Interventie of Invasie Een frame analyse van de berichtgeving omtrent twee Israëlische oorlogen in Libanon, 1982 en 2006

Transcriptie

1 Interventie of Invasie Een frame analyse van de berichtgeving omtrent twee Israëlische oorlogen in Libanon, 1982 en 2006 Aline Idzerda student nr Pieter Aertszstraat 77-I 1073 SL Amsterdam 1

2 Inleiding Het conflict tussen de Palestijnen en Israël speelt al decennia lang een belangrijke rol in de internationale politiek. Sinds 11 september heeft het conflict een nieuwe dimensie gekregen in het bredere perspectief van de war on terror. Nu de tegenstellingen tussen oost en west op scherp lijken te staan biedt het conflict in Israël een miniatuur versie van het internationale conflict. De westerse wereld identificeert zich met de Israëli s en de Islamitische wereld schaart zich achter de Palestijnse zaak. Beide partijen strijden om de hearts and minds van de rest van de wereld en hoe kan dit beter dan via de media? Joris Luyendijk noemt het conflict dan ook een mediaoorlog (Luyendijk, 2006: 114), waarbij de strijd via persbureaus en voorlichters uitgevochten wordt. Beide partijen proberen de wereld ervan te overtuigen dat zij het daadwerkelijke slachtoffer zijn in dit verhaal. Na een nieuwswaardige gebeurtenis worden razendsnel Israëlische perscentra opgezet waar journalisten van alle gemakken voorzien worden en hapklare nieuwsitems krijgen voorgeschoteld. Geroutineerd werden de wereldmedia voorzien van alles wat ze nodig hadden, en meer: rechtenvrij archiefmateriaal van Israëlische soldaten die eerste hulp geven aan Palestijnen, telefoonnummers van woordvoerders die het regeringsstandpunt in elke grote taal en op gewenste lengte konden verwoorden... (Luyendijk, 2006: 115) Zoals een Israëlische voorlichter het verwoordde: Het gaat er niet om wat er is gebeurd, het gaat erom hoe het op CNN komt. (Luyendijk, 2006: 118) Hoewel het Israëlische propaganda bureau Hasbara (Hebreeuws voor uitleggen of verklaren) befaamd is en de Palestijnen een grote achterstand hebben in te halen, beginnen ook zij het belang van beeldvorming via de media inmiddels in te zien. Hamas heeft een eigen televisiezender, Al Aqsa TV, evenals Hezbollah (Al- Manar). Deze zenders bereiken echter alleen de eigen achterban en leveren daarom publicitair weinig winst op. Dit in tegenstelling tot de Arabische televisiezender Al-Jazeera, die een groot bereik heeft in de Arabische wereld en die sinds kort ook een Engelstalige tak heeft opgericht. De zender onderscheidt zich van westerse media door de grote variëteit aan standpunten die aan bod komt. Zo heeft Al-Jazeera bronnen bij het Amerikaanse leger in Afghanistan, maar ook bij de Taliban. De zender oogst veel lof, zelfs bij Israëli s: Ze zijn beter dan de BBC en zeker zo goed als CNN vindt Danny Seaman, directeur van het Israëlische Regeringsperskantoor. (NRC Handelsblad, 16 december 2006) 2

3 Beeldvorming is dus van groot belang in het Palestijns-Israëlische conflict. Daarbij spelen selectieprocessen in de journalistiek een belangrijke rol. Bijvoorbeeld door eenzijdig brongebruik. Interne factoren als politieke correctheid, het maatschappelijke klimaat en de persoonlijke afwegingen van de journalist werken door in de verslaggeving. Maar hoe staat het met de Nederlandse berichtgeving op dit gebied? In de publieke opinie omtrent Israël is het afgelopen decennium een omslag voelbaar geweest. Nederland, dat zich tot in de jaren tachtig identificeerde met het kleine dappere Israël is nu van alle EU landen het meest kritisch over Israël. (NRC Handelsblad, 6 augustus 2006) Het NIPO meldt dat sinds het uitbreken van het conflict tussen Israël en Hezbollah in Libanon 39 procent van de Nederlanders negatiever is gaan denken over Israël. (NRC Handelsblad, 6 augustus 2006) Hoe komt dit terug in de berichtgeving omtrent Israël, is ook daar een verandering zichtbaar? Om dit te toetsen is een vergelijking gemaakt tussen twee gebeurtenissen met duidelijke overeenkomsten, voor en na de omslag in de publieke opinie. In dit geval is gekozen voor de oorlog die Israël in 1982 voerde tegen de PLO in Libanon en de oorlog die Israël in 2006 in datzelfde land voerde tegen Hezbollah. In beide gevallen zette Israël de aanval naar eigen zeggen in als reactie op een terroristische dreiging aan zijn noordgrens. De analyse richt zich op de berichtgeving op de voorpagina van twee kranten, de Volkskrant en De Telegraaf, gedurende de eerste twee weken van het conflict. Methodologisch uitgangspunt is het begrip framing. Deze theorie gaat er van uit dat mensen bij de interpretatie van de wereld rond hen gebruik maken van een framework of een interpretatieschema. Frames helpen de afzender een gebeurtenis in te pakken en de ontvanger deze te begrijpen en interpreteren. Bij het Palestijns- Israëlische conflict spelen dergelijke frames een grote rol, beide partijen zijn er immers op uit de rol van slachtoffer toebedeeld te krijgen en proberen daarom het frame van de berichtgeving te beïnvloeden. Ook terminologie is hierbij van belang. Men kan spreken van Israël maar ook van de zionistische entiteit of van bezet Palestina. Zijn het de bezette of betwiste of bevrijde gebieden, of de Westelijke Jordaanoever, of Judea en Samaria of de Palestijnse gebieden? (Luyendijk, 2006: 132) Er zijn geen neutrale termen, in elk woord schuilt een onderliggende boodschap over wie het slachtoffer is en het recht aan zijn zijde heeft. Wat dit 3

4 betekent voor de verslaggeving in de twee genoemde perioden wordt in de volgende hoofdstukken onderzocht. Het eerste hoofdstuk geeft een schets van de politieke en historische context van de betrokken partijen, Israël, de PLO en Hezbollah. Om te kunnen begrijpen welke frames van invloed zijn op de berichtgeving omtrent deze actoren, is het nodig hun achtergrond te kennen. In het geval van Israël wordt specifiek gekeken op de verhoudingen met buurlanden omdat vooral de reputatie die het land op dit gebied heeft van invloed is op de beeldvorming wat betreft de twee oorlogen in Libanon. Daarna wordt in hoofdstuk 2 een toelichting gegeven van het begrip framing, in het bijzonder toegespitst op het Israëlisch-Palestijns conflict en wordt het methodologisch kader voor de analyse van de artikelen weergegeven. Omdat de media, waaronder ook de dagbladmarkt, tussen 1982 en 2006 aan grote verandering onderhevig is geweest, wordt in hoofdstuk 3 een korte schets gegeven van deze ontwikkelingen. De ontwikkelingen bij de Volkskrant en De Telegraaf worden in het bijzonder toegelicht. In de volgende twee hoofdstukken komen de uitkomsten van de analyse aan bod. Hoofdstuk 4 behandelt de berichtgeving in 1982, hoofdstuk 5 de berichtgeving in

5 1.1 Beter een verre vriend dan een goede buur: De verhouding tussen Israël en zijn buurlanden De aanloop Het eeuwenoude land Palestina, in de Bijbel aangeduid als een land van melk en honing, was in werkelijkheid een smalle strook kaal en dor land met van malariamuggen vergeven moerassen. Toch was dit strookje land felbegeerd vanwege de strategische ligging, het vormde een landbrug tussen Afrika en Azië. Het was dan ook het strijdtoneel van vele oorlogen, tussen Farao s, Perzen, Byzantijnen, Kruisvaarders, Arabieren en Turken, om er maar een paar te noemen. Uiteindelijk waren het de Britten die het gebied in de eerste wereldoorlog veroverden op de Turken en onder protectoraat stelden. (Bregman 2002: 1-2) In de jaren van het Britse protectoraat, tussen 1917 en 1948, begonnen de spanningen tussen de Arabieren en Joden in Palestina hoog op te lopen. Beide bevolkingsgroepen claimden een recht op het grondgebied op religieuze basis. De Arabische bevolking was echter altijd sterk in de meerderheid. Maar aan het einde van de 19 e eeuw begon het Zionisme zich te ontwikkelen, onder invloed van toenemend antisemitisme in Europa, en ontstond de gedachte van een Joods thuisland in Palestina. Zionistische leiders meenden, of wekten de indruk, dat Palestina leeg en verlaten was: A land without a people waiting for a people without a land. (Christison, 1997: 48) Joodse immigranten begonnen toe te stromen, op de vlucht voor vervolging en vaak gestimuleerd door de politieke leiders in hun thuisland. De immigratie nam nog sterker toe toen de dreiging van het Nazisme in Duitsland begon te groeien. Tussen 1932 en 1938 arriveerden Joodse immigranten in Palestina. (Bregman, 2002: 4) Demografisch had dit grote gevolgen. De joodse bevolking die in 1882 maar 4 procent van de totale bevolking bedroeg, vormde in 1939 rond de 30 procent. (Bregman, 2002: 5) Daarnaast begon dit ook geografische gevolgen te hebben, de joodse nieuwkomers kochten grote hoeveelheden land, onder andere met hulp van het in 1901 opgerichte Jewish National Fund, dat als taak had land op te kopen in Palestina. De Arabische bevolking maakte zich ernstige zorgen, zeker toen de Britse bezetter het idee van een Joods thuisland in Palestina langzamerhand ging steunen, onder andere met de Balfour declaration in In 1922 werd deze steun internationaal bevestigd door de League of Nations. Ondertussen namen de 5

6 spanningen tussen beide bevolkingsgroepen in Palestina toe en kwam het steeds vaker tot gewelddadige confrontaties. De Britten onderdrukten het geweld en probeerden in 1937 tot een permanente oplossing te komen door een voorstel tot de verdeling van Palestina in een Joodse en een Arabische staat. Hoewel de Joden het voorstel accepteerden waren de Arabieren niet bereid een deel van wat in hun ogen hun land was, in te leveren. (Bregman, 2002: 9) Na afloop van de tweede wereldoorlog en met het begin van de dekolonisatie was er voor de Britten geen reden meer om in Palestina te blijven. De net opgerichte VN boog zich over de kwestie en zond een commissie naar Palestina om met de verschillende partijen tot een oplossing te komen. De Arabieren weigerden mee te werken met de commissie en zetten zichzelf zo buitenspel. De commissie produceerde een lijvig rapport maar bleef verdeeld. Op 29 september 1947 stemde de Algemene Vergadering van de VN voor een resolutie die de verdeling van Palestina in twee staten beoogde. Jeruzalem en Bethlehem zouden onder controle van de VN komen te staan. Voor de Joden betekende de resolutie een grote politieke overwinning, terwijl de Arabieren het besluit ervoeren als een nederlaag en wraak zwoeren: If the Jews are going to take our land then by God we will throw them into the sea. (Bregman, 2002: 12) Hoewel de resolutie bedoeld was als een lange termijn oplossing, veroorzaakte deze op de korte termijn, in combinatie met de terugtrekking van de Britten uit Palestina, juist een verheviging van het conflict. De gewelddadigheden over en weer ontaardden in een burgeroorlog die bijna vijf maanden zou duren en zou uitlopen op een regionale oorlog. Op 14 mei 1948, nog voor de laatste Britse High Commissioner for Palestine zijn hielen had gelicht, verklaarde David Ben Gurion de onafhankelijkheid van de staat Israël. Een dag later vlogen Egyptische bommenwerpers die nieuwe natie binnen. (Bregman, 2002: 21-22) Onafhankelijkheidsoorlog of aam an-nakba, Terwijl de Egyptenaren in het zuiden oprukten, trokken in het oosten troepen van de Arabische Liga binnen. De Liga had een troepenmacht samengesteld uit Syrië, Irak, Libanon, Transjordanie en Saoedi-Arabië. Hoewel het leger van Israël feitelijk nog georganiseerd moest worden en aanvankelijk bestond uit een combinatie van verschillende milities, wist de nieuwe regering snel vrijwel de gehele bevolking te mobiliseren. Tegen het einde van de oorlog was de Israëlische troepenmacht dan ook 6

7 groter dan die van de Arabische landen. The common impression that the heroic little Israeli army was fighting against tremendous odds was not altogether correct (Glubb, 1958: 195, Bregman red.) In de loop van de oorlog werd door Ben Gurion de Israëli Defence Force (IDF) opgericht. Na meer dan een jaar vechten kwamen de Israëli s als overwinnaars uit hun eerste oorlog. Belangrijke factor hierbij was de slechte organisatie en samenwerking van de Arabische landen, die hadden verwacht moeiteloos over de Israëli s heen te walsen. Na de oorlog beheersten de Israëli s 80% van het grondgebied, veel meer dan de 55% die hen door de VN in de partition resolution was toegewezen. De rest was inmiddels bezet door de Arabische buurlanden. De grote verliezers in deze oorlog waren dan ook de Palestijnen, die nu vluchtelingen waren in kampen in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever en in verschillende buurlanden. Zij noemen 1948 dan ook aam an-nakba, het jaar van de ramp. (Bregman, 2002: 32) De Israëli s betaalden een hoge prijs voor deze overwinning, Israëli s kwamen om het leven, 1% van de totale bevolking. Maar omdat de immigranten bleven binnenstromen had dit demografisch gezien weinig effect. Daarnaast had de mythevorming over de heroïsche oorlog juist een positief bindend effect op de jonge natie. (Bregman, 2002: 35) Gewapende vrede De Palestijnse vluchtelingen in de Israël omringende landen begonnen problemen op te leveren aan de grenzen. Sommige vluchtelingen drongen heimelijk Israël binnen om spullen terug te halen uit hun verwoeste huizen, maar soms kwam het ook tot geweldsuitbarstingen. Om dit geweld tegen te gaan, ontwikkelde Israël de doctrine of retaliatory action. (Bregman 2002: 50) Dit beleid kwam er op neer dat ook bij kleine provocaties hard teruggeslagen werd door de IDF. Niet alleen tegen de Palestijnse strijders, maar ook tegen de landen die hen onderdak boden. De eerste grote militaire actie die de IDF ondernam na de oorlog van 1948 was de Sinai campagne van In samenwerking met Engeland en Frankrijk werd een stokje gestoken voor de Egyptische president Nasser s (die gesteund werd door de Sovjets) nationalisering van het Suez Kanaal. Deze episode van de Koude Oorlog zou de geschiedenis ingaan als de Suez crisis. Israël bezette de gehele Sinai woestijn en kreeg controle over het kanaal, maar trok zich uiteindelijk onder internationale druk terug. 7

8 1.1.4 De Zes Daagse Oorlog 1967 De regio begon een rol te spelen in de Koude Oorlog tussen de VS en de USSR. De Sovjets wilden een oorlog uitlokken tussen Israël en door de Sovjets gesteunde buurlanden om te bewijzen dat de door hen geleverde wapens effectief waren en bovendien een tweede brandhaard creëren om de VS af te leiden van hun oorlog in Vietnam. De spanningen aan de grens tussen Egypte en Israël liepen op, onder andere door valse berichten van de veiligheidsdiensten, en beide landen begonnen met een troepenopbouw. Na een zenuwslopende stilte voor de storm besloot Israël op 5 juni 1967 tot een pre-emptive strike, en bombardeerde de Israëli Air Force de Egyptische militaire bases. De aanval was een overweldigend succes en schakelde de Egyptische luchtmacht vrijwel volledig uit. Grondtroepen trokken de Sinai woestijn binnen en bezetten het gehele gebied tot aan de oever van het Suez kanaal. (Bregman, 2002: 84) Diezelfde dag opende Jordanië het vuur aan de oostgrens, maar werd, mede door gebrek aan steun van de Egyptenaren, genadeloos verslagen. Aan Syrische zijde begon de oorlog pas op 8 juni. Hoewel Syrië zich aanvankelijk buiten de oorlog hield, gezien de dramatische aftocht van zijn bondgenoten Egypte en Jordanië, besloot de IDF deze kans te grijpen om de Golan Hoogte te bezetten, ondanks protesten vanuit de VN en de VS. Ook Syrië was niet opgewassen tegen de overmacht van de Israëlische luchtmacht. (Bregman, 2002: 86, 90) De Yom Kippoer Oorlog 1973 Tussen 1967 en 1970 vonden vele gewelddadige incidenten plaats aan de grens met Egypte die veel Israëlische soldaten het leven kostten. In reactie hierop voerde de Israëlische luchtmacht aanvallen uit diep in Egyptisch grondgebied. Deze vergeten oorlog had veel effect op de Israëlische publieke opinie en trok de heroïsche perceptie van oorlog in twijfel. In 1970 volgde Anwar el-sadat Nasser op als president van Egypte. Hij deed een vredesvoorstel aan Israël, waarbij het Suez kanaal weer volledig in Egyptische handen zou komen. Ook de VS werden betrokken bij de onderhandelingen maar Israël weigerde uiteindelijk. Hierop begon Sadat met het voorbereiden van een oorlog. Hij ging een samenwerking aan met Syrië om een oorlog op twee fronten kunnen voeren. 8

9 Belangrijk element in deze aanval zou het verrassingsaspect zijn. Sadat, die het belang van tijdige mobilisatie voor de IDF (deze bestond immers grotendeels uit reservisten) kende, begon een misleiding campagne met behulp van dubbel agenten en valse waarschuwingen. De uiteindelijke aanval werd op de meeste heilige Joodse feestdag, Yom Kippoer, op 6 oktober, ingezet. De strategie had effect, de IDF was slecht voorbereid en de Egyptische troepen braken met gemak door de Israëlische linies in Sinai woestijn. Aan de Syrische grens waren de Israëlische troepen talrijker omdat recent verschillende schermutselingen hadden plaatsgevonden. Met luchtaanvallen werden de Syriërs en hun Irakese versterkingen verzwakt en na een week waren ze teruggebracht tot defensieve posities. Ook in de Sinai draaiden de rollen na aanvankelijke grote verliezen om toen de Israëlische troepen aangevuld werden met reservisten. De Egyptische troepen trokken verder de woestijn in, waar ze geen luchtdekking meer hadden van hun raketinstallatie en blootgesteld waren aan aanvallen van de Israëlische luchtmacht. De Israëli s drongen de Egyptenaren terug tot achter de grens en uiteindelijk werd op 24 oktober een staakt-het-vuren afgekondigd. (Bregman, 2002: 141) Uiteindelijk waren de verliezen aan Arabische zijde veel groter en waren de Israëli s ver binnengedrongen in zowel Egypte als Syrië. Toch zag de Egyptische president Sadat dit niet als een nederlaag, Egypte had bewezen de Israëli s succesvol aan te kunnen vallen. Op 26 maart 1979 werd een vredesverdrag tussen de twee landen getekend, waarbij de Sinai woestijn teruggeven werd aan Egypte. (Bregman, 2002: ) Oorlog in Libanon 1982 Al sinds de terugtrekking van Frankrijk uit Libanon in 1944 was de politieke situatie in dit land kwetsbaar. Meer dan 12 verschillende officieel erkende religieuze en sektarische groepen vormden een fragiele balans. Belangrijkste van deze groepen waren Maronitische christenen, soennitische en sji itische moslims. De komst van een grote groep Palestijnse vluchtelingen in 1970 zette de verhoudingen onder druk. Deze vluchtelingen waren uit Jordanië verdreven na mislukte pogingen van Palestijnse milities het regime van de koning omver te werpen. PLO leider Yasser Arafat had zich vervolgens met zijn militie in het zuiden van Libanon gevestigd. (Bregman 2002: ) 9

10 In 1975 brak een burgeroorlog uit in Libanon tussen rechtse christelijke milities en een alliantie van links-libanese milities en de PLO. Buurland Syrië greep in en vestigde verschillende bases in Libanon. Ook Israël raakte betrokken en begon de Maronitische milities met wapens te steunen. Na een terroristische aanslag bij Tel Aviv ging Israël nog een stap verder en bezette in een korte militaire operatie het gehele gebied tussen de grens en de Litani rivier in het zuiden van Libanon. De daar aanwezige PLO infrastructuur werd verwoest. Een confrontatie met de Syrische troepen in het gebied werd vermeden. Kort daarna trok Israël zich na een resolutie van de VN Veiligheidsraad terug uit Libanon en werd een VN vredesmacht (UNIFIL) geïnstalleerd die de PLO activiteiten in het zuiden van het land in de gaten moest houden. In de praktijk bleven er echter confrontaties plaatsvinden aan de grens, totdat Philip Habib, de speciale gezant van de VS, een staakt-het-vuren bewerkstelligde in (Bregman, 2002: ) In 1981 begon premier Begin van Israël aan zijn tweede ambtstermijn en koos hij Ariel (Arik) Sharon als zijn minster van defensie. Sharon had als militair in hart en nieren met lede ogen aangezien hoe Syrië zich een positie verwierf in Libanon. Met name de Syrische raketinstallaties in de Beka a vallei zag hij als een grote bedreiging. Daarnaast vreesde hij dat de PLO Libanon als basis zou gebruiken vanwaar Israël aangevallen kon worden en had hij weinig vertrouwen in het staakt-het-vuren van Habib. Vier maanden na zijn aanstelling als minister presenteerde Sharon zijn plan voor een militaire operatie tegen de PLO aan het kabinet. Hij lichtte ook de Amerikaanse regering, immers Israël s belangrijkste bondgenoot, in over het plan. Hoewel er tegenstand was van beide partijen hield Sharon voet bij stuk en het wachten was nu op een aanleiding om de PLO aan te vallen. Die aanleiding werd gevonden. Op 3 juni 1982 werd er een aanslag gepleegd op de Israëlische ambassadeur in Londen. Hoewel de aanslag niet gepleegd werd door de PLO maar door een rivaliserende Palestijnse groepering kreeg de Israëlische luchtmacht opdracht PLO doelen in Libanon onder vuur te nemen. De PLO sloeg terug en vuurde raketten af op Israëlische nederzettingen in Galilea. Vervolgens autoriseerde het kabinet op 5 juni een militaire invasie in Libanon met de onschuldige naam Operation Peace for Galilee. (Bregman, 2002: 159) Het doel van de operatie werd als volgt geformuleerd: 10

11 The IDF is entrusted with the mission of freeing all the Galilee statements from the range of fire of terrorists, their Headquarters and bases concentrated in Lebanon. During the implementation of the decision the Syrian army should not be attacked unless it attacks our forces. The State of Israel continues to strive to sign a peace treaty with independent Lebanon, while maintaining its territorial integrity. (resolutie no. 676 van het kabinet, Bregman red.) Hoewel niet gespecificeerd wordt hoever de troepen Libanon zullen binnendringen, had Sharon het tijdens de besprekingen gehad over een zone van 45 kilometer ten noorden van de grens die vrij gemaakt zou worden van terroristen. Dit zou al snel een illusie blijken. Op 9 juni trokken de Israëlische troepen de grens over. Ook vanaf zee werd de aanval ingezet. Verschillende Palestijnse bases werden ingenomen en de troepen trokken op naar Beiroet, waar ze aansluiting vonden bij de Maronitische milities. Tegen 1 juli was Beiroet bereikt, ondanks beloftes van Sharon over een beperkte invasie, en werd de stad omsingeld. De belegering zou zeventig dagen duren. In het kabinetsbesluit stond dat een militaire confrontatie met de Syrische troepen in Libanon vermeden zou worden, maar voor de militaire opperbevelhebbers bleek overduidelijk uit de plannen van Sharon dat dit onvermijdelijk was. Zoals hierboven duidelijk werd was een van Sharon s doelen het vernietigen van de Syrische raketinstallaties in Libanon. Hij zocht daarom een aanleiding om met de Syriërs in gevecht te raken. Tussen 8 en 11 juni kwam het inderdaad tot een treffen in Jezzin, wat uiteindelijk leidde tot een luchtgevecht en tot de destructie van de Syrische raketinstallaties in de Beka a vallei door de Israëlische luchtmacht. (Bregman, 2002: 169) Ondertussen sleepte de belegering van Beiroet zich voort. De Israëli s wilden dat Arafat en zijn mannen de stad zouden verlaten maar die groeven zich juist in en mengden zich met de lokale bevolking. Omdat Sharon zijn soldaten niet wilde opofferen in eindeloze straatgevechten besloot hij tot het bombarderen van de delen van stad waar de PLO zich gevestigd zou hebben. Tegelijkertijd werd de belegering verhevigd door het afsnijden van de toevoer van voedsel, water en elektriciteit. Terwijl de belegering voortduurde groeide de oppositie tegen Sharon onder zijn eigen troepen. Uiteindelijk werd de situatie onhoudbaar en zond de Libanese regering een gezant naar Arafat met het verzoek Beiroet met zijn mannen te verlaten. Arafat 11

12 begreep dat het spel uitgespeeld was en stemde in. Toch stond Sharon nog een teleurstelling te wachten toen de beoogde nieuwe president van Libanon, Bashir Gemayel, vermoord werd. Nu werd een vredesakkoord tussen Israël en Libanon vrijwel onmogelijk. Om de orde te herstellen trokken Israëlische troepen op 16 september alsnog Beiroet binnen en bezetten voor het eerst in de geschiedenis een Arabische hoofdstad. (Bregman, 2002: 175) Wat volgde zou een zwarte bladzijde worden in de Israëlische geschiedenis die de internationale perceptie van Israël voorgoed zou veranderen. Tussen 16 en 18 september vielen Maronitische milities met goedkeuring van de Israëli s de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Shatila binnen en richtten een ware slachtpartij aan. Hoewel de Israëli s hier zelf niet aan deelnamen waren ze wel aanwezig in de kampen en gaven ze de milities artilleriedekking. Israël zou zich pas in 2000 volledig terugtrekken uit het zuiden van Libanon. De oorlog in Libanon had grote gevolgen voor Israël, zowel op nationaal als internationaal niveau. Internationaal gezien was hun reputatie ernstig geschaad en werd de invasie sterk veroordeeld. Nationaal was er een sterke verschuiving te zien in de bereidheid van Israëli s om te vechten, zeker wanneer oorlog niet onvermijdelijk was maar een keuze van de militaire leiding. Veel reservisten hadden dienst geweigerd omdat ze tegenstander waren van de invasie in Libanon. Politieke en militaire leiders waren niet meer onaantastbaar en er werd stevige kritiek geuit en hevig gedemonstreerd. Ariel Sharon werd uit zijn functie verwijderd, maar zoals wij nu weten betekende dit geenszins het einde van zijn politieke carrière De Intifada en In 1989 kregen de Israëli s te maken met een geheel nieuwe vorm van oorlog, de Palestijnse opstand Intifada in de bezette gebieden. De aanloop was een lange reeks van gewelddadige incidenten tussen Palestijnen en Israëli s, en uiteindelijk was het een botsing tussen een Israëlische auto en een truck met Palestijnse arbeiders in de Gaza strook die de bom deed barsten op 8 december Gewelddadige protesten braken uit, er werden stenen gegooid naar Israëlische soldaten en wegen werden gebarricadeerd. De soldaten wisten niet goed hoe op deze opstand gereageerd moest worden, ze hadden weinig middelen om de menigte uiteen te drijven. De IDF was in feite te machtig en te goed bewapend om deze simpele vormen van protest te bestrijden. Er werden meer manschappen naar de bezette gebieden gestuurd en de 12

13 controle werd verscherpt, bijvoorbeeld door de instelling van een avondklok. De Palestijnen gingen zich echter steeds beter organiseren en uiteindelijk kwam er pas officieel een einde aan de intifada met het tekenen van het Oslo akkoord. Het effect van de eerste intifada op de Israëlische maatschappij was groot. There seemed to be a collective mental block in Israel... The Jewish public tended to repress the Palestinian issue entirely, relating to the territories as though they were a distant land. (Schiff & Ya ari, 1989: 40, Bregman red.) Nu werden de Israëli s met hun neus op de feiten gedrukt en geconfronteerd met het geweld dat binnen hun grenzen plaatsvond. Ook realiseerde men zich dat er wel degelijk sprake was van een Palestijnse natie, in tegenstelling tot wat veel leiders hun hadden willen doen geloven. (Bregman, 2002: 201) De intifada verhevigde de polarisatie tussen de linkse duiven en de rechtse haviken. De aanleiding tot de tweede of Al-Aqsa intifada kwam van niemand minder dan Ariel Sharon. In juli 2000 vonden vredesonderhandelingen plaats in Camp David tussen president Barak van Israël en Yasser Arafat, onder leiding van de Amerikaanse president Clinton. De onderhandelingen liepen op niets uit en dit zorgde voor frustratie en onderlinge spanningen in Israël. Een bezoek van Sharon, een controversiële figuur om redenen die hierboven duidelijk geworden zijn, aan de Tempelberg in Jeruzalem was de vonk die het vuur aanstak. Wat begon met stenen gooien escaleerde tot hevig geweld tussen de IDF en de Palestijnse opstandelingen. Vreselijke televisiebeelden van een 12 jarig Palestijns jongetje dat met kogels doorzeefd werd gooiden olie op het vuur. In tegenstelling tot de eerste intifada, waarbij het protest gericht was tegen de Israëlische soldaten, richtten de Palestijnen zich nu ook tegen de joodse nederzettingen. Bovendien maakten zij nu wel gebruik van wapens. Tijdens de eerste intifada was het een strategische beslissing geweest geen gebruik te maken van wapens om de Israëli s geen excuus te geven terug te schieten. De Israëli s kregen nu daarnaast te maken met meer negatieve publiciteit, door nieuwe Arabische zenders als Al Jazeera die de Palestijnse kant van verhaal belichtten. Om het internationale gezichtsverlies te beperken koos Israël voor een gerichte tactiek: de liquidatie van Palestijnse leiders. Grote veranderingen vinden plaats gedurende deze intifada. Sharon wordt premier van Israël, Mahmoud Abbas wordt de eerste gekozen premier van de Palestijnse gebieden en Yasser Arafat overlijdt op 75 jarige leeftijd in een ziekenhuis 13

14 in Parijs. Uiteindelijk wordt er in februari 2005 een officieuze wapenstilstand afgekondigd door Abbas en Sharon. In de zomer van 2005 besluit Sharon ondanks grote tegenstand tot ontruiming van de Israëlische nederzettingen en terugtrekking van de troepen uit de Gaza strook. Deze onwaarschijnlijke vredesduif (in de woorden van the Economist) wordt kort hierna echter geveld door een beroerte en laat een gat achter in de Israëlische politiek dat maar moeilijk opgevuld kan worden. Als beruchte hardliner die desondanks bereid was toe te geven aan de Palestijnen stond hij feitelijk boven de partijen Invasie in Libanon 2006 Na de ontruimingen blijft het onrustig in de Gaza strook en het Israëlische leger trekt opnieuw met groot materieel het gebied binnen. Tegelijkertijd ontwikkelt zich een conflict met Hezbollah strijders aan de grens met Libanon. Israëlische nederzettingen worden met raketten beschoten en twee Israëlische soldaten worden door Hezbollah gekidnapt. De regering, onder leiding van premier Olmert, besluit hierop hard terug te slaan. Op 13 juli begint de Israëlische luchtmacht met grootschalige bombardementen op Libanon, met name op Beiroet. Doel is de infrastructuur, waar Hezbollah gebruik van maakt, te verwoesten. Een invasie van Libanon door grondtroepen volgt ongeveer een week later. De Hezbollah strijders, onder leiding van Nazrallah, vuren in reactie katoesja raketten op Noord-Israël af en raken verwikkeld in een guerrilla oorlog met de IDF. De Internationale reactie veroordeelde beide partijen en sprak zorg uit over het lot van de Libanezen. Op 11 augustus neemt de VN een resolutie aan in een poging een einde te maken aan het geweld. De resolutie eist ontwapening van Hezbollah, terugtrekking van de Israëlische troepen en de installatie van Libanese soldaten en een VN vredesmacht in het zuiden van Libanon. Zowel de Israëlische als de Libanese regering accepteren de resolutie binnen enkele dagen. De oorlog, die iets meer dan een maand geduurd had, bracht enorme schade toe aan de Libanese infrastructuur en kostte meer dan levens, voornamelijk onder Libanese burgers. Het conflict zette de oost west verhoudingen wederom op scherp en leverde een nieuwe deuk op in het imago van Israël. 14

15 1.2 Geschiedenis van de PLO Yasir Arafat s moment of victory and moment of surrender were one and the same as he shook hands with Israeli Prime Minister Yitzhak Rabin on September 13, Standing on the White House lawn in Washington, D.C., the PLO leader accepted peace with Israel almost forty years after his organisation began its struggle to destroy that state. (Rubin, 1994: x) In 1964 werd in Oost-Jeruzalem onder toeziend oog van de Egyptische president Nasser en de Arabische Liga de Palestine Liberation Organisation (PLO) opgericht, als de enige legitieme vertegenwoordiging van het Palestijnse volk. De leiding kwam in handen van Shuqayri, een protégé van Nasser. Een paar jaar eerder had een andere leider binnen de Palestijnse beweging, Yasser Arafat, zijn eigen groepering opgericht in Kuweit. Deze militante groepering, Fatah, combineerde antizionisme met marxisme en stelde dat de Joden geen natie vormden en geen recht hadden op het grondgebied Palestina. Arafat ziet niks in de nieuwe PLO, die een samenwerking met de Arabische landen onderschrijft. Hij is voorstander van zelfstandige actie en ziet een guerrillatactiek als de enige optie voor de Palestijnen. Pas dan zullen de Arabische landen hen te hulp schieten, is zijn voorspelling. (Rubin, 1994: 9) Arafat verwierf steeds meer faam in de Arabische wereld met zijn ondergrondse acties in de bezette gebieden. In 1969 was hij in staat het leiderschap van de PLO op te eisen en werd Fatah de dominante stroming binnen de PLO. (Rubin, 1994: 19) Arafat zou tot zijn dood in 2004 het gezicht van de PLO blijven. Vanaf eind jaren zestig begonnen groepen binnen de PLO gebruik te maken van terroristische acties. Voornaamste doelen waren Israëlische burgers en militairen. Het gebruik van deze tactieken was een weloverwogen keuze van de PLO-leiders en geen oncontroleerbare emotionele reactie op de onderdrukking. Deze tactiek bracht grote nadelen met zich mee. Door de jaren heen bleek de macht van de Israëli s maar weinig aangetast en was het tegelijkertijd desastreus voor het imago van de Palestijnen, die nu bekendstonden als kapers en terroristen. (Rubin, 1994: 24, 25) Tot 1971 baseerde de PLO zich in Jordanië, maar als gevolg van een grootschalige internationale vliegtuigkaping sloeg de vlam in de pan. De PLO werd een bedreiging voor het bewind van koning Hussein en na een maand van gewelddadigheden die bekend werd als Black September werd de PLO door het leger verdreven uit Jordanië. (Rubin, 1994: 36) 15

16 De PLO nam haar toevlucht in Libanon en zette het militair en politiek hoofdkwartier op in Beiroet. Het politiek zwakke Libanon bood de PLO een goede uitvalsbasis. In de daarop volgende jaren werden de banden tussen PLO en de Palestijnen aangehaald en werd er een alliantie gesloten met Moskou. (Rubin, 1994: 43) In de periode tussen 1971 en 1974 bereikte de internationale terroristische campagne van de PLO een hoogtepunt. Liquidaties, vliegtuigkapingen en bombrieven volgden elkaar op. (Rubin, 1994: 37) De meest dramatische van deze aanslagen was die op het Israëlische Olympische team in Munchen in Vanaf 1974 was de PLO ook vertegenwoordigd in de Verenigde Naties. Aanvankelijk als observer, maar vanaf 1976 mocht de delegatie deelnemen aan debatten, hoewel zonder stemrecht. Ondertussen baarde de troepenopbouw van de PLO in het zuiden van Libanon Israël grote zorgen. Op 6 juni staken Israëlische troepen de Libanese grens over en trokken in razend tempo op naar Beiroet. De PLO werd verdreven en bleef geïsoleerd en getraumatiseerd achter. Ze zetten een nieuw hoofdkwartier op in Tunis. (Rubin, 1994: 57, 58) Vijf jaar later werd de PLO verrast door de intifada, die de Palestijnse zaak internationaal gezien weer op de kaart zette. De opstand veranderde het imago van de Palestijnen, van terroristen naar slachtoffers. (Rubin, 1994: 86) Hoewel de rol van de PLO in de intifada in eerste instantie beperkt was, wist de organisatie wel mee te liften op het media succes. De opstand luidde ook veranderingen in binnen de PLO. De organisatie realiseerde zich dat de destructie van Israël een dood spoor was en begon open te staan voor een twee staten oplossing, zoals voorgesteld in VN resolutie 181 (die stamde uit 1947). (Rubin, 1994: 98, 99) Het hierop volgende vredesproces onder leiding van de VS duurde van 1988 tot 1990 maar liep op niets uit, onder andere door interne tegenstrijdigheden binnen de PLO. In 1993 lukte het wel een overeenkomst te bereiken en werden de Oslo akkoorden gesloten. De Palestijnen kregen het recht tot zelfbestuur in Gaza en in Jericho op de Westelijke Jordaanoever en de Palestinian Authority werd hiertoe opgericht. De PLO verhuisde naar Ramallah op de Westelijke Jordaanoever en in januari 1996 werd Arafat verkozen tot president. 16

17 De voorwaarden die Israël had gesteld voor het accepteren van een Palestijnse staat waren democratisering en het afzweren van terroristische acties. Er bleven echter gewelddadigheden over en weer plaatsvinden en in 2000 brak een tweede intifada uit. In een poging een oplossing te vinden voor het Palestijns Israëlische conflict ontwikkelden de VS, de EU, de VN en Rusland in 2002 een roadmap for peace. Volgens dit plan moest er een Palestijnse premier gekozen worden om de macht van Arafat in te perken en moesten alle terroristische activiteiten gestaakt worden. Israël stelde hier tegenover dat zij de Palestijnse regering zou accepteren en steunen en dat de nederzettingen politiek gestaakt zou worden. Mahmoud Abbas werd de nieuwe premier van de Palestijnse gebieden, maar de terroristische aanslagen hielden aan. In 2004 overleed Yasser Arafat en Abbas nam zijn rol als leider van de PLO over. Ondertussen won de Islamitische beweging Hamas gestaag steun in de Palestijnse gebieden. In 2005 trok Israël zich terug uit de Gaza strook en werden de Israëlische nederzetting ontruimd. De Palestinian Authority nam de autoriteit in het gebied over. In januari 2006 wint Hamas een absolute meerderheid (76 van de 132 zetels in het Palestijnse parlement) bij de verkiezingen en lijkt het monopolie van de PLO definitief doorbroken. Later dat jaar verklaren Abbas en de Israëlische premier Olmert de roadmap weer op te zullen pakken, maar kort daarop breekt een confrontatie uit tussen Hamas en het Israëlische leger in Gaza. Tegelijkertijd raakt Israël slaags met Hezbollah in Libanon en begint een nieuwe spiraal van geweld. 1.3 Hezbollah De sjiieten waren eeuwenlang een achtergestelde en arme minderheid in Libanon. Hun basis lag in het zuiden van het land en hoewel Beiroet meedeed met de vaart der volkeren en zelf een mondaine badplaats werd, bleef het sji itische zuiden onderontwikkeld en agrarisch. Naarmate de invloed van de PLO in het zuiden van Libanon groter werd de plaatselijke bevolking steeds meer het slachtoffer van diens strijd met Israël. De Iraanse revolutie van 1979 gaf sjiieten in de hele wereld een impuls om zich te emanciperen en vond ook in Libanon weerklank. Wanneer Israël in 1982 de PLO uit het zuiden verdrijft zijn de sji itische bewoners aanvankelijk blij met de nieuwe situatie. De dominantie van de PLO voelde als een bezetting. Maar als snel slaat de vreugde om in haat wanneer ook Israël zich 17

18 als een bezetter gaat gedragen en de bevolking tot collaboratie probeert te dwingen. Veel sjiieten waren naar Beiroet gevlucht en realiseerden zich dat ze zouden moeten vechten om hun land te behouden. De Palestijnse ervaringen leerden dit. Wat begon als een kleine groep activisten groeide gestaag. Er werd een officiële verzetsbeweging opgericht, de Lebanese National Resistance (LNR), die gedomineerd werd door AMAL een bestaande sji itische militie uit het zuiden. De verzetsbeweging noemt zichzelf vanaf 1985 Hezbollah, de partij van God. Het doel van de beweging is het verdrijven van Israël en andere westerse invloeden uit Libanon. (Jaber, 1997: 20) Zoals de naam al doet vermoeden is de grondslag Islamitisch. Hezbollah wordt aanvankelijk alleen door Iran gesteund, later ook door Syrië. Het belangrijkste en vernieuwende wapen van Hezbollah zijn zelfmoordaanslagen. Jonge sji itische mannen rijden in auto s gevuld met explosieven in op Israëlische wachtposten of tanks en stierven als menselijke bommen. Deze tactiek was nog nooit eerder toegepast en leverde veel publiciteit op. (Jaber, 1997: 22) In de tweede helft van de jaren `80 wordt de invloed van Hezbollah duidelijk voelbaar in het zuiden van Libanon. Strenge Islamitische regels worden toegepast, alcohol wordt verboden evenals koffiehuizen en de voorheen levendige badplaatsen zijn nu uitgestorven. De regio lijdt onder de strenge regels en de isolatie, in feite is het een oorlogsgebied geworden. In 1988 breekt er daadwerkelijk oorlog uit tussen het door Syrië gesteunde AMAL en Hezbollah. De inzet is controle over Zuid-Libanon en Hezbollah komt als winnaar uit strijd. De beweging was nu sterker en had aan respect gewonnen onder de lokale bevolking. Wanneer in 1992 de leider van Hezbollah, Abbas Musawi, door Israël geliquideerd wordt, neemt Sayyed Hassan Nasralllah zijn rol over. Hezbollah hecht veel belang aan haar imago en kent het belang van publiciteit. Na eerder een radiostation te hebben opgericht volgt in 1989 een televisiezender, Al- Manar (het baken). (Jaber, 1997: 42) Israël en de VS zien Hezbollah als een puur terroristische organisatie en de EU beschouwt delen van de beweging als terroristisch. Toen Israël zich in 2000 daadwerkelijk terugtrok uit Libanon zag Hezbollah dit als een overwinning. De beweging bleef echter wel doorgaan met het uitvoeren van guerrilla-acties, nu gericht tegen het noorden van Israël. Hezbollah geeft als reden hiervoor het feit dat er nog steeds leden van hun organisatie in Israëlische 18

19 gevangenissen zitten. In 2004 wordt door de VN een resolutie aangenomen die de eist dat de beweging de wapens neerlegt, maar deze ontwapening wordt niet uitgevoerd. In 2006 ontvoert Hezbollah twee Israëlische soldaten. Het doel is de soldaten te ruilen tegen medestrijders die gevangenzitten in Israël. Israël slaat hard terug en valt Libanon binnen om een einde te maken aan de machtspositie van Hezbollah. Na een maand strijd neemt de VN een resolutie aan die de terugtrekking van Israël en de ontwapening van Hezbollah eist. De resolutie wordt geaccepteerd maar het is de vraag of de zwakke regering van Libanon de ontwapening van Hezbollah kan afdwingen. 19

20 2.1 Theorie Framing Het concept van frame -analyse werd in 1974 door Goffman geïntroduceerd. Hij stelt dat mensen bij de interpretatie van de wereld rond hen gebruik maken van een framework of een interpretatieschema. De manier waarop een onderwerp wordt voorgesteld, zorgt er vaak voor dat latere verhalen over datzelfde onderwerp in dezelfde lijn geïnterpreteerd zullen worden als het eerste verhaal. Hierdoor worden bepaalde aspecten meer of minder geaccentueerd. Tijdens het leven accumuleert iedereen informatie en bijhorende beelden. Deze worden een deel van het interpretatieve kader en worden gebruikt om de nieuwe informatie te kaderen (Graber, 1995: ). Het concept framing speelt een rol binnen verschillende theoretische vakgebieden en dit leidt tot verschillende definities. Wat al deze definities gemeen hebben is dat gesteld wordt dat frames een aspect benadrukken boven de ander en zo de afzender helpen een gebeurtenis in te pakken en de ontvanger helpen deze te begrijpen en interpreteren. Binnen het vakgebied van de communicatie wetenschappen stelt de Vreese dat framing nauw verbonden is met het vermogen van nieuws om invalshoeken te bieden, beelden te scheppen en bepaalde issues te benadrukken. (Lippman, 1922, de Vreese red.) Op deze manier spelen de media een aanzienlijke rol bij het doorgeven en weergeven van informatie aan het publiek en wordt framing een packaging tool : Frames can define problems, diagnose causes, make moral judgments [and] suggest remedies. (Entman, 1993, McQuail 2000: 343 red.) De gebeurtenissen die door de media worden beschreven, en de invalshoeken van waaruit deze verhalen verteld worden, zijn nooit een weergave van alle mogelijke gebeurtenissen of van alle mogelijke invalshoeken. Gebeurtenissen als zodanig hebben geen intrinsieke waarde. Slechts wanneer ze ingepakt worden in een betekenisvol kader kunnen ze worden georganiseerd en kunnen er coherente interpretaties worden gemaakt. (de Vreese 2003: 5, Gamson, 1989: 157). Dit geldt voor journalisten die keuzes moeten maken wat betreft de informatie die ze weergeven en hoe ze die organiseren en in beeld brengen. Op zich is dit geen probleem. Journalisten moeten beslissingen maken over welke informatie naar voren gebracht wordt en hoe en tegelijkertijd heeft iedereen kaders nodig om de wereld om ons heen te begrijpen en te plaatsen. Maar het consequent framen van nieuws kan een sterk middel zijn om nieuws te sturen. Verschillende 20

21 wetenschappers stellen zelfs dat de organisatie of structuur van informatie, het frame van een nieuwsbericht, even belangrijk is als de inhoud. (Kennamer, 1992: 6, Cerulo, 1998: 22) Als we aannemen dat de media de voornaamste bron van informatie vormen, kunnen we stellen dat het framen van gebeurtenissen een manipulatieve werking kan hebben die meningen kan vormen en veranderen. (de Vreese, 2003: 24) 1.2 Generic vs. Issue specific frames Omdat verschillende takken van wetenschap zich bezig hebben gehouden met frames, is er een groot aantal frames gedefinieerd die kunnen worden toegepast op verschillende onderwerpen. De Vreese (2005) stelt een onderscheid voor tussen generic (algemene) frames en issue-specific frames die gericht zijn op specifieke gebeurtenissen of teksten. Generic frames overstijgen de thematiek van het bestudeerde onderwerp en kunnen op verschillende gebieden geïdentificeerd worden. Het conflict frame is een voorbeeld van een dergelijk frame. (de Vreese, 2005: 54) Een issue specifieke aanpak geeft de mogelijkheid diep in te gaan op details die speciaal van belang zijn voor het onderwerp dat bestudeerd wordt. Maar dit voordeel brengt ook een nadeel met zich mee, deze gerichte issue aanpak maakt het moeilijk om te generaliseren en theorie te ontwikkelen. Dit maakt onderzoekers kwetsbaar voor het verwijt dat het frame aangepast wordt aan het materiaal van studie en dat op deze manier wel erg makkelijk precies gevonden wordt waarnaar gezocht werd. (de Vreese, 2005: 55) Een voor deze studie relevant voorbeeld van het gebruik van issue specific frames is het onderzoek van Cohen en Wolfsfeld naar framing van de intifada. 1.3 Framing van het Israëlisch-Palestijns conflict Het westers discours over het Midden-Oosten en de islamitische wereld wordt vooral bepaald door dichotomieën: wij versus zij. Dit uitsluitingsmechanisme zorgt voor zelfidentificering: wij zijn wat de ander niet is. Het verschil tussen wij en de ander wordt voornamelijk bepaald door groepsrelaties die zich structureren volgens thema s als ras, religie, afkomst en taal. De wij -groep wordt gevormd door diegenen die allen dezelfde karakteristieken vertonen. Iemand die significant (in de ogen van de wij -groep) verschilt, wordt onderdeel van de grote zij -groep. 21

22 De Europese wij - groep bezit kwaliteiten zoals rationaliteit, vredelievendheid en logica in tegenstelling tot de niet-europese zij -groep die geen van deze deugdzame eigenschappen bezitten (Said, 1981: 2-7). De Arabische wereld wordt in het westers discours ondergebracht in de zij -groep en wordt als islam gelabeld. Dit heeft natuurlijk een identificerende functie voor het Westen: het creëert de basisidee van islam versus het Westen (Said, 1995: 8-12). De beelden van de Palestijnen blijven gefragmenteerd tussen een voorstelling van zowel slachtoffers als schurken, zowel hulpeloze vluchtelingen als gevaarlijke terroristen... (Zaharna, 1995: 46-47). De Palestijnen blijven gecompromitteerd, agressief en anders dan de normale westerlingen. Het beeld van Israël in het Westen is niet veel positiever, maar de identificatie van de westerse kijker met het beeld van de Israëli s verloopt weliswaar vlotter (Said, 2001). Joris Luyendijk verwoordt dit fenomeen in de huidige situatie als volgt: Israël produceert westerse literatuur en films, heeft beroemde klassieke musici, het voetbalt mee in de Champions League en zingt mee bij het Eurovisie Songfestival. Autochtone Nederlanders lijken gewoon meer op Israëliërs dan op Palestijnen, en daardoor komt het Israëlische lijden beter over. (Luyendijk, 2006: 143) Hij haalt een voorbeeld aan van een Palestijnse begrafenis, die ontaardt in een hysterische puinhoop. Voor journalisten is het vrijwel onmogelijk om aan hun westerse publiek over te brengen welk verdriet er schuilt achter deze hectiek. Kwetsbaarheid toon je niet, dus rouwen doen Arabieren thuis. Maar daar staan geen camera s. (Luyendijk, 2006: 144) Ook de christelijke achtergrond van de westerse wereld speelt een rol bij de perceptie van het conflict. Het referentiekader waarbinnen het Palestijns- Israelische conflict geplaatst wordt stamt nog van voor de oprichting van Israël. Het kreeg vorm toen westerse wetenschappers, christelijke pelgrims, missionarissen en reizigers Palestina bezochten in het midden van de negentiende eeuw. Zij brachten hun impressies over aan lezers en religieuze gemeentes in Europa en Amerika. Het beeld dat zij schetsten van Arabieren was bijna zonder uitzondering negatief en neerbuigend, in hun ogen hoorden Arabieren en Moslims immers niet thuis in het heilige land. Een lange voorgeschiedenis van vijandelijkheid tussen het westerse Christendom en de oosterse Islam, met name sinds opkomst van Islam en de kruistochten, stond wederzijds begrip in de weg. 22

23 That Palestine lay in the hands of infidel Muslims horrified many Americans. (Christison, 1997: 47) Voor veel Amerikanen en Europeanen sloot het Zionisme goed aan bij hun christelijke ideeën over wie recht had op het Heilige Land. Omdat het Heilige Land speciale betekenis had voor westerse Christenen, werden Palestijnen voorgesteld als aliens in their own land. (Christison, 1997: 48). 1.4 Methode Al deze factoren hebben al jaren, of zelfs al eeuwen, invloed op de frames die gekozen worden in de berichtgeving over het Israëlisch-Palestijnse conflict. Toch lijkt er iets veranderd te zijn in de afgelopen decennia. Nederland was jarenlang bij uitstek pro-israëlisch. Uit schuldgevoel over de tweede wereldoorlog en uit respect voor het doorzettingsvermogen van de Israëli s. Nederlanders herkenden zichzelf in het kleine, dappere Israël dat zich zo goed wist te verweren tegen die grote en gemene Arabieren. Zo hadden zij zich zelf in de Tachtigjarige oorlog tegen de Spanjaarden verweerd. (Koelewijn, NRC Handelsblad, 5 augustus 2006) Premier van Agt noemde Israël in 1982 nog een broeder in benauwenis en verdedigde de moordpartijen in vluchtelingenkampen Sabra en Shatila voor de Tweede Kamer. Inmiddels schaamt hij zich daar naar eigen zeggen diep voor. (Koelewijn, NRC Handelsblad, 5 augustus 2006) Er lijkt iets veranderd te zijn de laatste jaren. Deze week meldde het onderzoeksbureau TNS NIPO dat 39 porcent van de Nederlanders sinds het conflict tussen Israël en Hezbollah in Libanon negatiever over Israël is gaan denken... In 2003 zei 74 procent van de Nederlanders dat ze Israël als het grootste gevaar voor de wereldvrede zagen. (Koelewijn, NRC Handelsblad, 5 augustus 2006) Israël geniet niet meer de onvoorwaardelijke steun van het westen en dit komt ook tot uiting in de media. Om te toetsen of er werkelijk iets veranderd is in de manier waarop berichtgeving omtrent Israël geframed wordt zijn twee vergelijkbare incidenten nodig, een aan het begin van deze veronderstelde periode van verandering en een in de huidige situatie. De invasie in Libanon in 1982 en 2006 biedt zo n vergelijking. In beide gevallen viel Israël het buurland binnen, naar eigen zeggen om de terroristische bedreiging in het zuiden uit te roeien, met grote internationale ophef tot gevolg. Natuurlijk hebben er tussen de twee cases grote veranderingen plaatsgevonden in de wereld, het einde van de koude oorlog, om maar iets te noemen. Toch zijn er 23