Het gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid: stand van zaken uitvoering actieplan en toekomstige acties

Transcriptie

1 DE MINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING EN VLAAMS MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED en DE VLAAMSE MINISTER VAN CULTUUR, MEDIA, JEUGD EN BRUSSEL MEDEDELING AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Het gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid: stand van zaken uitvoering actieplan en toekomstige acties 1. Inleiding De Vlaamse Regering heeft de ambitie om met het gecoördineerd vrijwilligersbeleid te komen tot een verbeterde omgeving en ondersteuning van het vrijwilligersbeleid, waardoor vrijwilligerswerk beter gedijt en vrijwilligers zich meer gewaardeerd en ondersteund weten. De fragmentarische bescherming, obstakels voor vrijwilligers door toenemende bureaucratisering en de versnippering van expertise en informatiekanalen moeten worden aangepakt. Ten slotte moet worden ingezet op het faciliteren van de toegang tot vrijwilligerswerk in Vlaanderen. In uitvoering van het regeerakkoord keurde de Vlaamse Regering eind vorig jaar een geactualiseerd actieplan goed (VR DOC.1428), in navolging van enkele eerdere nota s in dit kader. De belangrijkste waren een conceptnota (VR DOC.0172/1BIS), een eerste actieplan (VR DOC.0768 en VR DOC.1219) en een visienota (VR DOC.0724/1). In het geactualiseerd actieplan dat eind 2017 werd goedgekeurd besliste de Vlaamse Regering om in de loop van 2018 verslag uit te brengen over de stand van zaken van de uitvoering. De huidige mededeling is daarvan de uitwerking. 2. Stand van zaken 2.1. Horizontaal Overleg Vrijwilligersbeleid (HOV) Het Horizontaal Overleg Vrijwilligersbeleid (HOV), waarbij transsectoraal overleg tussen ambtenaren wordt gerealiseerd, aangevuld met het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk en de Verenigde Verenigingen, werd in 2018 actief voortgezet. Er vonden HOV-vergaderingen plaats op 7 maart, 14 juni, 19 september en 21 november. Het Verticaal Overleg Vrijwilligersbeleid (VOV), waarin stakeholders uit sectoren met een sterke betrokkenheid rond vrijwilligerswerk geconsulteerd worden, werd specifiek rond het thema vorming georganiseerd op 13 november ll. Pagina 1 van 9

2 In de nota van VR DOC.1428 werden aan het HOV de volgende rollen toegekend: Voor het HOV voorzien we een adviserende rol ten aanzien van het beleid, met inspraak van en in samenwerking met het middenveld (de Verenigde Verenigingen) en het expertisecentrum. Daarnaast dient het HOV de visie die de Vlaamse Regering uitdraagt te bewaken. Het HOV is tevens een geschikt forum om wetenschappelijk onderzoek op vlak van vrijwilligerswerk te monitoren en waar mogelijk ook zelf aan te sturen of te adviseren [ ]. Naast de verankering van dit transsectoraal overleg is het tevens aangewezen het overleg te versterken. Naar de nieuwe bestuursperiode toe is het aangewezen om het mandaat van het HOV te verhelderen, om zo het gecoördineerd beleid naar de toekomst toe meer kansen te kunnen geven. 2.2 Geactualiseerd actieplan In het geactualiseerde actieplan werden de zes ambities uit de visie van de Vlaamse Regering voor een gecoördineerd vrijwilligersbeleid vertaald in onderstaande zes doelstellingen waarin de acties en initiatieven van het vorige actieplan geïncorporeerd werden: - vrijwilligerswerk zuiver houden; - vrijwilligers beschermen; - inzetten op ondersteuning en informatie voor vrijwilligers; - het verenigingsleven ondersteunen; - iedereen de kans te geven om vrijwilligerswerk te doen; - vrijwilligerswerk promoten en zichtbaar maken. Hieronder volgt een overzicht van de actuele stand van zaken per doelstelling en de daaraan gekoppelde acties. A. Vrijwilligerswerk zuiver houden Praktijken waar zogenaamd vrijwilligerswerk gecombineerd wordt met een prestatievergoeding of met een verplicht karakter zijn uitgesloten en dienen anders benoemd te worden. In 2018 zal de Vlaamse Regering een inventarisatie maken van praktijken die niet stroken met de visie van de Vlaamse Regering. Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk (VSVw) maakte een eerste analyse en inventarisatie van praktijken die op het eerste gezicht niet stroken met de visie van de Vlaamse Regering. Uit deze analyse blijkt dat er drie problemen interfereren met een zuiver vrijwilligerswerk: Praktijken waarvoor onterecht het begrip vrijwilligerswerk wordt gebruikt, wat de indruk geeft dat alles kan onder de noemer van vrijwilligerswerk; Knelpunten waarbij het concept vrijwilligerswerk door maatschappelijke tendensen en politieke keuzes wordt vertroebeld; Gebruiken binnen vrijwilligerswerk waarbij onterecht ingezet wordt om bijvoorbeeld regels op fiscaal of sociale zekerheidsvlak te ontwijken. Pagina 2 van 9

3 Tijdens het HOV op 21 november vond een diepgaande discussie over deze knelpunten plaats en werd bekeken of en welke (beleidsmatige) acties eraan gekoppeld kunnen worden. Deze moeten verder onderzocht en op hun haalbaarheid getoetst worden. Het HOV maakt hier in de loop van 2019 verder werk van. Bij het actiepunt zuiver houden van vrijwilligerswerk zullen in de toekomst vooral volgende principes voorop staan: De vrijwilliger moet altijd weten in welke context hij actief is. De vrijwilliger moet in alle omstandigheden goed beschermd zijn. B. Vrijwilligers beschermen B.1) Verzekering collectieve polis In eerste instantie werd de lopende polis overgenomen, maar op middellange termijn dient deze geactualiseerd te worden door middel van een nieuw lastenboek en een nieuwe aanbesteding. In het kader van de afslanking van de provincies is beslist dat Vlaanderen vanaf 1 januari 2018 de gratis collectieve verzekeringspolis voor vrijwilligers overneemt en voortzet. Vlaanderen heeft hiertoe een opdracht gegeven aan het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk, dat in 2018 de Gratis Vrijwilligersverzekering aanbiedt op basis van de bestaande polis met verzekeraar Belfius en de bestaande erkenningen. In het voorjaar van 2018 heeft er een evaluatie plaatsgevonden van de lopende polis, het reglement en de erkenningen. Op basis daarvan werden in de loop van 2018 een nieuw reglement en een stapsgewijze klachtenprocedure uitgewerkt. Momenteel loopt ook een aanbestedingsprocedure voor het aanstellen van een nieuwe verzekeraar. De nieuwe polis zal aanvangen op 1 april 2019 en loopt voor de komende vier jaar, waarna de polis opnieuw geactualiseerd zal worden om hem marktconform te houden. Ten slotte werd dit jaar sterk ingezet op het actualiseren van de aanvraagprocedure voor deze verzekering. Vanaf 1 april 2019 zal de aanvraag en de erkenning op een gebruiksvriendelijke manier verlopen via een digitale tool die op dit ogenblik ontwikkeld wordt. Ook het aangeven van de activiteiten zal in het ideaal-scenario verlopen via hetzelfde digitale instrument. Bij de onderhandelingen in het kader van de aanbesteding met de verzekeraar zal hier sterk op ingezet worden. We zullen in het begin van 2019 van deze nieuwe start (nieuw reglement, nieuwe digitale aanvraagprocedure en nieuwe polis) gebruik maken om organisaties uitgebreid te sensibiliseren over de noodzaak om hun vrijwilligers goed te verzekeren. Hiertoe zal een uitgebreide communicatiecampagne opgezet worden door het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk in samenspraak met de Vlaamse overheid. B.2) Verzekering en aansprakelijkheid informatie Pagina 3 van 9

4 Aansprakelijkheid en verzekeringen hangen nauw samen, maar er is nood aan betere en meer informatie. Ter ondersteuning van alle organisatoren van vrijwilligerswerk willen we het expertisecentrum een duidelijke rol geven met betrekking tot informatie en ondersteuning voor wat betreft deze thema s. Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk informeert en ondersteunt alle organisatoren van vrijwilligerswerk met betrekking tot aansprakelijkheid en verzekeringen. Dit is een doorlopende opdracht van het expertisecentrum die expliciet werd opgenomen in de taakstellingen van de nieuwe beheersovereenkomst (zie ook communicatiecampagne in het kader van de nieuwe collectieve verzekeringspolis, B.1). B.3) Klachten Individuele vrijwilligers zijn kwetsbaar. Bij juridische of fiscale geschillen zijn zij immers vaak de benadeelde partij. Vrijwilligerswerk wordt ook wel eens misbruikt door malafide organisaties en ook dit vaak ten nadele van de individuele vrijwilliger. De kanalen waarlangs deze individuele klachten gehoor kunnen vinden zijn weinig bekend. Samenwerking tussen het expertisecentrum en ombudsdiensten, zowel Vlaams als federaal, dringt zich op. We werken aan afstemming en overleg tussen genoemde partijen met het oog op duidelijke afspraken en samenwerking. In de loop van 2018 werden door de administratie en het expertisecentrum de eerste stappen gezet om op deze bekommernis antwoord te bieden. Er vond een inspirerend gesprek plaats met de Vlaamse ombudsman. Dit gaf inzichten in alternatieve vormen van geschillenbeslechting en standpuntverzoening. De volgende ideeën kunnen in een latere fase door het HOV verder worden geëxploreerd: - Verslaggeving inspectiediensten Vlaamse en federale overheid (waar mogelijk) onderzoeken om misbruiken op te sporen. - Goede sensibilisering opzetten rond hoe organisaties best omgaan met klachten: o principes goede klachtenbehandeling leiden tot een kwaliteitsvoller vrijwilligersbeleid: 1e lijn, 2e lijn, jaarverslag met opname van klachten, antwoordtermijn etc. - Gerichte (informatie)acties opzetten naar aanleiding van klachten die binnenkomen bij meldpunt, Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk, onderzoek inspectiediensten - Mogelijkheid verder onderzoeken voor opzetten van een meldpunt en bemiddeling tweede lijn specifiek voor vrijwilligers, eventueel eerst in een sector om dan later te verbreden. Pagina 4 van 9

5 C. Ondersteuning en informatie voor vrijwilligers C.1) Expertisecentrum Voor de consolidatie van een Vlaams expertisecentrum vrijwilligerswerk voorzien we een heel aantal opdrachten ter ondersteuning van het vrijwilligerswerk in Vlaanderen. Uitgangspunten voor dergelijk centrum zijn de rollen van steunpunt en promotor voor wat betreft transversale kenmerken en uitdagingen voor het vrijwilligerswerk. In juli 2018 werd de nieuwe meerjarige beheersovereenkomst ( ) van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk goedgekeurd door de Vlaamse Regering. In de nieuwe overeenkomst werden de doelstellingen en opdrachten aangepast aan de vereisten die in het gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid gesteld worden aan een expertisecentrum. De transitie naar een Vlaams Expertisecentrum Vrijwilligerswerk wordt in de loop van 2019 in een opbouwscenario verder gerealiseerd. Om die omvorming te realiseren is door het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk een externe organisatiecoach aangesteld om de organisatie daarin te begeleiden in overleg met alle betrokken partijen. C.2) Vormingsplan Vormingen organiseren met betrekking tot bovenstaande inhouden. Organiseren en faciliteren van intersectorale afstemming m.b.t. vrijwilligers, vrijwilligersbeleid en vrijwilligersmanagement tussen sectorale steunpunten en andere opleidingsaanbieders. Een van de taken van het expertisecentrum is om vorming en intersectorale afstemming te organiseren en faciliteren tussen sectorale steunpunten en andere opleidingsaanbieders met het oog op coördinatie, samenwerking, communicatie en wegwerken van blinde vlekken. Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk is daarom momenteel bezig met het opstellen van een Vlaanderen-breed vormingsplan dat in de loop van 2019 verder vorm zal krijgen. In het kader van deze actie heeft er ook een VOV plaatsgevonden op 13 november C.3) Competentie-instrumenten Onderzoek naar hoe de bestaande instrumenten beter op elkaar afgestemd kunnen worden is meer relevant. Om tegemoet te komen aan de vraag om het competentiedenken in het vrijwilligerswerk te promoten en te ondersteunen dient er in eerste instantie werk gemaakt te worden van het wegwijs maken van de organisaties in de mogelijkheden en doelstellingen van de verschillende instrumenten. Pagina 5 van 9

6 Op basis van het overleg dat heeft plaatsgevonden in 2017 met verschillende organisaties is in de loop van 2018 de bestaande inventaris aangevuld en geactualiseerd. In 2019 zal verder worden bekeken hoe er meer afstemming kan zijn tussen de bestaande initiatieven, waar de lacunes zich bevinden en hoe de initiatieven zich verhouden tot nieuwe ontwikkelingen in het EVC-beleid. In het voorjaar van 2018 is er een samenwerking tussen de VDAB en het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk opgezet, waarbij de focus ligt op het zichtbaar maken van soft skills. Het opzet is om de competenties die men opdoet in het vrijwilligerswerk te valoriseren in het VDABloopbaandossier van de burger en de positieve beeldvorming van vrijwilligerswerk als opstap naar duurzaam werk en loopbaantransities te versterken. Inzetten op soft skills impliceert dat de meerwaarde van het vrijwilligerswerk voor de persoonlijke ontwikkeling van de vrijwilliger wordt belicht. Door organisaties te sensibiliseren in te zetten op talenten van mensen, faciliteren we de inzet van kwetsbare doelgroepen in het vrijwilligerswerk (zie ook E). De jaarlijkse studiedag van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk in de Week van de Vrijwilliger zal in 2019 zal in het teken van competentiedenken staan. D. Het verenigingsleven ondersteunen D.1) Dialoog met het verenigingsleven We dienen echter de aandacht voor eenvoudige regelgeving en slimme subsidies permanent aan te houden en zetten in die zin verder in op de dialoog met het middenveld door middel van het charter met De Verenigde Verenigingen. In het charter tussen de Vlaamse Regering en de Verenigde Verenigingen en de bijbehorende actieplannen zijn gedeelde engagementen opgenomen rond thema s die van belang zijn voor verenigingen en hun vrijwilligers, ongeacht de sector waarin ze actief zijn. Zo is er in 2018 overlegd rond de (federale) bijkluswet en de geplande bijsturing van de (federale) vrijwilligerswet. Ook de mogelijke impact van de hervorming van de vennootschaps- en vzwwetgeving wordt in het kader van het charter bekeken. Een taskforce Regulitis leverde ten slotte mee input voor de behoefteanalyse in het kader van het onderzoek naar de mogelijkheden van een digitaal verenigingsloket (zie hieronder D.2). D.2) Digitaal verenigingsloket Het is wenselijk om te bekijken of een digitaal vrijwilligers- of verenigingsloket kan uitgebouwd worden waarlangs vrijwilligers toegang kunnen hebben tot al deze diensten zonder zich telkens opnieuw te moeten identificeren en voor gegevens kunnen terugvallen op reeds geregistreerde gegevens. Pagina 6 van 9

7 In het geactualiseerd actieplan besliste de Vlaamse Regering om te onderzoeken of een digitaal verenigingsloket de plan- en regellast voor vrijwilligers en verenigingen kan beperken. In het voorjaar van 2018 werd door het Departement Cultuur, Jeugd en Media en het Agentschap Informatie Vlaanderen een verkennende behoefteanalyse en definitiestudie uitgevoerd waarin mogelijkheden werden onderzocht voor het digitaliseren van bepaalde informatiebehoeften en dienstverleningsprocedures waar vrijwilligers en verenigingen vaak beroep op doen. Hierop volgend onderzoekt een extern studiebureau momenteel in een verdiepende detailanalyse wat de prioritering van de behoeftes, de haalbaarheid, een mogelijke stappenplan en de budgettering voor zo n digitaal instrument of zogenaamd verenigingsloket zouden kunnen inhouden. Het onderzoeksrapport wordt verwacht in de loop van het voorjaar Op basis van deze resultaten kan de Vlaamse Regering in 2019 beslissen over het al dan niet ontwikkelen van een digitaal ondersteuningsinstrument voor verenigingen en vrijwilligers. Ook de ervaringen met de ontwikkeling/opstart van het 'digitaal verzekeringsloket' (zie B.1) worden meegenomen in deze verdiepende detailanalyse" D.3) Vereenvoudiging regelgeving De Verenigde Verenigingen voeren op dit moment een project uit in samenwerking met de VVSG, om lokale besturen te sensibiliseren over vrijwilligers- en verenigingsvriendelijke lokale regelgeving. De Verenigde Verenigingen heeft, na afstemming met de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten (VVSG), de website gelanceerd (wat later ook in boekvorm zal verschijnen). Daar vinden steden en gemeenten een slimme wegwijzer die hen begeleidt bij het opstellen van slimme (subsidie)reglementen en de vereenvoudiging van bijvoorbeeld verantwoordingsprocedures. E. Iedereen kansen geven om te vrijwilligen We willen [ ] goede voorbeelden inventariseren, verspreiden en bekijken op welke manier deze kunnen versterkt en uitgebreid worden. We zien hierin een rol weggelegd voor het expertisecentrum dat in samenspraak met het HOV verdere beleidsinitiatieven kan voorstellen. In de zomer van 2019 heeft er een gesprek plaatsgevonden met Demos vzw, dat een specifieke taak in het kader van deze doelstelling toegewezen kreeg. Binnen haar globale werking heeft het kenniscentrum Demos vzw altijd ook oog voor vrijwilligerswerk. Daarnaast werden dit jaar enkele specifieke projecten in het kader van het toegankelijk maken van vrijwilligerswerk opgezet, onder andere in de sport- en in de jeugdsector. Pagina 7 van 9

8 Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk organiseerde daarnaast op 19 november 2018 een infodag voor lokale besturen over het thema inschakelen van kwetsbare vrijwilligers. Konekt en Pegode hielpen mee bij het realiseren van deze dag. In 2019 proberen we een inventarisatie van goede praktijken te realiseren die verspreid zullen worden in de verschillende vrijwilligerssectoren. Het HOV wil ook bekijken of hier (beleidsmatige) acties aan kunnen worden gekoppeld. Het HOV volgt relevante evoluties in dit kader op en houdt de vinger aan de pols van (praktijkgericht) onderzoek naar inclusieve vrijwilligerswerking. F. Vrijwilligerswerk promoten en zichtbaar maken De promotie van het vrijwilligerswerk zal blijvend een onderdeel zijn van de opdracht van het expertisecentrum. Daarnaast willen we inzetten op onderzoek naar vrijwilligerswerk en de ontsluiting ervan. Het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk heeft als taak om vrijwilligerswerk te promoten en zichtbaar te maken. De promotie van vrijwilligerswerk is een blijvend onderdeel van de opdracht van het expertisecentrum. Dit gebeurt onder andere via de jaarlijkse Internationale Dag van de Vrijwilliger (5 december) en de Week van de Vrijwilliger. 2.3 Algemeen in 2019 Algemeen wordt er in 2019 verder werk gemaakt van de consolidering en de globale beleidsmatige visievorming omtrent het gecoördineerd Vlaams Vrijwilligersbeleid. De Vlaamse visie en het actieplan moeten verder toekomstgericht ontwikkeld worden. Hierbij is het essentieel dat het mandaat van het HOV duidelijker gedefinieerd wordt. De Minister-president van de Vlaamse Regering Geert BOURGEOIS Pagina 8 van 9

9 De Vlaamse minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel Sven GATZ Bijlage: - Planningstabel Gecoördineerd Vlaams Vrijwilligersbeleid Pagina 9 van 9