Herfstkamp Zoogdierwerkgroep Zeeland 4-7 oktober 2018 West Zeeuws-Vlaanderen

Transcriptie

1 Herfstkamp Zoogdierwerkgroep Zeeland 4-7 oktober 2018 West Zeeuws-Vlaanderen

2 Herfstkamp Zoogdierwerkgroep Zeeland 4-7 oktober 2018 West Zeeuws-Vlaanderen Rapportage: Pepijn Calle December 2018 Gebiedsbeschrijving vangraaien (Bijlage 3): Lucien Calle Lucien Calle, Kees de Kraker, Bas de Maat, Nathalie De Somer en Alex Wieland voorzagen een eerdere versie van dit rapport van commentaar. Omslag: Uitzicht kamplocatie op Waterdunen, veldspitsmuis, dwergmuis en wezel (foto s Pepijn Calle). De Zoogdierwerkgroep Zeeland is een van de werkgroepen van de landelijke Zoogdiervereniging VZZ. De werkgroep verzamelt gegevens over het voorkomen van zoogdieren in de Provincie Zeeland en geeft voorlichting en advies met betrekking tot het omgaan met zoogdieren. Stichting Het Zeeuwse Landschap is de beheerder van de onderzochte gebieden. De stichting gaf een financiële bijdrage aan het muizenkamp, stelde het Waterdunen infogebouw beschikbaar als kamplocatie en leverde een bijdrage in menskracht tijdens de voorbereiding en uitvoering van het kamp. Voor meer info: Pepijn Calle: p.calle@hetzeeuwselandschap.nl 2

3 3

4 Inhoudsopgave Inleiding Werkwijze Zoogdierkamp Resultaten Vallenonderzoek Vleermuizenonderzoek Overige waarnemingen Publiciteit Discussie en aanbevelingen Discussie Aanbevelingen Literatuur Bijlage 1: Vangsten per raai Zoogdierkamp Bijlage 2: Schema deelnemers Zoogdierkamp Bijlage 3: beschrijving vangraaien

5 Inleiding De Zoogdierwerkgroep Zeeland, onderdeel van de Zoogdiervereniging, organiseert jaarlijks een herfstkamp waarbij de leden een gebied op zoogdieren inventariseren. De focus van het kamp ligt meestal op muizenonderzoek (met inloopvallen). Daarbij wordt vaak specifiek gezocht naar zeldzame soorten als de noordse- en ondergrondse woelmuis en de veldspitsmuis. Indien er naast het muizenonderzoek nog tijd over is, wordt er ook gekeken naar andere zoogdiergroepen. In het eerste weekeinde van oktober 2018 stond West Zeeuws-Vlaanderen weer op het programma. De kamplocatie was het Waterdunen infogebouw dat door Het Zeeuwse Landschap beschikbaar was gesteld. Aan het kamp namen 15 deelnemer deel (bijlage 2). In totaal werden er op 12 locaties, in beheer bij Het Zeeuwse Landschap, raaien geplaats. De focus lag vooral op (bloem)dijken, maar ook in Waterdunen (2 locaties, natuurgebied in aanleg), Verdronken Zwarte Polder (schor), Zwartegatse Kreek (moeras) en Noordmansweg (natuurakker) werden raaien geplaatst. Er is voor deze locaties gekozen omdat we benieuwd waren of we hier ondergrondse woelmuis, veldspitsmuis en waterspitsmuis zouden vangen. Afbeelding 1: Het kampgebouw (foto: Pepijn Calle). 5

6 1 Werkwijze 1.1 Zoogdierkamp Een muizeninventarisatie vergt de nodige voorbereiding. Idealiter worden de vallen al enkele dagen voorafgaand aan het daadwerkelijke vangen van de muizen in het gebied geplaatst. Dat is het zogenoemde prebaiten. Met vers hooi en lekkere hapjes worden de muizen in de valletjes gelokt. Omdat de vallen nog niet op scherp staan kunnen ze enkele dagen wennen aan de inloopvallen (lifetraps), wat ten goede komt aan de vangkansen daarna. Bij dit kamp werden alle locaties 1 dag geprebait. In totaal werden er zo maar liefst 250 vallen (geleend van de Veldwerkgroep van de Zoogdiervereniging), verspreid over twaalf locaties geplaatst. Per raai stonden er 20 vallen, alleen op de locaties in Waterdunen stonden er 25 vallen per raai. Afbeelding 2: Kaart met vanglocaties 6

7 2 Resultaten 2.1 Vallenonderzoek De weergegeven aantallen in tabel 1 zijn onderling niet één op één te vergelijken, omdat de gehanteerde methoden per vangstlocatie niet onderling overeen kwamen. Zo hadden beide locaties op Waterdunen 5 extra vallen. Tevens werden de vallen na de controleronde op zaterdagavond (i.p.v. zondagochtend) al meegenomen op beide Waterdunen locaties en in de Verdronken Zwarte Polder. In bijlage 1 zijn de vangsten per raai en de vangduur weergegeven. bosm. bosspitsm. dwergm. dwergspitsm. huisspitsm. rosse woelm. veldm. veldspitsm. wezel extra Waterdunen west 4 31 Waterdunen oost 1 29 Verdr Zw.Polpder Zwartegatse kreek Egel Hogedijk Geuzendijk Noordmansweg Oude Zeedijk oost 32 Oude Zeedijk west Ringdijk Henricusdijk Austerlitzdijk Totaal Tabel 1: totaaloverzicht van de vangsten Afbeelding 3: Bosmuis (foto: Naomi Oostinga). 7

8 2.2 Vleermuizenonderzoek Tijdens het kamp vond er ook vleermuizenonderzoek plaats. Hierbij werden slechts drie soorten aangetroffen. De meeste activiteit vond boven de plassen van Waterdunen en de Baarzandsekreek plaats. De weersomstandigheden waren echter, zeker op zaterdagavond, ongunstig (harde wind en buien). Gewone dwergvleermuis Ruige dwergvleermuis Watervleermuis Baarzandsekreek enkele enkele tiental Geuzendijk 1 Hogedijk enkele Ca. 10 enkele Verdronken Zwarte Polder enkele enkele Waterdunen oost enkele enkele enkele Waterdunen west 3 tot 10 Ca tot 10 Zwartegatse kreek Overige waarnemingen Tijdens de veldbezoeken werden er volop prenten van vossen in Waterdunen aangetroffen. Tevens waren er enkele zichtwaarnemingen van vossen en hazen in de polders gedaan, deze zijn ingevoerd op waarneming.nl. Afbeelding 4: Naomi Oostinga en Kees de Kraker in de Zwartegatse Kreek (foto: Lucien Calle). 8

9 3 Publiciteit In de voorbereiding op en tijdens het kamp was er de nodige publiciteit. Vooraf waren er al stukken in de PZC en BN/De Stem verschenen. Tijdens het kamp werd er ook al een filmpje op de website van de PZC geplaatst, waarop Kees een informatieve uitleg gaf. Omroep Zeeland deed tijdens het kamp verslag op zowel televisie (avondjournaal, met opnieuw Kees) en Radio (nieuws met Lucien). Zie hier de items: Vlaanderen Afbeelding 5: Kees staat een verslaggever te woord (foto: Lucien Calle) 9

10 4 Discussie en aanbevelingen 4.1 Discussie Er werden opvallend weinig spitsmuizen gevangen dit kamp (8 stuks, waarvan 2 veldspitsmuizen). Procentueel gezien was het voor de veldspitsmuis (25%) geen slechte score. Anderzijds in absolute getallen zijn 2 vangsten natuurlijk gering. Het kan zijn dat de extreem droge zomer van invloed is geweest op het geringe aantal spitsmuizen, omdat door de droogte wellicht minder prooidieren (insecten, slakjes enz.) lange tijd niet beschikbaar waren. Op enkele dijken bestond er discussie bij een aantal muizen of het aardmuizen of veldmuizen betrof. Een dood aangetroffen dier, dat aan aardmuis deed denken, bleek bij controle van de tanden echter een veldmuis. Aangezien er geen overtuigende aardmuizen zijn gevangen en in het biotoop eerder veldmuizen te verwachten zijn, zijn in dit verslag twijfelgevallen tot veldmuis benoemd. 4.2 Aanbevelingen Het is duidelijk dat de dichtheden aan bijzondere muizen op de dijken momenteel laag is (geen ondergrondse woelmuizen en slechts 2 veldspitsmuizen gevangen). Dit beeld komt overeen met het muizenkamp dat we in 2017 midden Zeeuws-Vlaanderen hielden (Kraker de 2017). Het beheer op de onderzochte dijken is vooral gericht op het behouden en ontwikkelen van bloemrijke vegetaties. Hierdoor gaan de dijken met een korte vegetatie de winter in. Het lijkt er op dat dit voor veldspitsmuis en ondergrondse woelmuis ongunstig is. Een uitgebreidere studie naar de habitatvoorkeuren van deze soorten is wenselijk zodat natuur beherende organisaties hier met hun beheer rekening mee kunnen houden. Afbeelding 6: vallencontrole op de Hogedijk (foto: Nathalie De Somer) 10

11 5 Literatuur Kraker de K Herfstkamp Zoogdierwerkgroep Zeeland Braakman Zoogdierwerkgroep Zeeland. 11

12 Bijlage 1: Vangsten per raai Zoogdierkamp De raaien in Waterdunen bevatten 25 vallen per raai en de overige locaties 20 vallen per raai. De prebait-periode was overal gelijk namelijk één dag. Op sommige locaties werd er korten gevangen, dit is terug te zien in de onderstaande tabellen. Door deze verschillen in methodiek zijn de aantallen onderling niet goed te vergelijken. De focus van het onderzoek lag echter niet op de muizen dichtheden maar op het lokaliseren van zeldzaamheden. Waterdunen west bosmuis veldmuis vrijdagavond 10 zaterdagochtend 2 9 zaterdagavond 2 12 totaal 4 31 Waterdunen oost bosmuis veldmuis vrijdagavond 10 zaterdagochtend 9 zaterdagavond 1 10 totaal 1 29 Verdronken Zwarte Polder bosmuis dwergspitsmuis veldmuis vrijdagavond 1 2 zaterdagochtend 3 1 zaterdagavond 1 3 totaal Zwartegatse Kreek bosmuis bosspitsmuis dwergmuis huisspitsmuis wezel extra vrijdagavond zaterdagochtend zaterdagavond zondagochtend 2 1 egel (dood)* totaal * maaislachtoffer Hogedijk bosmuis dwergmuis rosse woelmuis veldmuis vrijdagavond zaterdagochtend zaterdagavond zondagochtend totaal Geuzendijk bosmuis veldmuis veldspitsmuis vrijdagavond 7 zaterdagochtend 2 7 zaterdagavond zondagochtend 6 2 totaal Noordmansweg bosmuis dwergmuis veldmuis wezel vrijdagavond zaterdagochtend 2 2 zaterdagavond 3 6 zondagochtend totaal

13 Oude Zeedijk (oost) veldmuis vrijdagavond 5 zaterdagochtend 5 zaterdagavond 10 zondagochtend 12 totaal 32 Oude Zeedijk (t.h.v. KLP) bosmuis veldmuis vrijdagavond 2 6 zaterdagochtend 2 6 zaterdagavond 3 5 zondagochtend 5 7 totaal Ringdijk bosmuis bosspitsmuis rosse woelmuis veldmuis vrijdagavond 7 2 zaterdagochtend zaterdagavond zondagochtend totaal Henricusdijk dwergmuis rosse woelmuis veldmuis vrijdagavond 3 2 zaterdagochtend 4 zaterdagavond 3 zondagochtend 1 7 totaal Austerlitzdijk bosmuis veldmuis veldspitsmuis vrijdagavond 2 zaterdagochtend 2 zaterdagavond 5 1 zondagochtend 2 12 totaal

14 Bijlage 2: Schema deelnemers Zoogdierkamp Donderdag 4 tot en met zondag 7 oktober

15 Bijlage 3: beschrijving deel van de vangraaien Voor ligging van de raaien zie afbeelding 1. (foto s Lucien Calle & Nathalie De Somer) Blikken, Ringdijk Locatie 1, RDS: , GPS: , (= startpunt, vandaaruit westwaarts) precies tegenover parkeerplaats van observatiehut. Zuidzijde van de dijk. Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Ruige grasvegetatie, tegen rietzone van de sloot. Met dauwbraam, kweek, rietzwenkgras, bijvoet. Hier en daar wat struweel met meidoorn en sleedoorn. Locatie 2, RDS: , GPS: (= startpunt, vandaaruit westwaarts), precies tegenover toegangshek weide aan zuidzijde van de dijk. Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Ruig gras, met kruiden, met aan onderzijde een sloot met riet en grote brandnetel. Eén vlierstruik. 15

16 Henricusdijk RDS: , GPS: Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Ruige vegetatie met veel gras en fluitenkruid. Onderaan sloot met riet en dauwbraam. Op het talud staan bovenaan knotbomen en hier en daar een meidoorn. 16

17 Oude Zeedijk RDS: , GPS: (startpunt, vandaaruit oostwaarts), vanaf breed damgat aan zuidzijde van de dijk, tegenover Ossenwei. De vallen staan onderlangs het talud aan de bovenrand van de platte berm. Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Grazige vegetatie met rietzwenkgras, dauwbraam en akkerdistel. 17

18 Austerlitzdijk RDS: , GPS: (is startpunt, vandaaruit oostwaarts). De vallen staan aan de noordzijde en onderaan de dijk een de bovenzijde van de platte berm. Het startpunt is precies tegenover de oosthoek van de weide (niet zichtbaar vanaf de weg aan zuidzijde van de dijk). Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Grassen dominant met glanshaver, akkerdistel en smeerwortel. Geen bomen of struiken. 18

19 Oude Zeedijk (t.h.v. Kleine Loodijkpolder) RDS: , GPS: (beide bij benadering, is startpunt, vandaaruit noordoostwaarts). De vallen staan aan de zuidoostzijde van de dijk, onderaan de dijke en aan de bovenzijde van de platte berm. Vallen staan om de ca. 5 meter. Vegetatie: Grassen dominant met rietzwenkgras, glanshaver, kropaar en dauwbraam. Aan bovenrand van de dijk staan onvolwassen Kleinbladige linden. 19

20 Noordmansweg, natuurakker RDS: , GPS: Startpunt ligt in de noordwesthoek. Raai in richting noorden, kruist de akker. Vallen staan om de ca. 5 meter. Natuurakker met wat oude graangewassen en veel grassen en kruiden, oa. kweek, dubbelkelk, akkerdistel, grote ereprijs. Plaatselijk hoge dichtheid grassen. 20

21 Geuzendijk Nieuwvliet RDS: , GPS: Midden op de dijk, zowel de westzijde als zuidzijde. Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: ruig gras op taluds met dauwbraam, glanshaver en grote brandnetel. Bovenberm was net gemaaid. Bovenaan de dijk staat een rij middelgrote lindebomen. Westzijde van de dijk Oostzijde van de dijk 21

22 Zwartegatse Kreek RDS: , GPS: Aan noordzijde van gemaaid hooiland, in de rand, in riet. Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: Alleen riet aanwezig, hoog opgaand, tot ca. 2,5 meter. 22

23 Hogedijk Breskens RDS: , GPS: Aan zuidzijde van de dijk. Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: Ruige grazige vegetatie met plaatselijk veel dauwbraam, glanshaver en rietzwenkgras. Aan de bovenzijde van het talud staan veel knotwilgen, overal is er struweel. 23

24 Verdronken Zwarte Polder RDS: , GPS: Aan: westpunt (rondom de droogvallende plas). Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: Ruige onbegraasde vegetatie met plaatselijk veel riet, heen en zeekweek. 24

25 Waterdunen west RDS: , GPS: Aan: vallen zijn in verschillende habitats gezet. Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: Ruige onbegraasde vegetatie met plaatselijk veel riet en in de hogere delen een open zoete ruigtevegetatie (met o.a. teunisbloem, dauwbraam & Canadese fijnstraal). 25

26 Waterdunen oost RDS: , GPS: Aan: vallen zijn in verschillende habitats gezet. Vallen staan om de ca. 10 meter. Vegetatie: Ruige onbegraasde vegetatie met op de oevers veel riet en in de hogere delen een open zoete ruigtevegetatie. Vangstlocatie (foto: Provincie Zeeland) 26