In de groene versnelling

Transcriptie

1 Performance oktober 2012, jaargang 12 In de groene versnelling

2 Performance in de groene versnelling Inhoud Colofon 06 De 3 P s van Honeywell Validation 08 LUMC, Kwaliteitborg voor cleanrooms en bereidingsruimte 12 Bestuurdersbijeenkomst Groene Versnelling 14 Duurzaamheid als breed begrip 18 Imposante nieuwbouw voor DUO en Belastingdienst 05 Voorwoord, John Brussel, General Manager 06 Peter Bakker, Account Manager bij Honeywell Building Solutions 08 LUMC, Kwaliteitborg voor cleanrooms en bereidingsruimte 12 Bestuurdersbijeenkomst Groene Versnelling 14 Kees Lansbergen, Facilitair Directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf 17 Richard Schoonderbeek - Sales Manager Service Nederland; Attune Advisory Services 18 Imposante nieuwbouw voor DUO en Belastingdienst 20 Optimale flexibiliteit met Open BACnet 22 Bottleneck in de bouwsector Performance is een uitgave van Honeywell Building Solutions en is bestemd voor alle relaties van onze organisatie die zich binnen de eigen marktsector en/of werkomgeving bezig houden met klimaatbeheersing, beveiliging en veiligheid. Het blad informeert u over de laatste technologische ontwikkelingen, de nieuwste oplossingen en de uitgebreide dienstverlening die Honeywell Building Solutions biedt. Performance wordt gratis toegezonden aan alle relaties. Andere geïnteresseerden kunnen voor een gratis abonnement contact opnemen met Arianda Budel, telefoon +31 (0) Eindredactie en coördinatie Arianda Budel Fotografie Camiel Donders Fotografie, Honeywell Inc., Ronald Tilleman Photography Tekst Datom Tekstadvies Vormgeving Creatie- en adviesbureau METPIT Druk Zalsman Grafische Bedrijven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze of in welke vorm dan ook vermenigvuldigd worden of overgenomen zonder schriftelijke toestemming door Honeywell Building Solutions. 2 performance oktober 2012 performance oktober

3 streamline. simplify. save. Denken, durven, doen Simply Smart is coming soon! Binnenkort introduceert Honeywell Building Solutions ComfortPoint Open. Een intelligente toepassing voor HVAC-systemen, die speciaal is ontwikkeld om processen te stroomlijnen, het gebruik te vereenvoudigen en blijvende besparingen te realiseren. Door het open communicatieprotocol sluiten nieuwe en bestaande BACnet producten naadloos op elkaar aan. De vele combinatiemogelijkheden staan garant voor functionaliteit en flexibiliteit, waardoor de installatie mee kan groeien met de ontwikkeling van het gebouw. Een interessante investering voor gebruikers die de beste balans zoeken tussen comfort en cost control. Onze branche staat voor uitdagende vraagstukken op het gebied van veiligheid, klimaat en duurzaamheid. Verbeteringen op het gebied van People, Planet en Profit die door bedrijven en overheid worden gerealiseerd op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Toch blijkt het in de dagelijkse praktijk nog niet zo eenvoudig te zijn om onze visie en missie te vertalen naar daadwerkelijke actieplannen Het is een uitdaging om beleid en budget om te zetten in concrete acties. Het platform De Groene Versnelling assisteert om creatiever te kunnen kijken naar mogelijkheden. Om out of the box te denken en de samenwerking aan te gaan. Waar een wil is, is immers een weg. Wanneer u open staat voor nieuwe ideeën en oplossingen zult u zien dat de mogelijkheden net zo groot zijn binnen de perken als daarbuiten. Het verhogen van de prestaties van uw gebouw(en) is gewoonweg een kwestie van denken, durven, doen. In deze uitgave vindt u vele voorbeelden van bedrijven die durven verbeteren, beveiligen en verduurzamen. Zoals de Erasmus Universiteit in Rotterdam en het Leids Universitair Medisch Centrum. Professionele partijen die open staan voor nieuwe denkwijzen en innovatieve oplossingen. Honeywell Building Solutions helpt bedrijven, organisaties en overheid bij het aangaan van deze uitdagingen. Door het bieden van integrale oplossingen op het gebied van HVAC, veiligheid en beveiliging. Maar ook door het aanbieden van efficiënt energiemanagement. Bijvoorbeeld door als ESCo-bedrijf Energie Prestatie Contracten aan te gaan, waarbij het financiële risico bij Honeywell ligt. Of door het aanbieden van vernieuwende diensten als Attune Advisory Services, ComfortPoint Open of speciale farma modules. Honeywell Building Solutions deelt haar ervaring en expertise graag met u, zodat ook u verder kunt richting uw duurzame doelstellingen. Denken, durven, doen! Wij staan u graag met raad en daad terzijde. Met vriendelijke groet, Meer weten? Kijk op comfortpointopen.honeywell.com of mail naar: info.hbs.nl@honeywell.com Honeywell International Inc. John Brussel, General Manager 4 performance oktober 2012 performance oktober

4 Wij onderscheiden ons omdat wij niet alleen goede producten bieden, maar ook de processen beheersen en het juiste personeel hebben De 3 P s van Honeywell Validation Processen, producten én personeel Honeywell Building Solutions is een professionele partner voor de farmaceutische industrie. Een omgeving waar alles draait om veiligheid en verantwoordelijkheid. Daar de normen en eisen voor kritische ruimtes als laboratoria en operatiekamers in de toekomst alleen maar scherper zullen worden, stijgt de vraag naar een betrouwbare en gebruiksvriendelijke totaaloplossing op HVAC-gebied. Een specialisme waar Honeywell zich in onderscheidt door het hanteren van de drie P s: processen, producten én personeel. Want alleen die combinatie zorgt voor een optimale gevalideerde oplossing. Specifieke condities De farma industrie kent strikte voorschriften en strenge veiligheideisen, weet Peter Bakker, Account Manager bij Honeywell Building Solutions. Voor productieruimtes waar medicijnen worden vervaardigd of magazijnen waar geneesmiddelen worden bewaard, gelden uiteraard zeer specifieke condities. Maar ook operatiekamers en laboratoria vragen om gevalideerde installaties. De facilitaire kant van deze farmaceutische ondernemingen, ziekenhuizen en zorginstellingen dient er dan ook voor te zorgen dat er goed werkende systemen aanwezig zijn. Op het moment dat er niet aan de eisen wordt voldaan, mogen je producten namelijk niet de markt op of kunnen de ingeplande ingrepen niet worden uitgevoerd. Dat kost niet alleen tijd en geld, maar heeft ook een negatief effect op het bedrijfsimago. De drie pijlers Honeywell Building Solutions heeft al meer dan 30 jaar project-ervaring in de farma industrie. Wereldwijd, op Europees niveau, maar ook in Nederland. Met belangrijke projecten, zoals LUMC en UPS. Wij onderscheiden ons omdat wij niet alleen goede producten bieden, maar ook de processen beheersen en het juiste personeel hebben, legt Peter Bakker uit. Die synergie is essentieel om tot de best mogelijke gevalideerde oplossing te komen. Onze mensen zijn goed opgeleid en hebben veel ervaring en expertise op dit gebied. Zo n 15 mensen van Service & Solutions zijn specifiek getraind om farma ondersteuning te geven. Daarom worden wij er vaak al in de vroegste voorbereidingsfase bij gehaald. De processen ondersteunen wij met de juiste acties en documenten. Uiteraard volgens de eisen van Good Manufacturing Processes. Aansprakelijkheid en bewijslast Als basis voor onze totaaloplossing gaan wij uit van de Enterprise Buildings Integrator met speciaal ontwikkelde farma module. Een softwareschil die geïmplementeerd wordt in de EBI. Dit krachtige platform biedt de mogelijkheid om zowel alle klimaat- en conditiegerelateerde systemen als wel alle safety & security systemen te integreren. Door middel van meerdere beheers-/alarmwerkstations en web interfaces kunnen alle onderliggende systemen op eenvoudige wijze worden beheerd. Zo worden in productielokalen, opslagruimtes en operatiekamers alle data elektronisch vastgelegd volgens GMP- en 21partII. Van hoeveelheid stofdeeltjes in de lucht, tot de luchtdruk en luchtvochtigheid. Een innovatief systeem voor monitoring en dataopslag dat overal toegankelijk is en waarmee automatisch of op commando rapporten kunnen worden toegestuurd. Zo wordt de veiligheid verhoogd en de risicokans verlaagd. Want als er iets mis gaat ben je als organisatie namelijk wel aansprakelijk. In verband met de daarbij behorende bewijslast moet je te allen tijde aan kunnen tonen dat er onder goede omstandigheden is gewerkt. De 3 P s van Honeywell Validation Services Processen GMP-conform en auditeerbaar Producten Levenscyclus programma Ready for 21 CFR Part II Personeel GMP-trainingsprogramma voor het bereiken en behouden van GMP-conformiteit van de monitoring- en automatiseringsoplossingen 6 performance oktober 2012 performance oktober

5 Kwaliteitborg voor cleanrooms en bereidingsruimtes LUMC kiest voor farma module van Honeywell Het Leids Universitair Medisch Centrum is een van de acht universitaire medische centra van Nederland. Een toonaangevend ziekenhuis dat niet alleen patiëntenzorg als kerntaak heeft, maar ook onderzoek, onderwijs en opleiding. Alles volgens de laatste internationale inzichten, standaarden en eisen. Om de kwaliteit van de geneesmiddelen te kunnen garanderen, bewaakt de afdeling Klinische Farmacie en Toxicologie de condities van de productieruimtes met de farma module van Honeywell. Een softwareschil waarmee alle klimaat- en conditie-gerelateerde systemen te volgen zijn via één gebruiksvriendelijk monitoringssysteem. Uitbreiding faciliteiten In 2011 werd er een compleet nieuw cleanroomgebied gebouwd met diverse bereidingsruimtes, waarbij de hele luchtbehandeling moest worden geautomatiseerd qua overdruk en luchthiërarchie. Daar registratie van gegevens en condities verplicht is bij het bereiden van geneesmiddelen en labvloeistoffen stelt deze specifieke klantbehoefte hogere eisen aan een gebouwbeheersysteem dan normaal. Als oplossing werd er een monitoringssysteem geïnstalleerd in de reeds aanwezige Enterprise Buildings Integrator van Honeywell. Met deze aanvullende farma optie worden druk, temperatuur en luchtvochtigheid in de diverse ruimtes gemeten en de condities in de diverse ruimtes gemonitord. Daarnaast wordt in een deel van de cleanrooms het aantal vervuilende deeltjes in de lucht gemeten. Het systeem is uitsluitend toegankelijk voor geautoriseerde gebruikers en alle gegevens worden opgeslagen in een speciaal formaat, dat niet te manipuleren is. Volledig conform de eisen van Good Manufacturing Processes (GMP). 8 performance oktober 2012 performance oktober

6 De condities in bereidingsruimtes moeten te allen tijde aan de gestelde eisen voldoen. Die eisen verschillen per ruimte. De juiste condities De condities in bereidingsruimtes moeten uiteraard te allen tijde aan de gestelde eisen voldoen, vertelt Dr. Kirsten Schimmel, Sectiehoofd Bereidingen van het LUMC. Die eisen verschillen per ruimte. De cleanrooms en bereidingsruimtes hebben verschillende classificaties, afhankelijk van welk product er gemaakt wordt. Er is bijvoorbeeld een verschil tussen de vereisten voor het bereiden van een niet steriele drank of een infuus dat wordt toegepast bij kwetsbare patiënten en een afweerrisico met zich meebrengt. De ruimte die het schoonst moet zijn, heeft de hoogste druk. Om geneesmiddelen te mogen produceren, hebben wij een fabrikantenvergunning. Deze vergunning wordt continu getoetst door de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Het steekt daarom heel krap dat alles volgens protocol verloopt. Met de juiste ingrediënten en bereidingswijzen, maar ook onder de juiste condities. Niet alleen voor het maken van de producten, maar ook voor het bewaren van de geneesmiddelen. Het ene middel dient op kamertemperatuur bewaard te worden, het andere middel gekoeld. Wij kunnen ons niet veroorloven dat een koelkast of vriezer tijdelijk uitvalt of temperatuurschommelingen heeft. Interpretatie van alarmen Tot vorig jaar werkten wij enkel met een gebouwbeheersysteem, vervolgt Dr. Schimmel, Dat gaf een grote beperking op het gebied van kwaliteithandhaving. Alle alarmen gingen rechtstreeks naar de technische dienst, waardoor afwijkingen voor ons niet goed inzichtelijk waren en voor de facilitaire afdeling moeilijk te interpreteren. En dan loop je het gevaar van ruis op de lijn. Eén keer in de week kregen wij een lijst met de geregistreerde alarmen. Het bleek dan toch geregeld dat wij een melding niet door hadden gekregen of dat een alarm verkeerd was ingeschat. Met de bouw van het nieuwe cleanroomgebied in het vooruitzicht zijn wij daarom samen op zoek gegaan naar een betrouwbaar meet- en monitoringssysteem. Daarbij was onze belangrijkste eis dat onze infradienst er goed mee om zou kunnen gaan. Daar het bestaande gebouwbeheersysteem al van Honeywell was, hebben wij ook deze partij om een offerte gevraagd. Uiteindelijk is onze keuze op Honeywell gevallen, mede door het feit dat onze medewerkers al bekend waren met de werking van één van hun systemen. Verschuiving verantwoordelijkheid Met de komst van het nieuwe monitoringssysteem is er een scheiding ontstaan in alarmmelding. Dit is zodanig geborgd, dat wij als gebruikers alle afwijkingen zien die invloed kunnen hebben op de productie. Onze mensen kunnen natuurlijk veel beter interpreteren of een afwijking kwaad kan en indien dit het geval is - direct actie ondernemen. Bijvoorbeeld door het proces onmiddellijk te staken of een eenheid of batch weg te gooien. Optredende alarmen worden direct doorgezet naar onze diensttelefoon. We zitten immers niet de hele dag achter de monitor. Alarmen van technische aard, bijvoorbeeld het uitvallen van een luchtbehandelingkast, komen direct bij de facilitaire afdeling binnen. Die tweedeling bevalt beide partijen uitstekend. De alarmlast voor gebouwbeheer is flink omlaag gegaan, waardoor een alarm dat nu binnenkomt ook serieuzer wordt opgepakt. Alle data worden geregistreerd en alle stappen gedocumenteerd. Zo kunnen wij een goede analyse maken van eventuele afwijkingen. Wanneer bijvoorbeeld een bepaalde ruimte regelmatig alarmen geeft, kan de oorzaak daarvan worden achterhaald en een oplossing worden geboden. Het enige nadeel van de directe binnenkomst van alarmen op onze afdeling is dat dit een hogere belasting voor onze medewerkers geeft, besluit Dr. Schimmel. Je verplaatst immers een stukje verantwoordelijkheid. Maar die verantwoordelijkheid hoort dan ook bij ons. Wij zijn bijzonder tevreden over de rapportage en de performance van het systeem. 10 performance oktober 2012 performance oktober

7 Bestuurdersbijeenkomst de Groene Versnelling Verduurzaming gemeentelijk vastgoed: een goudmijn Gemeenten kunnen als grootste huisbaas van Nederland vele miljoenen besparen als het gaat om het verduurzamen van bestaand vastgoed. Maar dat de markt een groot deel van de benodigde investeringen voor haar rekening wil nemen, is bij veel bestuurders en ambtenaren onbekend, bleek op een bestuurdersbijeenkomst van de Groene Versnelling in het Heerenhuys in Rotterdam. Hoe kun je samenwerken met de markt aan duurzaamheid? Voor het antwoord op deze vraag reisden wethouders Daphne Bergman (Gouda), Thijs de la Court (Lochem), Jan Robberegt (Vlaardingen) en Wendy Ruwhof (eveneens Gouda) af naar Rotterdam waar het BlomBerg Instituut een discussietafel had georganiseerd over de verduurzaming van maatschappelijk vastgoed. Bestuurders zijn generalisten en ontberen veelal de kennis die nodig is om voorop te lopen op het duurzaamheiddossier, zo werd geconcludeerd. Helaas is ook in de ambtelijke organisatie vaak sprake van een kennisleemte. Ter inspiratie schoven daarom ook enkele beleidsmedewerkers van gemeenten aan, naast de échte experts: Albert Hulshoff van AHB Consultancy (hiervoor Agentschap NL), Frank Bakker van Honeywell Building Solutions, Mark Kuijpers van Fakton financiële vastgoedregisseurs en Kees Lansbergen van het Erasmus Facilitair Bedrijf. Energie Prestatie Contract Kees Lansbergen, directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf, legt uit hoe een onderwijsinstelling als de Erasmus Universiteit een fikse duurzaamheidslag wist te realiseren door de verantwoordelijkheid hiervoor neer te leggen bij de markt, middels een Energie Prestatie Contract (EPC). Honeywell heeft onderzoek gedaan naar besparingsmogelijkheden op onze campus Woudestein. Wij hebben een groot deel van hun suggesties overgenomen, waarbij we zelf de investeringen voor onze rekening namen. Na een jaar monitoren we of de geprognosticeerde besparing ook daadwerkelijk is gehaald. Als we meer besparen dan verdienen wij. Honeywell staat garant voor de besparing. Honeywell treedt op Woudestein op als Energy Service Company (ESCo). Albert Hulshoff, Agentschap NL Een ESCo levert energiediensten en neemt daarbij een financieel risico. In principe wordt de bestaande energiehardware geaccepteerd en gaat het om beheren, monitoren en onderhouden: puur dienstverlening. Regeltechnisch is al veel besparing haalbaar. De ESCo wordt opgericht voor een termijn van tien of vijftien jaar en verplicht zich binnen deze termijn een gegarandeerde energiebesparing te realiseren. Die energiebesparing is een kostenbesparing waarmee de ESCo zichzelf financieel bedruipt. Frank Bakker, Honeywell Building Solutions Wij doen dit al sinds de jaren tachtig in de VS. Het verbaast me dat ESCo s nog niet massaal worden ingezet in Nederland. Waarom doen gemeenten dit niet? Bakker: De techniek en het businessmodel zijn niet zo ingewikkeld. Het is afhankelijk van de goede wil van bestuurders. Een wethouder vindt het vaak moeilijk om dit over te dragen aan een marktpartij. Is het eng, de regie uit handen geven? Nee, zegt Mark Kuijpers van financieel adviesbureau Fakton: Snelwegen zijn ook in handen van private beheerders en die hebben prestatiecontracten met de overheid. Het wordt dus al in de praktijk gebracht, de angst is ongegrond. In de volgende uitgave van Performance een verslag van de tweede bestuurdersbijeenkomst van de Groene Versnelling. 12 performance oktober 2012 performance oktober

8 Duurzaamheid als breed begrip Erasmus Universiteit Rotterdam De doelstelling van de Erasmus Universiteit Rotterdam is duidelijk: in de Top 3 komen van meest duurzame campussen in Nederland. Het begrip duurzaamheid wordt dan ook breed getrokken in de organisatie. Van Kees Lansbergen, Facilitair Directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf energiebesparende maatregelen tot effectieve mobiliteitsplannen. Niet alleen het Erasmus Facilitair Bedrijf heeft het onderwerp hoog op de agenda, zelfs de studentenvereniging houdt zich bezig met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een gezamenlijk streven dat inmiddels al vele vruchten heeft afgeworpen, maar waarbij de lat ook steeds een stukje GPR-score Wij zijn dagelijks bezig met duurzaamheid, beaamt Kees Lansbergen, Facilitair Directeur van het Erasmus Facilitair Bedrijf. Dat betreft niet alleen de factor duurzaam bouwen, maar bijvoorbeeld ook de factoren afval, inkoop, catering en mobiliteit. Daarbij werken wij met het duurzaamheidmeetsysteem GPR. Het Gemeentelijke Praktijk Richtlijnmeetsysteem waarbij vastgoed op vijf criteria wordt doorgelicht: energie, milieu, gezondheid, gebruikskwaliteit en toekomstwaarde. De gemiddelde score in de markt ligt op 6. Wij gaan van een 7 in de huidige situatie binnen een paar jaar naar een 8. In dat kader zijn er concrete maatregelen genomen. Zoals de toepassing van zonnepanelen en andere verlichtingsarmaturen. Uiteindelijk gaan wij als universiteit natuurlijk voor het hoogst haalbare cijfer. En dat stimuleert ons tot creatieve oplossingen. Vergroening Onze duurzame doelstellingen zie je inderdaad in de hele organisatie terug, beaamt Cock Michels, Manager Facilities. Zo werken wij al jaren op stadsverwarming, wat natuurlijk om restwarmte uit de industrie gaat, en hebben wij vele energiebesparende maatregelen in de gebouwen genomen, zoals warmteterugwinning. Maar daarnaast zijn wij bijvoorbeeld ook bezig met een stuk vergroening van het terrein. Bijvoorbeeld door het aanbrengen van mos sedum op de daken. Bovendien willen wij binnen een paar jaar bereiken dat het complex op straatniveau autovrij is. Wij hebben een ambitieus mobiliteitsbeleid om studenten en medewerkers uit de auto en op de fiets te krijgen. Bijvoorbeeld door een subsidie op e-bikes. Wij durven ook te demotiveren om die doelstelling te halen, vult Kees Lansbergen aan. Bijvoorbeeld door het betaald parkeren rondom de campus duurder te maken. De extra inkomsten die wij daar mee genereren, zetten wij weer in om onze faciliteiten te verbeteren. Daarbij werken wij nauw samen met de gemeente en het Mobiliteitsplatform NL, waar wij ook een kleine subsidie van krijgen. Energiebesparing Qua energieverbruik wil de universiteit naar 2% besparing per jaar voor de komende 15 jaar. Een streven dat onder meer voortkomt uit de verplichtingen vanuit de MJA3. Een meer- 14 performance oktober 2012 performance oktober

9 Nieuw: Attune Advisory Services Honeywell Building Solutions introduceert Attune Advisory Services. Een complete serie online diensten die helpen het gebouwbeheer te optimaliseren. Met realistische cijfers en resultaatgerichte acties. Door gebruik te maken van innovatieve softwaretechnologie, mobiele applicaties, online gebruikersinterfaces en geavanceerde monitoring technologie wordt een goed inzicht verkregen in de potentiële verbeteringen. De performance van een gebouw wordt doorvertaald naar een overzichtelijk actieplan met als basis een duidelijke inschatting van de return on investment. Cock Michels, Manager Huisvesting Services Erasmus Facilitair Bedrijf Erasmus Universiteit Rotterdam Erasmus Universiteit Rotterdam jarenafspraak tussen overheid en bedrijven en instellingen over het effectiever en efficiënter inzetten van energie, waar iedere deelnemer zich strikt aan moet houden. Om dit te kunnen bewerkstelligen werd er in 2011 onder andere een Energie Prestatie Contract getekend met Honeywell Building Solutions, waarbij de gegarandeerde energiebesparingen de verbeteringen aan de faciliteiten bekostigen. Het financiële projectrisico rust daarbij op de schouders van Honeywell. Dit is het tweede Energie Prestatie Contract dat de Erasmus Universiteit tekent met Honeywell. Het eerste contract werd al in 2002 getekend. Na een korte periode van slechts 4,5 jaar was de origineel begrote investering al in zijn geheel terugverdiend en liepen de besparingen jaar in jaar uit nog door. Een flinke financiële bonus die bleef groeien. Uitdaging De relatie met Honeywell gaat al terug tot 1968, vertelt Cock Michels. In die tijd was de campus al voorzien van meet- en regelapparatuur van Honeywell. In 1978 werd het eerste gebouwbeheersysteem van Honeywell geïnstalleerd en sindsdien zij wij eigenlijk altijd bij dit merk gebleven. Na het succes van het eerste Energie Prestatie Contract hebben wij vorig jaar onze handtekening onder het tweede contract gezet. Het wordt echter een hele uitdaging om de beoogde doelstellingen nu weer te halen meent Michels. De eerste keer was er nog niets aan energiebesparing gedaan. Er is toen een uitvoerige analyse gemaakt, waar heel veel acties en maatregelen uit zijn gekomen. Nu er al heel veel gedaan is, wordt het natuurlijk een stuk moeilijker om nog weer eens zoveel energie te besparen. In ieder geval zijn er een aantal gebouwen gerenoveerd en zijn we nu volledig voorzien van groene energie. En dat zal ongetwijfeld een positieve bijdrage leveren aan onze carbon footprint. Om zoveel mogelijk energie te kunnen besparen, moet je ervoor zorgen dat je zo weinig mogelijk vraag hebt, legt Kees Lansbergen uit. En dat kan onder andere door je gebouw goed te positioneren ten opzichte van de zon en natuurlijke ventilatie toe te passen. Daarna moet je zorg dragen voor de inzet van zo duurzaam mogelijke energiebronnen, zoals zonnepanelen en warmte-/koudeopslag. Honeywell heeft een aantal innovatieve maatregelen geadviseerd en geïmplementeerd, zoals warmteterugwinning uit afzuiglucht, het aanbrengen van daglichtschakelaars en het optimaliseren van klimaatregelingen. Maar het behalen van 2% besparing per jaar wordt inderdaad een steeds grotere uitdaging. Daarbij komt ook dat de afweging tussen de factoren People, Planet & Profit lastig is, vervolgt Lansbergen. Daarom denk ik dat we iets soepeler moeten zijn qua terugverdientijd. We zien dat als we bestaande gebouwen met energielabel G of F renoveren energielabel C toch het hoogst haalbare is. Ook zien we dat de gebruikers van het gebouw een steeds hogere mate van leefcomfort wensen. Wanneer de waardering van de factor People stijgt, zien we daaraan gerelateerd helaas ook een stijging van het energieverbruik. Geen risico Het mooie van een Energie Prestatie Contract is dat we geen risico lopen, vindt Michels. De investering verdient zich terug door de gegarandeerde besparingen. Stel dat we de beoogde besparingen niet halen, dan is dit voor rekening van Honeywell. Mochten de besparingen hoger uitvallen dan vastgesteld, dan is de winst voor ons. Honeywell is een club die absoluut proactief en innovatief meedenkt met de ontwikkelingen, besluit Lansbergen. Ze durven hun nek uit te steken door het aangaan van dit tweede Energie Prestatie Contract. En daar hebben wij absoluut waardering voor. Online diensten die ontzorgen en ontlasten Richard Schoonderbeek - Sales Manager Service Nederland Door een abonnement te nemen op Attune Advisory Services profiteert een klant mee van de ervaring en expertise van Honeywell op het gebied van energiebeheer en automatisering. Het positieve van Attune Advisory Services is dat wij hier de klant niet alleen mee kunnen ontlasten maar ook ontzorgen. We nemen werkzaamheden uit handen die niet tot hun eigen core business behoren. En dat geeft rust. Honeywell zal op basis van online adviezen en rapporten de klant voorstellen doen over hoe de performance van het gebouw geoptimaliseerd kan worden. Als dit eenmaal in kaart is gebracht en in werking is gesteld, kan het energiebesparen beginnen. Zo kan men dus op eenvoudige wijze geld verdienen door verspilling te voorkomen. Oplossingen zijn vaak veel eenvoudiger dan men denkt. Neem bijvoorbeeld een gemeentelijk zwembad met wisselende openingstijden. Elke dag stelt een medewerker handmatig de tijd in. Het managen van tijden hoeft natuurlijk al lang niet meer handmatig en lokaal te gebeuren. Dit kan tegenwoordig ook online, bijvoorbeeld door het systeem zelf te hosten of door Honeywell te laten hosten. Automatiseren van dit soort werkzaamheden betekent geen dure investering, maar biedt juist een besparingspotentieel. Maar Attune Advisory Services biedt meer financieel voordeel. Wanneer een bedrijf hier een abonnement op neemt, hoeft het zelf de applicatie niet te kopen. Men betaalt gewoon een maandelijkse fee om net als andere relaties toegang te krijgen tot het systeem op internet, waarbij gewoon via een IP-adres kan worden ingelogd. Ideaal wanneer je op dit moment de middelen of de mensen niet hebt om zelf te investeren in een Gebouw Beheer Systeem of een Energy Manager. Meer weten? Kijk op 16 performance oktober 2012 performance oktober

10 Imposante nieuwbouw als landmark voor Groningen DUO 2 koploper Doordachte innovatie bevordert de duurzaamheid en de beheersbaarheid van de bedrijfsprocessen. in duurzaamheid Eén van de eerste grote nieuwbouwprojecten van de Rijksgebouwendienst, die via Publiek Private Samenwerking is aanbesteed, omvat de gezamenlijke huisvesting van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO, voorheen IBG) en de Belastingdienst op de Kempkensberg in Groningen. Een prestigieus project waarmee consortium DUO 2 al voor het project volledig is afgerond beloond werd met de PPS Award 2011 in de categorie beste financiële team, de publieksprijs Mooiste gebouw van Groningen 2011 en de Nationale Bouwprijs in Daarmee mag DUO 2 zich met recht koploper op het gebied van duurzaamheid noemen. Publiek Private Samenwerking In het nieuwe maximaal 24 verdiepingen tellende - gebouw worden zowel de Dienst Uitvoering Onderwijs als de Belastingdienst gehuisvest. In totaal 2300 werkplekken, 1300 voor DUO en 1000 voor de Belastingdienst. Maar ook douaneambtenaren en personeel van de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst nemen hun intrek in de nieuwbouw. Consortium DUO², bestaande uit Strukton, Ballast Nedam en John Laing, is verantwoordelijk voor het ontwerp, de bouw en de financiering van het nieuwe kantoor. Het project is via Publiek Private Samenwerking (PPS) aanbesteed. Dit houdt in dat ontwerp, bouw, financiering én exploitatie als één totaalpakket is uitbesteed. Met de keuze voor een PPS-constructie wordt bijgedragen aan transparantie in het aanbestedingsproces, beperking van de bouw- en exploitatiekosten. Daarnaast leidt het tot innovatie, omdat een integrale aanpak vraagt om nieuwe werkwijzen en oplossingen. Elk jaar ontvangt DUO 2 een standaardvergoeding van de Rijksgebouwendienst, waarvan alles gefinancierd moet worden. Van het beheer tot aan het onderhoud en de verzorging van de facilitaire diensten voor een periode van 20 jaar. Een DBFMO-aanpak (Design, Build, Finance, Maintain and Operate). Integraal gebouwbeheer Voor de realisatie van het integraal gebouwbeheer voor de comfort- en veiligheidsinstallaties sloot DUO² een overeenkomst met Honeywell Building Solutions. Als onderdeel van dit project draagt Honeywell de zorg voor het gebouwmanagementsysteem en het regelen van de comfortinstallaties, zoals de WKO-installatie en de bijhorende bronnen, beton kern activering, ventilatieregeling aan de hand van CO²-metingen en het voorspellend regelen aan de hand van weatherforecasting. Daarnaast verzorgt Honeywell de veiligheidsinstallaties zoals toegangscontrole, inbraak, CCTV-systeem en de interfacing met systemen van derden waaronder intercom en agressiedetectie. Duurzaam ontwerp Het imposante kantorencomplex wordt niet alleen gekenmerkt door de indrukwekkende hoogte en de opvallende vormgeving, ook duurzaamheid is een belangrijk gegeven bij dit prestigieuze project. Duurzaamheid speelt een belangrijke rol en is daarom integraal in het ontwerp opgenomen. De gevel, de materialisering, de afwerking en integratie van installaties zijn afgestemd op een hoge mate van duurzaamheid en een minimale milieubelasting. Daarnaast kan de restenergie van de kantoren en het datacentrum van de Dienst Uitvoering Onderwijs op termijn gebruikt worden voor het verwarmen van in de toekomst te realiseren woningen aan de rand van het plangebied. Tevens is het gebouw zodanig ontworpen dat het zonder ingrijpende bouwtechnische aanpassingen om te bouwen is naar woningen. Hiertoe is reeds vroegtijdig nagedacht over onder andere de plaats van liften, installaties en trappen. Dit alles heeft er toe geleid dat het gebouw één van de duurzaamste kantoorgebouwen van Nederland wordt. Energie-efficiënt Het kantorencomplex is organisch vormgegeven met een buik in het midden en daarboven een geleidelijk naar binnen aflopende gevellijn. Kenmerkend zijn ook de horizontale vinnen van speciaal aluminiumcomposiet plaatmateriaal aan de buitenkant van het gebouw. Die houden s zomers zoveel zonnestralen buiten dat de gebruikers van het gebouw niet onmiddellijk de zonwering hoeven te sluiten. Op deze manier houden de ambtenaren hun uitzicht en hoeft er toch minder te worden gekoeld. Het gebouw wordt uitgerust met een bio WKK (warmtekrachtkoppeling). Deze generator wekt elektriciteit en warmte op in de buurt van de verbruikers, zodat verliezen bij het warmtetransport vrijwel worden voorkomen. Door water door de vloerconstructie te leiden (betonkern activering) wordt het energieverbruik in het gebouw sterk beperkt. In de constructievloeren zijn leidingen aangebracht, waar s zomers koud en s winters warm water doorheen stroomt. Het beton houdt de koude of warmte lang vast, waardoor gelijkmatige temperaturen kunnen worden bereikt. Tevens draagt het bij aan een prettig klimaat en daarmee een gezond gebouw. Voor verwarming en koeling wordt gebruik gemaakt van langtermijnenergieopslag in de grond, in combinatie met warmtepompen. De verlichting van de werkplekken wordt zo ingesteld dat de lampen vanzelf uitgaan zodra de ruimte is verlaten. Futureproof Bij het ontwerp van het gebouw is ver vooruitgedacht, waardoor het klaar is voor toekomstige toepassingen. Zo is er bijvoorbeeld in de draagconstructie en de plaatsing van de liften, trappen en technische installaties nu al rekening mee gehouden, dat het gebouw over 20 jaar nog multifunctioneel is en bijvoorbeeld zelfs tot appartementencomplex omgebouwd kan worden. Het paradepaardje van het gebouw wordt de tuin op het dak van de parkeergarage. Een open stadstuin waar ambtenaren tijdens hun lunchpauze een frisse neus kunnen halen, maar ook buurtbewoners en bezoekers van de stad door de week én in het weekend kunnen genieten van flora en fauna. Midden in de tuin verrijst een multifunctioneel paviljoen met commerciële functies, zoals een coffeecorner, een crèche en kleine winkels. Het gebouw heeft zo niet alleen een zakelijk karakter maar biedt ook een sociale bijdrage aan de buurt. Flexibel gebouwmanagement Als basis voor het integrale gebouwbeheersysteem werd er gekozen voor de Enterprise Buildings Integrator. Een geavanceerd en open gebouwmanagementsysteem dat flexibiliteit biedt aan zowel de huidige als de toekomstige wensen van de klant. Met de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van ICT bieden de open databases de mogelijkheid om alle facilitaire managementsystemen met elkaar te integreren. Met deze oplossing bewijst Honeywell toegevoegde waarde te creëren door geïntegreerde systemen te leveren in combinatie met klimaat en security. Hierdoor wordt project-efficiency en een betere beheersbaarheid van de bedrijfsprocessen gerealiseerd en tevens een maximaal operationeel effect bereikt. Doordachte innovatie die perfect aansluit bij de visie van DUO 2. Het bevorderen van de duurzaamheid van het gebouw. 18 performance oktober 2012 performance oktober