Broedvogels in de Over- en Nederwaard in 2008

Transcriptie

1

2 Colofon Voorwoord Voor u ligt het tweede Ornithologische Jaarverslag van de Vogelwerkgroep Alblasserwaard. Hierin staat een scala aan artikelen die gaan over vogels in en van de Alblasserwaard. Het is ons een waar genoegen u dit document te kunnen presenteren! Vanaf deze plaats de hartelijke dank aan alle schrijvers van de artikelen. We roepen u allen op om vooral veel in het veld te zijn. Daar gebeurt het tenslotte! De bevindingen uit het veld vinden zijn weerslag in boekwerken als voorliggende. We hopen dat u dit jaarverslag met smaak zult lezen, ter lering ende vermaeck. Suggesties voor artikelen, alsmede reacties en opmerkingen zijn van harte welkom op het hiernaast vermelde adres. De redactie Inhoud Voorwoord 1 Broedvogels in de Over- en Nederwaard in Broedvogels in het Alblasserbos in Weidevogels in de Alblasserwaard in De Kerkuil is definitief terug in de Alblasserwaard 13 Kolonievogels in Zomerganzen in de Alblasserwaard in Wordt de Steenuil een belsoort? 23 Purperreigers in vogelvlucht 26 Slaapplaatstellingen 35 Eerste Blauwvleugeltaling in de Alblasserwaard 42 Verslag Winter Bigday De IJslandse grutto (Limosa limosa islandica); voorkomen en herkenning 50 Mezen on the move 56 Halsringen kolganzen, seizoen 2008/ Watervogels in de Alblasserwaard in winter 2008/ Zeldzaamheden in het jaar Tenslotte 79 Het ornithologisch jaarverslag is een jaarlijkse uitgave van de Vogelwerkgroep Alblasserwaard, onderdeel van de Natuur- en Vogelwacht de Alblasserwaard. Overname van artikelen is toegestaan, mits met uitdrukkelijke bronvermelding. Redactie J.A. Andeweg P.J. Bieren A. Stip Fotografie Leonard Sloots (Alle foto s tenzij anders vermeld) Anthonie Stip (p.4, 44, 79) Cor Flikkert (p.59, 60) Ron van Rossum (p. 57) Layout omslag Adri Clements Oplage 50 exemplaren Contact Voor meer informatie over het ornithologisch jaarverslag kunt u terecht bij de redactie, via kopijojv@live.nl Meer informatie over de Natuur- en Vogelwacht Alblasserwaard is te vinden op Een gedrukt exemplaar van dit jaarverslag kan besteld worden door een te sturen naar bovenstaand mailadres. Kosten: 7,00 incl. verzendkosten.

3 Broedvogels in de Over- en Nederwaard in 2008 Ad Kooij Vorig jaar werd voor het eerst een verslag uitgebracht van de Over- en Nederwaard samen. Omdat dit goed bevallen is, willen we dat dit jaar weer doen. De tellingen worden al jaren door dezelfde groep mensen gedaan waardoor een stuk ervaring word ingezet die niet onderschat mag worden. Zowel voor de Over- als de Nederwaard waren zoveel mogelijk dezelfde dagen gepland om te inventariseren. Helaas vielen er in de Nederwaard door regen twee tellingen uit en een misverstand bij twee tellers kostte ook een telling. Hoe groot de invloed van deze missers zijn is moeilijk te zeggen. De meeste soorten hebben zulke ruime datumgrenzen dat de invloed minimaal zal zijn. Uitzondering is mogelijk de Baardman die net op de grens zit van deze periode. De tellingen Schema Hoge boezem van de Overwaard en Hoge Boezem van de Nederwaard nr. tel. data HBO Route HBO HBN De weersomstandigheden tijdens het tellen waren duidelijk minder dan vorig jaar. Niet alleen uitval door regen maar ook een vrij koude ochtend en veel wind tijdens een telling komen de resultaten niet ten goede. Toch zijn er over de gehele periode genomen voldoende goede teldagen geweest om tot een goede afronding te komen. Ook dit jaar waren er weer problemen door drijftillen, zowel in de Over- als in de Nederwaard. In de Overwaard was de doorgang bij de middenkade geblokkeerd en ook meer naar het zuidoosten sloot een til de doorgang af. Doorvaren was ook niet mogelijk langs de molens. Tussen de 6 e en 7 e molen sloot en groot til de gehele watergang af. In de Nederwaard kon tijdens de telling van 19 april de route niet worden gevolgd omdat de doorgang versperd was. Dit is tamelijk vervelend en kost veel tijd. Zoals boven al vermeld is het probleem drijftil nog niet opgelost. Gezien de doelstellingen zal er toch echt iets aan gedaan moeten worden, want op deze manier gaat het gebied snel in waarde achteruit voor Route HBN zon op 1 22/3 Pieter/Juri 1 Ad/Jan /4 Gerard/Anthonie 2 Piet/gvw /4 Ad/Jan 4 Gerard/Anthonie /5 Piet/gvw 3 Pieter/Juri /5 Gerard/Anthonie 1 Ad /Jan /5 Ad/Jan 4 Piet /gvw /5 Ad/Jan 2 Pieter/Juri /6 Piet/gvw 3 Ad /Jan /6 Pieter/Juri 1 Gerard/Anthonie /7 Gerard/Anthonie 2 Pieter/Juri soorten waar het juist zo belangrijk voor is. De til tussen de 6 e en 7 e molen is in de nazomer gewoon kapot gemaakt omdat men bij de 7 e molen moest zijn in verband met groot onderhoud. Dit zijn zaken die niet zouden mogen gebeuren. Nu ligt de oplossing niet voor het oprapen en het zal de nodige euro s kosten, maar er zal op korte termijn toch naar een oplossing gezocht moeten worden. Een andere ergernis dit jaar was het maaien van de rietvelden. Afgesproken is dat dit gefaseerd zal gebeuren (beheerplan) en solitaire bomen / struiken zullen blijven staan. Ze zijn van Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 2

4 groot belang als zangpost en voor sommige soorten als nestplaats. Toch is het gehele rietareaal van de Lekkerlandse boezem gemaaid inclusief de meeste struiken en bomen. Ook in de rietstrook langs het pad naar de molens van de Overwaard is alles gemaaid: weg zangposten. Ook het laten staan van brede rietstroken is niet goed gegaan. Ontwikkelingen Dit najaar is de visie van de Stichting Wereld Erfgoed Kinderdijk (SWEK) gepresenteerd. Veel zaken staan hierin vermeld die de rust in het gebied niet ten goede komen. Het zal van ons, samen met de WetlandWacht, de nodige aandacht vragen om met elkaar tot een oplossing te komen. Dit jaar, 15 mei, is ook het definitieve concept beheersplan, in het kader van Natura 2000, gereed gekomen. Op en aanmerkingen van ons zijn hierin verwerkt. De praktijk zal leren hoe één en ander resultaat zal geven. Op het ontwerpaanwijzingsbesluit Natura 2000-gebied # 106 Boezems Kinderdijk hebben we schriftelijk gereageerd. Dankzij subsidies is het mogelijk om weer het nodige groot onderhoud aan de molens te gaan uitvoeren. Dit zal de rust rondom de molens niet ten goede komen. Hoever een en ander gevorderd is bij het nieuwe broedseizoen, is nog niet te overzien. Veldwaarnemingen Het bezoek aan het gebied blijft niet beperkt tot de officiële inventarisatierondes. Regelmatig word het gebied bezocht voor aanvullende waarnemingen en voor andere activiteiten, zoals uitleggen Zwarte Sternvlonders, libellen- en vlinder tellingen en luisteren naar vleermuizen. Ook de vele bezoeken aan de vogelkijkhut Adri de Gelder leveren veel waarnemingen op. Vanaf deze plek worden in het voorjaar de trektellingen verricht terwijl we in het najaar op de parkeerplaats van de Overwaard staan. Voor het verslag van deze tellingen verwijzen we u naar het ornithologisch jaarverslag. De actuele trektelwaarnemingen kunt u zien op Het begon dit jaar al goed met de aanwezigheid van een mannetje Blauwvleugeltaling, een zeldzame dwaalgast uit Noord Amerika. De vogel is aanvaard door het CDNA en kan dus als nieuwe soort voor de Alblasserwaard worden bijgeschreven. Een Geoorde Fuut werd waargenomen op de grote plas van de Overwaard en is voorzover bekend de eerste voor het boezemgebied. Een Witvleugelstern verbleef heel de periode in de kolonie van de Zwarte Sterns in de Nederwaard. De vogel werd regelmatig gezien met vis in de sneb, maar of er sprake is geweest van een gemengd paar hebben we helaas niet kunnen vaststellen. De waarnemingen van een Smient mannetje was onvoldoende om van een territorium te kunnen spreken. Het is code 0, volwassen individu binnen datumgrenzen. Ook een mannetje Mandarijneend werd éénmalig waargenomen. Soortbesprekingen Roerdomp Dachten we vorig seizoen dat het afgelopen was met de Roerdomp, gelukkig waren er dit seizoen toch nog weer enkele waarnemingen, zij het dat ze niet werden gedaan tijdens de officiële inventarisatierondes. Nachtbezoeken voor roepende exemplaren gaven geen resultaat. Purperreiger Dankzij de inzet van enkele zeer gemotiveerde tellers is het ook dit jaar weer gelukt om het gebied te voet te doorkruisen met als resultaat een aantal van 113 nesten. Zowel nesten in aanbouw, nesten met eieren als nesten met jongen werden gevonden. Het aantal is twee paar minder dan in 2007 maar, zoals al eerder vermeld, het is een minimum aantal daar het gebied zo onoverzichtelijk is dat je gemakkelijk nesten mist. Tijdens deze telling werd een jonge, zwemmende, Waterral waargenomen. Ook dit jaar zijn er weer twee vogels van een satellietzender voorzien. Voor een reisverslag van deze vogels zie: ger Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 3

5 Grauwe Gans In de Nederwaard kwamen dit jaar twee paar tot broeden. De vogels verlieten het gebied direct nadat de jongen daartoe in staat waren, en zijn niet meer in het gebied teruggekeerd. Dit in tegenstelling tot de broedvogels van de Overwaard. Hier foerageren zowel oude als jonge vogels op de omringende weilanden maar gaan steeds terug de Overwaard in. Hoe groot het aantal broedparen in de Overwaard precies is, is onduidelijk. Grote aantallen niet broedende vogels maken het tellen er niet gemakkelijk op. Op 19 april kwam Jan Schoonderwoerd tijdens de inventarisatieronde op 85 paar met 364 jongen en verder nog 775 oude vogels. Dit maakt een totaal van maar liefst 1309 exemplaren. Laten er wat dubbeltellingen tussen zitten, doordat ganzen nogal vliegerig zijn, dan nog is dit een aantal wat reden geeft om eens goed na te gaan denken over hoe nu verder. Canadese Gans Van deze soort ook een paar meer in de Nederwaard maar deze vogels verbleven wel heel de periode in het gebied. In de Overwaard kwamen drie paar meer tot broeden en net als de Grauwe Ganzen verbleven ze de meeste tijd op de aanliggende weilanden in polder Nieuw Lekkerland. Ook hier tot 20 niet broedende vogels. Brandgans Dit jaar weer twee paar in de Overwaard en ditmaal wel succesvol. Tijdens een telronde werd een paartje met 6 jongen gezien Nijlgans Zowel in de Over- als de Nederwaard kwam deze exoot tot broeden. De stand blijft al jaren op hetzelfde peil. Veel paren blijven zonder jongen. Wat de reden hiervan is, blijft gissen. Eenden Zeker de Overwaard is een belangrijk overwintering en doortrekgebied voor eenden. Enkele 1000en Smienten en tientallen tot meer dan honderd Wintertalingen, Slobeenden, Krakeenden, Kuifeenden en Tafeleenden pleisteren langere of kortere tijd in het gebied. Enkele van deze soorten blijven in het voorjaar nog lang in het gebied zonder te gaan broeden. Bij het tellen moet je hier goed rekening mee houden daar er anders veel te hoge aantallen op papier komen. De meeste eenden hebben een fusieafstand van 1000 meter waardoor veel waarnemingen in 1 cluster kunnen. De meeste mannetjes eenden houden het voor gezien als er jongen zijn en vormen dan groepen. Dit zal ongetwijfeld een van de oorzaken zijn van de groepen mannetjes Slobeenden die we regelmatig waarnemen tijdens tellingen. Van deze laatste soort kwam tijdens de trektellingen dit najaar, bij het Wisboomgemaal, elke morgen een groep vanuit de Nederwaard overvliegen om in de Krimpenerwaard te gaan foerageren. Bruine Kiekendief Dit jaar was er een zeer licht mannetje aanwezig in de Overwaard. De waarneming(en) van een man Blauwe Kiekendief zou wel eens op dit exemplaar betrekking kunnen hebben. De aantallen in de beide gebieden zijn weer hetzelfde als de voorgaande jaren. Vrijwel het gehele jaar kunnen we boven het boezemgebied Bruine Kiekendieven waarnemen. Of dit eigen vogels zijn of van elders, is niet bekend. Bekend is dat er flinke doortrek van deze soort kan zijn. Een absolute topdag was 13 september 2008 toen maar liefst 164 exemplaren over de trektelpost vlogen (een Nederlands record). Waterral De soort deed het goed dit jaar. In beide gebieden een lichte toename. Je vraagt je af waarom de verspreiding niet meer over het gebied verdeeld is. Waarom bijvoorbeeld niet in de Boezem van Nieuw Lekkerland? Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 4

6 broedparen op de vlonders was beduidend lager dan vorig jaar. Ook nu leek verstoring hiervan een oorzaak te zijn. De vogels weken uit naar het grote vlak waar ze op drijfmateriaal hun nesten maakten. In totaal ongeveer 35 paar. Een foeragerende Waterral Porseleinhoen Dit jaar niet in de Overwaard maar wel 7 roepende exemplaren in de Nederwaard. De vogels riepen maar enkele avonden en daarna is er niets meer gehoord. Op dezelfde avonden werden geen roepende vogels in de Overwaard gehoord. Volgens een artikel in Vogelnieuws van Vogelbescherming, roepen de vogels direct na aankomst heel fanatiek om zodra ze een metgezel hebben te stoppen. Laat en lang roepende vogels zouden dan dus niet gepaard zijn. Kievit Boven de gemaaide rietpercelen in de Nederwaard worden regelmatig baltsende Kieviten gezien voor de datumgrens. In 2004 waren na die datum ook nog vogels aanwezig en noteerden we 3 paar. Dit jaar is de gehele Lekkerlandse boezem gemaaid en daar waren dit voorjaar ook baltsende vogels aanwezig. Officieel konden drie paar worden genoteerd. Of er ook jongen vliegvlug geworden zijn is niet bekend. Kokmeeuw Op de vlonders kwamen in de Overwaard twee paar tot broeden. De kuikens werden helaas niet vliegvlug. Toen we de vlonders verwijderden vonden we op een vlonder een skelet van een Kokmeeuw met een ring van Helgoland. In de Nederwaard waren tien broedgevallen, een deel op de vlonders en de rest op drijfmateriaal op het grote vlak tussen de plompenbladeren. Uilen Sinds 1998 ontbreekt de Bosuil op de lijst van broedvogels. Toch worden langs de dijk, door bewoners, wel eens uilen gezien. Het is de vraag wat voor soort dit dan is. Na twee jaar afwezigheid werden er in de Overwaard weer roepende jonge Ransuilen gehoord. In de winter 2007/2008 was er een roestplaats in de Overwaard, met minimaal 16 exemplaren. Met de wintervogeltelling van maart werd hier nog 1 exemplaar gezien Rietzangers Deze soorten overwinteren allemaal in Afrika ten zuiden van de Sahara. Opvallend is dat de aantallen van deze soorten vrij stabiel zijn op de Kleine Karekiet na. De stand van deze soort is in de Overwaard ten opzichte van 2007 met 25% afgenomen en ten opzichte van 2006 zelfs met 53 %. Ten opzichte van 2007 is in de Nederwaard het aantal broedparen 20% lager. We zijn zeer benieuwd wat voor aantallen we in 2009 zullen zien. Figuur 1 Totaal aantal soorten broedvogels in de Hooge Boezem van de Over- en Nederwaard HBO HBN Zwarte Stern In de Overwaard werden wel volop foeragerende sterns maar helaas geen broedgevallen vastgesteld. Ook in de Lekkerlandse boezem werd niet genesteld. In de Nederwaard werd wel gebroed. Het aantal Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 5

7 Figuur 2 Totaal aantal broedparen in de Hoge boezem van de Over- en Nederwaard HBO HBN Hoge Boezem van de Overwaard - Tabel 1 HBO Fuut Gr. Bonte Specht Dodaars Boerenzwaluw Roerdomp Witte Kwikstaart Blauwe Reiger Winterkoning Purperreiger Heggenmus Knobbelzwaan Blauwborst Grauwe Gans Merel Kolgans Snor Brandgans Rietzanger Canadese Gans Bosrietzanger Nijlgans Kleine Karekiet Bergeend Grote Karekiet Krakeend Braamsluiper Smient 1? Grasmus Wilde Eend ng Tuinfluiter Slobeend Zwartkop Tafeleend Tjiftjaf Kuifeend Fitis Bruine Kiekendief Baardman Fazant Matkop Waterral Pimpelmees Porseleinhoen Koolmees Waterhoen Buidelmees Meerkoet Ekster Kievit 2 Gaai 1 0 Kokmeeuw Zwarte Kraai Zwarte Stern Spreeuw Holenduif Huismus Houtduif Vink Koekoek Kneu Ransuil Rietgors IJsvogel 1 1 Zoals uit tabel 1 blijkt zit het aantal soorten broedvogels jaarlijks tussen de 40 en 50, uitschieter is 2004 met 52 soorten. Vijfendertig soorten hebben de afgelopen 5 jaar elk jaar in de HBO gebroed, 28 soorten deden dit in één of meerdere jaren. In totaal maakten dus 63 soorten eens of meerdere malen gebruik van het gebied om hun jongen groot te brengen of deden een poging om een territorium te vestigen. Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 6

8 Hoge Boezem van de Nederwaard - Tabel 2 HBN Fuut Zanglijster Woudaap Sprinkhaanzanger Roerdomp Snor Knobbelzwaan Rietzanger Nijlgans Bosrietzanger Canadese Gans Kleine Karekiet Grauwe Gans 1 2 Grasmus Wilde Eend Braamsluiper Tafeleend Tuinfluiter Kuifeend Spotvogel Krakeend Zwartkop Bruine Kiekendief Tjiftjaf Fazant Fitis Waterral Baardmannetje Porseleinhoen Matkop Waterhoen Pimpelmees Meerkoet Koolmees Kievit Gaai Kokmeeuw Ekster Zwarte Stern Kauw Holenduif Zwarte Kraai Houtduif Spreeuw Turkse Tortel Huismus Koekoek Vink Gr. Bonte Specht Groenling Winterkoning Putter 0 1 Heggenmus Kneu 0 1 Blauwborst Rietgors Merel Het aantal jaarlijkse soorten broedvogels in de Nederwaard is maar één soort minder dan in de Overwaard n.l. 34. Het aantal niet jaarlijkse blijft in de Nederwaard steken op 23 soorten. Gezien de oppervlakte en het verschil in biotoop is dit niet verwonderlijk. Het totaal aantal soorten voor het gehele boezemgebied, dat de laatste 5 jaar tijdens de inventarisatierondes is genoteerd, bedraagt 69. In zowel Over- als Nederwaard broeden verschillende soorten van de Rode Lijst. Helaas kunnen we maar weinig positiefs zeggen over deze soorten. Alleen de Purperreiger is deze periode toegenomen, de overige bleven op hun lage niveau of verdwenen, zoals Matkop en Spotvogel. Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 7

9 Broedvogels in het Alblasserbos in 2008 Jan Schoonderwoerd Voor de broedvogels van het Alblasserbos was 2008 weer een gemiddeld jaar. In het gebied broeden 49 soorten, waarvan er 6 als kwetsbaar en 2 als gevoelig op de rode lijst staan. In totaal 988 broedparen, een aantal dat nog nooit zo hoog is geweest. Het totaal aantal soorten is gelijk aan dat van 2003 en telt er zeven meer dan vorig jaar. Drie nieuwe soorten vestigden zich voor het eerst in het bos namelijk Krakeend, Nachtegaal en Steenuil; de laatste twee behoren tot de genoemde gevoelige soorten. Fuut, Koekoek, Rietzanger, Spotvogel en Groenling keerden terug, maar de Sprinkhaanzanger werd dit jaar niet opgemerkt. Soortbespreking Na een jaar van afwezigheid broedde de Fuut opnieuw met twee paar in de watergangen langs en in het bos. Van het acht paar Knobbelzwanen van vorig jaar bleven er dit jaar vier over. In Papendrecht ging de soort van 6 naar 3 paar, de helft minder dus. Dit seizoen 5 broedpaar van de Nijlgans en dat is een ruime verdubbeling t.o.v. vorig jaar, en ook alleen weer in Oud-Alblas en Papendrecht. In Oud-Alblas zijn ook ditmaal geen jongen waargenomen. Dat de Wilde eend in agrarisch gebied toeneemt, is in het bos (dat tenslotte door weilanden wordt omgeven) goed te merken: de soort stijgt naar 93 paar en dat zijn er 26 meer dan vorig seizoen. Deze stijging komt vooral voor de rekening van Papendrecht waar de stand meer dan verdubbelde. Een nieuwe broedvogel voor het bos is de naaste verwant van de vorige soort, de Krakeend. In het gedeelte Grote Nes werden drie paar van deze toch wel fraaie eendjes als broedvogel genoteerd, enkele decennia geleden was het een schaarse broedvogel. Zo rond 2000 toegenomen tot ± 7000 paren, en nu dus ook - weliswaar aan de waterkant - in het bos. Ook dit jaar weer drie soorten roofvogels met evenzoveel paren. Van de Buizerd één meer, van de Sperwer één minder en de Boomvalk bleef gelijk, ook wat de locaties betreft. De Fazant zit nog altijd in een stijgende lijn: verleden jaar nog net onder de 30 paar, dit jaar steeg hij naar 44. Het is wel opmerkelijk dat deze toename enkel in gedeelte Papendrecht het geval is: de soort verdubbelde daar zijn stand met honderd procent van 12 naar 24 paren. De bijna altijd aan de randen van het bos broedende Waterhoen en Meerkoet zijn dit jaar op een nagenoeg gelijkblijvende stand gebleven, veel hoger zal de stand ook niet worden; het is tenslotte een watervogel en geen bosvogel. Het aantal Houtduiven is in bijna alle delen van het bos toegenomen, behalve in Kortland. De sterkste toename werd geconstateerd in Papendrecht waar dit jaar 54 paren werden geteld (vorig broedseizoen 41). En ook van de Holenduif werden twee territoria meer gevonden. De Witte kwikstaart, een zeer algemene broedvogel van open gebied maar soms ook op open plaatsen in het bos, broedde evenals vorig jaar met één paar in Papendrecht. De Koekoek (een kwetsbare soort) is dit jaar toch weer als broedvogel teruggekeerd; zijn zo zomers aandoende roep was in deel Oud-Alblas geregeld te beluisteren. De Bosuil broedde dit jaar alleen in gedeelte Papendrecht. Een nieuwkomer voor het bos is de Steenuil (kwetsbare soort): dit grappige kleine uiltje werd opgemerkt in Oud-Alblas. Of hij ook werkelijk in het bos heeft gebroed is niet volkomen zeker, maar op grond van BMP criteria mag hij als broedvogel genoteerd worden. Broedde de Groene specht (kwetsbare soort) Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 8

10 vorig jaar met 4 paar alleen in Oud-Alblas, dit jaar werd zijn lach ook elders gehoord. Papendrecht herbergde 2 paar en Grote Nes had sinds 9 jaar ook weer een broedpaar. Dit seizoen dus met de 2 van Oud-Alblas 5 broedparen. De Grote bonte specht bleef ongeveer op hetzelfde niveau, twee meer dan vorig jaar, wat geheel voor rekening van Grote nes komt. Veruit nummer één van de lijst is de Winterkoning. Hij handhaaft voor het zevende achtereenvolgende jaar zijn eerste plaats op de ranglijst: maar liefst 130 broedparen werden genoteerd. Door zijn onopvallend uiterlijk en gedrag, en ook zijn zang is niet zo opvallend, valt de Heggenmus niet zo op. Niettemin krabbelde de soort weer op van zes naar negen broedparen. Zes jaar geleden waren dat er nog 23. Hij heeft dus nog wat in te halen. De Roodborst vertoont landelijk nog steeds een licht stijgende lijn; in het Alblasserbos blijft hij de laatste drie jaar op zo n 20 paar steken. In deel Papendrecht verscheen de derde nieuweling van dit jaar: de Nachtegaal (ook een kwetsbare soort) een zanger bij uitstek en eigenlijk een onopvallend vogeltje die je eerder hoort dan ziet. Begin jaren tachtig zijn de aantallen broedende nachtegalen vooral in het oosten kleiner geworden, in de lagere delen is echter enige toename. Zijn favoriete biotoop van braamstruiken en brandnetels is wel aanwezig, en dan vooral brandnetels. En nu maar afwachten of hij eerstvolgend broedseizoen weer verschijnt. De Gekraagde roodstaart broedde opnieuw met succes op dezelfde stek in Oud- Alblas. In tegenstelling tot vorig jaar is het aantal Merels dit jaar weer stijgende, acht meer dan vorig jaar, en bereikt daarmee de 61 broedparen. De tot nog toe hoogste stand werd in 2004 bereikt met 69 paren. De stand van de Zanglijster daarentegen loopt in alle delen wat terug, het totaal van 20 paar zakte dit jaar terug naar 14 broedparen. Een lang niet jaarlijkse broedvogel met een opvallende witte oogstreep, de Rietzanger, broedde dit jaar weer eens in de overjarige rietkragen van de brede watergang langs het gedeelte Grote Nes. De Bosrietzanger varieert qua aantal per gebied, maar blijft op hetzelfde niveau als vorig seizoen. De drie paar minder in Papendrecht worden gecompenseerd door de drie paar in Grote Nes. De Kleine karekiet keldert van 16 naar slechts 5 paar; in Grote Nes bleven er maar twee van de 12 paar van vorig jaar over. Wat hiervan de oorzaak van is, wie het weet mag het zeggen! De rietkraag langs de oevers van het waterschap ziet er niet anders uit dan vorig jaar, misschien is het verstoring door aanleggende bootjes of vissers? Na een jaar van afwezigheid (de jaarlijkse schommelingen zijn in onderstaande grafiek goed te zien) broedt de Spotvogel dit jaar met een paar in Papendrecht en in Oud-Alblas. De aantallen van de Tuinfluiter lopen iets terug. De reden is ook weer Grote Nes waar niet meer dan één paar werd gesignaleerd, tegen zeven vorig jaar. De Zwartkop zet ook dit jaar zijn succes voort. In vrijwel alle delen neemt de soort meer of minder toe. In Grote Nes broedt bijna het dubbele aantal van vorig jaar: van zeven gaat hij dit seizoen naar 13 paren. Fitis en Tjiftjaf blijven ongeveer op hetzelfde peil. Oud-Alblas en Papendrecht hadden ieder een paar Grauwe vliegenvangers De Staartmees die ook na de broedtijd en in de winter vaak nog in familieverband door het bos zwerft, broedde dit jaar met vier paren in het bos. Van de Matkop, ook weer zo n gevoelige soort, die landelijk nog steeds licht afneemt werden evenals vorig seizoen vijf territoria vastgesteld. Van de Pimpelmees bleven de aantallen nagenoeg gelijk. Wat het aantal broedparen betreft blijft ook de Koolmees bijna gelijk, in Oud- Alblas zaten er 6 minder maar in Papendrecht 5 meer. Landelijk gezien neemt de Boomkruiper licht toe, wat echter in het bos dit jaar niet te merken is, één paar Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 9

11 minder dit broedseizoen. Maar mogelijk zijn er over het hoofd gezien wat met dit onopvallende vogeltje niet onmogelijk is. De Wielewaal doet het deze keer heel goed: maar liefst vijf paar van deze kleurrijke vogels hebben dit broedseizoen het bos als broedplaats gekozen. In Oud-Alblas na drie jaar weer een broedgeval en de overige vier hielden verblijf in Papendrecht. De Vlaamse gaai houdt nog steeds een opgaande lijn aan, de meesten - tien van de zeventien paren - broeden in Oud- Alblas. Kwamen we tot op heden nooit verder dan negen paar Eksters, dit jaar zelfs meer dan het dubbele van vorig jaar, van 6 naar 13. Dit komt voornamelijk voor rekening van Oud-Alblas die van drie paar vorig jaar naar 9 paar dit broedseizoen ging. De bekendste van de kraaiachtigen, de Zwarte kraai, broedde met 30 paar in het bos. De soort blijft daarmee op hetzelfde niveau als vorig jaar. Zijn kleinere neef de Kauw broedde drie jaar geleden met één paar in gedeelte Papendrecht. In 2008 brengt hij het al tot 7 paar, opnieuw in Papendrecht.Ook de Spreeuw broedt dit seizoen met 22 paar alleen in gedeelte Papendrecht. Veel paren van deze soort verblijven in de oude griend met zijn vele holtes in de oude wilgen. De Vink doet ditmaal een stapje terug. In bijna alle delen neemt de soort enigszins af, maar in de Grote Nes broedde er één paar meer. Als laatste noemen we de Groenling, een soort die eigenlijk meer in parkbossen voorkomt. Na drie jaar afwezigheid weer eens als broedvogel present in het bos en wel in deel Oud-Alblas. Tabel 3: Broedvogels Alblasserbos 2008 OA= Oud Alblas; PA = Papendrecht; GN = Grote Nes; KO = Kortland; TOT = Totaal OA PA GN KO TOT OA PA GN KO TOT Fuut Zanglijster Knobbelzwaan Rietzanger 1 1 Nijlgans Bosrietzanger Wilde eend Spotvogel Krakeend 3 3 Kleine karekiet Soepeend 1 1 Tuinfluiter Buizerd Zwartkop Sperwer Tjiftjaf Boomvalk Fitis Fazant Grauwe vliegenvanger Waterhoen Staartmees Meerkoet Matkop Holenduif Pimpelmees Houtduif Koolmees Koekoek 1 1 Boomkruiper Steenuil 1 1 Wielewaal Bosuil 1 1 Vlaamse gaai Groene specht Ekster Grote bonte Specht Kauw 7 7 Winterkoning Zwarte kraai Heggenmus Spreeuw Roodborst Groenling 1 1 Nachtegaal 1 1 Vink Gekraagde roodstaart 1 1 Totaal Witte kwikstaart 1 1 Soorten Merel Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 10

12 Weidevogels in de Alblasserwaard in 2008 Jan Andeweg Omvang Door 47 actieve vrijwilligers van de Weidevogelwerkgroep zijn in 2008 op 79 bedrijven de nesten opgespoord, gemarkeerd, geregistreerd en zo nodig beschermd. Van 108 bedrijven zijn de nestgegevens, inclusief 5 bedrijven zonder nesten, ontvangen en verwerkt. Van 47 bedrijven werden geen of onvoldoende gedocumenteerde nestgegevens ontvangen. De afgezochte oppervlakte bedraagt 3231 ha grasland en 259 ha bouwland (waarvan 243 ha maïsland). In totaal zijn 2309 nesten van 15 vogelsoorten als gevonden geregistreerd. Dat is een toename van 323 nesten ten opzichte van Van 2064 nesten (89,4% van het totaal) werd het resultaat (nest uit of niet uit) bekend. Dat zegt iets over de kwaliteit van de nestregistratie. Van de 2064 nesten met bekend resultaat is 78,9% geregistreerd als 'uit'. Predatie was met 11,2% de grootste verliesoorzaak (2007: 9,2%). De predatie voor heel Zuid- Holland, verwerkt door Landschapsbeheer Zuid-Holland (LBZH), lag in 2008 wat hoger en kwam uit op 15,4%. Dichtheden Het aantal broedparen per 100 hectare, gecorrigeerd voor vervolglegsels, werd als volgt berekend (tussen haakjes de dichtheid voor Zuid-Holland, zoals berekend door LBZH): Kievit 29,4 (29,9), Grutto 12,1 (12,1), Scholekster 2,4 (5,6), Tureluur 2,1 (4,4), Slobeend 0,9 (1,0). De dichtheid voor de Scholekster en voor de Tureluur is in de Alblasserwaard duidelijk lager dan in de gebieden elders in Zuid-Holland. De dichtheid op bouwland kwam voor de Kievit uit op 217 en voor de Scholekster op 12,4. Het is lijk dat op maïspercelen in het veenweidegebied veel meer Kieviten en Scholeksters broeden dan op de graslandpercelen. De Grutto's, Tureluurs en Slobeenden maken hun nest bij voorkeur in de nabijheid van de maïspercelen. Het broeden in elkaars nabijheid heeft voordelen, potentiële predatoren (vliegend of lopend) worden snel opgemerkt en met elkaar weggejaagd. Dat bevordert het uitkomstresultaat van de weidevogelnesten. Bescherming Bijna 600 nesten (26%) is beschermd bij agrarische activiteiten. Bij het maaien werden 227 nesten gespaard, van 205 nesten met bekende afloop kwam 86% uit. Bij beweiding werden 64 nesten beschermd, van 58 nesten werd de afloop bekend en kwam 91% uit. Bij rollen/slepen werden 17 nesten ontzien, van 15 nesten met bekende afloop kwam 88% uit. Bij bemesting werden 103 nesten gespaard, bij 102 nesten werd de afloop bekend en kwam ruim 82% uit. Bij ploegen/eggen en zaaien/poten werd om 13 en 25 nesten heen gewerkt, de uitkomst was 85% en 90%. Bij onkruidbestrijding werden 135 nesten gespaard, waarvan bijna 78% is uitgekomen. Bij overige activiteiten waren 14 nesten betrokken, waarvan bijna 86% is uitgekomen. De inschatting is dat veel meer nesten beschermd zijn bij werkzaamheden van de boer, maar dat de bescherming niet is genoteerd. Opsporing en bescherming van nesten is het belangrijkst. De beschermingsboekhouding is, in de praktijk en begrijpelijk, wat minder urgent. Uitkomstdata Van 246 gruttonesten, dat is 49% van de nesten met bekende afloop, werd de uitkomstdatum genoteerd. Het eerste gruttonest kwam uit op 20 april en het laatste op 14 juni. Op 9 mei was 50% van de grutto- Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 11

13 nesten uitgekomen. Het eerste kievitsnest was op 2 april uit, het laatste op 27 juni. Op 19 april waren ruim 200 kievitsnesten uitgekomen. De inschatting is dat een zeer hoog percentage van deze vroege kievitsjongen door onderkoeling en verhongering zijn omgekomen. Pas op 20 april steeg de temperatuur en kwamen er meer insecten in de polder. Vijftig procent van de scholeksternesten was uit op 20 mei, van de Tureluur op 13 mei en van de Slobeend op 15 mei. Alarmtellingen In polder Noordzijde van Noordeloos, in het gebied waar het project Nederland Weidevogelrijk (NWR) loopt, hebben vrijwilligers (weer) meegewerkt aan een vijftal alarmtellingen. Tijdens de alarmtellingen werd de situatie en het gebruik van de percelen vastgelegd. En werden alle vogels met binding aan het terrein op een plattegrond ingetekend. Door de tellingen om de twee weken te herhalen werd informatie verzameld over de territoria van de weidevogels en met name van de Grutto. Ook de alarmerende gruttoparen met jongen werden genoteerd. Bij vijf van de zeven deelnemers werden gruttonesten aangetroffen. In totaal 61 gruttonesten werden gevonden. Hiervan zijn 33 gruttonesten (54%) uitgekomen. Helaas is niet van alle gruttonesten de uitkomstdatum genoteerd. Tijdens de alarmtellingen zijn totaal 51 territoria van de Grutto geteld. En tijdens de vierde telronde (op 22 mei) alarmeerden 20 grutto-ouders met jongen. Het Bruto Territoriaal Succes (BTS) kwam uit op 39%. Dat is ruim 20% lager dan het voor de reproductie van de grutto gewenste BTS van minimaal 60%. Kuikenland De wat grotere gruttojongen zoeken hun voedsel bij voorkeur in ongemaaide percelen met lang en kruidenrijk gras (kuikenland). Ook beweidde percelen met hergroei worden door de gruttojongen bezocht. Sommige boeren hebben tijdens de eerste maaisnede ad hoc vluchtheuvels laten staan. Om de op het perceel aanwezige jongen van de weidevogels rust, dekking en voedsel te geven. Dit maatwerk blijkt zeer effectief te zijn voor de overleving van de gruttojongen. Bereikbaar lang gras, in onze intensief beheerde veenweidepolders, is essentieel voor de overlevingskansen met name voor de gruttojongen. Jan Andeweg jaandeweg@wanadoo.nl Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 12

14 De Kerkuil is definitief terug in de Alblasserwaard Leonard Sloots In 2007 beleefden de Kerkuilen in de Alblasserwaard een recordjaar. Als gevolg van een piek in de Veldmuizencyclus konden maar liefst 14 broedgevallen worden opgemerkt. Na een piekjaar in de Veldmuizencyclus is het afwachten. Het is gebruikelijk, dat de hoeveelheid Veldmuizen in het volgende jaar (sterk) verminderd is, en zo ook het voedselaanbod voor Kerkuilen. Als gevolg van een verminderd voedselaanbod is het mogelijk dat het aantal broedgevallen halveert, ook zijn de broedsels dan meestal kleiner. In totaal konden in broed-gevallen van de Kerkuil in de Alblasser-waard worden vastgesteld. Hieronder het overzicht van de eerste broedsels in plaats legsel uitgevlogen 1 Bleskensgraaf Brandwijk Brandwijk Giessenburg Giessenburg Giessenburg Goudriaan H veld-g dam Hoornaar Nieuw- Lekkerland Noordeloos Tienhoven Wijngaarden 2 2 totaal In Hoornaar, Nieuw-Lekkerland en Noordeloos zijn de nestplaatsen van de uilen onbereikbaar voor controle, en het aantal jongen heeft men niet met zeker-heid kunnen vaststellen. Het aantal uitgevlogen jongen is voor deze locaties (bij schatting) vastgesteld op 2 exemplaren per broedsel. Op één locatie wisten de Kerkuilen in 2008 een tweede broedsel succesvol groot te brengen: 5 jonge uilen vlogen uit. plaats legsel uitgevlogen 1 Wijngaarden 5 5 totaal 5 5 Broedseizoen 2008 In de eerste helft van 2008 bleek, dat er van het instorten van de Veldmuizenpopulatie geen sprake was. Na een droog voorjaar waren er in de Alblasserwaard nog grote aantallen Veldmuizen aanwezig. Ook de eerste broedkastcontroles gaven goede hoop: legsels van 5 à 6 eieren waren geen uitzondering. Op 5 adressen, die in 2007 succesvol waren, werd in 2008 niet door Kerkuilen gebroed. Daartegenover stonden 3 adressen, die in 2008 voor de allereerste keer door Kerkuilen als broedlocatie werden gebruikt. Hieronder is het aantal broedparen van de Kerkuil in de afgelopen 3 jaar weergegeven was een daljaar in de Veldmuizencyclus. In 2007 is het aantal broedparen in de Alblasserwaard opvallend toegenomen werd zowel landelijk als regionaal een jaar, waarin het Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 13

15 aantal broedparen van de Kerkuil iets lager lag dan in zeker Kerkuilen aanwezig zouden zijn. Bij een eerste ronde werden 5 broedkasten Nederland Zuid-Holland Alblasserwaard Kerkuilen uitgezet Begin februari werd de werkgroep benaderd door Vogelklas Karel Schot. Bij dit Rotterdamse vogelasiel was bekend geworden dat de Alblasserwaard een gebied is, waar het de Kerkuilen voor de wind gaat. In Rotterdam zaten twee uilen, die in de Alblasserwaard uitgezet mochten worden. Het bleek te gaan om twee in gevangenschap gekweekte, witte Kerkuilen. De vaste voetring van de uilen werd vervangen door een exemplaar van het vogeltrekstation en er werd gekozen voor een locatie langs de Lekdijk in Streefkerk. De uilen zijn daar eerst enkele dagen met wat voedsel opgesloten, waarna de weg naar geopend, maar in totaal kwam hierbij maar één Kerkuil (in Giessenburg) aan het licht. Ondanks de aanwezigheid van verse braakballen op veel locaties bleken de meeste Kerkuilen zich op dat moment dus verrassend genoeg niet in de broedkasten op te houden. Tijdens een tweede ronde werden 4 locaties bezocht. Hierbij konden in Hardinxveld-Giessendam 1 en in Bleskensgraaf 2 uilen worden geringd. Tijdens het broedseizoen is geprobeerd zoveel mogelijk jonge Kerkuilen (en eventueel aanwezige oudervogels) van een ring te voorzien. Uiteindelijk konden op 8 (!) locaties Kerkuilpullen worden geringd. Het komt erop neer, dat vrijwel alle jonge uilen van de toegankelijke nestplaatsen geringd zijn. In totaal werden in jonge en 10 volwassen Kerkuilen (waaronder de 3 uitgezette uilen) geringd. Foto s: Kerkuilenwerkgroep Alblasserwaard Coördinator werkgroep: Arie-Jacob Brokking (aj.brokking@hetnet.nl) buiten werd vrijgemaakt. Eind maart kon er wederom een uil uitgezet worden, afkomstig van Vogelklas Karel Schot. Hiervoor werd een tweede locatie langs de Lekdijk in Streefkerk uitgekozen. Ringen Eind februari werden er door Arie-Jacob Brokking en Roel Meijer pogingen ondernomen om volwassen Kerkuilen te ringen. Als vanzelfsprekend werd ervoor gekozen juist die locaties te bezoeken, waar vrijwel Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 14

16 Kolonievogels in 2008 Ad Kooij Dankzij de vaste kolonietellers is ook van dit seizoen weer een overzicht te geven van het aantal nesten van desbetreffende soorten. Blauw Reiger 2004 / / / / / 172 Na een langzame afname de afgelopen jaren, dit jaar weer een toename. De groei komt vooral van de kolonie in Groot-Ammers die van 80 naar 115 paar is gegaan. Papendrecht (begraafplaats) is nog verder teruggegaan, dit jaar maar 9 paar tegen nog 24 bewoonde nesten drie jaar geleden. Oorzaak is vermoedelijk het spannen van draden in de bomen, dit tegen het bevuilen van de grafstenen. Purperreiger 2004 / / / / / 113 De enige kolonie in de Overwaard telde dit jaar 113 gevonden nesten, twee minder dan in Ook dit jaar zijn weer twee exemplaren gezenderd. Visdief 2004 / / / / / 120 Dit jaar weer twee kolonies, tegen drie vorig jaar, in polder Nieuwland (95) en recreatiegebied Slingeland (25). Toch maar zeven paar minder dankzij polder Nieuwland. Aantal geringde pullen hier 190. Zwarte Stern 2004 / / / / / 35 Helaas in de Overwaard geen broedparen, in de Nederwaard ongeveer 35 paar. Dit jaar moeilijker te tellen daar een deel van de vogels op natuurlijk materiaal broedde op de grote plas tussen de plompbladeren. Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 15

17 Kokmeeuw 2004 / / / / / 12 In de Overwaard twee paar op sternvlonders, geen uitgevlogen jongen. In de Nederwaard 10 paar voor een deel op de vlonders en een deel op natuurlijk materiaal op de grote plas. Oeverzwaluw 2004 / / / / / 204 Dit jaar maar liefst 204 broedparen. Polder Nieuwland, op het gronddepot 74 paar, slootkant polder Nieuwland 35 paar en bij de haven in een gronddepot 95 paar. Allemaal in de gemeente Alblasserdam. De kolonie in de slootkant is niet echt succesvol geweest. Aantal vogels geringd: 157 Roek 2004 / / / / / 278 Dit jaar 9 kolonies met in totaal 278 paar. Opvallend is na twee jaar van afwezigheid nu weer 14 nesten langs de A27 bij tankstation Scheiwijk, en na vier jaar weer 5 nesten aan de Muisbroekseweg. Flinke toename in het bos van Nieuw-Lekkerland van 10 naar 23 paar. Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 16

18 Zomerganzen in de Alblasserwaard in 2008 Henk de Groot Doel Naar aanleiding van een discussie over het voorkomen en de eventuele gevolgen van het voorkomen van wilde ganzensoorten in de Alblasserwaard, is dit verslag gemaakt om een inzicht te krijgen in de populatiegroottes en het aantal broedgevallen per soort. De ideeën en/of inzichten omtrent deze problematiek verschillen nogal binnen onze vereniging. Wat ieder geval dringend nodig was, is een overzicht te krijgen van betrouwbare aantallen. Dit om aan de hand van deze gegevens een advies inzake bescherming, beheer of gebiedsinrichting te geven. Gebied Het gebied wat onderzocht is binnen de Alblasserwaard, strekt zich uit vanaf de westkant van de rivier de Noord, tot aan globaal de oostkant van de provinciale weg Schoonhoven/Schelluinen. De Dordtse Avelingen zijn eenmaal bezocht: te weinig omdat hier juist ook ganzenactiviteiten plaats vinden. Gezien de grootte van het telgebied mag men uitgaan van een goed beeld van de westelijke Alblasserwaard. Telwijze De tellingen zijn uitgevoerd volgens de methode van de wintervogeltellingen van SOVON. 800 Eenmaal per maand rond de de is een telling gedaan, en 600 dat in de maanden april tot en met september. Daarnaast zijn 500 er ook individuele tellingen verwerkt die een goede aanvulling vormen tot het krijgen van een juist beeld van de verspreidingen en aantallen De tellingen zijn verricht door 0 leden van de vogelwerkgroep, dezelfde tellers die dat s winters ook doen. Hierbij wordt hoofdzakelijk geteld in de landelijke (groene) gebieden. Tijdens het tellen werden soorten als Knobbelzwaan en Nijlgans ook meegenomen. Resultaten De resultaten zijn uitgewerkt in totaallijsten per soort. Verticaal staan de polders of Knobbelzwaan zomer 2008 Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 17 0 plaatsen waar ze zijn gezien en horizontaal de 6 zomermaanden waarin geteld werd. Achter de aantallen staan tussen haakjes het aantal juvenielen dat aanwezig was. Op het aantal broedparen wordt verder in dit rapport waar nodig regelmatig teruggekomen. Verder zijn een aantal grafieken gemaakt die het verloop laten zien in de aantallen gedurende de getelde maanden. Waar het van toepassing is, is ook een grafiek opgenomen van de juvenielen die geteld zijn. Hieronder volgt een toelichting per soort. Knobbelzwaan Knobbelzwanen trekken duidelijk later weg dan de ganzen die hier in de winter verblijven. Als de ganzen vertrokken zijn (half maart) dan worden er nog opvallend veel knobbelzwanen gezien in de Alblasserwaard. Het idee wat bij menige vogelaar of agrariër dan leeft is: Er komen er toch wel erg veel, wat moet er van komen als dat allemaal gaat broeden! Het leuke is dat dit ieder jaar weer gedacht wordt. De praktijk is echter dat in april (776 exx) heel de winterpopulatie nog aanwezig is. Deze vertrekt pas in laatste week van april en de eerste week van mei. Uit de telling blijkt Adult 118 Juveniel April Mei Juni Juli Aug. Sept. duidelijk dat half mei nog maar een derde (273 exx) van de aprilpopulatie over is. Een aantal tellers hadden in april een schatting gemaakt van het aantal broedparen maar zaten duidelijk aan de hoge kant, wanneer men de verdere maandaantallen beziet. In de grafiek van de totalen (adult + juveniel) is duidelijk het wegtrekken van 44

19 de overwinteraars te zien. Het groeiend aantal in augustus en september wordt veroorzaakt door de jongenaanwas. In de grafiek is duidelijk de aanwas van jonge zwanen te zien. Het aantal broedparen in het totale onderzochte gebied wordt geschat op 50. Dit is zeker niet hoog, de verwachting was dat dit hoger uit zou vallen. Het is wel een soort die mooi verspreid zit over de hele Alblasserwaard. Grauwe Gans Bij de totale aantallen in april van de Grauwe Gans is ook nog een restant van wintergasten of doortrek zichtbaar. Wat ook direct opvalt, is het grote aantal jonge ganzen dat in april al aanwezig is. 25% van het totaal in april zijn pullen. In mei is dit aantal zo n 50% en in juni is dit nog Grauwe gans zomer 2008 Adult April Mei Juni Juli Aug. Sept. steeds 50%. In de maanden juli en augustus zijn er veel minder Grauwe Ganzen geteld, mogelijk heeft de maximale begroeiing en de vakantie van tellers hier in meegespeeld. Daarnaast is diverse malen vastgesteld dat tientallen tot honderden Grauwe Ganzen overdag ten zuiden van de Alblasserwaard verkeerden, en tegen de avond naar de Hooge Boezem van de Overwaard kwamen om hier te slapen. In september werden er duidelijk weer meer gezien en bijna allemaal in en rond de boezemgebieden van Kinderdijk. Het aantal broedparen van de Grauwe Gans wordt geschat op 110. Het grootste gedeelte broedt in de Overwaard met 85 broedparen. In de Donkse Laagten broedden 8 paren en verder nog wat paren op verspreide plaatsen in diverse polders. De Grauwe Gans is wel een soort die in de Alblasserwaard mogelijkheden heeft om als broedvogel te groeien. Het overvloedig aanwezige, zeer voedselrijke gras is voor deze soort ideaal om hun jongen talrijk te laten ontwikkelen. Het gegeven van nog steeds 50% jongen in juni, duidt erop dat de adulte vogels heel goed hun jongen op het voedselrijke gras kunnen laten grazen. De totale populatie in 2008 van de Alblasserwaard ligt rond de 1400 ex. Juveniel Canadese Gans De totaallijst van de Canadese gans laat duidelijk een piek zien in de maand juni met totaal 200 exx. Hiervan is 33% juveniel. De Canadese Gans broedt duidelijk later als de grauwe gans: in de maand mei werden de eerste juvenielen gezien en de piek is duidelijk in juni. Het totale aantal broedparen wordt geschat op 16. Het grootste aantal broedparen is te vinden in de Overwaard. De andere broedparen zijn een beetje verdeeld over diverse polders. Het lijkt erop dat de Canadese Gans makkelijker in de polder broedt dan de grauwe gans. Ook het aantal jongen per legsel is bij de Canadese Gans hoger. Tien tot 12 jongen is geen uitzondering. Wel lijkt het erop dat er behoorlijk wat jongensterfte is, gezien een behoorlijke afname in de maanden juli, augustus en september. Het verspreidingspatroon van Canadese Ganzen is grillig: er zijn voorkeur plaatsen maar daar zijn ze lang niet altijd aanwezig. Onder andere geoogste maïsakkers zijn goede plaatsen om Canadese Ganzen te zien. Canadese gans zomer 2008 Adult Juveniel April Mei Juni Juli Aug. Sept. Nijlgans De totalen van de Nijlgans zijn vrij constant, alleen in de maand april werden er meer waargenomen. Dit heeft te maken met grotere aantallen in de winter. Het blijkt dat Nijlganzen een trekgedrag hebben in de winter naar streken waar voedsel te vinden is. In de maand mei zijn deze trekkers weg en wat overblijft zijn de po- Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 18

20 tentiële broedvogels. In april zijn er al nijlganzen die jongen hebben, maar ook in juli lopen er nog Nijlganzen rond met jongen. Het kan zijn dat ze zowel vroeg als laat broeden of twee keer. Het zijn tenslotte eenden en geen ganzen. Gezien de totalen van juli, augustus en september bijna gelijk zijn, is de populatiegrootte zo n 130 ex. De piek van juvenielen in augustus heeft te maken met de grootte van een concentratie op één punt, met een hoog makkelijk te tellen juveniel gehalte. Het aantal broedparen wordt geschat op 22, verspreid over de hele Alblasserwaard Nijlgans zomer 2008 Adult Juveniel April Mei Juni Juli Aug. Sept. polder Giessenburg. Kolganzen broedden vrij laat en de juvenielen worden pas in juni waargenomen. Dit bemoeilijkt wel een juiste telling te verkrijgen, daar de vegetatie dan erg hoog is. Voor Kolganzen is het blijkbaar moeilijk om hier hun jongen groot te krijgen. Veel ganzen broeden zelfs helemaal niet. Het aantal paren wat tot broeden komt is niet veel hoger dan 10. Het is moeilijk te volgen hoe groot de sterfte onder de jongen is. Brandgans De aantallen Brandganzen zijn in april nog vrij hoog, maar daarna zakt het tot onder de 10 exemplaren. De groei van de aantallen in augustus en september kan mogelijk beïnvloed worden door elders in Nederland broedende brandganzen. Vanuit het noorden (trek) is dan nog geen sprake. Wel heeft er 1 paar gebroed in de Nederwaard. Soepgans Het aantal Soepganzen wat rond loopt in de polders ligt rond de 40 ex. De Kolgans zomer 2008 Adult Juveniel April Mei Juni Juli Aug. Sept. polders Blokweer en Ottoland (Klokbekerweg) zijn de polders waar deze rondlopen. Elk zo n 20 stuks. Vermenging met Grauwe Gans is mogelijk en gebeurt ook. Toendrarietgans In de Donkse Laagten heeft 1 Toendrarietgans overzomerd. Tot in juni is hij gezien. Indische Gans Brandgans zomer 2008 Adult Juveniel In de maanden april en mei is eenmaal een Indische gans waargenomen. Eén keer op de Donkse Laagten en 1 keer in polder Blokweer April Mei Juni Juli Aug. Sept. Hybride Gans Hybride ganzen worden altijd wel in de winter gezien. Heel wat combinaties zijn mogelijk. In april is er 1 gezien in polder grote Nes en 4 in de Dordtse Avelingen. Kolgans Het aantal overzomerende Kolganzen ligt rond de 200 ex. De centra zijn de Donkse laagten en het gebied bij Slingeland met Zwarte Zwaan Zwarte zwanen zijn exoten. Oorspronkelijk komen ze uit Australië. Verwilderde exemplaren worden regelmatig gezien, soms zelfs broedend. Dit leidt nooit tot een succes want ze broeden in december, de jon- Ornithologisch Jaarverslag 2008 Vogelwerkgroep de Alblasserwaard Pagina 19