van alle Nederlandse ondernemer de leeftijd van 55 jaar inmiddels gepasseerd is. Deze generatie babyboomers zal toch een keer met pensioen gaan en de verwachting is dat de piek van deze uitstroom rond 2010, 2011 ligt, dus binnen drie jaar vanaf nu. Dat kan twee dingen betekenen: of de babyboomers denken nog helemaal niet aan verkopen en gaan gewoon nog een paar jaartjes door, ook al hebben ze de ofþciële pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Of ze zijn voorzichtig met het uitspreken van de wens om te verkopen, bijvoorbeeld omdat dat de prijs zou kunnen drukken of omdat ze bang zijn dat het niet gaat lukken. Den Hertog vermoedt dat dat laatste wel een rol speelt: Ik denk dat als mensen je bellen met de vraag of je je bedrijf wilt verkopen, je dan bijna per deþnitie nee zegt. Ondernemers zijn daar toch heel voorzichtig mee. Je weet maar nooit wie er aan de andere kant van de lijn zit en of die informatie wel anoniem blijft. Je wilt natuurlijk niet dat bekend wordt dat je je bedrijf wilt verkopen. Maar ook in de andere verklaring, dat de ondernemers nog helemaal niet denken aan stoppen, kan Den Hertog zich wel enigszins vinden: Het kan natuurlijk ook zijn dat de ondernemers, nu ze goede resultaten boeken, nog even door willen gaan. Dat is toch een cyclus die een zekere vertraging kent. Als het slecht gaat denken kopers hun slag te kunnen slaan en goedkoop een bedrijf te kunnen overnemen. Maar de ondernemer heeft dan nog de prijs in zijn hoofd die gebaseerd is op de periode daarvoor, toen het nog goed ging. Andersom werkt dat natuurlijk ook. Veel ondernemers denken: het gaat nu goed, daar wil ik nog even van proþteren. En uiteindelijk denken ze dan ook hun bedrijf voor een betere prijs te kunnen verkopen. [BK] Internationaal overnemen? Zie ook de special op pagina 41 LINX Jaap in overnameland WORDT DE MARKT voor bedrijfsovernames deþnitief opengegooid? Heeft de wereld van de bedrijfsovernames eindelijk zijn eigen Jaap, de site die onder de duiven schiet van de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM)? Het lijkt erop. De website belooft in elk geval het grootste aanbod van bedrijven te bieden en doet dit op dezelfde manier als Jaap, dat wil zeggen door gebruik te maken van zoekmachines. Die speuren internet af op zoek naar vraag en aanbod en maken dit door middel van een zoekscherm toegankelijk. Dat lijkt te werken. Wie bijvoorbeeld softwarebedrijf intypt, krijgt maar liefst dertien resultaten. Dat is wel veel rijp en groen door elkaar, dus de zoekende overnemer zal zelf nog ßink moeten selecteren. Maar elk initiatief om de markt inzichtelijk te maken, juicht Brookz uiteraard van harte toe brookz mei/juni 2008

7 LEVEND VERLEDEN Duur zaad DE RUITER seeds verkoopt 20 kilo zaad per dag. Toch had Monsanto 546 miljoen euro over voor het bedrijf. De deal Monsanto, de Amerikaanse zadengigant, koopt zijn kleinere branchegenoot De Ruiter Seeds. De aandeelhouders, de familie De Ruiter, ontvangen 546 miljoen euro. De historie De Ruiter Seeds werd vlak na de Tweede Wereldoorlog opgericht door Wouter de Ruiter, handelaar in pootaardappelen. Twee van zijn zoons, Henk en Kees, zorgden voor de groei in de jaren daarna. Inmiddels staat alweer de derde generatie aan het roer. Waarom? De Ruiter Seeds is meerdere malen benaderd door allerlei partijen om te verkopen, maar het bedrijf heeft de deur steeds dichtgehouden. Totdat eind 2007 Monsanto op de stoep stond. De familie besefte dat De Ruiter Seeds te klein is om op termijn zelfstandig voort te bestaan en achtte dit een goed moment om te verkopen. En verder? 546 miljoen euro voor een bedrijf dat slechts twintig kilo zaad van slechts vijf gewassen (tomaten, komkommers, paprika s, aubergines en meloenen) verkoopt, lijkt aan de hoge kant, maar schijn bedriegt. De Ruiter Seeds heeft een aantal toprassen ontwikkeld voor de glastuinbouw. En bovendien: 70 procent van de wereldwijde groenteproductie draait om deze vijf gewassen.. OPKOPERS Crisis? Welke crisis? WAAR DE GROTE BEDRIJVENOPKOPERS nagenoeg geen overnames meer kunnen doen, daar draaien hun Nederlandse tegenhangers als nooit tevoren. Apax, Carlyle, Blackstone: de grote internationale bedrijvenopkopers liggen nagenoeg stil. Ze krijgen de overnames die ze willen doen, eenvoudigweg niet geþnancierd. Maar hun Nederlandse tegenhangers, bedrijven als NPM Capital, Halder en Waterland, draaien als nooit tevoren was een topjaar, zo laat de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP) in het Financieel Dagblad jubelend weten. De branchevereniging meldt dat de Nederlandse opkopers vorig jaar voor 70 procent meer aan bedrijven hebben gekocht en dit voor een totaalbedrag van 4 miljard euro. Crisis, hoezo crisis? In een verklaring legt de voorzitter van de NVP, André Olijslager, uit dat zijn leden vooral de wat kleinere deals doen die minder risicovol worden geþnancierd dan wat de grote internationale jongens gewend zijn. Het percentage vreemd vermogen ligt hier rond de 60 en 70 procent en daarvoor zijn de banken nog wel bereid de portemonnee te trekken. Nog wel, want Olijslager verwacht tevens dat ook hier de banken voorzichtiger zullen worden met het verstrekken van krediet. De groei van 2007 verwacht de sector ook niet te kunnen doortrekken. Voor de particuliere overnemer is dat natuurlijk goed nieuws. De activiteiten van de bedrijvenopkopers maakten het voor de ondernemer lastig om bedrijven over te nemen, onder meer omdat de prijs die zij bereid waren en konden betalen vaak veel hoger lag. Een beetje rust in de tent zal iedereen goed doen. mei/juni 2008 brookz 13

8 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN TIP Kom gerust met het eerste bod MOVERS & SHAKERS wie Job en Guusje van Riel. wat Overname. bedrijf Groothandel Van Riel Distripet. en verder Ondanks aanvankelijke twijfels blijft Van Riel toch binnen familie. Koen van Santvoord is freelance business journalist en schreef het boek Hoe koop ik een bedrijf? In elk nummer van Brookz geeft hij een advies rondom bedrijfsovernames. Aan valkuilen geen gebrek tijdens de onderhandelingen over de koopsom. De eerste valkuil, zeker voor beginnende kopers, is dat ze verliefd worden op een bedrijf. Ze zijn blind voor de zwakke kanten van het bedrijf, vinden de verkoper een aardige vent en geloven te makkelijk dat er geen klanten weg zullen lopen en dat de omzet echt zo hoog wordt als de verkoper voorspiegelt. De onderhandelingen zijn ondertussen al ver gevorderd, waardoor het moeilijk wordt om de stekker eruit te trekken, zowel mentaal als vanwege de gemaakte kosten. Op zo n moment is de positie van de koper zwak. Hij zal sneller bereid zijn om die laatste kloof tussen vraag- en biedprijs te overbruggen, waardoor de koopsom op het randje ligt van wat zakelijk verantwoord is. In het verlengde daarvan ligt de winner s curse ( winnaarsvloek ). Onder druk van meerdere kapers op de kust moet en zal de aspirant-koper het bedrijf bemachtigen en doet een bod zonder zich af te vragen of het nog wel in verhouding staat tot de waarde van de onderneming. Een goede adviseur zal in dergelijke gevallen zeggen dat geen deal beter is dan een slechte deal. Een andere valkuil tijdens de prijsonderhandelingen is anchoring: het ankeren aan de vraagprijs. Wie de vraagprijs als uitgangspunt neemt, kan weleens meer betalen dan verantwoord is. Stel, de vraagprijs bedraagt een miljoen euro en u betaalt uiteindelijk een bedrag van euro. Heeft u dan een goede deal gemaakt? Wél ten opzichte van de vraagprijs, maar níet als u volgens uw eigen prognoses de koopsom pas in acht jaar terugverdient. Neem daarom nooit de verkoopprijs, maar altijd uw eigen waardering als uitgangspunt. Vaak wordt gedacht dat het beter is om de tegenpartij met een openingsbod te laten komen. Toch hoeft dat niet zo te zijn. Als de verkoper als eerste een bedrag noemt, is de kans groot dat dit een veel te hoog bedrag is. Maar het bedrag is wel genoemd en werkt daarna als anker. Als de verkoper zich vervolgens ingraaft kunnen de prijsonderhandelingen lang duren. Door zelf een bedrag te noemen, neemt u het heft in eigen handen en wordt úw prijs het referentiepunt. Zorg wel dat uw bod is onderbouwd. Laat zien dat u zich verdiept heeft in het bedrijf en dat u op basis van objectieve criteria tot het bod gekomen bent. Aanvankelijk wilden Job en Guusje van Riel hun eigen weg zoeken, maar uiteindelijk raakten ze toch betrokken bij het familiebedrijf, een groothandel in dierenbenodigdheden. Na de overname van alle aandelen zwaaien broer en zus samen de scepter en floreert Van Riel Distripet. wie Johan van Vulpen. wat Overname. bedrijf Kaartenhuis.nl. en verder Met de overname wordt Greetz de grootste online aanbieder van wenskaarten. Greetz en Kaartenhuis.nl waren al enige tijd in gesprek over vormen van samenwerking. Toen Van Vulpen de mogelijkheid van een overname opperde, bleek Peter Zijderveld van Kaartenhuis.nl daar wel open voor te staan. De nieuwe combinatie gaat zich richten op buitenlandse expansie. wie Hans Breukhoven. wat Verkocht. bedrijf Free Record Shop Noorwegen en Finland. en verder De Finse winkels werden verkocht voor 1 euro. In 1994 opende Hans Breukhoven zijn eerste winkel in Noorwegen en vier jaar later in Finland, maar een succes werd het buitenlandse avontuur van de Free Record Shop nooit. Na de verkoop van de Finse en Noorse winkels gaat Breukhoven zich volledig richten op de Benelux. NEWSWIRE Microsoft loopt een blauwtje bij Yahoo IEF Capital wil VastNed Retail overnemen Tulip Computers verkoopt consultancy & learning-activiteiten aan NewLever.nl Pon Holdings neemt Limburgs autobedrijf Wealer over Willem-Jan Bruin koopt Ion-IP 14 brookz mei/juni 2008

9 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN Investeren in probleemgevallen MARC staat voor Managing Recovery Capital. Het bedrijf investeert in bedrijven die onderpresteren. En brengt deze vervolgens weer tot bloei. MARC Fund bestaat nu ongeveer anderhalf jaar en heeft de beschikking over een fondsvermogen van 16 miljoen euro. Directeur van MARC Fund is Bernie Veldhoen: Wij steken ons geld hoofdzakelijk in ingeslapen familiebedrijven, die al jaren op dezelfde manier werken en daardoor geen gelijke tred houden met de concurrentie. Banken zijn op een gegeven ogenblik niet langer bereid geld in dit soort bedrijven te steken, waardoor de situatie alleen maar erger wordt. Volgens Veldhoen spelen emotionele aspecten een belangrijke rol bij de teloorgang van kleinere bedrijven. Het management wil niet onderkennen dat zij de weg kwijt zijn en ze worden pas wakker wanneer het te laat is. Ze vergeten de kosten in de hand te houden en komen daardoor in een neerwaartse spiraal terecht. Zowel emotioneel als Þnancieel is er dan geen uitweg meer. De situatie kan in sommige gevallen zo ver uit de hand zijn gelopen dat zelfs de interventie van een durfkapitalist volgens Veldhoen geen zin meer heeft: Ook wij houden een lawine net vóór het ravijn niet meer tegen. Wanneer het nog niet te laat is en MARC Fund kansen ziet om een onderneming te redden, dan is het volgens Veldhoen van belang dat snel geschakeld kan worden. Daarom willen wij altijd de meerderheid van de aandelen verwerven. Voor het doorvoeren van bijvoorbeeld Þkse kostenreducties en het snijden in het personeelsbestand moeten we niet op tegenwerking stuiten. Intensive care In de regel gaat MARC Fund meteen rigoureus te werk. Eerst gaan we de kosten naar beneden brengen, zodat niet langer onnodige cash uitvloeit. De patiënt wordt in stabiele toestand op de intensive care gelegd en verliest in elk geval geen bloed meer. Voor due dilligence onderzoeken die maanden in beslag nemen heeft MARC Fund geen tijd. Wij kijken vooral naar Þscale posities, debiteuren en crediteuren en de toestand van de balans. MARC Fund investeert bij voorkeur in ondernemingen uit de oude economie. Repeating business, zegt Veldhoen: Dit soort bedrijven bestaat al lange tijd en heeft een generiek omzetniveau, op basis waarvan wij eenvoudig de hoogte van de kosten kunnen baseren. Een ander belangrijk criterium is dat het bedrijf waarin geïnvesteerd wordt beschikt over een redelijk uitgebreide managementlaag. Dan kunnen we samen snel meters maken en hoeven niet alles zelf te doen. Bedrijven die met MARC Fund in zee gaan, staan permanent te koop. Toch hanteert de investeringsmaatschappij een periode van drie tot vier jaar tot aan de exit. We hebben minimaal een jaar nodig om alle ellende op te lossen, daarna kunnen we pas aan groei denken, aldus Veldhoen. Op dit moment investeert MARC Fund in twee bedrijven: opleidingsinstituut Scheidegger uit Venlo en industriële weverij BW Industrial Products. Het totaal geïnvesteerde vermogen bedraagt 4 miljoen euro. We hebben onszelf ten doel gesteld om maximaal twee à drie bedrijven tegelijkertijd te runnen. Momenteel zitten er nog twee investeringen in de pijplijn. We hebben geen haast. Bedrijven uit de oude economie die in de problemen zitten en een jaaromzet genereren van ergens tussen 15 en 20 miljoen euro kunnen zich volgens Veldhoen altijd melden bij MARC Fund. We hebben alleen de vervelende eigenschap dat we de meerderheid van de aandelen willen verwerven. Daar moet men dus voor openstaan. wie Bernie Veldhoen bedrijf MARC Fund strategie Altijd de meerderheid verwerven. 16 brookz mei/juni 2008 tekst KIM LIEUWEN / fotografi e MARIA STIJGER

10 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN Technostarters OP TECHNISCHE universiteiten worden vaak briljante ideeën geboren. Hoe Þnancier je de moeilijke weg van de academische wereld naar de commerciële wereld? Haal er niet te snel een investeerder bij. Roy Campe en Eric Terry kwamen tijdens hun studie vliegtuigbouw een techniek tegen waarmee ze de wegligging van sportauto s dachten te kunnen verbeteren. Ze studeerden er op af, deden de bijvakken Turning technology into business en Writing a businessplan en startten in maart 2005 het bedrijf Actißow. De ondernemers gebruiken een oude luchtvaarttechniek om de zogenoemde downforce van racewagens te verhogen. De wielen van een auto met een bodemplaat van Actißow drukken steviger op de weg, waardoor hij harder door de bocht kan, zonder te slippen. Een grote Europese autofabrikant, die nog anoniem wil blijven, wil een nieuw model sportwagen met deze bodemplaat uitvoeren. Intussen zijn twee testen succesvol uitgevoerd op een testcircuit ergens in Europa, vertelt Terry geheimzinnig. Op zijn vroegst staan deze modellen in 2011 in de showroom en zullen de licentiegelden naar Delft worden overgemaakt. Tot die tijd is er geld nodig, veel geld. Onder andere voor de ontwikkeling van het papieren idee tot een tastbaar product. En om zes ingenieurs in leven te houden. Hoe Þnancierden Campe en Terry de afgelopen drie jaar? Serieus geld lenen bij een bank kun je als jonge starter wel vergeten. Je brengt immers ondernemerservaring noch geld mee. Vooral dat laatste zit banken dwars. Door zelf geld in te brengen, weet een bank immers zeker dat er nog wat te halen valt als het misgaat en dat ook de ondernemers zullen bloeden. Terry: Zelfs als je een getekende order hebt, zegt een bank: We weten niet of je die opdracht werkelijk kunt uitvoeren en dat geld werkelijk zal ontvangen. Gelukkig hadden Campe en Terry beiden negenduizend euro overgehouden aan vakantiewerk tijdens hun studie. Zodoende konden ze achttienduizend euro storten om een BV op te richten. Hiermee betaalden ze de huur van een kamer op de TU, kochten ze twee bureaus en twee computers en betaalden ze zichzelf een salaris van negenhonderd euro per maand. Valorisatie Daarnaast zijn er overheidspotjes voor startende academici. Zo ontving Actißow zogenoemde valorisation grants van de Stichting Techniek en Wetenschap ter waarde van en euro. Het doel van deze toelagen is het te gelde maken van wetenschappelijke kennis, kennisvalorisatie in jargon. Haal er niet te snel een investeerder bij, is Terry s advies. Een investeerder wil immers een deel van je bedrijf in ruil voor zijn geldinjectie. Gebruik het eerste jaar om waarde te creëren zonder een deel van je bedrijf weg te geven. Vervolgens leenden de ondernemers drie ton bij SenterNovem, een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Deze lening heet uitdagerskrediet, een renteloze lening waarvan zowel opnemen als aßossen ßexibel is. Intussen hadden de jonge ingenieurs met ruim twintig potentiële investeerders gesproken. Uiteindelijk kozen ze niet voor een oud-ondernemer, maar voor een oud-bestuurder, in de persoon van de voormalig directeur van Stork Aerospace. De belangrijkste reden: hij kan hen coachen. Hij weet hoe je technologie van tekentafel naar markt krijgt, kent de industrie en heeft een goed netwerk. De business angel kreeg een minderheidsbelang. Zoals veel jonge technologiebedrijven kan Actißow niet alleen van leningen en investeringen rondkomen. Om een mooie cashßow te genereren doen de ingenieurs advieswerk. Zo ontwikkelen ze voor autofabrikant Audi een nieuwe windtunnel en geven ze uiteenlopend advies op het gebied van luchtstromingen, bijvoorbeeld luchtstromingen door gebouwen. Advieswerk levert een vette winstmarge, zegt Terry, heel handig om productontwikkeling te Þnancieren. Aan verkopen denken de beide heren voorlopig nog niet. Onze ambitie is eerst om dit bedrijf uit te bouwen tot een bedrijf van twintig, dertig ingenieurs. En natuurlijk dat er stevig op de weg liggende sportwagens met een Actißow bodemplaat over de Europese wegen racen. 18 brookz mei/juni 2008 tekst MARK VAN BAAL / illustratie COVERMECHANICS

11

12 vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN Martijn Hamann (38) studeerde Bedrijfskunde in Rotterdam. Hij liep o.a. stage bij PTT Post waar hij mede betrokken was bij de overname van TNT Express. Na een jaar bij overnamespecialist Reitsma & Werthheim trad hij in 1996 toe tot het M&A team van Endemol. Daar was hij uiteindelijk als hoofd M&A tot 2003 betrokken bij ruim 70 overnames wereldwijd. Sinds 2006 is hij een van de drie partners van Van den Ende & Deitmers. 20 brookz mei/juni 2008

13 Q&A Martijn Hamann. Van Den Ende & Deitmers. 15 mnd Hoe denk je ooit bij 50 miljoen uit te komen? MARTIJN HAMANN was jarenlang chef overname bij Endemol. Sinds 2006 is hij partner bij Van den Ende & Deitmers, het investeringsfonds voor crossmediale bedrijven. Na een aantal Nederlandse participaties wordt het vizier nu meer op Europa gericht. De Johannes Vermeerstraat is een chique straat in Amsterdam Zuid, om de hoek van het Museumplein. In deze straat bevinden zich, verspreid over verschillende panden, een aantal bedrijven van Joop van den Ende. Nummer 23 is de uitvalsbasis van Van den Ende & Deitmers Venture Capital Partners, het groei investeringsfonds van Joop van den Ende en Hubert Deitmers. Het is de locatie van waaruit partner Martijn Hamann en zijn collega s jaarlijks honderden bedrijven checken, op zoek naar dat ene crossmediale pareltje dat qua omvang kan uitgroeien tot een nieuwe Philips, Shell of Unilever. Dit geheel in lijn met de ÞlosoÞe van Joop zelf, volgens Hamann samen te vatten als: massa, kassa, Europa, werelddominantie. Je hebt de afgelopen 10 jaar wereldwijd honderden ondernemers gesproken. Wat valt je daarbij op als je naar Nederlandse ondernemers kijkt? Ik vind het fascinerend om te zien dat een land als Nederland zo ontzettend ver voorloopt op het gebied van media, internet en televisie. Als je kijkt naar Endemol, dat was in 1996 echt nog een klein bedrijf. Nu is het het nummer één tv-productiebedrijf in de wereld. En kijk naar onze huidige deelnemingen: Eyeworks van Reinout Oerlemans, binnen 5 jaar uitgegroeid tot een mondiale top vier tv-producer. Of de Spill Group, ontwikkelaar en distributeur van online spelletjes. In 2001 begonnen en nu nummer drie wereldwijd op het gebied van casual gaming. Dat is echt iets om als Nederlander trots op te zijn. Wat doen Nederlandse ondernemers dan zo goed? Nederlanders kijken vanaf dat ze hun eerste businessplan maken al naar het buitenland. Dat is een bepaalde mind-set. Een Spanjaard is al drie jaar verder voordat hij überhaupt daarover nadenkt en een Fransman al helemaal niet. Nederlanders zijn er ontzettend goed in om vanaf dag 1 iets internationaal neer te zetten. Daarnaast zijn Nederlanders heel erg ßexibel en tolerant in het zaken doen en niet hiërarchisch ingesteld; we doen graag een stapje opzij als we daar het bedrijf mee verder helpen. Ik hoor vaak dat Nederlandse ondernemers nogal voorzichtig zijn. Dat klopt, we knallen er niet gelijk in. We pionieren wel, we zijn de eersten die naar China of Zuid Amerika gaan, maar trial and error, stapje voor stapje. En ons ben zuunig We zijn een beetje Calvinistisch ja. Dat zie je ook met investeren. Er is vorig jaar een klein onderzoek gedaan door EZ waaruit bleek dat 85 procent van de ondernemers zichzelf voldoende ge- Þnancierd vindt. Terwijl wij denken: voldoende geþnancierd? Als je ergens in geloofd en je hebt het bewezen in een markt dat je het kan, dan moet je er ook voor durven te gaan. En daar willen jullie dan uiteraard graag bij helpen. Waar let je op als je gaat participeren in een bedrijf? Het merendeel van de bedrijven kun je eigenlijk al vrij snel afwijzen omdat ze niet de ambitie hebben om iets echt groot te maken. Je voelt gewoon dat die mensen niet de passie hebben om bij de top 10 van de wereld te behoren. Of voor mij part Europa. Je moet iets hebben van doorbeuken, wat je nu ziet bij Oerlemans, die slaapt niet voordat ie zo ver is. Of de jongens van» tekst PETER RIKHOF / fotografi e MICHEL MEES mei/juni 2008 brookz 21

14 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN INNOVATIE Q&A ONDERHANDELEN Hyves of de Spill Group, dat is gewoon elke dag vechten tegen de gevestigde orde. En dat merk je al in het eerste gesprek? Ja. Je krijgt natuurlijk van tevoren al informatie en cijfers, dus je hebt een beeld. En dan laten ze bijvoorbeeld een curve zien van 3 ton naar 6 ton en van 8 ton omzet naar 1,6 mln omzet. Maar dan zeggen wij: wanneer denk je ooit bij de 50 miljoen uit komen? Je moet wel de ambitie hebben om iets echt op zijn kop te willen zetten, of een bepaald leiderschap in een sector te willen veroveren. Waar let je nog meer op? Het is heel belangrijk om simpelheid in je bedrijf te brengen. Als je teveel activiteiten onderneemt om omzet te scoren dan leidt dat af van je core business. Bij Endemol ging dat in het begin ook fout, we hadden ijsshows, musicals, een Hoe groot is je markt en heb jij als ondernemer een painkiller? showbizztheater, kinderprogramma s, Þlms in distributie, alles. Dat hebben we vervolgens allemaal geschrapt door ons af te vragen: wat willen we nou echt? Nieuw tv-formats ontwikkelen en produceren voor prime time entertainment televisie. En toen ging het hard hoor, want dan kan je 90 procent van je tijd daar aan besteden. Jullie kiezen ook bewust voor een minderheidsdeelneming. Waarom? Klopt, dat is in de venture capital wereld ook belangrijk om maximale commitment van het management te krijgen In de mediahoek zouden wij nooit voor een honderd procent transactie gaan. Tenzij je het zo hebt gestructureerd dat de verkoper nog heel erg afhankelijk is van het lange termijn succes. De creatieve sector is people s driven. Als je dat direct 100 procent integreert, dat zie je heel vaak misgaan. Je moet juist samen met de ondernemer het bedrijf verder uitbouwen. Je kunt beter een gefaseerde deal doen waarbij je samen optrekt. Je betaalt in eerste instantie wel een hogere prijs maar als het dan goed gaat heb je per saldo een lagere prijs betaald voor een succesvolle onderneming. Wat is behalve groeikapitaal verschaffen jullie rol bij zo n bedrijf? We zijn een actieve investeerder, met onze kennis en ervaring coachen we het management en zijn we in staat een bedrijf snel te kunnen laten groeien en op te schalen. De meeste ondernemers zijn product en omzet gericht maar dat is niet voldoende. Het managen van cashßow wordt vaak onderschat. We hebben wel eens meegemaakt dat er een nieuwe opdracht werd binnengehaald van 5 miljoen maar dat ze in de kleine lettertjes hadden weggegeven dat de betalingstermijn met twee maanden wordt opgerekt. Dan heb je dus een probleem. Daarnaast is heel belangrijk: hoe groot is je markt en heb jij als ondernemer een painkiller, ben jij degene die mij paracetamol geeft? Zo zijn de meeste ondernemers niet begonnen Nee, die zien een kans en springen erin. Dat neem ik ze ook niet kwalijk, maar goede ondernemers gaan vervolgens wel een weekend zitten om zo n businessexercitie te doen. Heb je een painkiller, vis je wel in de goede vijver? Neem bijvoorbeeld Hyves. De bruto online advertisingmarkt is nu circa 200 miljoen en groeit de komende jaren aanzienlijk. Social communities hebben zo n 10 procent van deze markt in handen. Hyves heeft op dit moment in termen van pageviews en bereik een marktaandeel van 50 procent. Dan moet je toch ergens rond de 20 miljoen omzet kunnen uitkomen. Dat zijn vrij eenvoudige berekeningen die je als ondernemer op een zondagmiddag kan doen. Even wat anders, de concurrentie op de venture capital markt is groot, jullie zullen zelf ook wel eens achter het net vissen? Natuurlijk, wij moeten net zo hard vechten als onze ondernemers. Geld is een commodity geworden, er is zoveel investeringsgeld voor handen. Niet iedere ondernemer zal dat zo ervaren maar het is echt zo. Iedereen rent achter dezelfde goede bedrijven aan, dus wij moeten onszelf ook keihard verkopen. In Nederland hebben we door onze naam een kleine voorsprong maar op internationaal niveau is de concurrentie stevig. En wat zijn de ambities van Van den Ende & Deitmers zelf? We zijn nu bezig met het opbouwen van een Europees netwerk. Ik zat vorige week in Italië, morgen in Hamburg, dus daar wordt hard aan gewerkt. Want je kunt niet vanuit Amsterdam een goeie transactie doen in Milan. Je kunt de bedrijven nog wel in kaart brengen maar om ze echt lokaal goed te begeleiden heb je locale mensen nodig. Het zou mooi zijn als we ook een Duits, Italiaans of Frans bedrijf in de wereldtop kunnen krijgen. Voor minder doen jullie het niet? Nee, dat zijn we aan Joop en aan onszelf verplicht, anders waren we hier niet aan begonnen. 22 brookz mei/juni 2008

15 15 mnd vinden & kopen van een bedrijf NIEUWS INVESTEREN ZOEKEN WAARDEREN INNOVATIE Q&A Q&A FINANCIERING ONDERHANDELEN MBI Verkoop in etappes BIJ EEN EARN-OUT blijft de verkoper van een bedrijf nog een tijdje aan de onderneming verbonden om de overdracht goed te laten verlopen. Maar er zijn risico s aan de constructie verbonden. N iko Christopoulos heeft genoeg ervaring met verkoop via earnout om te weten dat er haken en ogen aan zitten. De advocaat bij CMS Derks Star Busmann merkt in de praktijk dat earn-out niet altijd vlekkeloos verloopt. De gedachte achter een earn-out is begrijpelijk en een earn-out kan aan een succesvolle overdracht bijdragen, maar je moet de afspraken wel goed vastleggen. Bij een earn-out wordt een bedrijf in twee stappen verkocht. Bij de overdracht wordt direct een deel van de overnamesom betaald, meestal is dat minimaal de helft van de totale koopsom. Het tweede deel wordt in etappes uitbetaald, afhankelijk van de prestaties van de onderneming ná verkoop. Niet voor niets is het bijna altijd de kopende partij die een earn-out voorstelt. Zo kan hij de koopsom in delen betalen en behoudt hij de expertise van de verkopende partij. Zeker bij kleinere ondernemingen ís de verkopende ondernemer vaak het bedrijf. De mooie resultaten uit het verleden kunnen als sneeuw voor de zon verdwijnen als de verkoper ineens vertrekt. Het kan voor klanten en personeel reden zijn hun heil elders te zoeken. Bij een earn-out blijft de verkoper nog een tijdje in het bedrijf meelopen, meestal één à twee jaar. Om zijn kennis en netwerk over te dragen aan de koper en om er op toe te zien dat zijn opvolger zijn bedrijf goed runt, zodat ook het tweede deel van de verkoopprijs wordt betaald. Het blijkt soms een moeilijke combinatie. Christopoulos: Het lastige bij een earn-out is dat de verkoper aan het bedrijf verbonden blijft, maar niets meer heeft te vertellen omdat hij de zeggenschap heeft overgedragen. De koper heeft allerlei ideeën over hoe het anders Earn-out kan boekhoudkundig verrassende effecten hebben voor bedrijven die rapporteren volgens de nieuw aangepaste IFRS-standaard voor bedrijfscombinaties. Als de winsten van het via een earn-out gekochte bedrijf tegenvallen, daalt daardoor de totale overnameprijs. Immers, een deel van de overnamesom is gebaseerd op de bedrijfsresultaten ná overname. Voor de kopende partij geldt deze tegenvaller echter als winst doordat het bedrijf goedkoper wordt gekocht: een deel van de overnamesom vervalt immers. Als het gekochte bedrijf het echter fantastisch doet, en er een hoger bedrag via earn-out moet worden betaald, geldt dat voor de koper als verlies. Afhankelijk van de situatie kan deze manier van boekhouden voordelig of nadelig voor de kopende partij uitpakken. Bij bedrijven die niet volgens IFRS-standaard rapporteren, wordt de totale overnamesom als investering gezien die via de balans van de kopende partij wordt verrekend. moet en wil die uitvoeren. Als de verkoper daar niets in ziet, heb je een probleem. De koper bepaalt immers wat er gebeurt, terwijl de verkoper wel afhankelijk is van de resultaten voor de vaststelling van zijn earn-out. Doelen Bij een earn-out moeten daarom goede afspraken worden gemaakt over de rechten en plichten van de verkoper. Evengoed moet worden vastgelegd welke investeringen de nieuwe eigenaar gaat doen en in hoeverre die worden meegenomen bij de berekening van de earn-out. Christopoulos: Als de earn-out afhankelijk is van het realiseren van bepaalde concrete doelen, leg dan goed vast hoe je aan het eind van de earn-outperiode vaststelt of die doelen gerealiseerd zijn. Het succes van een earn-out is volgens Christopoulos ook een kwestie van realistische verwachtingen van beide partijen voor de periode dat ze samen in het bedrijf zitten. De verkoper vindt dat-ie een fantastisch bedrijf verkoopt. De koper denkt dat hij er met zijn plannen pas echt een fantastisch bedrijf van gaat maken. Die verwachtingen moet je op elkaar afstemmen, anders gaat het mis. 24 brookz mei/juni 2008 tekst ANDRÉ DE VOS / illustratie COVERMECHANICS

16 deal 01 Wouter Schortinghuis. icentre. Een mooi merk WOUTER SCHORTINGHUIS ging op zoek naar een mooi merk. Met hulp van Antea kocht hij Applewinkelketen icentre. Ik kan het operationele deel er zelf bij doen. S lechts één keer tijdens het interview verspreekt Wouter Schortinghuis (1958) zich en heeft hij het over een pc. Hij herstelt zich snel: Oeps, ik bedoel natuurlijk een Mac. Het zij hem vergeven. Voordat hij in de zomer van 2007 de onderhandelingen begon over de overname van icentre, een kleine retailketen in Noord-Holland die voornamelijk Apple verkoopt, had Schortinghuis niet vaak op een Mac gewerkt. Toen de onderhandelingen serieus werden, heb ik meteen een Macbook in huis gehaald, vertelt hij. Die investering heeft zich uitbetaald. Sinds 1 april mag Schortinghuis zich samen met participatiemaatschappij Antea de nieuwe eigenaar noemen van icentre. Schortinghuis heeft een lange carrière in het bedrijfsleven achter de rug. Hij vervulde management en directiefuncties bij onder meer Gall & Gall, reisorganisatie TUI en Tuincentrum Overvecht. Tijdens zijn laatste functie, als directeur van opslagaanbieder City Box, besloot hij dat het tijd werd om meer risico te nemen. Schortinghuis: Ik heb mijn kaartenbak gepakt en daar twintig kaartjes uitgevist van mensen die mij misschien op weg konden helpen. Daarmee ben ik gaan praten. Zo kreeg ik een beter idee van mijn eigen wensen: ik wilde een kleinschalig bedrijf in de retailsfeer, het liefst een mooi merk. Kort daarop zat ik aan tafel bij participatiemaatschappij Antea en kwamen zij met icentre. Het kon niet mooier. overname 1 april personeel 100. jaaromzet We zijn de grootste premium reseller van Nederland Autonoom De geschiedenis van icentre is een klassiek ondernemersverhaal. Twintig jaar geleden begonnen de twee oprichters in een garage te sleutelen aan Apple-computers. Het bedrijfje groeide mee met de populariteit van Apple in Nederland. Inmiddels heeft icentre vijf vestigingen en een webwinkel, en is het de grootste premium reseller van Apple in Nederland. Toen de oprichters besloten dat het mooi geweest was, namen ze ABN Amro Corporate Finance in de arm, dat vorig jaar het contact legde met Antea. De onderhandelingen verliepen vlot, vertelt Schortinghuis: We hebben een paar keer een halve dag om de tafel gezeten. Na de Þnanciële onderhandelingen wilde ik vooral graag weten hoe autonoom de vestigingen zijn en hoe ze de vestigingen aansturen. Bij icentre zijn de vestigingsmanagers verantwoordelijk voor de organisatie van hun winkel, voor de verkoop en voor het personeel. De rest wordt vanuit het hoofdkantoor in Uitgeest geregeld. Dat spreekt mij enorm aan. Door de schaal en de manier van organiseren is het een overzichtelijk bedrijf. Ik kan het operationele deel er zelf bij doen. Niet alles blijft bij het oude, waarschuwt Schortinghuis: Het is nu heel sterk een organisatie van management by walking around. Ik heb meer behoefte aan structuur. Er komt een regelmatig werkoverleg met de drie afdelingen. Ik zal de Þnanciële administratie gaan verzwaren; de nieuwe aandeelhouders hebben nu eenmaal andere wensen voor wat betreft de verslaglegging. Schortinghuis wil de groei die icentre de afgelopen jaren doormaakte voortzetten. Daarbij wordt hij geholpen door de ambities van Apple, dat het Europese marktaandeel de komende jaren wil vergroten van 4 naar 10 procent. Schortinghuis mikt op een verdubbeling van de omzet in vijf jaar. Binnenkort opent hij een nieuwe vestiging in Amstelveen. De week na het interview zal hij het roer van icentre overnemen. Hij kijkt er zichtbaar naar uit: Iedereen is daar Apple-gek. Het eerste dat ze me vroegen was of ik zelf ook op een Mac werk. Geweldig. Het geeft een kick om te werken met mensen die zoveel passie hebben voor wat ze doen. Tot slot steekt Schortinghuis, als bekeerde pc-gebruiker, nog een lofzang af op de Mac: De wereld van Apple is intelligent en sexy. Zelfs de verpakking ziet er gelikt uit. Het is een product met een ziel. 26 brookz mei/juni 2008 tekst ROB HARTGERS / fotografi e MARTIN DIJKSTRA

17 Wouter Schortinghuis [49] opleiding Hogere Hotelschool, Hogere kaderopleiding V&D. was Commercieel manager Gall & Gall, directeur reisbureaugroep TUI, directeur Tuincentrum Overvecht, directeur City Box. mei /juni 2008 brookz 27

18 deal 02 Carla van der Weerdt. Accent. Baas in eigen huis NA EEN LANGE CORPORATE CARRIÈRE nam Carla van der Weerdt begin dit jaar adviesbureau Accent uit Bussum over. Ik heb nog geen dag spijt gehad van de overname. Ik heb veel meer invloed én meer variatie in mijn werk. C arla van der Weerdt (44) werkte vijftien jaar bij ABN Amro en was daar cfo van een business unit met 3000 medewerkers en een omzet van 4 miljard euro. Hoewel ze directielid was, voelde ze zich maar een klein radertje in het geheel. Ik was te vaak een roepende in de woestijn. Ik heb veel geleerd bij de bank, had leuke collega s, maar de impact van wat je doet is uiteindelijk heel beperkt. Van der Weerdt droomde steeds nadrukkelijker van een eigen bedrijf. Ze wist dat ze zonder startkapitaal weinig kans maakte en besloot drie jaar te sparen voordat ze bij intermediair Marktlink aanklopte. Ik wilde een uitgeverij in literatuur óf een organisatieadviesbureau overnemen. De uitgeverijwereld is nogal gesloten, je komt er nauwelijks tussen. Toen mijn adviseur met adviesbureau Accent kwam, sprak het me gelijk aan. Accent helpt bedrijven bij het verhogen van hun toegevoegde waarde, door de toepassing van lean management, tijdstudies en procesmodellering. Het is een adviesproduct dat ik met mijn hart kan verkopen. Eigenzinnige Accent is in 2001 opgericht door bedrijfskundige Rogier Trampe (33). Hij begon als eenpitter, maar dankzij enkele grote opdrachtgevers groeide zijn bureau gestaag naar zo n twaalf medewerkers en een jaaromzet van meer dan een miljoen euro. Trampe: Gaandeweg ontstond behoefte aan stabiliteit en goed management. Als ik eerlijk naar mezelf kijk, ben ik geen manager, maar een eigenzinnige ondernemer. Ik ben niet het type om directeur te zijn van een adviesbureau. Het was beter om de zaak te verkopen en afstand te nemen. Het klikte direct tussen de twee. We zaten op één lijn, blikt Van der Weerdt terug. Ook verkoper Trampe ervoer dat zo. Ik zag haar stralende ogen en het enthousiasme voor ons overgename februari jaaromzet bij overname 1 miljoen euro. personeel 12. overnamesom initieel 1 miljoen euro, daarna ca. 20 procent op basis van earn out. adviesproduct. Van de vijf partijen die ik heb gesproken, sprong Carla eruit. De koopsom was belangrijk voor mij, natuurlijk. Maar ik heb met hart en ziel dit bedrijf opgebouwd, ik wil dat het in goede handen overgaat. Ik heb bijvoorbeeld ook een kandidaat-koper op bezoek gehad die erg op de cijfers en de details gericht was. Ik zag ons niet samenwerken. De deal kwam in amper twee maanden rond; afgelopen februari werden de handtekeningen gezet. Echte dealbreakers waren er niet. Alleen over de invulling van de earn out is gesteggeld. We hebben gelukkig gekozen voor een earn out op basis van omzet, aldus Van der Weerdt. Ik wil een slag maken met dit bedrijf, wil binnen een paar jaar doorgroeien naar 25 adviseurs. Om die reden investeer ik nu bijvoorbeeld in ict. Bij een earn-out op basis van winst was Rogier hier niet mee akkoord gegaan. Rogier blijft tot eind dit jaar aan het bedrijf verbonden en hij doet waar hij goed in is: acquisitie. Secretaresse Van der Weerdt, zelf register-accountant, besloot de due diligence uit te besteden. Ik was zelf niet neutraal meer, vandaar. Ik maakte wel deel uit van het due diligence team om zo het bedrijf goed te leren kennen. De kersverse ondernemer heeft nog geen dag spijt gehad van de overname. Ik heb geen secretaresse meer en ook geen p&o-afdeling, maar ik heb nu veel meer impact én meer variatie. Ik vind heel veel dingen leuk: verkoop, Þnance, strategie, people management. En nu mag ik het allemaal zelf doen, heerlijk. Ook Trampe is tevreden. Ik heb een aantal jaren keihard gewerkt. Er borrelen wel wat nieuwe ondernemersplannen door m n hoofd, maar ik ben nu vooral aan het afkicken. Het is heerlijk om even rust aan m n hoofd te hebben en meer tijd aan mijn gezin te kunnen besteden. 28 brookz mei/juni 2008 tekst KOEN VAN SANTVOORD / fotografi e SUZANNE KARSTERS

19 Carla van der Weerdt [44] opleiding registeraccountant. was 5 jaar werkzaam bij IBM en 15 jaar bij ABN Amro in functies als CFO, COO, Risk & Compliance Manager, Audit Manager en Sales. In haar laatste functie was ze CFO/COO van de wereldwijde business unit Transaction Banking bij ABN Amro. mei/juni 2008 brookz 29

20 ACTUEEL Eenzaam, maar niet alleen LONELY AT THE TOP, die uitdrukking is bij veel ondernemers bekend. Daarom bieden oud-ondernemers steeds vaker aan om de jongere generatie bij te staan. De opkomst van de consularis. Familiebedrijven zonder toezichthouder zijn minder goed te verkopen dan bedrijven mét, zo blijkt uit een recent onderzoek van het Centrum van het Familiebedrijf. Ze zijn te vaak afhankelijk van één persoon: de directeur. Een enquete onder zevenhonderd bedrijven wijst bovendien uit dat minder dan een derde van de familievennootschappen een of andere vorm van toezicht heeft. Voor deze familiebedrijven, maar ook voor niet-familiaire zelfstandig ondernemers, zijn er nu op een eenvoudige manier onafhankelijke commissarissen of toezichthouders in te huren. Zoals via de stichting De Consularis. Toezichthouder is niet de juiste omschrijving voor ons, wijst oprichter Gerard Fit (57) meteen terecht. Onze mensen zitten niet tegenover de ondernemer, maar ernáást. Fit wil daarom de vergelijking met de commissaris de wereld uithelpen. Een commissaris is niet actief binnen het bedrijf, maar houdt een oogje in het zeil. Wij bieden de ondernemer een soort coach aan, iemand die het klappen van de zweep kent. Fit kwam met Wim Clausing en Peter Kemme op het idee toen zij zagen hoe ondernemers werden geholpen door buurmannen, vrienden, zwagers, leden uit het hockeyteam. Mensen met ongetwijfeld goede bedoelingen, maar zonder gepaste afstand of de juiste kennis. Daardoor waren die helpende handen soms uiterst risicovol. Dus bedachten ze een oplossing om ondernemers écht te helpen. Een tussenoplossing eigenlijk, voor bedrijven die te groot zijn voor het servet en te klein voor het tafellaken. In 2004 riepen ze de stichting De Consularis in het leven. Romeinse senatoren Gerard Fit is een vijftiger die nog in prima lichamelijke en geestelijke conditie verkeert. Hij ging met voordelig vroegpensioen, maar heeft teveel energie om een hele dag op de golfbaan rond te lopen. Met zijn jarenlange expertise als directeur van verschillende bedrijven wilde hij bovendien wat nuttigs doen in het bedrijfsleven. Hij richtte de stichting op en koos een naam met historisch besef: consularis werden uitgetreden senatoren genoemd in de Romeinse tijd. Deze titel past daarom juist in 2008 zo goed bij het type adviseur dat Fit verzamelt. De adviseurs die zich bij de Consularis aansluiten zijn namelijk geslaagde ex-ondernemers of oud-directeuren. Voordat ze zich bij de club van Fit mogen aansluiten, wordt hun achtergrond grondig gecontroleerd, hun referenties gescand en hun autonomie getest. Als consularis moet je Þnancieel autonoom zijn om de ondernemers onafhankelijk te kunnen bijstaan. Er mogen geen belangenverstrengelingen komen: wij zijn er voor de ondernemer. Het zijn daarom veelal vroeggepensioneerden die Fit verzameld, mensen die de gage - variërend van tot euro per jaar - meer als een extraatje zien. We zijn nu met zo n 25 consularissen en hebben allemaal een andere achtergrond. Ict, Human Resources, Þnancieel, Þscaal noem het maar op. Zo kunnen we alle prolemen die we tegenkomen bij elkaar neerleggen. De consularissen komen frequent bij elkaar om zaken te bespreken. Het kost ze tijd en energie, maar ze krijgen er vooral veel energie voor terug. Fit geniet ervan: Het belangrijkste is dat je de ondernemers met onze hulp ziet groeien. De oudere wijsgeer Het fenomeen van een oude en wijze raadgever is steeds populairder aan het worden. Neem bijvoorbeeld de raad The Elders. Hierin zetelen grootheden als Desmond Tutu, Jimmy Carter, Nelson Mandela en KoÞ Annan, wijze oude mannen en vrouwen die landen internationaal willen bijstaan in conßictsituaties. Ze zijn politiek en Þnancieel onafhankelijk, 32 brookz mei/juni 2008 tekst WILLEMIJN VAN BENTHEM / illustratie VIJSELAAR EN SIXMA