Onderzoek naar diabetes type 1. Op weg naar genezing
|
|
- Geert Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing
2 Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing! Hoe ontstaat diabetes type 1? Hoe voorkomen we het? Hoe genezen we het? Het Diabetes Fonds wil dat deze vragen opgelost worden. Die oplossing begint met goed onderzoek. De afgelopen vijftien jaar is het onderzoek naar diabetes type 1 hard gegaan. Hoe ver is de wetenschap nu eigenlijk? We zetten het in deze brochure op een rij. Diabetes Fonds is hard nodig Dr. Henk-Jan Aanstoot is kinderarts, diabetoloog en werkzaam bij stichting Diabeter: behandel- en expertisecentrum voor kinderen en jongeren met diabetes type 1. Hij is al jaren betrokken bij het Diabetes Fonds. Nu is hij voorzitter van de wetenschappelijke adviesraad van het fonds. Ik heb het Diabetes Fonds zien uitgroeien tot een zeer professionele organisatie die belangrijke mijlpalen in het diabetesonderzoek mogelijk heeft gemaakt. Daarnaast heeft Nederland mede dankzij het Diabetes Fonds nu verschillende toponderzoekers. Daarvan profiteren uiteindelijk de patiënten door tijdige en goede invoering van de nieuwste behandelingen en inzichten. Ik verwacht dat het Diabetes Fonds nog belangrijker zal worden in de komende jaren. De overheid bezuinigt op wetenschappelijk onderzoek en preventie. Dat betekent dat onderzoekers en daardoor dus ook mensen met diabetes nog meer dan voorheen aangewezen zijn op het Diabetes Fonds. 2 3
3 Wat betekent het om diabetes te hebben? Jarenlange diabetes kan gevolgen hebben in het lichaam. Zenuwen en bloedvaten kunnen aangetast raken. Hoe hoger de bloedsuikers, hoe groter de kans op problemen, oftewel complicaties. Bekend zijn bijvoorbeeld slechter zien en minder goed werkende nieren. Wat is diabetes type 1? Mensen met diabetes type 1 horen vaak van hun arts en verpleegkundige hoe belangrijk hun bloedsuiker is. En gezond eten. Daarvoor zijn ze alle dagen bezig met bloedsuiker meten, insuline spuiten en koolhydraten uit voeding tellen. Met daarbij de druk van als ik het niet goed doe, dan word ik misschien blind. Nooit een dagje vrij! Dat geeft een enorme belasting, ook voor een partner, ouders en broers en zussen. Daarom investeert het Diabetes Fonds in onderzoek naar alles wat met diabetes type 1 en 2 te maken heeft. Ons doel is voorkomen en genezen van diabetes, maar ook van de complicaties. En een beter dagelijks leven met diabetes, met minder zorgen. 4 5
4 Ik ben er niet mee geboren en ik ga er ook niet mee dood. Ik vind mezelf absoluut niet zielig omdat ik diabetes heb. Maar ik vind het wel goed als mensen weten dat het niet makkelijk is. Als ik wakker word met een te hoge bloedsuiker, is mijn hele dag verpest. Want ik houd de hele dag hoofdpijn, voel me beroerd en ben doodmoe. Ook moet ik de hele dag opletten dat ik geen hypo of hyper krijg. Dus ja, diabetes is vervelend en kan ook ernstiger zijn dan veel mensen denken. Afgezien van een succesvolle zangcarrière, heeft Anne nóg een droom: de genezing van diabetes type 1. En daar maakt het Diabetes Fonds zich hard voor. Met onderzoek brengen we genezing steeds dichterbij. Annes droom is ons doel! Zangeres Anne Hoogendoorn (23) is ervan overtuigd dat ze de genezing van diabetes type 1 meemaakt. Ze zet zich actief in om geld in te zamelen voor diabetesonderzoek. Ze collecteert jaarlijks en is sinds april 2011 ambassadeur van het Diabetes Fonds. Die realiteit is voor haar geen reden om het podium te mijden. Ik kan én wil me niet laten tegenhouden door diabetes. Ik pak de kansen die ik krijg om te doen wat ik tof vind. En dat is zingen. Bij The Voice of Holland, in de Heineken Music Hall en met mijn band. 6 7
5 Dit doet het Diabetes Fonds aan diabetes type 1 Het Diabetes Fonds is opgericht in 1978 en maakt sindsdien het meeste diabetesonderzoek in Nederland mogelijk. Daarnaast gebruiken we een beperkt deel van onze inkomsten voor voorlichting over diabetes en het werven van meer inkomsten. We hebben al bijna 30 miljoen euro gestoken in onderzoek naar diabetes type 1. Met belangrijke successen en daardoor hoop voor de toekomst! Door de inzet van het Diabetes Fonds weten we nu dat diabetes type 1 ontstaat doordat het eigen afweersysteem de cellen die insuline maken, uitschakelt. We weten ook welk deel van het afweersysteem dat doet. Alle verdere therapieën die ooit bedacht worden, zijn mogelijk dankzij deze ontdekking.... is in de jaren tachtig een stof in verband gebracht met diabetes. Deze stof wordt nu gebruikt in experimenten om diabetes af te remmen. Zo zie je hoe onderzoek naar een klein stofje, jaren later voor doorbraken kan zorgen!... is ook in Nederland transplantatie van cellen die insuline maken (eilandjes van Langerhans) werkelijkheid geworden.... weten we sinds kort precies hóe het afweersysteem de cellen die insuline maken, aanvalt. Daardoor kunnen we nu veel gerichter be han - delingen bedenken om diabetes type 1 bij het begin te stoppen.... kunnen we beter voorspellen wie een grote kans heeft om diabetes type 1 te krijgen. Dat kun je zien aan stoffen in het bloed, gecombineerd met erfelijkheidsonderzoek.... weten we sinds kort dat veel mensen die al jaren diabetes type 1 hebben, nog steeds cellen hebben die insuline kunnen maken. Alleen doen deze cellen het niet. Het is nu de vraag: kunnen we die cellen weer actief maken? Marten Engelse, hoofd van het laboratorium voor Eilandjes Isolatie van het LUMC, onderzoekt hoe deze behandeling verder verbeterd kan worden. Hij legt uit wat eilandjestransplantatie is: We halen eilandjes van Langerhans uit de alvleesklier van orgaandonoren. Die brengen we vervolgens via een soort infuus in bij patiënten. We doen dat momenteel voornamelijk bij patiënten met diabetes type 1 die ook al een niertransplantatie hebben gehad. Want zij gebruiken al medicijnen tegen afstoting van nieuwe cellen. Die medicijnen hebben nogal wat nadelen, tot aan kanker toe. Transplantatie van eilandjes Cellen die insuline aanmaken zitten in de zogeheten eilandjes van Langerhans, in de alvleesklier. Bij mensen met diabetes type 1 werken deze cellen niet meer. We kunnen gezonde cellen die wel insuline maken, inbrengen bij mensen met diabetes. Dat heet eilandjestransplantatie. De transplantatie van cellen die insuline maken, brengt diabetes type 1 weer een stap dichter bij genezing. Eind 2007 heeft de eerste eilandjestransplantatie in Nederland plaatsgevonden, in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Daarom is het zeker geen goed idee om dat nu zomaar bij iedere patiënt te willen doen. Een volgende stap is: onderzoeken welke antiafweermiddelen minder zwaar zijn. Dan kunnen we mensen veel eerder behandelen en zal de transplantatie beter werken. Het Diabetes Fonds is de olie in de raderen van ons onderzoek. Het fonds was onze eerste supporter, ook toen nog niet duidelijk was of het transplantatieprogramma de gewenste resultaten zou opleveren. Zonder hun steun zouden wij ons werk niet kunnen doen. 8 9
6 Diabetes type 1 genezen en voorkomen We hebben twee dingen nodig om diabetes te genezen: 1 2 onderzoek naar het afweersysteem; en onderzoek naar nieuwe cellen die insuline maken. Daarom heeft het Diabetes Fonds in 2008 twee grote samenwerkingsverbanden opgezet. Daarin werken topwetenschappers samen aan precies díe twee onderwerpen. Nog steeds bètacellen, op alle leeftijden De onderzoeken zijn vooraf streng geselecteerd. Internationale experts en mensen met diabetes zelf hebben ze beoordeeld en vonden ze erg goed en kansrijk. Lees hier waar de onderzoekers mee bezig zijn en over hun eerste, verrassende resultaten! Diabetes bij de wortel aanpakken: het afweersysteem In een groot project werken topwetenschappers in Nederland en het buitenland samen, onder leiding van prof. dr. Bart Roep. Zij gebruiken alle kennis over het afweersysteem bij diabetes type 1 van de afgelopen jaren, om te komen tot nieuwe therapieën voor betere behandeling en genezing van diabetes type 1. De onderzoekers zijn nu bezig met een nieuwe celtherapie. Daarbij haalt het team witte bloedcellen uit het bloed van een patiënt. Dat zijn de dirigent - cellen van het afweersysteem. Die bloedcellen behandelen ze dan met vitamine D3 en een milde ontstekingsremmer. Daarbij voeden ze de cellen als het ware opnieuw op om de afweer tegen de bètacellen af te remmen. Die bloedcellen gaan vervolgens weer terug in het lichaam om die belangrijke taak uit te voeren. Daarnaast zoeken de wetenschappers ook uit of de insulineproducerende cellen zelf misschien een rol spelen bij hun eigen vernietiging. Prof. dr. Bart Roep (LUMC): We hebben nu iets hoopvols ontdekt: ook jaren na de diagnose kunnen mensen nog bètacellen hebben die insuline kunnen maken. De cellen zijn alleen niet actief (ze werken niet). Want er zijn ook nog steeds ontstekingen in de eilandjes van Langerhans, dus de aanstichters van diabetes type 1. Het betekent in ieder geval wel dat meer mensen met diabetes type 1 in de toekomst in aanmerking kunnen komen voor genezing, zodra we zover zijn. Ook als iemand al jaren diabetes heeft. We hebben het dan over een therapie die het afweersysteem bijstuurt zodat het de insulineproducerende cellen met rust laat. We hebben wel gezien dat ieder mens met diabetes type 1 anders is: er zaten grote verschillen tussen de vijftig alvleesklieren die we hebben bekeken. De hoeveelheid resterende bètacellen verschilde van 0 tot 60 procent. Dat is een baanbrekende ontdekking! Want eerst dachten we dat kort na de diagnose het afweersysteem bij iedereen vrijwel alle bètacellen vernield had. Diabetes type 1 pakt dus per persoon anders uit. De ziekte is veel gevarieerder dan we altijd denken, wat ook verklaart dat standaard onderzoek op dezelfde manier zulke wisselende resultaten laat zien: bij sommige mensen is 10 11
7 diabetes prima af te remmen en bij anderen werkte het niet. Dat betekent straks dus: behandeling gericht op genezing moet gebeuren op maat per persoon. De keerzijde van deze ontdekking is dat een bepaalde therapie niet bij iedereen hoeft te werken. Om behandelingen op maat te kunnen toepassen, moeten we bij levende mensen meten hoeveel slapende bètacellen ze nog hebben. Dat kunnen we nu nog niet, daarvoor moeten we nieuwe meettechnieken bedenken. Er is dringend meer onderzoek en dus geld nodig om dat uit te werken! Het Diabetes Fonds is belangrijk geweest bij deze doorbraken omdat het al jarenlang flinke investeringen doet in onze onderzoeksgroep, zodat we internationaal met de top mee kunnen doen. Daardoor konden we goed samenwerken, met deze resultaten tot gevolg. En in feite komen de ontdekkingen van nu voort uit het onderzoek waarin de echte oorzaak van diabetes type 1 is gevonden. Dat is destijds ook gefinancierd door het Diabetes Fonds. Nieuwe cellen die insuline maken Niet alle mensen met diabetes type 1 komen in aanmerking voor transplantatie van cellen die insuline maken, de bètacellen. Want er zijn te weinig orgaandonoren. Daarom willen de onderzoekers bekijken hoe ze zelf deze cellen kunnen maken uit andere cellen, zoals stamcellen. Dat gebeurt in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en in het Hubrecht Instituut, een beroemd instituut voor stamcelonderzoek. Onderzoek naar nieuwe cellen en transplantatie zal altijd belangrijk blijven. Ook als we diabetes kunnen genezen door de afweer bij te sturen en slapende bètacellen weer actief te maken. Dan is het juist belangrijk dat we op dat moment ook de techniek hebben om oude, kapotte cellen te vervangen. Niet iedereen zal genoeg eigen bètacellen hebben om insuline te maken
8 Stamcellen dresseren Prof. dr. Eelco de Koning (LUMC en Hubrecht Instituut): Stamcellen zijn cellen die zich kunnen blijven delen. Stamcellen komen overal voor in ons lichaam. De bekendste zijn die uit het beenmerg: dit zijn cellen die voortdurend nieuwe bloedcellen maken. Andere stamcellen maken bijvoorbeeld continu nieuwe huidcellen die de dode cellen (huidschilfers) vervangen. Iedere stamcel heeft een eigen taak in het lichaam. Stamcellen zijn zo interessant omdat we vermoeden dat we sommige van deze cellen in het laboratorium kunnen laten veranderen in cellen die insuline maken. Denk je eens in hoe handig dat kan zijn voor diabetes type 1! Want stamcellen kunnen zich vermenigvuldigen tot grote aantallen. Als dat allemaal lukt, zouden we niet meer afhankelijk zijn van het beperkte aantal orgaandonoren. De wetenschappers doen nu vooral onderzoek met stamcellen in de afvoerbuisjes van de alvleesklier. Van deze cellen wordt aangenomen dat ze tot insulineproducerende cellen kunnen worden omgevormd. De cellen worden eerst uit de alvleesklier gehaald. Vervolgens wordt in het laboratorium onderzocht hoe ze het beste kunnen worden gekweekt voor het ideale resultaat: precies de juiste hoeveelheid insuline afgeven als reactie op een bepaalde hoeveelheid glucose (bloedsuiker). Hoe lang duurt het nog voordat er nieuwe stamceltherapieën zijn? Dat kan ik niet voorspellen. We moeten eerst heel veel kleine stappen zetten. Maar iedere stap is belangrijk en moet gebeuren om te komen tot betere therapieën. Als we eenmaal cellen hebben die insuline maken, kunnen we ze transplanteren, dus overplaatsen naar iemand met diabetes type 1. Zoals nu ook al gebeurt met de eilandjes van Langerhans van orgaandonoren. Het vervelende is nu nog dat het afweersysteem ook de nieuwe cellen blijft aanvallen. Daarom willen we uiteindelijk een soort verpakking voor de cellen maken. Hierdoor moeten eilandjes beter blijven werken na transplantatie. De verpakking die we proberen te maken, kan eenvoudig worden ingebracht en desnoods ook weer worden weggehaald. Dit is een project waaraan het Diabetes Fonds 1 miljoen euro heeft toegekend. Daarna is het door andere partners uitgebreid tot 11 miljoen! Dankzij de eerste opzet en investering door het Diabetes Fonds kunnen we nu belangrijke stappen zetten op weg naar genezing voor grotere groepen mensen met diabetes
9 Hoe krijg je diabetes type 1? Natuurlijk willen we mensen met diabetes type 1 genezen en beter behandelen. Maar het zou nog beter zijn als minder mensen diabetes krijgen. Daarom willen we precies weten hoe diabetes type 1 ontstaat. Want dan kunnen we het in de toekomst voorkomen. We weten hoe diabetes type 1 begint: het afweersysteem van het eigen lichaam richt zich per ongeluk tegen de cellen die insuline maken. Wat maakt nou dat het afweersysteem zich vergist? Sommige mensen hebben diep verborgen een aanleg om diabetes type 1 te krijgen. Maar of dat ook echt gebeurt, hangt af van toevallige gebeurtenissen, een samenloop van omstandigheden. Zoals misschien bepaalde voeding of een onschuldig virus op een bepaald moment. We willen daar meer over weten, want dan kunnen we de kans verkleinen dat iemand diabetes type 1 krijgt
10 Komt het door een virus? Dr. Barbara Schulte van de Radboud Universiteit Nijmegen doet onderzoek naar het afweersysteem en diabetes: Mogelijk brengt een virus het afweersysteem uit balans, waardoor het zich vergist en diabetes type 1 veroorzaakt. Vooral een bepaalde groep virussen is hierbij verdacht, de zogeheten enterovirussen. Dat zijn virussen die we vooral kennen van buikgriep of verkoudheid. Het hebben van een griepje of verkoudheid is niet erg, maar bij sommige mensen kan dit virus misschien een zetje zijn richting diabetes type 1. We weten niet bij wie dit wel of niet gebeurt, en hoe het virus dit doet weten we ook niet precies. We gaan nu verder uitzoeken hoe deze virussen meespelen in het ontstaan van diabetes. We kijken vooral naar het afweersysteem. Dat heeft een soort dirigent -cellen die een seintje geven wanneer het afweersysteem in actie moet komen tegen schadelijke indringers in het lichaam, zoals een virus. Wij denken dat er iets misgaat wanneer insulineproducerende bètacellen besmet zijn met een enterovirus. De dirigent-cellen vergissen zich. Ze geven dan per ongeluk een seintje om niet alleen het virus maar ook de bètacellen aan te vallen. In ons onderzoek zullen we bètacellen en eilandjes van Langerhans gebruiken die afkomstig zijn van mensen en niet van dieren. Daarmee kunnen we in het laboratorium het lichaam van iemand met diabetes type 1 zo goed mogelijk nadoen. Op deze manier kunnen we kennis opdoen waarmee we daarna makkelijker de vertaalslag kunnen maken naar de patiënt. We willen nieuwe therapieën vinden waarmee we diabetes type 1 kunnen voorkomen. Ouders hoeven zich trouwens geen zorgen te maken wanneer hun kind bijvoorbeeld vaak verkouden is. Kinderen worden vaak ziek en dat kunnen we niet voorkomen. Bovendien zijn deze enterovirussen heel wijdverspreid en komt iedereen er meerdere keren mee in aanraking, terwijl de meeste mensen daarna geen diabetes krijgen. Er zijn overigens zelfs ideeën dat het steeds schoner en hygiënischer leven invloed heeft op ons afweersysteem. We krijgen nu pas op veel latere leeftijd allerlei infecties dan vroeger. Dat speelt misschien ook een rol bij het wel of niet krijgen van bepaalde ziekten. Op dit moment weten we nog niet goed hoe dit in elkaar steekt. Daarom doen we onderzoek! 18 19
11 Er gebeurt nog meer: borstvoeding en koemelkeiwitten Uit eerder onderzoek blijkt dat borstvoeding waarschijnlijk belangrijk is voor een kleinere kans op diabetes type 1. Vooral als de baby daarnaast geen koemelkeiwitten binnenkrijgt. Dat zoekt een grote internationale studie momenteel uit, waarvan het Nederlandse deel is betaald door het Diabetes Fonds. De helft van de baby s in het onderzoek heeft in het eerste jaar alleen borstvoeding gehad en zogeheten hypo-allergene flesvoeding zonder koemelkeiwitten. De andere groep kreeg wel of geen borstvoeding en normale flesvoeding. De kinderen in het onderzoek hebben aanleg om diabetes type 1 te krijgen. Die aanleg is direct na de geboorte met een test vastgesteld. Aanleg voor diabetes type 1 was een voorwaarde om mee te doen aan het onderzoek. Lang niet iedereen met aanleg krijgt diabetes type 1, maar de kans daarop is wel wat groter. In dit onderzoek worden de kinderen tot hun tiende jaar jaarlijks onderzocht op diabetes. Als voeding inderdaad uitmaakt voor de kans op diabetes type 1, kunnen er concrete adviezen komen. Heeft het te maken met je darmen? Uit onderzoek blijkt dat sommige bacteriën in de darm ervoor zorgen dat de darmwand meer stoffen doorlaat dan normaal. Zodat mogelijk bepaalde deeltjes worden doorgelaten die het lichaam aansporen om de cellen die insuline maken, aan te vallen. Wetenschapper dr. Jeroen Visser heeft kort geleden verder uitgezocht hoe de darm stoffen kan doorlaten. Hij kon dat nog niet met mensen onderzoeken. Daarom heeft hij gekeken naar een speciale soort ratten. Die ratten hebben erg veel aanleg om diabetes type 1 te krijgen. We zagen dat voeding inderdaad uitmaakt, in combinatie met de bacteriën in de darmen de darmflora. Ratten die een maand lang antibiotica kregen, hadden de helft minder kans op diabetes. Maar het kon zelfs nog beter: toen we de ratten naast antibiotica ook een speciale voeding gaven, kregen ze helemaal geen diabetes meer! Doordat het speciale dieet de darmwand repareerde, konden er geen extra stoffen meer doorheen. In de speciale voeding voor de ratten zaten geen gluten. Gluten zitten in graan, en dus bijvoorbeeld ook in brood en pap. Toen we ter controle dezelfde voeding gaven maar mét gluten, werd de darmwand weer lek en kregen de ratten wel diabetes. We weten door dit onderzoek dat de darmflora en stoffen in de voeding (zoals gluten) maken hoeveel stoffen de darmwand doorlaat. Wat weer de kans op diabetes type 1 vergroot. In ieder geval bij ratten. Dat is een belangrijke eerste proef geweest. Je kunt nooit zeker weten dat het bij mensen hetzelfde werkt. Daarom moet meer onderzoek gebeuren, ook met mensen. Ik heb al op jonge leeftijd te maken gekregen met diabetes type 1: mijn broer heeft het. Dat had grote impact op ons gezin. Het is de basis van mijn interesse
12 Hoe kunnen mensen met diabetes type 1 nú beter leven? Onderzoek naar genezing van diabetes duurt lang. We komen zeker dichterbij maar weten niet precies wanneer het echt zover is dat iedereen kan genezen. Daarom maakt het Diabetes Fonds ook onderzoek mogelijk dat de gezondheid en het leven van mensen met diabetes type 1 verbetert op korte termijn. Zoals onderzoek naar betere behandeling van de gevolgen van diabetes (complicaties). Maar ook onderzoek naar een beter dagelijks leven met diabetes, en betere zorg. Voorbeelden van resultaten: tieners digitaal behandelen Op de website Suikerplein.nl kunnen pubers met diabetes die behandeld worden bij het Kinderdiabetescentrum Nijmegen met elkaar chatten in een openbaar gedeelte. In een afgeschermd gedeelte kunnen ze persoonlijke vragen stellen en hun bloedsuikerwaardes opsturen naar hun arts of verpleegkundige. zwangerschap en diabetes type 1 Uit dit onderzoek bleek hoe belangrijk het is dat vrouwen met diabetes type 1 hun bloedsuikerspiegel gezond en redelijk in balans houden tijdens de zwangerschap. Voor hun eigen gezondheid maar ook voor de ontwikkeling van de kinderen in hun eerste levensjaren. diabetes type 1 en hersenen Voor het eerst brengt groot onderzoek veranderingen in de hersenen in beeld. Door hoge bloedsuikers raken de kleine bloedvaten beschadigd. Dat merk je bijvoorbeeld aan hoe snel je iets nieuws begrijpt en of je makkelijk verschillende dingen tegelijk kunt doen. Soms is het moeilijker om dingen te onthouden. jongeren voelen zich beter dankzij vragenlijst Jongeren bij het VUmc vullen voorafgaand aan het spreekuur op de computer een korte vragenlijst in over hoe ze zich voelen. Daarmee zijn problemen veel beter bespreekbaar met hun behandelaar. genetisch onderzoek naar type 1 Rotterdamse onderzoekers ontdekten een nieuwe soort diabetes, die lijkt op type 1 maar toch anders in elkaar zit. Mensen die al in de eerste zes maanden van hun leven diabetes kregen, kunnen deze vorm hebben. Zij kunnen beter tabletten gebruiken dan insuline. Lees meer over deze en andere onderzoeken op:
13 Er moet nog veel meer gebeuren Ieder onderzoek is belangrijk, klein of groot. Vergelijk het met een doolhof. Je moet alle doorgangen proberen, voordat je de juiste weg vindt. Maar ook als een gang doodloopt weet je iets belangrijks: dat je die kant dus niet op hoeft te lopen. Zo is het ook met onderzoek. Zelfs wanneer je niet vindt wat je hoopt, is dat belangrijk om te weten. En vaak vind je wel een doorgang, een ontdekking die je weer dichter bij de uitgang brengt. Hier blijft het Diabetes Fonds voor gaan: meer onderzoek naar het ontstaan en verloop van diabetes type 1. Zodat we nog meer aanknopingspunten vinden voor genezing. meer onderzoek naar praktische behandelingen: van theorie naar praktijk. meer onderzoek naar middelen voor een beter leven met diabetes, voor mensen die nu alle dagen moeten omgaan met diabetes. meer onderzoek naar de complicaties van diabetes, dus de lichamelijke gevolgen, zoals schade aan ogen, nieren, hart en bloedvaten, voeten en zenuwen. We zijn voor ons werk afhankelijk van particuliere giften. De kracht zit hem in alle beetjes samen, van donateurs en uit de collecte. We krijgen geen subsidie van de overheid, maar dankzij onze vaste én eenmalige donateurs komen we steeds dichter bij de oplossing van diabetes. Help mee, geef aan onderzoek! We zijn er nog niet, maar we gaan steeds sneller de goede kant op. Help daarom mee als donateur of geef eenmalig. Daarmee maakt u meer onderzoek mogelijk, zodat we nog grotere stappen kunnen zetten richting betere behandeling en genezing van diabetes type 1. Ga naar
14 26 Meer weten? Onderzoeken naar diabetes type 1:
15
Onderzoek naar diabetes type 1. Op weg naar genezing
Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing Onderzoek naar diabetes type 1 Op weg naar genezing! Hoe ontstaat diabetes type 1? Hoe voorkomen we het? Hoe genezen we het? Het Diabetes Fonds wil dat
Nadere informatieWat is diabetes? Informatiebrochure. Wat is diabetes? Items:
I Informatiebrochure Wat is diabetes? Items: Diabetes type 1 Afweersysteem Vingerprikken Insuline injecteren Diabetes type 2 Andere vormen Wat is diabetes? Eilandjes van Langerhans in de Alvleesklier Er
Nadere informatieHoe gaat het in z n werk daar? Wat is er anders dan een gewone poli?
INTERVIEW d.d. 28 december 2009 Coeliakiepoli Op het interview-wenslijstje van Nynke en Zara staat Dr. Luisa Mearin. Zij is kinderarts MDL in het LUMC te Leiden en heeft als eerste met haar collega s in
Nadere informatieDiabetes: zo zit dat. Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes. Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen?
Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden Iedere dag krijgen 200 Nederlanders diabetes Wat is het? Hoe herkent u het? Is het te genezen? Wat is diabetes? Diabetes type 1, diabetes type 2 de
Nadere informatieDiabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden
Diabetes: zo zit dat Veelgestelde vragen en antwoorden 1 op de 3 Neder landers krijgt diabetes -> Wat is het? -> Hoe herken je het? -> Is het te genezen? Wat is diabetes? Diabetes heet ook wel suikerziekte,
Nadere informatieDiabetes kan ook erfelijk zijn: MODY
Diabetes kan ook erfelijk zijn: MODY Verzekeren en erfelijkheid 1 Veel mensen denken dat er maar twee soorten diabetes zijn: diabetes type 1 en 2. Dit klopt niet. Er bestaan ook nog enkele zeldzamere vormen
Nadere informatieP Doe de risicotest P Laat uw bloedsuikerwaarde meten P Lees wat u zelf kunt doen
Diabetes en uw apotheek Als bij u diabetes is vastgesteld, dan kunt u natuurlijk terecht bij uw apotheek. Het apotheekteam zorgt ervoor dat u: Op tijd het juiste medicijn krijgt. Medicijnen krijgt die
Nadere informatieGeef om elkaar, geef om onderzoek
Copy Cliënt Diabetes Fonds Omschrijving brochure Ordernummer 138.00.022 Datum 18 oktober 2011 Geef om elkaar, geef om onderzoek Weetjes, feiten en persoonlijke verhalen over onderzoek naar diabetes
Nadere informatie1 Algemene gegevens. 2 Categorie van het project
1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Ontwikkelen van een eilandjesbron ten behoeve van transplantatie van geëncapsuleerde eilandjes van Langerhans voor behandeling van diabetes 1.2 Looptijd van
Nadere informatieDeze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes
Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je
Nadere informatieDoorbraak in onderzoek naar ME
Doorbraak in onderzoek naar ME Gezaghebbende Amerikaanse overheidsinstanties hebben opnieuw bij MEpatiënten een virus aangetroffen. Al eerder berichtte EenVandaag over de ontdekking van het XMRV-virus
Nadere informatieGenezing van diabetes is mogelijk, dat weten we!
-THEMANUMMER- Onderzoekers Eelco de Koning en Bart Roep Genezing van diabetes is mogelijk, dat weten we! Eelco de Koning en Bart Roep van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) weten het zeker:
Nadere informatieZwangerschapsdiabetes
Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes U bent zwanger en halverwege de zwangerschap krijgt u te horen dat u diabetes heeft. Er komt dan veel op u af. U wilt weten wat zwangerschapsdiabetes precies
Nadere informatieTechnologische ontwikkelingen: belangrijke tussenstap (pompen, sensoren, kunstalvleesklier )
De toekomst van diabetes. Eilandjes- en pancreas, een futuristische kijk Belangen gerelateerd aan deze presentatie Wetenschappelijk coordinator Diabetes Cell Therapy Initiative Consortium (DCTI) waarbij
Nadere informatieGestoorde TGFbèta-BMP signalen bij diabetische hart- en vaatziekten. Beperkte respons op schade na hartinfarct
Gestoorde TGFbèta-BMP signalen bij diabetische hart- en vaatziekten. Beperkte respons op schade na hartinfarct Dr. F.A. van Nieuwenhoven. Duur en kosten: 1 jaar, 45.000. Project nr 2003.11.022 Beter herstellen
Nadere informatieDonor. Inleiding. Hoofdstukken. Wat is een donor?
Donor Inleiding Ik hou mijn spreekbeurt over donor zijn. Omdat ik het heel belangrijk vind dat mensen donor zijn. En ik wil jullie graag vertellen wat donor zijn eigenlijk precies is en waarom iedereen
Nadere informatieSamen komen we verder. Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA
Samen komen we verder Draag bij aan onderzoek naar kanker, steun stichting VUmc CCA Uw bijdrage zorgt voor vooruitgang Juan Garcia, onderzoeker bij VUmc CCA: Ik studeerde geneeskunde omdat ik mensen wilde
Nadere informatieWaarom moet je altijd een dieet volgen?
Nynke en Zara interviewen kinderarts MDL Frank Kneepkens, 22 juni 2009 Waarom moet je altijd een dieet volgen? Onder het genot van een grote zak M&M s, jawel glutenvrij, nemen Nynke en Zara een interview
Nadere informatieADHD: je kunt t niet zien
➂ ADHD: je kunt t niet zien Je ziet het niet aan de buitenkant. Je kunt niet gelijk naar iemand kijken en zeggen: die heeft ADHD. Dat kan een voordeel zijn. Als iemand niet weet dat jij het hebt, dan kunnen
Nadere informatieWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. Wat is dat? Eva van de Sande. Radboud Universiteit Nijmegen
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wat is dat? Eva van de Sande Radboud Universiteit Nijmegen EERST.. WETENSCHAPSQUIZ 1: Hoe komen we dingen te weten? kdsjas Google onderzoek boeken A B C 1: We weten dingen door
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatieHelp, ik heb Type 1 Diabetes!
Help, ik heb Type 1 Diabetes! Handige weetjes en feitjes voor je spreekbeurt over Type 1 Diabetes Een uitgave van: Wat is diabetes? Diabetes is een ziekte. Er is dan een probleem met de insuline in je
Nadere informatieBijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen
Bijlage 4.2.2 Vragenlijst voor stotterende kinderen bussum 2011 Wij wijzen erop dat het gebruik van de bijlagen bedoeld is voor de praktijk van de therapeut die de in het boek Stotteren: van theorie naar
Nadere informatieWat is diabetes Mellitus
Diabetes Mellitus Wat is diabetes Mellitus Bij diabetes kan het lichaam de bloedsuiker niet meer goed houden. Normaal regelt het lichaam de bloedsuikerspiegel heel precies, met het hormoon insuline. Mensen
Nadere informatieTips voor een goede spreekbeurt
Diabetes?! Een spreekbeurt die je alles vertelt over diabetes: Wat is het? Hoe ontstaat het? En vooral ook: Wat betekent het voor jou, je broer, zus, vader of moeder. Tips voor een goede spreekbeurt Vertel
Nadere informatieTweelingen. Wat zijn nou eigenlijk tweelingen? Een groot mysterie
Tweelingen Hier zie je ons met zijn allen, de tweeling was net geboren en mijn moeder en ik waren verkouden dus moesten we van die kapjes op zodat de tweeling niet ziek zou worden. Ik was hier 4 jaar oud.
Nadere informatieDiabetes type 2 en erfelijkheid
Diabetes type 2 en erfelijkheid Diabetes type 2 in uw familie? Wie in uw familie Iedereen kan diabetes type 2 krijgen. Diabetes type 2 wordt ook wel ouderdomsdiabetes (of ouderdomssuiker) genoemd. Dat
Nadere informatieWat iedereen moet weten over diabetes
Wat iedereen moet weten over diabetes In dit boekje leest u wat diabetes is. U leest ook over de oorzaken van diabetes, en wat u kunt doen als u al diabetes hebt. Er zijn steeds meer mensen die diabetes
Nadere informatieDomino-effect. Gevolgen van diabetes
Domino-effect Het gevaar van complicaties is dat ze pas na jaren optreden. Bovendien heeft diabetes een domino-effect. Vanaf dat je één aandoening hebt, zijn deze een trigger voor meerdere aandoeningen.
Nadere informatieDiabetes voorkomen. Adviezen om de kans op diabetes type 2 te verkleinen
Diabetes voorkomen Adviezen om de kans op diabetes type 2 te verkleinen Wat is diabetes? Bij diabetes ( suikerziekte ) kan het lichaam de bloedsuiker niet meer zelf regelen. Dat gebeurt normaal gesproken
Nadere informatieWerkstuk ANW Gentherapie
Werkstuk ANW Gentherapie Werkstuk door een scholier 2605 woorden 27 april 2003 5,8 40 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp dat wij hebben gekozen is: genezen met gentherapie. Wij hebben voor
Nadere informatieDiabetes en zwangerschap
Diabetes en zwangerschap Inhoudsopgave In het kort Wat is diabetes? Vormen van diabetes Diabetes type 1 Diabetes type 2 Zwangerschapsdiabetes Onderzoek Glucosedagcurve Glucosetolerantietest HbA1C Behandeling
Nadere informatieDiabetes en mondgezondheid
Diabetes en mondgezondheid Dit doet diabetes met de mond Hebt u suikerziekte? Let dan extra op uw gebit en tandvlees. Mensen met diabetes hebben vaker problemen met hun tanden en tandvlees. Dat kan komen
Nadere informatieDe weg naar een wereld zonder Type 1 Diabetes
De weg naar een wereld zonder Type 1 Diabetes JDRF Bijeenkomst 15 oktober 2013 Circa 500 aanwezigen verlieten geïnformeerd en vol vertrouwen de zaal 15 oktober jl. was de JDRF bijeenkomst De weg naar een
Nadere informatieLAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN
LAAT GRIEP DEZE WINTER IN DE KOU STAAN 10 vragen over griepvaccinatie GRIEPVACCINATIE.BE AGENTSCHAP ZORG & GEZONDHEID 1. Waarom vaccinatie tegen griep? Vaccinatie is de enige manier om je tegen griep en
Nadere informatieDarmkanker. Dit is leukemie
Darmkanker Dit is leukemie Bloed wordt gemaakt in het beenmerg. Beenmerg zit in je botten. In het beenmerg zitten stamcellen. Uit de stamcellen ontstaan bloedcellen. Bloed stroomt door je bloedvaten naar
Nadere informatieGrote sprongen. Samenwerken aan een gezond leven. Naar een toekomst zonder diabetes.
Grote sprongen Samenwerken aan een gezond leven. Naar een toekomst zonder diabetes. Meerjarenvisie Diabetes Fonds 2016-2019 Voorwoord Elke week 1.000 Nederlanders met diabetes erbij, en al 1 op de 16 Nederlanders
Nadere informatieSCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I. Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden.
SCHOOLEDUCATIE DIABETES MELLITUS TYPE I Informatie voor leerkrachten uit onze voorlichtingsavonden. Welkom Een kind met diabetes in de klas/groep Programma Over Diabeter Wat is Diabetes Mellitus type I
Nadere informatieDeze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes. Lekker. en gezond eten met diabetes
Deze brochure is gebaseerd op de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes Lekker en gezond eten met diabetes 3 Gezond eten heeft zin Met diabetes heb je extra veel plezier van gezond eten: je zit lekkerder in je
Nadere informatieAltijd ziek, kan dat niet beter? Zorgpad Immunologie & el TIM studie
Altijd ziek, kan dat niet beter? Zorgpad Immunologie & el TIM studie Dr. Esther de Vries, kinderarts-infectioloog/immunoloog Jeroen Bosch Ziekenhuis, s-hertogenbosch Een verhaal voor kinderen én volwassenen
Nadere informatiehttp://www.bloedsuiker.nl/nieuwsbrief/439/3772/diabetes-de-erfelijkheid-van-diabete...
Page 1 of 5 De erfelijkheid van diabetes type 2 Een samenspel van genen en leefstijlfactoren door Irene Seignette Diabetes type 2 is erfelijk. Maar wat bepaalt nu of iemand daadwerkelijk diabetes type
Nadere informatiediabetes en zwangerschap
diabetes en zwangerschap Inhoud Inleiding 3 1 Wat is diabetes? 3 2 Vormen van diabetes 3 3 Onderzoek 4 4 Behandeling 5 5 Zwangerschap 5 6 Wat betekent diabetes voor uw baby? 6 7 De bevalling 7 8 Na de
Nadere informatieWanneer je kind MODY 2 heeft
Wanneer je kind MODY 2 heeft Informatie voor ouders Verzekeren en erfelijkheid 1 Wanneer je kind de diagnose MODY 2 krijgt In het diabetescentrum of het ziekenhuis is verteld dat je kind MODY 2 heeft.
Nadere informatieHoe lang en hoe vaak op een dag krijgt u de antibiotica?
Antibiotica Antibiotica Antibiotica zijn medicijnen die worden gebruikt bij infecties die worden veroorzaakt door bacteriën. Deze infecties ontstaan doordat bacteriën het lichaam binnendringen en zich
Nadere informatie1Wat is examenvrees eigenlijk?
8 1Wat is examenvrees eigenlijk? Lars is bang voor spinnen. Toen hij de foto op dit werkboek zag, kreeg hij kippenvel en ging hij anders ademhalen. Toen we Lars vroegen of de spin hem kon bijten, riep
Nadere informatieEen toekomst zonder diabetes. Voor de generaties na u
Een toekomst zonder diabetes Voor de generaties na u Anne: Mijn droom is van diabetes te genezen voordat ik oud ben Anne Hoogendoorn is zangeres en ambassadeur van het Diabetes Fonds. Anne heeft vanaf
Nadere informatieDiabetes en zwangerschap
Verloskunde/Gynaecologie Diabetes en zwangerschap Bij diabetes (suikerziekte) is er te veel suiker (glucose) in uw bloed: de bloedsuikerspiegel is te hoog. Diabetes kan al bestaan voordat u zwanger bent,
Nadere informatieComplicaties van diabetes Welke zijn dat en hoe voorkom je ze?
Complicaties van diabetes Welke zijn dat en hoe voorkom je ze? Wat doet diabetes met bijvoorbeeld: -> Ogen? -> Hart? -> Nieren? Wat is diabetes? Bij diabetes (suikerziekte) kan het lichaam de bloedsuiker
Nadere informatieWerkstuk ANW Leukemie
Werkstuk ANW Leukemie Werkstuk door een scholier 1992 woorden 25 september 2003 5,8 53 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Ik heb van Mnr. Veenema de opdracht gekregen een verslag te maken over een bepaalde
Nadere informatieWelkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten
Welkom op de polikliniek voor kinderen met allergische klachten Albert Schweitzer ziekenhuis augustus 2012 pavo 0916 Inleiding U bent door uw arts verwezen naar de polikliniek voor kinderen met allergische
Nadere informatieGemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A
Gemaakt door: Gerdy Castelein en Anne Griet Adema Klas: 4A 1 -Voorkant -inhoudsopgave - Uitwerking deelvragen: - Wat is borstkanker? - Hoe ontdek je borstkanker? - Als je erachter komt, wat gebeurt er
Nadere informatieOnbekende ziekte in top-3 doodsoorzaken bij kinderen in Nederland
PERSBERICHT Onbekende ziekte in top-3 doodsoorzaken bij kinderen in Nederland Metakids trekt aan de bel over hoge kindersterfte door metabole ziekten Amsterdam, 31 januari 2017 Metabole ziekten zijn een
Nadere informatieAlgemeen Bloedtransfusie voor kinderen
Algemeen Bloedtransfusie voor kinderen In deze folder vertellen we je wat een bloedtransfusie is en waarom het gegeven wordt. Wat is bloedtransfusie? Bloedtransfusie betekent dat je bloed krijgt toegediend.
Nadere informatieBesmetting met HIV Inleiding Wat is HIV Wat is AIDS
Besmetting met HIV Inleiding Door een ongeluk, waarbij u mogelijk in contact bent gekomen met het bloed van iemand met HIV of AIDS, loopt u kans om met HIV besmet te raken. Juist bij een ongeluk gaat alles
Nadere informatieMedischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon
Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie
Nadere informatieDe ziekte van Wilson voor jongeren
De ziekte van Wilson voor jongeren 1 / 23 Waarom heeft het zo'n rare naam? Omdat de doktor die de ziekte voor het eerst herkende in 1905 Wilson heette. VRAAG : What did these people discover? ANTWOORD
Nadere informatieBloedvergiftiging (sepsis)
Bloedvergiftiging (sepsis) Albert Schweitzer ziekenhuis december 2014 pavo 0661 Inleiding De arts heeft u verteld dat u of uw familielid een bloedvergiftiging heeft. Een bloedvergiftiging wordt meestal
Nadere informatieKinderen uit familiehuwelijken
Een gezonde baby Kinderen uit familiehuwelijken De geboorte van je baby is een van de mooiste momenten in je leven. Negen maanden lang kijk je er naar uit. Natuurlijk hoop je dat je kind gezond is. Gelukkig
Nadere informatieMeer weten? Ga naar www.donorvoorlichting.nl.
Vraag 1 Wat is doneren? Doneren betekent geven of schenken. Iemand die orgaan- of weefseldonor is, geeft na zijn dood zijn organen of weefsels weg voor transplantatie. Dit heet donatie. Bekijk het filmfragment
Nadere informatieBesmettelijke hersenaandoeningen
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Moeten we ons zorgen maken over een huntingtine-invasie? Goed lab
Nadere informatieWat is diabetes? Type 2 diabetes : gevolgen
1 Wat is diabetes? Type 2 diabetes : gevolgen Nu u weet dat u aan diabetes lijdt, moet u zich plots geen grote zorgen maken. Waarschijnlijk lijdt u al gedurende lange tijd aan diabetes, mogelijks gedurende
Nadere informatieTips voor een goede spreekbeurt
Diabetes?! Een spreekbeurt die je alles vertelt over diabetes: Wat is het? Hoe ontstaat het? En vooral ook: Wat betekent het voor jou, je broer, zus, vader of moeder. Tips voor een goede spreekbeurt Vertel
Nadere informatieDiabetes en zwangerschap
Afdeling: Onderwerp: Gynaecologie 1 In het kort Bij diabetes (suikerziekte) is er te veel suiker (glucose) in uw bloed: de bloedsuikerspiegel is te hoog. Diabetes kan al bestaan voordat u zwanger bent,
Nadere informatieVragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden
Verslag Studenten Evaluatie Videoproject Door Tonny Mulder, a.b.mulder@uva.nl, 26 sept 213 De studenten van de opleidingen Biologie, Biomedische Wetenschappen en Psychobiologie krijgen in het 1 ste jaar
Nadere informatieDiabetes en zwangerschap
Gynaecologie Diabetes en zwangerschap www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is diabetes?... 3 Vormen van diabetes... 4 Diabetes type 1... 4 Diabetes type 2... 4 Zwangerschapsdiabetes... 4 Onderzoek...
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie PATIËNTENVOORLICHTING
NVOG Nederlandse Vereniging voor PATIËNTENVOORLICHTING Diabetes en Zwangerschap No 16 2004 NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging voor (NVOG)
Nadere informatieJohannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons
Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps
Nadere informatieZiekteverwekkende micro-organismen dringen via lichaamsopeningen het lichaam binnen:
IMMUNITEIT 1 Immuniteit Het lichaam van mens en dier wordt constant belaagd door organismen die het lichaam ziek kunnen maken. Veel van deze ziekteverwekkers zijn erg klein, zoals virussen en bacteriën.
Nadere informatiePatiënteninformatie locatie Blaricum. Diabetes mellitus bij kinderwens. Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes
Patiënteninformatie locatie Blaricum Diabetes mellitus bij kinderwens Informatie over erfelijkheid en zwangerschap bij diabetes Inhoudsopgave Bladzijde Welke soorten diabetes zijn er? 4 Is diabetes erfelijk?
Nadere informatieInterne Geneeskunde Nefrologie. Informatie over afstoting na niertransplantatie
Interne Geneeskunde Nefrologie Informatie over afstoting na niertransplantatie Interne Geneeskunde Nefrologie Wat is afstoting na niertransplantatie? U krijgt medicijnen om afstoting van uw transplantatienier
Nadere informatieDONOR IN HART EN NIEREN
DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz blz donor in hart en nieren Module 2 DONOR IN HART EN NIEREN vmbo MODULE: blz Lessen over orgaandonatie Dit boekje gaat over orgaandonatie Donororganen en donorweefsels
Nadere informatieWanneer je kind MODY 1 heeft
Wanneer je kind MODY 1 heeft Informatie voor ouders Verzekeren en erfelijkheid 1 Wanneer je kind de diagnose MODY 1 krijgt In het diabetescentrum of het ziekenhuis is verteld dat je kind MODY 1 heeft.
Nadere informatieMet Diabetes op de Kinderafdeling van het IJsselland Ziekenhuis. Kinderafdeling IJsselland Ziekenhuis
Met Diabetes op de Kinderafdeling van het IJsselland Ziekenhuis Kinderafdeling IJsselland Ziekenhuis Inhoudsopgave Pagina 1. Behandeling 2 2. Eten en koolhydraten tellen 4 3. Naar huis en dan? 6 4. De
Nadere informatieE.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7
E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....
Nadere informatieOLVG, locatie Oost diabetes en zwangerschap
OLVG, locatie Oost diabetes en zwangerschap Wat is diabetes?... 2 Vormen van diabetes... 2 Diabetes type 1... 2 Diabetes type 2... 2 Onderzoek... 2 Glucosedagcurve... 3 HbA1C... 3 Behandeling... 3 Zwangerschap...
Nadere informatieGRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen
GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.
Nadere informatieHEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN
E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te
Nadere informatiedat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.
Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.
Nadere informatieVetverbranding in de hersenen?
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Kan een synthetische olie helpen om de hersenen van voedsel te voorzien
Nadere informatieBijvoeding. Gezond aan de slag met de eerste hapjes. Eigenwijs in Voeding en Gezondheid. www.groenevrouw.nl
De Groene Vrouw Eigenwijs in Voeding en Gezondheid www.groenevrouw.nl Bijvoeding Gezond aan de slag met de eerste hapjes Wanneer starten? Wat geef ik? Voeren of zelf eten? Alle antwoorden! 1 Inhoud 2 Inhoud
Nadere informatieE-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!
Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde
Nadere informatieVerzekeringen & erfelijkheid
Verzekeringen & erfelijkheid U wilt een levens- of arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluiten? Hier vindt u de www.bpv.nl antwoorden op veelgestelde vragen over erfelijkheid en het aanvragen van een verzekering.
Nadere informatieDiabetes mellitus. De behandeling van diabetes mellitus
Diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een ziekte van de stofwisseling; hierbij zit er te veel glucose in het bloed Dat kan twee oorzaken hebben: bil type 1 diabetes maakt het lichaam niet
Nadere informatieVeelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie
NIEUWE PERSPECTIEVEN Veelbelovend onderzoek van de afdeling Hematologie De diagnose leukemie, lymfklierkanker of multipel myeloom heeft een enorme impact op het leven van patiënten en hun omgeving. Vaak
Nadere informatieKanker. Inleiding. 1. Wat is kanker eigenlijk? 2. Verschillende soorten kanker
Kanker Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over kanker patiënten. Ik hou mijn spreekbeurt hier over omdat er veel kinderen zijn die niet precies weten wat kanker nou eigenlijk is en omdat kanker heel veel
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieFiche 1: chirurgie. Opdracht: Speel een operatie na
Fiche 1: chirurgie Soms is het nodig om een tumor weg te halen. Dat gebeurt tijdens een operatie. De dokter die deze operatie uitvoert, heet een chirurg. De dokter haalt de hele tumor, of het grootste
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatieTen slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!
inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt
Nadere informatieMIJN KLEINKIND HEEFT TYPE 1 DIABETES, WAT NU?
MIJN KLEINKIND HEEFT TYPE 1 DIABETES, WAT NU? Inhoudsopgave Wat is Type 1 Diabetes?... p. 6 Wat betekent Type 1 Diabetes in de praktijk?... p. 10 Kan mijn kleinkind dan nog wel langskomen of komen logeren?...
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieBloedtransfusie bij zuigelingen
Bloedtransfusie bij zuigelingen 2 Bloedtransfusie Bloedtransfusie betekent overbrenging van bloed van de ene mens (donor) in de aderen van een ander (ontvanger). Voor een bloedtransfusie wordt niet het
Nadere informatieDe termen HIV, Aids en Seropositief worden nogal eens door elkaar gebruikt. Toch zijn het niet dezelfde dingen.
Spreekbeurt door een scholier 1684 woorden 22 november 2002 7.2 312 keer beoordeeld Vak Nederlands Dit is een condoom, als je die niet gebruikt bij het vrijen kun je seksueel overdraagbare aandoeningen
Nadere informatieMIJN KLEINKIND HEEFT TYPE 1 DIABETES, WAT NU?
MIJN KLEINKIND HEEFT TYPE 1 DIABETES, WAT NU? Inhoudsopgave Wat is Type 1 Diabetes?... p. 6 Wat betekent Type 1 Diabetes in de praktijk?... p. 10 Kan mijn kleinkind dan nog wel langskomen of komen logeren?...
Nadere informatieBehandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie
Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest
Nadere informatieHC zd. 42 nr. 31. dia 1
HC zd. 42 nr. 31 weinig mensen zullen zeggen dat ze leven voor het geld geld maakt niet gelukkig toch zeggen we er graag achteraan: wel handig als je het hebt want waar leef ik voor? een christen mag zeggen:
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieInformatie over Exoom sequencing
Informatie over Exoom sequencing Exoom sequencing is een nieuwe techniek voor erfelijkheidsonderzoek. In deze folder vindt u informatie over dit onderzoek. De volgende onderwerpen komen aan bod: Om de
Nadere informatieDiabetes. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Diabetes Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Diabetes 3 Vormen van diabetes 4 Type1 4 Type2 4 Klachten en symptomen 5 Type1 5 Type2 5 Oorzaken 6 Behandeling
Nadere informatie