!!!!!!!!!!! Lesexpres!Tsjechisch!! basisgrammatica!en!oefeningen!!! Dr.!Bart2Jan!Hommes!!

Transcriptie

1 LesexpresTsjechisch basisgrammaticaenoefeningen Dr.Bart2JanHommes

2 Bart2JanHommes LesexpresTsjechisch Basisgrammaticaenoefeningen 1edruk Fotoopdeomslag Ditboekisuitgegevendoor EssmodPublishing,Delft. ISBN NUR ,EssmodPublishing Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd, opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestanden/ofopenbaargemaaktinenige vormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopieën,opnamenofop enigeanderemanierzondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeuitgever.

3 Voorwoord& JehebtjedusvoorgenomenomTsjechischtelerenenjekeuzeisdaarbijgevallenopdit leerboek.dankjewelvoordiekeuze.vanmijnkanthebikmijnuiterstebestgedaanom hettsjechischzotoegankelijkmogelijkuitteleggen.want,laatikmeteeneerlijkzijn: Tsjechischisgeeneenvoudigetaal.Gelukkighelpthetboekjestapvoorstapdoormiddel vanuitleg,woordenschat,oefeningenenantwoorden.bovendienvindjeuitgebreide ondersteuningopdewebsite MijnbelangstellingvoorhetTsjechischisontstaanindezomervan1995,toenikinPraag studeerde.erwasopdatmomentnaarmijnwetengeennederlandstaliglesmateriaal, waardoorikwasaangewezenopengelstaligeleerboeken.vanafdatmomenthebikme voorgenomeneenleerboekteschrijven.in2014washeteindelijkzover,hetleerboeken deonlinecursustsjechischzagenhetlevenslicht. InhetbijzonderbedankikLucieDobešová.Zijheeftheeftalleconceptteksten,oefeningen enantwoordenuitgebreidgereviewedenverbeterd.dankookaanallestudentenvande onlinecursusdiehebbenbijgedragenindevormvanreviewencorrecties. Jekunthetboekzelfstandiggebruiken,ofincombinatiemetdeonlinecursusop antwoorden,maardanindigitalevorm.opdewebsitekunjedewoordenschaten grammaticaonlineoefenenendeuitspraakbeluisteren.jekuntbovendienmetforumof chatcontactleggenmetdeanderestudentendiezijningeschreven. Ikwensjeveelpleziereninspiratiebijhetbestuderenvanditboek. Dr.Bart2JanHommes Delft,3januari2014 i

4 Inhoudsopgave& Voorwoord...i Les1...1 Inleiding...1 Alfabetenuitspraak...1 Uitspraakenklemtoon...2 Les2...3 Woordenschat...3 Persoonlijkevoornaamwoorden...3 Hetwerkwoord'zijn':být...4 Zelfstandignaamwoord...4 Vraagwoordenkdo?enco?...5 Hetwoordjeto...5 Oefeningen...5 Les3...7 Woordenschat...7 Bijvoeglijknaamwoord...7 Werkwoordentegenwoordigetijd:Groep1en2...8 Hetwerkwoordmít('hebben')...9 Perfectvs.Imperfect...9 Oefeningen...9 Les Woordenschat...12 Korteinleidingnaamvallen...12 Delocatief...13 Voorzetselsnaenvenlocatief...15 Allevoorzetselsvandelocatief...15 Hetwerkwoordstát('staan','kosten')...16 Oefeningen...16 Les Woordenschat...18 Werkwoordentegenwoordigetijd:groep Werkwoordentegenwoordigetijd:groep Ietsoverwoordvolgorde...20 Oefeningen...20 Les Woordenschat...22 Deaccusatief...22 werkwoordenjítenjet...25 Hetwerkwoordjíst(eten)...26 Oefeningen...26 Les Woordenschat...29 Hetwederkerendvoornaamwoordse,si...29 iii

5 Meervoud...30 Tellenvanééntotvier...32 Getalenwerkwoord...33 Oefeningen...33 Les8:Herhaling...35 Woordenschat...35 Oefeningen...36 Les Woordenschat...39 Perfectvs.imperfectwerkwoord...40 Toekomendetijd...42 Oefeningen...44 Les Woordenschat...47 Meeroverdeaccusatief...47 Zelfstandiggebruiktebijvoeglijknaamwoorden...50 Oefeningen...51 Les Woordenschat...52 Verledentijd...52 jsi,jsem,jsmeofjsteopdetweedepositieindezin...54 jítenjetverledentijd...55 Samentrekkingmetseensi...55 Oefeningen...55 Les Woordenschat...59 Degenitief...59 Oefeningen...62 Les Woordenschat...65 Meervoudaccusatief...65 vergrotendeenovertreffendetrap...66 Oefeningen...69 Les Woordenschat...72 Hetbezittelijkvoornaamwoord...72 Genitiefmeervoud...74 Aanwijzendevoornaamwoorden...75 Oefeningen...76 Les Woordenschat...79 Getallen...79 Oefeningen...82 Les16:Herhaling...85 iv

6 Woordenschat...85 Oefeningen...85 Les Woordenschat...88 Dedatief...88 Oefeningen...90 Les Woordenschat...93 Rangtelwoorden...93 Klokkijken...94 Oefeningen...96 Les Woordenschat...98 Modalehulpwerkwoorden...98 Oefeningen Les Woordenschat Meerdatief Oefeningen Les Woordenschat Vervolggenitief Bijvoeglijknaamwoordlocatief Oefeningen Les Woordenschat Dedatum Bezittelijkvoornaamwoordmeervoud Oefeningen Les Woordenschat Deinstrumentalis Oefeningen Les24:Herhaling Woordenschat Oefeningen Les Woordenschat Bijwoorden Oefeningen Les Woordenschat Meerinstrumentalis v

7 kam,kde,odkud+antwoordenmetvoorzetsels Oefeningen Les Woordenschat Devocatief Gebiedendewijs Oefeningen Les Woordenschat Bijzinnenmetže Bijzinnenmetaby Hetwoordjekterýenbijvoeglijkebijzinnen Oefeningen Les Woordenschat Devoorwaardelijkewijs Ireëleenhypothetischecondities:kdyby+verledentijd Reëleconditiesmetjestli Vragenindeindirecteredemetjestli Oefeningen Les Woordenschat voegwoordenentijdsafhankelijkheid Oefeningen Antwoordenopdeoefeningen vi

8 Les&1& Inleiding& Tsjechischiseenmooie,maarmoeilijketaalomteleren.DetaalbehoorttotdeSlavische talenendateertuitdeelfdeeeuw.belangrijkkenmerkis,datwoordenwordenveranderd metvoorvoegselsenachtervoegselsalnaargelangderolindezin.inhetnederlands lossenweditveelvakeropmetlossewoorden,voorzetselsendeplaatsvaneenwoordin dezin.eenvoorbeeldvaneenachtervoegsel:eenhoteliseen'hotel'.gaje'ikbenineen hotel',danzegjejsemvhotelu.voorbeeldvaneenvoorvoegsel:jdubetekent'ikga'.alsje půervoorplakt,krijgjehetwoordpůjdu,wat'ikzalgaan'betekent. Belangrijksteeigenschappenvandetaal: Elkzelfstandignaamwoordismannelijk,vrouwelijkofonzijdig Erzijnzevennaamvallendieelkeigenuitgangengevenaanwoorden Erzijnwerkwoordgroependieverschillendvervoegdworden HetalfabetisLatijns(zoalshetNederlands)maarkentveelaccenten Deuitspraakkomtredelijkovereenmetdatwatisgeschreven Alfabet&en&uitspraak& Zoalsgezegd,hetTsjechischgebruikthetonsbekendealfabet,aangevuldmetlettersdie eenbijzonderaccentkrijgen.latenwemaareenvoudigbeginnenmetdelettersdiewe kennen.deuitspraakkomtmeestalgrofwegovereenmethetnederlands.alsdatnietzois, danhebikindekolom'nl'denederlandseuitspraaktoegevoegd. voorbeeld nl voorbeeld nl a vlak (trein) n nový (nieuw) b banka (bank) o rodina (familie) 'oh' c ovoce (fruit) 'ts' p pravda (waarheid) d dobrý (goed) q quasi (quasi) e pes (hond) r rohlík (broodje) f fakulta (faculteit) s slovo (woord) g garáž (garage) 'k' t tam (daar) h hotel (hotel) u ulice (straat) 'oe' i list (blad) 'ie' v pivo (bier) 'w' j jídlo (eten) w idem als v k kapr (karper) x taxík (taxi) l léto (zomer) y myslím (ik denk) 'i' m matka (moeder) z zelený (groen) 1

9 DaarnaastheefthetTsjechischeenaantalextramedeklinkersmeteen'omgekeerddakje' erop.ditomgekeerddakjeopdemedeklinkernoemjeeenháček.bijde'd'ende't'wordt inplaatsvanditdakjeeenaccentachterdelettergeplaatst.deřisletterlijkdetongbreker vanhetgezelschap.eenoverzicht: voorbeeld nl voorbeeld nl č čokoláda (chocolade) 'tsj' š šest (zes) 'sj' d' lod' (boot) 'dj' t' chut' (smaak) 'tj' ň oheň (vuur) 'nj' ž žena (vrouw) 'zj' ř kouřit (roken) 'rzj' Danovernaardeklinkers.HetTsjechischheeftkorteenlangeklinkers.Delangeklinkers krijgeneenaccentdataangeeftdatdeklanklangeraangehoudenmoetworden.andere accentenopklinkersveranderenookdeklankvandemedeklinkerervoor.inde voorbeeldenhieronder:pětspreekjedusuitals'pjet'ennáměstíals'naahmjestjie'.de TsjechischeouisdeNederlandse'oo'van'rook'.Hieronderhetoverzicht. voorbeeld nl voorbeeld nl á malá (klein) 'aah' ů dům (huis) 'oeoeh' é velké (groot) 'eeh' ý sýr (kaas) 'ieieh' ě pět (vijf) 'je' ou kouřit (roken) 'oo' í náměstí (plein) 'jieh' au auto (auto) 'au' ó móda (mode) 'oh' ú únor (februari) oe Uitspraak&en&klemtoon& Deuitspraakisgelukkigvrijrechttoerechtaan.Alsjebovenstaandeletterskunt uitspreken,kunjeelkwoorduitspreken.elkwoordspreekjeprecieszouitalsdatjehet schrijft.hetisdusnietzoalsinhetnederlands,datde'o'in'rok'anderswordt uitgesprokendanin'roken'.ommaarwattenoemen.deuitspraakis1:1methoejehet schrijft. Verderishetookhandigtewetendatdeklemtoonopeenwoordinhetalgemeenopde eerstelettergreepvalt.watuitzonderingendaargelaten.dieeerstelettergreepgeefjedus nadruk.datisookandersdaninhetnederlands,waarbijbijvoorbeelddeklemtoonin 'beloven'opdetweedelettergreepvaltenbij'padvinder'opdeeerste.inhettsjechischis deregel:klemtoonopdeeerstelettergreep. 2

10 Les&2& Woordenschat& dobrý večer goedenavond matka f de moeder stůl mi de tafel na shledanou tot ziens studentka f de studente zahrádka f de tuin žena f pivo n dobré ráno auto n dítě n káva f ahoj de vrouw het bier goedemorgen de auto het kind de koffie hallo Jak se máš? Hoe gaat het? město n kniha f čaj mi dobrý den Mám se dobře. de stad het boek de thee goedendag Het gaat goed. hasič ma být škola f Čech ma pekař ma dívka f profesor ma tady bw řezník ma židle f otec ma student ma tam bw de brandweerman zijn (ww) de school de Tsjech de bakker het meisje de professor hier de slager de stoel de vader de student daar den mi počítač mi co? kočka f květina f večer mi to bw kdo? most mi dveře f, pl lekce f ten myš f de dag de computer wat? de kat de bloem de avond het wie? de brug de deur de les deze, dit, het (mannelijk) de muis muž ma de man doma bw thuis okno n het raam mléko n de melk křeslo n de fauteuil cvičení n de oefening tamten die, dat (mannelijk) ma = mannelijk levend zelfst.nw., mi = mannelijk niet levend, f = vrouwelijk, n = onzijdig, pl = altijd meervoud, bw = bijwoord Persoonlijke&voornaamwoorden& Mooizo,jehebtdewegnaarles2gevondenNadezeleszuljealmeteeninstaatzijnheel simpelezinnentemakeninhettsjechisch.zinnenmeteenpersoonlijkvoornaamwoord, eenwerkwoordeneenzelfstandignaamwoorderin. Latenwebeginnenmetwatpersoonlijkevoornaamwoorden.Persoonlijke voornaamwoordenzijnwoordenals'ik','jij','hij','zij','het','jullie',etcetera.onderstaand ziejedetsjechischevertalingvandezewoorden: Persoonlijk voornaamwoord persoon enkelvoud meervoud 1e persoon já ik my wij 2e persoon ty jij vy jullie 3e persoon, mannelijk on hij oni zij 3e persoon, vrouwelijk ona zij ony zij 3e persoon, onzijdig ono het ona zij 3

11 De2epersoonenkelvoudtygebruikjealleenbijpersonendiejegoedkent,zoalsfamilieen vrienden,kinderenenhuisdieren.gebruikde2epersoonmeervoudvy,alsjeiemand aanspreektdiejenietkent(hetnederlandse'u')ofbijmeerderepersonen(het Nederlandse'jullie'). Het&werkwoord&'zijn':&být& Ineenziniseenwerkwoordnodig.Latenwebeginnenmeteenvertalingvanhet werkwoord'zijn',inhettsjechisch:být.zoalsinveeltalenisditeenonregelmatig werkwoord.devervoegingvanbýtbijdeverschillendepersoonlijkevoornaamwoordenis alsvolgt: het werkwoord 'zijn': být persoon enkelvoud meervoud 1e persoon já jsem ik ben my jsme wij zijn 2e persoon ty jsi jij bent vy jste jullie zijn 3e persoon on, ona, ono je hij, zij, het is oni, ony, ona jsou zij zijn Enhieronderdeontkennendevormvanhetwerkwoord'zijn':nebýt.Hetwordtgevormd dooroveralnevoortezetten.deenigeuitzonderingisde3epersoonenkelvoud:není: de ontkenning van 'zijn': nebýt persoon enkelvoud meervoud 1e persoon já nejsem ik ben niet my nejsme wij zijn niet 2e persoon ty nejsi jij bent niet vy nejste jullie zijn niet 3e persoon on, ona, ono není hij, zij, het is niet oni, ony, ona nejsou zij zijn niet Zelfstandig&naamwoord& Zelfstandigenaamwoordenzijnwoordenomdingenmeeaanteduiden.Hetzijnwoorden als'huis','stad','fiets','student',etcetera.vaakkunjeereenbepaaldlidwoord'de'of'het' voorzetten,zoalsin:'deauto','hethuis',etcetera. HetTsjechischkentookzelfstandignaamwoorden.Zezijningedeeldinmannelijke, vrouwelijkeenonzijdigewoorden.jekuntereventueelhetaanwijzendvoornaamwoord: ten(mannelijk),ta(vrouwelijk)ofto(onzijdig)voorzetten.ditwoordjekomtongeveer overeenmethetnederlandse'het'of'dit',maarhetismeestalnietnodigdittegebruiken: Tsjechisch Nederlands geslacht ten muž de man mannelijk ten kamarád de vriend mannelijk ta žena de vrouw vrouwelijk ta kamarádka de vriendin vrouwelijk to auto de auto onzijdig to město de stad onzijdig 4

12 HetisoverigenszekernietgebruikelijkominhetTsjechischlidwoordentegebruiken.Dus Studentjedoma.betekent:'Destudentisthuis.'enJájsemstudent.betekent'Ikbeneen student.' Jekunthetgeslachtvaneenzelfstandignaamwoordinhetalgemeenafleidenvande laatstelettervanhetwoord.hiervoorgeldendevolgenderegels: Zelfstandignaamwoordeneindigendop2oen2ízijnonzijdig:město(stad),auto (auto) Woordeneindigdop2azijnmeestalvrouwelijk:řeka(rivier),žena(vrouw),en heelsomsmannelijk:turista(toerist) Woordeneindigendopeenmedeklinkerzijninhetalgemeenmannelijk:pán (heer),hrad(burcht)enheelsomsvrouwelijk:tramvaj(tram) Woordeneindigendop2ekunnenmannelijk,vrouwelijkofonzijdigzijn:soudce (rechter,mannelijk),růže(roos,vrouwelijk),dítě(kind,onzijdig) Vraagwoorden&kdo?&en&co?& HetvraagwoordKdo?betekent"Wie?"enhetvraagwoordCo?betekent"Wat?".Jeplaatst ditwoordnetalsinhetnederlandsaanhetbeginvaneenvraagzin.bijvoorbeeld:kdo mluvíčesky?="wiespreektertsjechisch?"encoděláš?="watdoeje?". Het&woordje&to& Hetwoordjetowordtookgebruiktom'het'of'dit'aanteduiden,alsonbekendisover welkgeslachthetgaat,enzelfsalshetnietduidelijkisofhetoverdingenofpersonengaat. JekomthettegeninvragenalsKdojeto?"Wieishet?"ofCojeto?"Watishet?",waarbij hetantwoordis:toje..."hetis..."ofontkennend:tonení..."hetisniet...". & Oefeningen& 2.1.&persoonlijk&voornaamwoord& Vertaalhetpersoonlijkvoornaamwoord: 1. hij 2. jullie 3. zij (enkelvoud) 4. zij (meervoud, mannelijk) 5. ik 6. het 7. zij (meervoud, vrouwelijk) 8. jij 9. wij 10. zij (meervoud, onzijdig) & 5

13 2.2.&het&werkwoord&zijn& Vertaalmetpers.vnw.+eenvormvan'zijn': 1. ik ben 2. het is 3. zij (vrouwelijk) zijn 4. jij bent 5. wij zijn 6. zij (onzijdig) zijn 7. hij is 8. jullie zijn 9. zij is 10. zij (mannelijk) zijn 2.3.&maak&ontkennend& Maakontkennend: 1. on je 2. vy jste 3. ona je 4. oni jsou 5. já jsem 6. ono je 7. ony jsou 8. ty jsi 9. my jsme 10. ona jsou 2.4.&vertaal&naar&het&Nederlands& Vertaal: 1. Já jsem student. 2. Jsou tam? 3. Kdo je ten muž? 4. On je Čech. 5. Já nejsem dívka. 6. Co je to? 7. Ona je matka. 8. Tady nejsou. 9. Je žena doma? 10. My jsme doma. 11. Kdo je to? 2.5.&vertaal&naar&het&Tsjechisch& Vertaal: 1. Jij bent niet hier. 2. U bent bakker. 3. Het is een school. 4. Hij is geen brandweerman. 5. Het is geen auto. 6. Zij is geen studente. 7. Is de vrouw hier? 8. Ben jij professor? 9. Jullie zijn niet daar. 10. Moeder is daar. 6

14 Les&11 Woordenschat& jaký bv cukrárna f cigareta f knihkupectví n hrát im jméno n trafika f obchodní dům mi chtít im kouřit im časopis mi zlatnictví n prosím trochu bw pohlednice f oděv mi wat voor een, kadeřník ma welke drogerie f de galerie f banketwinkel, kabelka f taartjeswinkel de sigaret ponožka f de boekhandel banka f pekařství n spelen džíny f, pl de naam de sigaren obuv mi winkel koruna f het warenhuis potravina f willen roken het tijdschrift de juwelier alsjeblieft een beetje de ansicht kaart de kleding pokladna f kadeřnictví mi, zb dárek mi drobná n, pl brýle f, pl de kapper de drogist de galerie de handtas, de damestas de sok de bank de bakkerij de spijkerbroek de schoen de kroon het levensmiddel de kassa, het verkooppunt de kapsalon het geschenk, cadeau het kleingeld, wisselgeld de bril blůza f kravata f rukavice f vyměnit p prádlo n klobouk mi kostým mi sako n bavlněný bv košile f nosit im sukně f kožený bv čepice f plavky f, pl šortky de blouse de (strop)das de handschoen ruilen, wisselen de was (kleding) de hoed het kostuum, mantelpak het jasje, colbert katoenen het overhemd dragen (van kleding) de rok leren de muts, pet het badpak, zwembroek de korte broek & Verleden&tijd De stam die je nodig hebt om het werkwoord te vervoegen in de verleden tijd is het héle werkwoord, waarbij de laatste t een l wordt. De stam van dělat (doen) om verleden tijd te vormen is dus: dělal. Vervolgens werkt de verleden tijd als volgt: Vorming van de verleden tijd (enkelvoud) vorming resultaat betekenis já dělal jsem = dělal jsem Ik deed (mannelijk) já dělal -a jsem = dělala jsem Ik deed (vrouwelijk) ty dělal jsi = dělal jsi Jij deed (mannelijk) ty dělal -a jsi = dělala jsi Jij deed (vrouwelijk) on dělal = dělal Hij deed ona dělal -a = dělala Zij deed ono, to dělal -o = dělalo Het deed 52

15 Vorming van de verleden tijd (meervoud) my dělal -i jsme = dělali jsme Wij deden (mannelijk) my dělal -y jsme = dělaly jsme Wij deden (vrouwelijk) vy dělal jste = dělal jste U deed (mannelijk) vy dělal -a jste = dělala jste U deed (vrouwelijk) vy dělal -i jste = dělali jste Jullie deden (mannelijk) vy dělal -y jste = dělaly jste Jullie deden (vrouwelijk) oni dělal -i = dělali Zij deden (mannelijk) ony dělal -y = dělaly Zij deden (vrouwelijk) ona dělal -a = dělala Zij deden (onzijdig) Hierboven heb je gezien hoe je van het werkwoord dělat de stam dělal maakt. Dit werkt zo voor werkwoorden van groep 1 t/m 3. Met andere woorden, bij werkwoorden eindigend op -at, -it, -et en -ovat. In alle gevallen haal je de t er af en zet je er een -l achter. Let op, werkwoorden eindigend op -át, -ít, -ýt krijgen resp. -al, -il en -yl en verliezen dus het accent op de a en i. Dus: psát (schrijven) wordt psal, pít wordt pil en de verleden tijd van být (zijn) is byl. Dus, byl jsem = "Ik was", byla = "Zij was."in het algemeen verliest het werkwoord hier dus het accent, behalve bij een aantal uitzonderingen op de regel (zie hieronder). Uitzondering: accent blijft -át wordt -ál bát se wordt bál se (bang zijn voor) hrát wordt hrál (spelen) přát si wordt přál si (wensen) smát se wordt smál se (lachen) stát wordt stál (staan) -ít wordt -el chtít wordt chtěl (willen) mít wordt měl (hebben) otevřít wordt otevřel (openen) umřít wordt umřel (overlijden) Bij werkwoorden eindigend op -nout wordt in het algemeen -nout vervangen door -nul, als de laatste lettergreep eindigt op een klinker. Dus: minout (missen, in de context: "het doel missen") wordt minul omdat mi op een klinker eindigt plynout (stromen) wordt plynul omdat ply op een klinker eindigt Echter, als de laatste lettergreep niet met een klinker eindigt, dan wordt -nout in het algemeen vervangen door een enkele -l. Dus: řeknout (zeggen) wordt řekl vládnout (besturen) wordt vládl 53

16 Les&19& Woordenschat& moct im kunnen, overwegen te dirigent ma de dirigent spropitné de fooi motocyklový de motorcross závod mi muset im moeten večeře f het diner průvodčí ma, de conducteur zb letadlo n het vliegtuig smět im mogen večeřet im dineren vrátná portier (vrouw) lod' f het schip, de boot umět im kunnen, in staat zijn vrátný de portier (man) pokojská het kamermeisje kolo n de fiets klasický bv klassiek řada f de rij opera f de opera jednolůžkový de pokoj mi eenpersoons kamer oblíbený bv geliefd, populair řídit im besturen, leiden, dirigeren motorka f de motorfiets orloj mi de astrono mische klok hlavní role f de hoofdrol poschodí n de verdieping, etage sál mi de zaal adresa f het adres hra f het spel přízemí n de begane grond muzeum n het museum dvoulůžkový pokoj mi de tweepersoons kamer centrum n het centrum umění n de kunst komponovat componeren im vinárna f het wijnhuis cestovní het reisbureau kancelář f divadelní hra het toneelspel f metropole f de metropool vinný sklípek de wijnkelder mi vstupenka f het toegangs bewijs, het entreebiljet výstava f de expositie, tentoonstelling opereta f de operette komedie f de comedy bazén mi het zwembad katedrála f de kathedraal památník mi het monument, gedenkteken & Modale&hulpwerkwoorden& Modalehulpwerkwoordenzijwerkwoordenals"kunnen","mogen","willen","moeten".Je gebruiktzevaakincombinatiemeteenanderwerkwoord:"ikkanpraten.","ikmag drinken.","ikmoetmijnkameropruimen.".inhettsjechischisditnietveelanders.de modalehulpwerkwoordendiewehierbehandelenzijn: chtít"willen" muset"moeten" smět"mogen" umět"kunnen" moct"kunnen" Dewerkwoordenumětenmoctbetekenenbeide"kunnen".Hetwerkwoordumět betekentdatjeietsbeheerst,datjeweethoejeietsmoetdoen,datjehetooithebtgeleerd. Dus:"IkkanTsjechischspreken"jeweethoehetmoet,of"Ikkannietzwemmen",ikweet niethoedatmoet. 98

17 Hetwerkwoordmoctbetekentdatjehetsowiesobeheerst,jeweethoejehetmoetdoen, maarhetgaaternuomdemogelijkheidhettedoenofniet.bijvoorbeeld:"ikkanmorgen werken."jeweetuiteraardhoejemoetwerken.hetgaateromofjehetmorgenwelofniet doet."ikkanmorgennietzwemmen."betekentnietdatjehetmorgenineensverleerd bent,hetbetekentdatjeietsandersgaatdoen. Hetwerkwoordmítbetekentinbeginsel"hebben"enkanwordengebruiktom"zou moeten"uittedrukken. Het&werkwoord&chtít& Hetwerkwoordchtítbetekent"willen".Jegebruikthetookvaakomiemandtevrageniets tedoen:chceš...?"wilje...?".mogmooierenbeleefderiszo'nverzoekindeverledentijd: Chtělbyste...?"Zouuwillen...?" Modaal werkwoord chtít: willen pers. enkelvoud meervoud 1e já chci mluvit ik wil praten my chceme mluvit wij willen praten 2e ty chceš mluvit jij wil praten vy chcete mluvit jullie willen praten 3e on chce mluvit hij wil praten oni chtějí mluvit zij willen praten Nahethulpwerkwoordkanmeteeneeninfinitiefvolgen: Chcihráttenis.=Ikwiltennisspelen. Cochcešdělat?=Watwiljedoen? Chcibýtsám.=Ikwilalleenzijn. Jestlichceš,můžešhrátfotbal.=Alsjewiltkunjegaanvoetballen. ChtělbychmluvitsBartem.=IkzougraagmetBartspreken. Ofeenbepaaldobjectindeaccusatief: Chcinovéauto.=Ikwileennieuweauto. Chceškávu?=Wiljekoffie? Játuknihunechci.=Ikwilhetboekniet. Het&werkwoord&muset& Hetwerkwoordmusetdrukteenabsoluutmoetenuit.Jebentechtgenoodzaaktietste doen:musímstudovat."ikmoetstuderen." Modaal werkwoord muset: moeten pers. enkelvoud meervoud 1e já musím mluvit ik moet praten my musíme mluvit wij moeten praten 2e ty musíš mluvit jij moet praten vy musíte mluvit jullie moeten praten 3e on musí mluvit hij moet praten oni musejí mluvit zij moeten praten 99

18 Les&21& Woordenschat& porce f litr mi sáček mi máslo n balíček mi čtvrtina f kilo kostka f šálek kousek mi láhev f půl mi sklenice f část f hrnek mi taška f polévka f de portie de liter het zakje de boter het pakketje de kwart de kilo het klontje het kopje het stukje de fles de helft het glas het deel de beker de tas de soep sýr mi nůž mi pizza f kuřecí maso n vodní meloun mi voda f čokoláda f hrníček mi česnek mi lžíce f limonáda f palačinka f brokolice f vidlička f pomerančový džus mi de kaas het mes de pizza kippenvlees de water meloen het water de chocolade het kopje de knoflook de lepel de limonade de pannen koek de broccoli de vork de sinaas appelsap špenát mi rýže f omeleta f objednat p cukr mi džem mi toust mi míchat im pepř mi hořčice f sladkost f kousnout im tácek mi vejce n sůl f polknout p de spinazie de rijst de omelet bestellen de suiker de jam de toast roeren, mengen de peper de mosterd het snoep bijten het dienblad het ei het zout slikken Vervolg&genitief& getallen&+&grootheid&+&object:&genitief&enkelvoud& Deuitdrukkingenals"eenbekerkoffie","eenglasmelk","eenstukjetaart","eenkilometer weg"zijnindevormgrootheid(beker,glas,etcetera)+object(koffie,melk,etcetera).het objectstaathieraltijdindegenitiefenkelvoud.groothedenkunneno.a.devolgendezijn: grootheden met genitief balíček... een pakketje... kus... een stuk... porce... een portie... list... een blaadje... čtvrtka... een kwart... láhev... een fles... hrnek... een beker... litr... een liter... kilo... een kilo... půl... een halve... kilometr... een kilometer... sáček... een tas... kostka... een klontje... sklenice... een glas... Jekunthierbijallerleivoorbeeldenbedenken: kussýra=eenstukkaas kuspapíru=eenstukpapier 109

19 Les&28& Woordenschat& králík ma het konijn ovce f het schaap plaz ma de reptiel zlatá rybka f de goudvis tele n het kalf mňoukat im miauwen stádo n de kudde všežravec ma de omnivoor mazlíček ma het huisdier žába f de kikker divoký bv wild kůň ma het paard krysa f de rat beran ma de ram mečet im blaten hlemýžd' ma de slak čumák f de snuit zamňoukat p miauwen štěně n de puppy býložravec ma de herbivoor žirafa f de giraffe motýl ma morče n křídlo n had ma masožravec ma křeček ma kachna f želva f poník ma kráva f savec ma samec ma de vlinder de cavia de vleugel de slang de carnivoor de hamster de eend de schildpad de pony de koe het zoogdier het mannetje (bij dieren) hříbě n jehně n tygr ma samice f hřebec ma štěkat im bučet im zebra f kobyla f zaštěkat p domestikovaný bv vůl ma het veulen het lam de tijger het vrouwtje (bij dieren) de hengst blaffen loeien de zebra de merrie blaffen huis- de stier doporučovat im aanbevelen dovolovat im toestaan zakazovat im verbieden krokodýl ma doporučit p dovolit p zakázat p velbloud ma prosit im de krokodil aanbevelen toestaan verbieden de kameel smeken navrhovat im voorstellen slon ma proprosit p navrhnout p de olifant smeken voorstellen Bijzinnen&met&že& Totnutoehebbenwehetindezecursusoverzgn.enkelvoudigezinnengehad.Ditzijn zinnendieéénonderwerphebbenenéénwerkwoorddatwordtvervoegdin overeenstemmingmethetonderwerp.detweezinnenhieronderzijnenkelvoudigezinnen: Onaněcoříká.2"Zijzegtiets." Tenstařecpracujevjídelně.2"Deoudemanwerktindekantine." Naastenkelvoudige1zinnenzijnerooksamengestelde1zinnen.Dithoudtindatjetwee enkelvoudigezinnensamenvoegttotéénsamengesteldezin.daarinisaltijdéénwoordin dehoofdzintevervangendooreenbijzin.hetresultaatiseensamengesteldezinmet daarindusooktweewerkwoorden.indezelesbeginnenwemeteeneenvoudigevormvan eensamengesteldezin,namelijkhoofdzin+že+bijzin.endatwerktalsvolgt: A:Onaněcoříká.2"Zijzegtiets." B:Tenstařecpracujevjídelně.2"Deoudemanwerktindekantine." A+B:Onaříká,žetenstařecpracujevjídelně.2"Zijzegt,datdeoudemaninde kantinewerkt." 142

20 Eenbijzindiebegintmetžekomtmeestalvoorbijeenhoofdzinmethetwerkwoordříkat (zeggen)omdaarmeede'indirecte'redeaantegeven:"hijzeidat...".andere werkwoordenenconstructiesdievaakvoorkomenzijn: werkwoorden met že imperfect perfect betekenis imperfect perfect betekenis myslet promyslet denken slyšet uslyšet horen psát napsat schrijven vidět uvidět zien říkat říct zeggen znát poznát weten být rád blij zijn dat... být si jist zeker zijn dat... Voorbeelden: Řeklmi,žetoautonenídrahé.="Hijzeimij,datdieautonietduuris." Myslím,žetamalbanenístará.="Ikdenkdatdatschilderijnietoudis." Víme,žejePetrvPraze.="WijwetendatPeterinPraagis." Jsemráda,žetendopischápete.="Ikbenblijdatjulliedebriefbegrijpen." Waarbijnogopgemerktkanwordendatříkat"zeggen"veelvuldiggevolgdwordtdooreen persoonlijkvoornaamwoordindedatief,zoalsinheteerstevoorbeled:řeklmi,že...="hij zeitegenmij,dat..." Bijzinnen&met&aby& Eerderhebbenwebijzinnenbehandelddiejemaaktmethetwoordježe.Alsvoorbeeld noemdenwedaarbijonaříká,žetenstařecpracujevjídelně.2"zijzegt,datdeoude manindekantinewerkt."hetwoordježegebruikjealsvertalingvanhetnederlandse 'dat',enmetnamealshetgaatomhetweergevenvaneenfeit.alshetechteromeen verzoek,advies,wens,etceteragaat,dangebruikenwenietžemaareenvormvanaby: Onaříká,žetenstařecpracujevjídelně.2"Zijzegt,datdeoudemaninde kantinewerkt." Onachce,abystařecpracovalvjídelně.2"Zijwil,datdeoudemanindekantine werkt." Hetwoordjeabyiseenwoordjedat,afhankelijkvandepersoonwaarhetindebijzinover gaat,vervoegdwordt.inbovenstaandvoorbeeldgaathetomdestarýmuž,oftewelde3e persoonenkelvoudenblijftabyonvervoegd.inanderegevallenmoetjeabyalsvolgt vervoegen: Vervoeging van aby enkelvoud 143 meervoud 1e persoon abych čekal... dat ik wacht abychom čekali... dat wij wachten 2e persoon abys čekal... dat jij wacht abyste čekali... dat jullie wachten 3e persoon aby čekal... dat hij wacht aby čekali... dat zij wachten

21 Antwoorden&op&de&oefeningen& 2.1.&persoonlijk&voornaamwoord& 1. on 2. vy 3. ona 4. oni 5. já 6. ono 7. ony 8. ty 9. my 10. ona 2.2.&het&werkwoord&zijn& 1. já jsem 2. ono je 3. ony jsou 4. ty jsi 5. my jsme 6. ona jsou 7. on je 8. vy jste 9. ona je 10. oni jsou 2.3.&maak&ontkennend& 1. on není 2. vy nejste 3. ona není 4. oni nejsou 5. já nejsem 6. ono není 7. ony nejsou 8. ty nejsi 9. my nejsme 10. ona nejsou 2.4.&vertaal&naar&het&Nederlands& 1. Ik ben student. 2. Zijn zij daar? 3. Wie is die man? 4. Hij is Tsjech. 5. Ik ben geen meisje. 6. Wat is dit? 7. Zij is moeder. 8. Zij zijn niet hier. 9. Is de vrouw thuis? 10. Wij zijn thuis. 11. Wie is dit? 2.5.&vertaal&naar&het&Tsjechisch& 1. Ty tady nejsi. 2. Vy jste pekař. 3. To je škola. 4. On není hasič. 5. To není auto. 6. Ona není studentka. 7. Je žena tady? 8. Ty jsi profesor? 9. Vy tam nejste. 10. Matka je tam. 3.1.&geef&het&tegenovergestelde& 1. mladý 2. rychlý 3. ošklivý 4. malý 5. zahraniční 6. velký 7. čistý 8. starý 9. černý 10. pomalý 156

22 3.2.&bijv.&nw.&en&zelfst.&nw& 1. místní pekař 2. rychlá myš 3. normální dítě 4. malý hasič 5. malá kniha 6. inteligentní student 7. velký koberec 8. velké pivo 9. mladý otec 10. černá káva 11. ošklivé auto 3.3.&werkwoord&hebben& 1. máte 2. nemá 3. máš 4. mají 5. nemáme 6. má 7. nemám 8. nemáte 9. máme 10. nemáš 11. nemají 3.4.&werkwoorden&I& 1. zpívám 2. slyšíte 3. nebydlíte 4. zpíváš 5. slyší 6. nebydlí 7. má 8. neuklízím 9. chytím 10. máme 11. neuklízíš 12. chytíš 3.5.&werkwoorden&II& 1. nehledá 2. poslouchám 3. mluvíte 4. nevaří 5. nehledáme 6. posloucháš 7. mluví 8. nevaříme 9. neděláte 10. zná 11. nevidím 12. nedělají 13. známe 14. nevidíš 3.6.&vertaal&naar&het&Tsjechisch& 1. Hledáme moderní obchod. 2. Ty tam neuklízíš? 3. Tady je obchod. 4. Slyšíte to černé auto? 5. Ty jsi inteligentní. Já ne. 6. Kdo má telefon? 7. Malba není stará. 8. Mladá žena uklízí špinavý jídelní stůl. 9. Bílá myš je pomalá. 10. Ona vidí bílé auto. 11. Černá kočka chytá myš. 12. Nový počítač je malý. 157