In dit nummer o.a. NOMbassadeur Else Maria van der Meulen spart graag met de NOM Steeds verse auto s bij Noordlease Het Noorden is klaar voor Google

Transcriptie

1 oktober 204 In dit nummer o.a. NOMbassadeur Else Maria van der Meulen spart graag met de NOM Steeds verse auto s bij Noordlease Het Noorden is klaar voor Google

2 I N H O U D Achter de schermen Siem Jansen Velen van u zullen recent uit de pers mee gekregen hebben dat Google een groot datacenter in de Eemshaven laat bouwen. De publiciteit rondom die aankondiging laat een aspect van het werk van de NOM zien. De inzet van Nommers om tot een resultaat te komen is meestal onzichtbaar. Bij succes kun je dat zo nu en dan voor het voetlicht brengen. Niet elke inspanning leidt echter tot een vestiging. Achter de schermen werken is een karakteristiek van het werk van de NOM. Niet alleen wanneer het om acquisitie gaat, maar ook bij business development projecten. Of het nu gaat om Smart Industry of om een nieuwe techniek voor het desinfecteren van aardappelen. De rol van Nommers is zichtbaar voor direct betrokkenen en bij financieringen is dat ook duidelijk. In gesprekken heb ik het vaak over onze oliemannetjes (m/v). Pas wanneer ze er niet zijn mis je ze. Dat is wel eens frustrerend in gesprekken met vertegenwoordigers van de overheden. Vaak wordt niet beseft hoeveel tijd en energie in onze activiteiten wordt gestoken. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de begeleiding van starters naar financiering door Flinc. Het beeld dat je met een of twee gesprekken klaar bent is helaas als een rots gebeiteld in de hoofden van niet ingewijden. Is dit nu een bekentenis van een gefrustreerde directeur? Wat mij betreft niet. Want elke geslaagde financiering of acquisitie, elk succesvol business development project of gefinancierde starter motiveert ons om door te gaan. En dat is teamwork. Van Team NOM. In deze NOMMER presenteren wij opnieuw wat wij zoal doen. In de wetenschap dat alle gepresenteerde successen die tot stand komen ook een andere, soms onzichtbare kant hebben. De voorbeelden voelen dan als goals tijdens een wedstrijd. Niet elke doelpoging slaagt, maar we blijven aanvallen omdat we willen winnen voor Noord-Nederland. Ik ben een Proud ambassador of the North! U toch ook? Siem 2 De oliemannetjes van de NOM Google 5 Nog even napraten over wereldnieuws NOMbassadeur 8 De ondernemende geest van Else Maria van der Meulen Verkiezing 6 Noordelijke technologiesector gaat fast forward Pluspunten 9 De marketing & sales van Noord-Nederland Noordlease 22 Stap voor stap naar management buy-out Dromen 26 Clayground Industries is nog maar net begonnen Drijfveren 27 De Ontdekking van Groningen is zelf ook een experiment Spotlicht 30 Groentebuur strijdt tegen voedselverspilling Flinc 32 Businessplannen die tot flinke verhalen leiden NOM kijkt om 34 Ziuz zit middenin een groeiversnelling MKB Fonds Drenthe 36 De bomvolle agenda van Dave de Groot Perspectief 38 Consejo doet tegenwoordig ook eigen productie INVESTEREN IN ONTWIKKELING En verder Kwetters Tips & tricks online marketing 2 NOM on Tour 4 Blikvanger 8 Kaart buitenlandse bedrijven 20 Kwetters 25 Dress for success 29 NOM Nieuws 39 Uw bedrijf verkopen? 40

3 NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe. NOMMER nu ook digitaal! Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief. Eindredactie: Annemarie Atema, Jawel, u kunt de NOMMER ook digitaal lezen. En wel via Issuu, Alle NOMMERS en overige Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief. publicaties van de NOM zijn via dit kanaal te vinden. Aan u de keuze. Bladeren en lezen door een papieren versie naar Groningen Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Amber Boomsma, Clayground Industries, Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Loek Mulder, Nelleke Mulder en Melle Renema. is vaak verbonden aan het nemen van een rustmoment. Even een blad lezen op de bank of in de trein, s avonds, in het weekend of tussen de bedrijven door. De leesbaarheid is hoog en u kunt er eenvoudig door - bladeren. 4 Fotografie: Manisch Creatief, Jurjen Backer Dirks (cover), Ron Buist, Hans van Dijk, Rianne Okkema, Martin Rijpstra, Gea Schenk, NOM-stock. Het lezen van een digitaal magazine met een desktop of laptop vraagt om een andere, actieve houding. Deze houding zorgt ervoor dat je goed kunt werken, maar minder snel de tijd neemt om een online magazine rustig te lezen 5 Drukwerk: WM Veenstra. of te bekijken. Op een tablet is dit veel meer het geval. Wanneer u kiest voor de digitale versie raden wij u dan Oplage: exemplaren. ook aan om de app van Issuu te downloaden en de NOMMER via de app op uw tablet te lezen. Maar vanzelfsprekend Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrechthebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er kunnen geen rechten aan worden ontleend. is de keuze aan u. Wilt u van de papieren versie overstappen op een digitale versie? Laat het ons dan weten door een mail te sturen naar communicatie@nom.nl. NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investeringsen Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland. Paterswoldseweg 80, Groningen. Telefoon (050) , Cover: Proud of the North wapperend in de wind. Oktober 204 NOM online Ook via LinkedIn, Twitter, Facebook, YouTube en Google+ zijn wij te vinden. We ontmoeten u daar graag! plus.google.com/ /posts Voor Google is de rode loper uitgerold Plotseling was de Eemshaven eind september wereldnieuws. Internetgigant Google besloot er 600 miljoen euro te investeren in de bouw van een van de grootste datacenters in Europa. Een project dat met duizend banen in de constructiefase en 50 permanente arbeidsplaatsen een geweldige boost geeft aan de regionale economie en van de Eemshaven meteen een van de grootste data hubs van Europa maakt. Tijd om even na te praten met een drietal business managers dat zeer nauw betrokken was bij dit project. }

4 } Nog nauwelijks bekomen van de euforie van een week eerder komt het NOM-Groningen Seaports-trojka bijeen op het NOM-kantoor in de stad om terug te blikken op de afgelopen drie jaar. Het drietal geniet nog zichtbaar van het succes, niet in de laatste plaats omdat de respons uit de regio ontzettend positief is. Veel tijd om lang stil te staan bij dit grote acquisitiesucces is er echter niet. Het worden van het nieuws ook hogescholen en andere kennisinstellingen behulpzaam. Voorzitter Henk Pijlman van het college van bestuur van de Hanzehogeschool bood aan Google vanuit het ict-onderwijs te willen ondersteunen en ook de Rijksuniversiteit bood dadelijk een helpende hand. Voor Google moet het voelen als een warm bad. een enorme versteviging van de positie van de Eemshaven als Dataport. Vliegwiel Van Tuinen, A,B. en Everts hebben het Google-project als een zeer intens traject beleefd. Negen van de tien projecten als deze gaan niet door, zegt Van Tuinen. Pas in de week vizier is alweer gericht op de volgende leads, nieuwe klanten van de officiële aankondiging durfden we hardop te zeggen die net als Google de regionale economie een duw de Scherp zijn dat het niet meer mis kon gaan. Dat past ook bij beide Klus geklaard, fan van het Noorden goede kant op kunnen geven. De een vliegt een week Een bad dat een jaar of drie geleden al op temperatuur Wim A, B. vliegt er even tussenuit. organisaties, we gingen er tot op het laatste moment niet later naar Korea en een ander bezoekt dan een ict-beurs in de VS waar ook veel datagerelateerde bedrijvigheid zal zijn. En met een investeerder als Google in portefeuille is het tijdens zo n acquisitiebezoek ineens een stuk prettiger zaken doen. De Eemshaven staat nu echt wel op de wereldkaart, zegt Wubbo Everts, projectmanager bij de NOM. Samen met zijn collega Wim A,B. sprak hij de voorbije jaren namens de NOM met Google. Vanuit Groningen Seaports is Robert van Tuinen aangeschoven. Dat Google besloot zich in Noord-Nederland te vestigen is niet de verdienste van dit trio alléén. Al snel werden tal van partijen en organisaties betrokken bij de acquisitie. Zonder hen zou het project niet van de grond zijn gekomen. werd gebracht toen de NOM en Groningen Seaports - afzonderlijk - werden benaderd door een advocatenkantoor. De klant van het kantoor vroeg om te helpen met het vinden van vestigingslocaties met bepaalde kenmerken. Nog dezelfde dag gingen tussen de NOM en Groningen Seaports wat telefoontjes heen en weer. Aanvankelijk tastten zowel de NOM als Groningen Seaports in het duister over wie achter de codenaam van de klant schuil ging. Uit de vraagstelling viel echter wel met enige zekerheid af te leiden dat het om een onderneming zou gaan die een datacenter wilde vestigen. Ook was het snel duidelijk dat het een serieuze partij was, maar het duurde ruim een jaar voordat de sluier van geheimzinnigheid werd opgetrokken en het voor de NOM en Groningen Seaports Gedurende het acquisitietraject is Groningen Seaports verzelfstandigd en ook de Raad van Commissarissen van het verzelfstandigde Seaports schaarde zich volledig achter het project. Daarnaast werd vlot de weg procedureel vrijgemaakt voor de havenuitbreiding. Google was als launching customer in zekere zin de partner bij de uitbreiding van de Eemshaven, aldus Van Tuinen. Hoe frusterend is dat, praten met een partij die alleen via matglas zichtbaar is? Niet, is het korte antwoord van Van Tuinen. Bij zowel Groningen Seaports als de NOM zijn ze het wel gewend. Het is part of the business, aldus Van Tuinen Je kunt niet altijd goed inschatten hoe serieus klakkeloos vanuit dat de komst van Google een done deal was. We realiseren ons dat Google niet zomaar een partij is, vult A,B. aan. De komst van Google kan als katalysator werken, het geeft de Eemshaven een enorm positieve uitstraling richting andere, vergelijkbare investeerders. Dat komt dan precies op het juiste moment, want de komende tien jaar zullen internetbedrijven overal ter wereld en zeker ook in Noord-Europa datacenters van de omvang van de nieuwe Google-vestiging bouwen. Een hausse die daarna door de voortschrijdende techniek weer voorbij kan zijn. Maar ook al staat de Eemshaven als dataport nu internationaal op de kaart. We zijn er nog lang niet, benadrukt Wubbo Everts. We gaan nu een richting uit en er is een 6 helder werd dat het om Google ging. Toch kwam de aandacht van de internetreus voor de Eemsdelta niet helemaal uit de lucht vallen, merkt Van Tuinen op. Google kende de regio al omdat het bedrijf belangstelling is, dus je moet altijd scherp zijn. Wel deed de strikte geheimhouding gedurende het proces de wenkbrauwen bij de provincie, gemeenten en de waterschappen nogal eens fronsen. Herhaald konden de ambtenaren aan de slag wanneer ze opnieuw detailvragen zwaan-kleef-aan-principe. De investering van Google wordt door andere bedrijven gezien als een bevestiging van de Eemshaven als geschikte locatie. Dat betekent nog niet dat ze vanzelf komen. We moeten er heel hard voor blijven werken om onze unique selling points voor het voetlicht 7 reeds een aantal jaren een locatie van TCN in de Eemshaven voorgelegd kregen. Van Tuinen: Het is de verdienste van te blijven brengen. huurt. Maar men moet vooral niet vergeten dat eerder al een keuze is gemaakt om de Eemshaven te ontwikkelen als Energy- en Dataport, vult Van Tuinen de regio dat de uitgestoken hand is aangenomen. Alle betrokkenen, ook de natuur- en milieuorganisaties en de netbeheerders hebben stuk voor stuk gezegd dat ze de Trotse ambassadeur Wubbo Everts ziet alweer nieuwe kansen voor het Noorden. aan. Na het investeringsbesluit van de energiebedrijven zoals NUON en RWE is direct nagedacht over de klant achter de klant. En nog veel eerder in 200 is vanuit Tyco en TCN SIG met vooruitziende blik een glasvezelkabel tussen Engeland en Eemshaven aangelegd. Vanuit de kans met deze initiatiefnemer wilden grijpen, zonder dat ze precies wisten wat het project inhield. Dat resulteerde er onder meer in dat het bestemmingsplan voor Eemshaven Zuidoost zonder ook maar één bezwaar kon worden afgerond. Volgens Van Tuinen iets waar de regio trots op Groningen Seaports Robert van Tuinen is trots op het Noorden bij de trots van het Noorden. Reacties op de komst van Google komen ondertussen nog steeds binnen en tussen al die telefoontjes en mailtjes zitten er nogal wat van bedrijven die vragen wat ze voor Google kunnen betekenen of gelijk al kansen zien. Er komt veel mkb op af, licht Van Tuinen toe. Variërend van technisch installateurs tot de leverancier van vloerbedekking of een bureau dat huisvesting van expats regelt. We zijn nu druk met het managen van deze spinoff. Naast het bedrijfsleven reageerden direct na het bekend Groningen Internet Exchange is deze kabel met de haven verbonden. Met Eemshaven Zuidoost wilde Groningen Seaports een terrein van ruim 80 hectare ontwikkelen waarvoor op dat moment weliswaar belangstelling was maar waarvoor contracten ontbraken. Dergelijke plannen liggen logischerwijs moeilijk in politieke kringen, want wat als ze mislukken? Van Tuinen: We hadden het tij landelijk tegen. Op tal van gemeentelijke bedrijventerreinen werd fors afgeschreven. Toch is ons bestuur, dat toen nog geheel politiek van aard was, achter dit plan gaan staan. mag zijn. Zowel vanuit de NOM als vanuit Groningen Seaports is er ook veel waardering voor de rol van de gemeente Groningen en het rode loper-principe dat de gemeente hanteert bij haar wervingsbeleid. De havens en de stad zijn complementair, aldus Everts. De samenwerking met de stad is uitstekend geweest tijdens het project. Het feit dat om de hoek een stad met een sterk ict-profiel zit, betekent ook Wim A,B. Accountmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) E ab@nom.nl Wubbo Everts Accountmanager Foreign Direct Investment NOM T (06) E everts@nom.nl

5 NOMbassadeur ELSE MARIA VAN DER MEULEN Directeur van DataCenter Fryslân verhalen op, vertelt Else Maria. Want ik krijg regelmatig verbaasde blikken als mensen op meneer Van der Meulen hadden gerekend. De ICT is een mannenwereld en het woord directeur roept ook nog steeds een eenzijdige associatie met mannen op. Vrouwen aan het roer: we vinden het blijkbaar nog steeds niet vanzelfsprekend. Zien we ze te weinig? Toeval of niet, in de voorgaande acht afleveringen van deze rubriek waren álle geïnterviewde NOMbassadeurs heren (evenals de investment managers die hen voordroegen). Terwijl er wel degelijk ambitieuze en ondernemende vrouwen in Noord- Nederland actief zijn! Daarom is het fijn om in deze editie zo n dame te kunnen presenteren als NOMbassadeur, met dank aan Chantal Leijendekker. Zij was de afgelopen zes jaar als aanjager betrokken bij DCF. Chantal nam het stokje na de opening in 2008 over van collega Ruud van Dijk, die destijds de NOM-financiering voor realisatie van het datacenter in zijn portefeuille had. 8 DataCenter Fryslân: mede mogelijk gemaakt door NOM Investment Manager Chantal Leijendekker stelt in deze editie een nieuwe NOMbassadeur voor: Van der Meulen, directeur van DataCenter Fryslân (DCF), visionaire kijk op ICT-ontwikkelingen en groots in de kracht van het kleine. Bij de financieringsaanvraag voor de start van DCF, zes jaar geleden, trokken het heldere stappenplan en de overtuigende marktvisie NOM over de streep na lichte twijfel over het belang voor de regio. De opening van een tweede vestiging op 3 november a.s. toont aan dat het Friese datacenter de investering méér dan waard was. Heeft u zich intussen al een beeld gevormd van deze succesvolle DCF-directeur? Grote kans dat u net als veel mensen meteen aan een man denkt. Zo n slimme ICT-meneer met een ondernemende geest. Zij is inderdaad slim en Else Maria heeft zeker een ondernemende geest. Van der Meulen is dus een dame. Een jonge vrouw zelfs, van begin dertig. Voor haarzelf is het m/v verhaal geen issue, zij doet gewoon wat ze leuk vindt en waar ze goed in is. Al levert het feit dat ik vrouw ben wel grappige Spin-off voor regio Mijn aanvraag bij de NOM leidde tot discussie, herinnert Else Maria zich nog goed. Ruud was zelf meteen enthousiast over mijn plannen, maar toen hij na intern overleg terugkoppelde, bleek dat hij het er niet doorheen kreeg. Want bij de NOM heerste twijfel over het nut van een eigen datacenter in Friesland. Chantal legt uit: Bij de bank kijken ze eerst naar de cijfers en dan naar het plan. Wij kijken eerst naar het plan en de ondernemer, de cijfers vloeien hieruit voort. Ook kijken we naar de betekenis voor de regio: levert het banen op, trekt het bedrijvigheid van buitenaf aan? Het team vroeg zich af of een datacenter in Friesland dat effect wel zou hebben. Else Maria was absoluut overtuigd van de spin-off. Zij zag de mogelijkheden die haar vader ook had voorzien. Hij was een visionair en signaleerde al vroeg de behoefte aan een aparte fysieke plek voor dataopslag en ICT-apparatuur in Friesland. Else Maria ging in 2004 aan de slag bij DataDiensten Fryslân, het bedrijf dat haar vader had opgericht. Zijn plannen voor een eigen datacenter werden in 2006 in de ijskast gezet toen hij ernstig ziek werd en in 2007 overleed. Nadat ik het bedrijf heb overgenomen, begonnen de ideeën al snel weer te borrelen. De behoefte was er gewoon. We hadden daarom al een klein datacentertje, maar dat was meer een bezemkast. We hebben toen met een aantal aandeelhouders besloten DataCenter Fryslân op te richten en nog voordat het pand er was, hadden we al klanten die stonden te springen. Toch bleek de financiering lastig, want de voorzieningen in zo n 9

6 datacentrum vragen een enorme investering. Dus de bank wilde eigen vermogen zien. Zelf hadden we onvoldoende kapitaal en in mijn zoektocht naar instanties die konden bijspringen kwam ik bij de NOM terecht. Unieke visie Ondanks de eerste twijfel bij de NOM kreeg Else Maria de financiering rond, nota bene aan de vooravond van de crisis, waarbij de IT-sector in 2007 al werd gezien als risicovol. Chantal: Ze heeft ons overtuigd van de spin-off. Niet alleen vinden Friese bedrijven dichtbij een professioneel en veilig onderdak voor hun data- en telecommunicatieapparatuur, Omdat we qua opslag een relatief klein datacenter zijn, maar ook omdat we korte lijnen hebben en verschil maken met ogenschijnlijk kleine dingen. We zijn er echt voor onze klanten: we volgen hun ontwikkeling, denken met hen mee, kijken vooruit en helpen hen te besparen waar dat kan. Dat wordt in Friesland extra gewaardeerd. Al was het internationale Carestream één van onze eerste klanten, die zochten ook de mentaliteit en dynamiek die wij bieden. Vanzelfsprekend moet de technische service op alle fronten kloppen, maar het menselijke contact is essentieel. NOM als sparringpartner Het plezierige contact is ook wat Else Maria waardeert in haar samenwerking met de NOM. Dankzij de lening van de NOM ging de bank overstag en konden wij DCF realiseren. Maar los van het geld is het fijn dat deskundige mensen kritisch meekijken. Sparren met iemand als Chantal houdt me scherp. NOM is in Noord-Nederland bovendien een verbindende partij met veel inzicht in de mogelijkheden voor ondernemers én een enorm netwerk. Prettig is ook dat de teller niet meteen gaat lopen als je advies inwint. Allemaal redenen om de NOM ter sprake te brengen als ik in gesprek ben met andere ondernemers die verder willen ontwikkelen. Kwetters! Wat gebeurt er in 60 seconden op Facebook? Bron: Frankwatching Handige apps 0 gasten? Stap direct na hen in en druk op de knop van de bestemming. Intussen staat DCF zelf bepaald niet stil in haar ontwikkeling. Het gesprek gaande houden met je gasten. Zorg voor een conversatiestuk De lening aan de NOM is afgelost en het bedrijf in de lift: de voorpagina van de krant, de laatste nieuwsbrief, een poster floreert. We begonnen met tien racks en inmiddels zitten met liftetiquetteregels, etc. we aan ons maximum met honderd volle racks. De vraag Neutrale en algemene gesprekken voeren. Praat over het weer of de reis neemt nog steeds toe, daarom openen we in november naar kantoor. Bewaar zware gesprekken voor de vergaderruimte. ook biedt DCF ondernemers de kans om in de regio nieuwe ICT-diensten aan te bieden die in het datacenter gehost worden, zoals cloudservice. Else Maria schetste heel duidelijk hoe zij stapje voor stapje groei zou realiseren. Ze wekte vertrouwen en dat was voor de NOM essentieel, want de ondernemers moeten het zélf waarmaken. Else Maria s visie op de markt is uniek. Ze kijkt echt vooruit en heeft duidelijke ideeën over het vertalen van kansen naar concrete mogelijkheden. Dat zit er van nature in. Ze vertelde al over haar vader de visionair, maar zij heeft dat vermogen zelf ook. een tweede vestiging (het voormalige datacenter van de Friesland Bank, red.) waar we opnieuw modulair gaan groeien naar maximaal honderd racks. Met twee vestigingen kunnen we bovendien dual-homing aanbieden, waarmee we onze klanten nog meer veiligheid garanderen. De grootste uitdaging voor de toekomst is duurzaamheid: we willen meer energie besparen en we zoeken oplossingen voor lokale warmteuitwisseling. Dat vraagt technologische vooruitgang, maar vooral creativiteit en dus een goed team. Het mooiste van mijn werk vind ik: samen met enthousiaste en talentvolle mensen iets van de grond krijgen. Gewoon gáán. Geweldig dat de NOM dat mede mogelijk heeft De regie voeren als je met een gast instapt. Het is handig met name die collega s voor te stellen, waarmee de klant (later) ook te maken heeft. DON TS Wachten op een collega die nog even koffie haalt. Dit zorgt voor onnodig oponthoud. Klanten en bezoekers als eerste laten uitstappen. Zij weten niet waar ze moeten zijn. Wel doen: waarschuwen met de zin Hier gaan we eruit en ik zal u even voorgaan. Naast je bezoek zwijgen in de lift. Stilte kan ongemak veroorzaken bij jezelf en je gasten. Discussies van de werkvloer voortzetten in de lift. Je weet nooit of Het onafhankelijke DataCenter Fryslân heeft heel bewust invulling gegeven aan het gat in de Friese markt. Wij zijn er voor de regionale bedrijven, gezondheidszorg en (semi) overheidsinstellingen die behoefte hebben aan een datacenter dichtbij, benadrukt Else Maria. We zijn een Fries bedrijf in hart en nieren, onze kracht schuilt in het kleine. gemaakt. Chantal Leijendekker Investment Manager NOM T (06) E leijendekker@nom.nl er gasten in de lift aanwezig zijn. Je bemoeien met een gast van je collega. Praat niet mee met de gesprekken die een collega met zijn gasten voert, tenzij de collega je daartoe uitnodigt. DO S Hoe hoort het in de lift? De liftdeuren openhouden voor iemand die zich haast om mee te gaan. Klanten en bezoekers laten voorgaan bij het instappen. Begeleid je Camcard Erg handige app om al je visitekaartjes te digitaliseren. De meest gangbare manier om contactgegevens uit te wisselen is nog steeds het visitekaartje. Het kan moeilijk zijn om in de almaar groeiende berg van kaartjes de juiste te vinden. Met CamCard is dit verleden tijd. Scan je visitekaartjes en de gegevens staan overzichtelijk opgeslagen in je smartphone of online. Find my car Kun je je auto niet meer vinden na het parkeren? Dan is de Find my car app misschien iets voor jou. De app slaat de locatie van je auto voor je op en helpt je deze weer terug te vinden in een overvolle parkeergarage of onbekende woonwijk. Hoe hoort het eigenlijk als je in de lift stapt? Je houden aan liftetiquette in het zakelijke liftverkeer werkt niet alleen prettig voor jezelf en je collega s. Het toont ook de klantgerichte instelling van je organisatie aan. Hieronder de do s en don ts in business. Liftetiquette

7 Door: Melle Renema (twitter.com/mellerenema) Partner & Google Analytics Masters in Online Business 3 tips die leiden tot betere online business resultaten Niemand weet 00% zeker of uw nieuwe website of pagina aansluit bij de wensen en verwachtingen van uw bezoekers. Ook wij niet. Daarom maken we gebruik van verschillende tools om uw bezoeker beter te leren kennen en om uw bezoekers om input te vragen. In dit artikel bespreek ik er drie.. Mousefflow Met behulp van Google Analytics kun je erachter komen dát bepaalde pagina s niet naar behoren werken. Wát er aan de hand is moet je zelf analyseren. Ik maak vaak gebruik van een tool genaamd Mouseflow. Met Mouseflow kunt u het muis- en klikgedrag analyseren van uw bezoekers. Deze software installeert u op uw website en vervolgens laat u ongeveer 000 sessies analyseren. In de afbeelding ziet u een conversiepercentage dat 2x zo hoog ligt dan sitegemiddeld als de bezoeker een interactie heeft gehad met de live chat. 3. Feedback tool Waar je bij de live chat meteen interactie hebt met je bezoekers, maar ook capaciteit moet vrij maken voor deze interactie, kun je er ook voor kiezen om te werken met een feedback tool. Met behulp van een feedback tool (wij gebruiken de Qualaroo feedback tool) ontdekt u nieuwe klantinzichten, en dat leidt tot betere online resultaten. Wanneer een bezoeker de website dreigt te verlaten kunt u hem/haar een vraag stellen via een pop-up die verschijnt (exit survey). Vraag ze letterlijk waarom ze de website verlaten. U krijgt hierdoor waardevolle informatie over onder andere: indeling website, productaanbod dat wellicht niet duidelijk is, dienstverlening die onduidelijk is of uw communicatie op de website. 2 3 Heatmap muisbewegingen homepage 2. Live chat Ieder bedrijf heeft inmiddels wel een telefoonnummer en adresgegevens op de website vermeld. Meestal ook duidelijk bovenaan of helemaal onderin. Goed om de bezoekers gebruikmaakt van de chat. We zien ook dat het percentage bezoekers dat succesvol is (offerte-aanvraag of transactie) hoger is als deze een interactie hebben gehad via de live chat. Meer weten? Samen met Schelte Meinsma en Alex van Ginneken Over Melle Renema Melle is partner & Web Analytics specialist bij DBK Masters Exit survey van Qualaroo op nom.nl bezoeker contact met uw bedrijf op te laten nemen. Echter, Er zijn diverse live chat oplossingen, waaronder Cobrowser, heb ik namens DBK een boek geschreven genaamd Fact In Online Business. Meer informatie over DBK vindt u op deze drempel is soms te hoog. Te hoog om vragen te Olark & Zopim. Denk goed na over de inrichting van uw Based Marketing waarin we o.a. uitleggen hoe u uw stellen over uw product of dienstverlening. Een live chat live chat: Wie binnen uw organisatie gaat deze bemannen, online business (B2B & B2C) kunt versterken en vergroten. Voeg Melle toe op Linkedin (nl.linkedin.com/in/mellerenema) is dat niet. We zien niet alleen dat ongeveer 0% van uw op welke tijdstippen moet de live chat actief zijn, etc. Dit boek kunt u nu voor 27,50 kopen op dbk.nl. of volg hem op Twitter (twitter.com/mellerenema).

8 penplan belangrijk, maar als de onderstroom een andere en hun organisaties coacht. Hoe sneller je een verandering Oktober 204 richting heeft, is veranderen een zware dobber, weet Nicole. Bedrijven onderschatten de kracht van de onderstroom wilt doordrukken, hoe trager medewerkers zijn. Hoe directiever je opstelling is, hoe minder initiatief medewerkers thema: de onderstroom van veranderingsprocessen spreker: Nicole van der Ouw van Creatief Verandermanagement Locatie: Noordlease in Groningen enorm, terwijl die heel remmend kan werken of zelfs een tegenbeweging kan veroorzaken. Het slimste wat een veranderaar in zo n geval kan doen, is het psychologische proces onderkennen en daar actie op ondernemen. Want pas als je tonen. Gedrag op de werkvloer is een handige spiegel, juist als er irritaties zijn. Verder is het goed om de onderstroom te volgen, bijvoorbeeld door te onderzoeken wat de oorzaak van weerstand is. Dat geeft namelijk nuttige informatie over Paniekvogels, drammers, onrustzaaiers, angsthazen, slachtoffers, zwartkijkers, treuzelaars, dromers, mee- aansluiting vindt bij de medewerkers, kun je een positieve beweging creëren. wat de organisatie nog nodig heeft om überhaupt te kunnen veranderen. lopers, strebers Het zijn soorten die op elke werkvloer voorkomen in tijden van transitie. Volgens Nicole van der Ouw geven deze collega s belangrijke signalen af over de status van veranderprocessen: Wie met Fases bij verandering Handig om te weten is dat een transitie binnen organisaties In een interactieve setting konden de deelnemers aan NOM on Tour alle facetten van de transitiefases ervaren en benoe- een andere bril kijkt, kan uit menselijk gedrag veel nuttige informatie afleiden. vijf kenmerkende fases oproept in het denken en doen van medewerkers - soms zelfs nog voorafgaand door een fase van men: het gevoel dat elke fase oproept en de lastige kanten ervan, maar ook het nut van elke fase en wat er nog nodig is complete ontkenning van de verandering: ) urgentiebesef, om weer een stap verder te komen. Zelfs weerstand bleek een 2) weerstand, 3) loslaten, 4) experimenteren, 5) begrijpen bijdrage te leveren aan succesvol veranderen! Mensen die en internaliseren. Nicole vat ze als volgt samen: De fase in de weerstand schieten, blijken immers vaak heel betrok- van urgentie draait om de ontdekking dat veranderen móet, ken collega s die kritisch meedenken over wat van waarde is omdat het bedrijf niet anders kan of wil. Uit angst dat er voor de organisatie. Als je dat voor ogen houdt, ga je anders iets waardevols verloren gaat, kan er vervolgens weerstand in gesprek met deze medewerkers en als zij zich gehoord en ontstaan. Vaak is dit een heel basale psychologische reactie erkend voelen, kunnen ze gemakkelijker het oude loslaten, van bevriezen, vechten of vluchten. De volgende stap betreft stelt Nicole. Het (h)erkennen van de verschillende fases is het loslaten van de oude en vertrouwde situatie. Vaak roept dus de eerste stap om goed te kunnen inspelen op de onder- 4 dat verwarring en zelfs verdriet op: oude routines zijn weg en er zijn nog geen nieuwe. liggende behoeften van medewerkers. Hoe beter veranderaars dat samenspel beheersen, hoe soepeler verandertrajecten 5 verlopen. Volgens Nicole is het proces van loslaten de fase waarin bij medewerkers de grootste persoonlijke beweging en omslag Een keer sparren over de psychologie achter transitie- Veranderen en de kunst van het meebewegen plaatsvindt. Het is een cruciale fase, want pas als het oude is losgelaten, ontstaat er ruimte voor het nieuwe en gaan mensen experimenteren. Deze fase van uitproberen omvat het daadwerkelijk vormgeven van de verandering. Gaandeweg begrijpen medewerkers de omslag en begint het nieuwe processen? Neem dan contact op met Nicole van Ouw: denken en werken gewoon te worden. Bij kleine veranderingen kunnen deze fases bij wijze van spreken al met één goed gesprek worden doorlopen, terwijl er bij ingrijpende On Tour bij Noordlease veranderingen heel wat roerige weken of maanden kunnen Gemoedstoestanden letterlijk én figuurlijk horen erbij Ouw met 20 jaar ervaring in het vormgeven van verander- verstrijken voordat de organisatie een nieuw evenwicht heeft Gastheer bij deze editie van NOM on Tour was in het bedrijfsleven. Want medewerkers zijn mensen en die processen kon bij NOM on Tour dan ook rekenen op een gevonden. Robert Nienhuis, algemeen directeur van Noord- hebben nu eenmaal emoties. Zeker als het spannend wordt, bijvoorbeeld bij veranderingen in de organisatie. Aan de top flinke groep toehoorders uit ondernemend Noord-Nederland. Werkvloer is een spiegel lease in Groningen. In vogelvlucht maakte hij duidelijk dat zijn bedrijf altijd een stapje vóór loopt kun je alles spiegelglad presenteren, maar in de wandelgan- Nicole maakte van de toehoorders overigens al snel actieve Hoe lang en op welke manier medewerkers de vijf verander- in mobiliteitsuitdagingen door het lef om dingen gen kolkt en bruist het zomaar alle kanten op. Bedrijven die deelnemers, want veranderen is een thema dat iedereen fases doorlopen, hangt af van hun functie, karakter en de steeds weer anders te doen. Want het gaat volgens voortvarend een transitie in gang hebben gezet, kunnen daar raakt. Met het gezelschap doorliep ze daarom letterlijk impact van de verandering op hun persoonlijke situatie. Nienhuis niet om het recht van de sterkste in deze ongetwijfeld over meepraten. Grip krijgen op de onderstroom alle veranderfases om de onderstroom te ervaren. Want de Toch hebben ondernemers en managers meer invloed dan snel veranderende wereld, maar om de kunst van is een uitdaging waar veel ondernemers en managers wel bovenstroom het rationele, geplande verandertraject - die ze denken, want hun eigen houding is essentieel bij veran- het meebewegen met de markt en de mogelijk- wat houvast bij kunnen gebruiken. Spreker Nicole van der kennen we wel. Natuurlijk is een gedegen uitgewerkt stap- derprocessen, benadrukt Nicole, die dagelijks veranderaars heden.

9 In 204 vindt voor de vijftiende keer de Deloitte Technologie Fast50 plaats. Tijdens de verkiezing staan de 50 snelst groeiende technologiebedrijven en de meest innovatieve start-ups van Nederland centraal. Opvallend: onder de genomineerden bevinden zich maar liefst acht bedrijven uit de stad Groningen. Wie zijn deze pareltjes van de Noordelijke technologiesector? En wat maakt ze aantoonbaar onderscheidend? Deloitte Technologie Fast50 en Rising Star systeem en van het zelf versturen van bestellingen tot het eigenhandig schrijven van de productteksten. Door het continu optimaliseren van bedrijfsprocessen, vindbaarheid, conversies en het inkoopsysteem wist de organisatie sinds de oprichting in 2004 jaarlijks 70% in omzet te groeien. Looking for Booking Een zo compleet mogelijk overzicht laten zien van de te boeken hotels, zodat bezoekers op basis hiervan de juiste keus kunnen maken en veel tijd en geld kunnen besparen. Vanuit die gedachte richtte Gerlof Bos in 2005 LookingforBooking op. Twee jaar later werd de onafhankelijke en objectieve hotelprijzen vergelijkingssite opgenomen in de Bencom Group van internetondernemer Ben Woldring. Op LookingforBooking worden alle hotels in Nederland vergeleken, evenals duizenden hotels in onder meer België, Luxemburg, Duitsland, onderzoek regelmatig samengewerkt met de RUG en de Hanzehogeschool Groningen. In de loop der jaren wist het bureau twee FD Gouden Gazellen in de wacht te slepen en legde het beslag op een tweede en derde plaats bij de eerste Affiliate Awards. Rising Star Chordify en Tvlight zijn de Noordelijke genomineerden in de categorie Rising Star, een prijs voor opkomende, innovatieve bedrijven die korter dan vijf jaar bestaan. In plaats van op groeicijfers worden ze beoordeeld op omzetpotentie en schaalbaarheid. Chordify Het begon met een promotieonderzoek, waarin Bas de Haas werkte aan een algoritme om akkoorden te herkennen. De opgedane kennis wilde hij niet verloren laten gaan. Vandaar dat hij begin 203, tijdens Eurosonic Pareltjes van de Noordelijke technologiesector Frankrijk en Engeland. De kracht schuilt vooral in de Noorderslag, samen met een groep muziekliefhebbers 6 De Deloitte Technologie Fast50 is bedoeld om de uitzonderlijke prestaties van de vijftig snelst groeiende technologiebedrijven te erkennen. De selectie vindt plaats Belsimpel.nl Belsimpel.nl, gevestigd aan de Grote Markt in Groningen, werd in 2006 opgericht door Jeroen Elkhuizen en Jeroen eenvoud: het aanbod van alle grote aanbieders kan door de gebruiker in één keer worden doorzocht. Storm Marketing Group StormMC is een digital marketingbureau, gevestigd aan Chordify lanceerde. Chordify is een gratis online muziekdienst, waarmee de gebruiker muziek kan omzetten naar akkoorden. Op die manier wordt state-of-the-art muziektechnologie voor iedereen. Inmiddels registreerde Chordify al meer dan gebruikers. Dat had 7 op basis van de omzetgroei van de afgelopen vijf jaar. Doorenbos. In korte tijd groeide Belsimpel.nl uit tot één het Zuiderpark in Groningen. Het bureau begeleidt en voor een belangrijk deel te maken met een deal die de In deze NOMMER een overzicht van de genomineerden van de grootste leveranciers van mobiele telefoons en ondersteunt tal van vooraanstaande klanten bij alle fa- Groningse start-up afgelopen maart sloot met muziek- uit Noord-Nederland. Bedrijven dus die een leidende rol telecomabonnementen. De telecomwinkel onderscheidt cetten van digital marketing. De ambitie is groot. Dat is streamingdienst Deezer. innemen in hun vakgebied. En daar zijn we natuurlijk meer dan trots op! Voys Kan telefonie voor het MKB niet beter, flexibeler en zich door een breed aanbod van telefoons, tablets, accessoires en abonnementen van alle providers. Sinds januari 204 beschikt het ook over een fysieke winkel aan de Vismarkt in Groningen. Belsimpel.nl werd al meerdere malen voor de Deloitte Technology Fast50 genomineerd sinds de oprichting in 2006 nooit anders geweest. Doel: door klanten worden erkend als beste strategische digital marketingbureau. Daarom wordt continu geïnvesteerd in nieuwe kennis en kunde. Zo wordt op het gebied van Tvlight Elk keer als Chintan Shah in het vliegtuig zat verbaasde hij zich over de straatverlichting in Nederland en de rest van Europa. Altijd stond die aan. Zelfs als er niemand in goedkoper dan traditionele telefonieoplossingen? Vanuit en wist in 202 zelfs de hoofdprijs in de wacht te slepen. de buurt was. Wat een verspilling van geld en energie, die vraag richtte Mark Vletter in 2006 Voys Telecom op. Het bleek een schot in de roos. Want al snel ontwikkelde het bedrijf zich tot een toonaangevende zakelijke telecom- Experty In 2004 startte de toenmalige student Reinier de Jonge vond hij. Hij bedacht In samenwerking met de TU Delft een revolutionaire oplossing: Tvlight Intelligente straatverlichting. De straatverlichting is gebaseerd op provider. Sterker nog: Voys is de snelst groeiende met het verkopen van producten via een webshop. gepatenteerde sensortechnologie en biedt licht op maat. zakelijke telecomprovider van Nederland. Vanuit de Inmiddels heeft Experty honderden webshops in eigen De juiste hoeveelheid licht, waar en wanneer het nodig Mediacentrale in Groningen worden zakelijke klanten beheer. Experty telt meer dan 50 medewerkers en is ac- is. Resultaat: een energiebesparing tot wel 80%, een aan- dagelijks voorzien van aansprekende diensten en het tief in vier Europese landen. Het hoofdkantoor staat aan zienlijke lagere CO2 uitstoot en een flinke besparing op best mogelijke telecomadvies. Voys won in 203 onder de Ulgersmaweg in Groningen. Alles wordt in eigen huis onderhoudskosten. Niet zomaar is Tvlight uitgegroeid meer een Gouden FD Gazellen Award en werd ook nog gedaan. Van het ontwikkelen van een eigen platform tot marktleider in draadloze lichtregelsystemen. eens gekroond tot het Slimste bedrijf van Nederland. tot het bouwen van een eigen warehousemanagement

10 BLIKVANGER EEN FOTOGRAFISCHE KIJK OP HET NOORDEN Buitenlandse bedrijven zijn belangrijk voor Noord- Nederland. Omdat ze zorgen voor nieuwe werkgelegenheid en veel waardevolle kennis met zich meebrengen. Maar ook omdat ze bijdragen aan het concurrentie- en innovatievermogen van de regio. Vandaar dat de NOM er alles aan doet om buitenlandse bedrijven voor het Noorden te interesseren en de hier al gevestigde buitenlandse bedrijven voor de regio te behouden. Met zichtbaar resultaat. Sterke kennisclusters Sander Oosterhof Manager Foreign Direct Investment / Manager Business Development T (06) E oosterhof@nom.nl Maar er is meer dat buitenlandse bedrijven doet besluiten om te kiezen voor Noord-Nederland. Ook de goede kwaliteit van de supply chain speelt een voorname rol. Die zorgt tenslotte voor waardevolle verbindingen tussen toeleveranciers, het bedrijf zelf en haar klanten. Daarnaast biedt het Noorden mede door de aanwezigheid van sterke kennis- Waarom buitenlandse bedrijven kiezen voor het Noorden 8 Het gebied bij de Noordermolen, tussen Noorddijk en Garmerwolde, is een locatie waar je volgens mij het mooiste van de provincie Groningen kunt zien. Het is vroeg en de grondmist maakt de omgeving nog sfeervoller. De natuur ontwaakt langzaam, maar ik ben al druk in de weer. Intensief fotograferen maar ook intens genieten. Totdat er ineens een hond naast me staat. Voordat ik ook maar iets kan doen, tilt het beest een achterpoot op boven mijn fototas. Het vervolg laat zich raden. Toch verandert het mijn humeur niet: met mooie foto s zoals deze op de geheugenkaart, kan mijn dag niet meer stuk. Foto: Ron Buist M E info@ronbuist.nl I Steeds meer buitenlandse ondernemingen openen een vestiging in Noord-Nederland. Verspreid over de hele regio. Kijk maar eens op de kaart op de volgende pagina s. Maar wat maakt het Noorden voor hen nu zo aantrekkelijk? Of beter: wat zijn de doorslaggevende vestigingsfactoren? Dat hangt heel erg af van de sector en het type bedrijvigheid, zegt Sander Oosterhof, Manager Foreign Direct Investment en Business Development van de NOM. Natuurlijk, de grondprijs is in Noord-Nederland standaard lager dan in de rest van Nederland. Maar dat is voor de meeste buitenlandse bedrijven zeker niet de voornaamste reden om zich hier te vestigen, integendeel. Belangrijker is de beschikbaarheid van personeel met de juiste competenties. Wij hebben in Noord-Nederland een universiteit en uitstekende hogescholen, waarmee we ook nog eens goede afspraken kunnen maken. Bedrijven die hier komen kunnen we daardoor voorzien van precies het juiste personeel. clusters grote kansen voor samenwerking op gebieden als energie, water, healthy ageing, agribusiness en high tech systems & materials. Met alle logistieke-, kennis- en personele voordelen van dien. Ik merk dat buitenlandse bedrijven graag met andere spelers, zoals onderwijsinstellingen en collega s in de markt, meedenken om de regionale ecostructuur te versterken, vervolgt Sander. Hoe wij die bedrijven naar het Noorden proberen te halen? NOM Foreign Direct Investment opereert als een soort marketing & sales organisatie van Noord-Nederland. Jaarlijks bezoeken we in het gebied tal van ondernemers en ondernemingen. We spreken dan over hun succesfactoren, hun rol in de supply chain, hun toekomstvisie en de obstakels die ze onderweg tegenkomen. Op basis daarvan hebben we voor een groot aantal belangrijke sectoren proposities gemaakt, waarmee we buitenlandse bedrijven willen verleiden om zich in Noord-Nederland te vestigen. Omdat ze hier de gewenste voedingsbodem vinden om hun ambities waar te maken. 9

11 Buitenlandse bedrijven in Noord-Nederland LEEUWARDE RONINGEN Aantal medewerkers ASSEN 2 > Aantal bedrijven MMEN Peildatum: september 204 OK TOBER

12 NOM participeert in Noordlease De overname was e en eenmalige kans Directeuren Robert Nienhuis en Gert Veenstra hebben de aandelen van Noordlease overgenomen van BMW Holding. Tijdens het overnametraject werden ze ondersteund door de NOM en NIBC, die beide tevens in het bedrijf participeren. We hebben de afgelopen periode veel geleerd. Zeker ook van de NOM. Lange tijd was Noordlease onderdeel van ING. Totdat ING 22 Group in 20 ING Car Lease verkocht aan Alphabet, de leasedivisie van BMW Group. En dus werd ook Noordlease 23 door het Duitse concern overgenomen. Maar eigenlijk pasten we helemaal niet in de visie en strategie van BMW, zegt Robert Nienhuis, die samen met Gert Veenstra het management van Noordlease vormt. Dat heeft alles te maken met onze bedrijfscultuur. Noordlease bestaat 32 jaar en altijd zijn wij een volledig zelfstandig opererend zijn twee totaal verschillende werelden. Dan is het natuurlijk Het bedrijf levert tenslotte een flinke bijdrage aan de speler was. Maar naarmate het proces vorderde raakte bedrijf geweest. Ook in de tijd dat wij onderdeel uitmaak- zonde om beide bedrijven te integreren. BMW kwam tot noordelijke economie. Onze vloot omvat auto s, hij nog meer onder de indruk van de grote economische ten van ING. Wij hebben ons eigen personeelsbeleid, onze dezelfde conclusie en nam daarom het strategische besluit die allemaal in Noord-Nederland staan geregistreerd, waarde van het bedrijf. Bovendien waren Robert Nienhuis eigen automatisering en onze eigen procedures en processen. om Noordlease in de verkoop te zetten, ondanks de goede verduidelijkt Nienhuis. Dat levert de provincie ieder jaar en Gert Veenstra voor mij zeer prettige gesprekspartners, Noordlease is een andere organisatie dan Alphabet. Het bedrijfsresultaten van de Groningse onderneming. Het weer een aanzienlijk bedrag op aan zogenaamde opcenten. vertelt Ruud. Op elke vraag kreeg ik een passend antwoord. concern gaf tevens aan dat ook een management buy-out Middelen die vervolgens gebruikt worden voor investering Ze hadden overal over nagedacht. Weten precies waar ze tot de mogelijkheden behoorde. Om die mogelijkheid te in het provinciale wegennet. Daarnaast zorgen we via staan en waar ze naartoe willen. Voor ons nog meer reden onderzoeken en vooral ook te benutten zocht Noordlease schade- en onderhoudsreparaties voor veel indirecte werk- om samen met NIBC, in combinatie met een financierings- contact met onder andere de NOM. gelegenheid. Maar ook bestellen we jaarlijks ongeveer 3500 arrangement van ABN Amro, het overnametraject tot een Samen optrekken We moeten echt samen optrekken om de werkgelegenheid nieuwe auto s, waarvan meer dan 80% hier uit de regio komt. Niet zomaar heeft zelfs de Commissaris van de Koning, Max van den Berg, een positieve bijdrage geleverd succes te maken. Wat volgde was een intensief, maar bovenal complex proces. BMW is een beursgenoteerd bedrijf en kent bij een overname andere spelregels dan het geval in Noord-Nederland te garanderen, benadrukten Nienhuis richting BMW om te benadrukken dat het van groot belang is bij een gemiddeld MKB-bedrijf. Om de verschillende en Veenstra tijdens een eerste gesprek met de NOM. Op is om Noordlease voor het Noorden te behouden. partijen bij elkaar te brengen was een belangrijke rol weg- Op de foto van links naar rechts: Ruud van Dijk, Investment Manager NOM, Gert Veenstra, cfo Noordlease, Robert Nienhuis, ceo Noordlease, Robert Oei, Managing director NIBC basis van een goede samenwerking moest te allen tijde worden voorkomen dat Noordlease verkocht zou worden aan een partij ergens in den lande en vervolgens geïntegreerd zou worden in een landelijke leasemaatschappij. Complex proces Ook Ruud van Dijk, Investment Manager van de NOM, wist uiteraard dat Noordlease een belangrijke regionale gelegd voor Ehrhardt Leus & Associates, een adviesbureau met grote ervaring met het in goede banen leiden van management buy-outs in complexe corporate omgevingen. Hoe gaan we met elkaar om? En wat verwachten we van }

13 zowel de NOM, NIBC en ABN Amro ervan overtuigde om in Noordlease te investeren. En dat bovenal BMW deed Dopper The bottle is the message besluiten om de management buy-out aan Noordlease te gunnen. Dopper is een initiatief ter promotie van Ondanks de crisis is Noordlease de afgelopen jaren flink kraanwater en het terugdringen van de berg gegroeid. Dat heeft alles te maken met de innovatieve plastic afval. Hiervoor ontwikkelde Dopper het ideale flesje voor kraanwater: marktbenadering. In 2008 zijn we van een kantoor naar duurzaam, handig en mooi. Wegwerpflesjes heb je niet meer nodig, dus dat een winkel gegaan, vertelt Nienhuis. Naar de Autoborg in Groningen, om precies te zijn. Vroeger was een lease- scheelt plastic afval. Heb je grote waterbehoefte onderweg? Met de Dopperapp vind je alle gratis tappunten bij jou in de buurt, waar ook ter wereld. De Daniël Lohues - Hier kom ik weg contract een leasecontract, maar we leven nu in andere Dopper is een Nederlands ontwerp en wordt klimaatneutraal geproduceerd, t/m tijden. Mensen hebben op korte termijn en op een andere is vrij van BPA en draagt bij aan drinkwaterprojecten in Nepal. manier mobiliteit nodig. En doordat we nu een winkel Daniël Lohues, de bekendste Drent van Nederland, hebben, kunnen we bijvoorbeeld uit voorraden plukken brengt zijn favoriete kunstwerken en objecten bij en voorraden neerzetten. We zijn dus veel flexibeler in elkaar. Lohues is onlosmakelijk verbonden met onze dienstverlening geworden. En dat is precies wat klanten tegenwoordig vragen. Daarnaast hebben we, door Jonge Harten Theaterfestival Drenthe. Het is zijn thuishaven. Hij is gefascineerd door historie omdat je pas weet waar je heen gaat, de verkoop van onze jong gebruikte ex-lease auto s, leren 2 t/m 29 november 204. als je weet waar je vandaan komt. werken met particuliere klanten. Vervolgens hebben we Hier kom ik weg is een bijzondere tentoonstelling naast het aanbieden van bedrijfsmatige oplossingen Privé Jonge Harten is een negendaags theaterfestival dat plaatsvindt in ongeveer over Zuidoost-Drenthe met een rijke schakering van Lease geïntroduceerd, waarmee we momenteel marktleider alle theaters in Groningen: de Stadsschouwburg, De Oosterpoort, Het Grand objecten. Van de oudste vondst, een vuistbijl van de zijn in Nederland. Privé Lease heeft een voorname rol Theatre, maar ook op bijzondere pop-up locaties. Een festival voor jonge Neanderthalers, tot het Toyisme, een hedendaagse gespeeld in de groei van Noordlease. mensen die iets meer willen en durven. Met veel jonge makers, beeldend en Emmense kunststroming. Over het kasteel van Volwaardig klankbord fysiek theater, performance, dans, muziek en een bruisend festivalhart. Het festival bereikt inmiddels met zijn voorstellingen, workshops en andere acti- Coevorden, Vincent van Gogh in Nieuw-Amsterdam, de Saksen en de Slag bij Ane. Daniël maakt de keuze Naast de financiering van de overname, heeft de NOM viteiten maar liefst bezoekers per jaar. Ook dit jaar heeft Jonge Harten en geeft daarmee een boeiend beeld van de rijke 24 ook bijgedragen aan het aanleggen van groeikapitaal. In een snel veranderende leasewereld is het immers van weer een eigen sfeervol festivalcafé met performances en beeldende kunst. geschiedenis van deze streek. Daniël Lohues heeft de tentoonstelling samengesteld uit de collectie van 25 groot belang om regelmatig innovatieve concepten te in- het Drents Museum, aangevuld met objecten uit troduceren. Dat vermogen is binnen Noordlease absoluut Nederlandse musea. aanwezig, onderstreept Ruud. Dat hebben ze inmiddels wel bewezen. De concepten moeten uiteraard ontstaan Luie leesbril Kunstmaand Ameland Kapiteins kennen hun plaats: op de brug. elkaar? Op basis van die vragen werd door het adviesbureau een duidelijke planning gemaakt. Toekomstperspectief Gezamenlijk hebben we heel doordacht een stappenplan doorlopen, vervolgt Ruud. Aan de hand van zo n plan doe je heel grondig onderzoek naar alle relevante aspecten van de onderneming. Hoe staat het bedrijf er concreet voor? Wat zijn de sterkten, zwakten en strategie? En waarom staat Noordlease er over een aantal jaren nog steeds zo goed voor? We hebben dus niet alleen naar vandaag, maar vooral ook naar het toekomstperspectief gekeken. Uiteindelijk heeft dat geresulteerd in een goed verhaal dat vanuit het management en de werknemers van Noordlease. Samen zullen we vervolgens een afweging moeten maken. Vinden we het de moeite waard om daarin te investeren? Durven we het risico aan? We vervullen dan ook een volwaardige klankbordfunctie voor het management. Robert Nienhuis kijkt met een goed gevoel terug op het overnametraject. We hebben de afgelopen periode veel geleerd, zegt hij. Zeker ook van de NOM. We kregen te maken met zaken die voor ons totaal nieuw waren, zoals het opstellen van een aandeelhoudersovereenkomst. Daardoor waren wij grotendeels afhankelijk van de kennis en kunde van derden. Dankzij hun netwerk, de open communicatie en het snelle schakelen van de NOM is het hele proces soepel verlopen. De overname was voor ons een eenmalige kans. En die kans hebben we samen optimaal benut. Ruud van Dijk Investment Manager NOM T (06) E vandijk@nom.nl Kwetters! Languit in bed liggen is toch wel een van de fijnere dingen in het leven. Zeker na een dag hard werken. Het enige vervelende is dat je dan niet meer lekker kunt lezen. Gelukkig is daar nu wat op gevonden. Met de Luie Leesbril kun je liggend toch genieten van je boek of tablet zonder dat je rechtop hoeft te zitten. De bril heeft een kijkhoek van 90 en draait je beeld. De 8e editie van Kunstmaand Ameland vindt plaats van zaterdag november en duurt tot en met zondag 30 november 204. De maand november staat ook dit jaar weer in het teken van kunst in de breedste zin van het woord. Tekeningen zijn één van de belangrijkste pijlers met exposities van Nederlandse en Scandinavische tekenaars. Kunstmaand Ameland betekent volop genieten van al dat moois tegen de achtergrond van het prachtige Waddeneiland. Naast kunst vormt ook poëzie een belangrijk en nieuw onderdeel dit jaar.

14 Foto: Mark Sekuur DRIJFVEREN Voor iedereen die zin heeft om op ondernemende wijze de wereld te veranderen, maar nog niet precies weet hoe: kijk eerst op YouTube naar het filmpje Doen is de beste manier van denken van de Vrije Denkers. Dan ontstaat alvast een uitnodigende mindset voor dit artikel én alle ontdekkingen die we ongetwijfeld nog met elkaar gaan doen in het noorden We are proud ambassadors of the North! Gekeken? En geïnspireerd? Dan spreekt deze aflevering van Drijfveren ongetwijfeld ook tot de verbeelding, want die vertelt het verhaal van acht ondernemende mensen uit het noorden die samen een coöperatie vormen: De Ontdekking van Groningen. Gedeelde drijfveren brachten hen samen, want ze hebben allemaal zin in wat wel en niet werkt. Het is letterlijk en figuurlijk een hele onderneming om uit te vinden of we onze economie anders kunnen organiseren. Daarom is De Ontdekking van Groningen zelf ook een experiment. Dichtbij beginnen een betere, leukere en mooiere wereld. Bovendien willen De coöperatie is in de zomer van 203 ontstaan. Eén van Dat het gras hier groener is wisten we al. Om dit aan te dikken gaan we nog een stap verder en wel door het dragen van dit super coole shirt. Waar je ook bent, wat je ook doet: trek aan dat shirt als deze entrepreneurs daar allemaal iets voor dóen. Ze hadden namelijk al een belangrijke ontdekking gedaan: een economie van geluk en gezondheid ontstaat niet vanzelf, de initiatiefnemers, Engbert Breuker, realiseerde zich dat het verbeteren van de wereld begint bij jezelf en je eigen omgeving. Dichtbij heb je invloed. We hadden net zo 26 trotse ambassadeur van het Noorden. U wilt ook zo n shirt. Ga naar Als lezer van de NOMMER ontvangt u 5% korting. Noteer proud of the north bij apply coupon. maar vraagt om duurzame actie, vernieuwing en simple kindness. Wij zetten ons in vanuit compassie en respect, zonder te goed De Ontdekking van het Noorden kunnen heten, maar goed, we begonnen in Groningen. De naam is ook niet zo belangrijk, het gaat om onze missie, om de beweging die wij in gang zetten. Wij hebben geen projectplannen 27 Noordelijke nuchterheid The Art Of Straight Forwardness de hedendaagse eisen van bewust leven. Een kledingfabriek die werk creëert. T-shirts en truien die zo duur- oordelen of anderen te beschadigen, is de vertaling die Christine van der Vorm aan het begrip simple kindness geeft. Wij weten het heus niet beter, wij realiseren ons en begrotingen, we werken niet lineair volgens de plando-check-act methodiek, we stoppen niets in hokjes. We laten de traditionele vormen juist los en zoeken ook in zaam mogelijk zijn en zo lang mogelijk meegaan omdat alleen dat het beter kán. In de wereld van vandaag is veel onze aanpak de vernieuwing. Dat doen we in alle open- Als je met Noorderlingen praat is het duidelijk dat ze ont- ze gemaakt zijn met vakmanschap en van alleen de scheefgegroeid, maar klagen of kritiek hebben brengt heid, met vertrouwen en vol plezier. Want als het leuk is, zettend trots zijn op hun regio, maar altijd terughoudend beste recyclebare materialen. ons geen stap verder. We willen juist focussen op de krijgen we er met z n allen weer zin in. in het uitdragen hiervan. Noordelingen doen niet aan Sommige mensen zeiden hen te stoppen met dromen. mogelijkheden in de wereld van morgen! Het begint bekend- of beroemd zijn. Toch is de rest van de wereld Te stoppen met proberen, om reëel te zijn. Ze zijn niet met anders kijken, maar vooral ook met uitproberen en Is het nuchtere Groningen wel klaar voor echt ver- jaloers op deze no-nonsense mentaliteit. Clayground gestopt te dromen, ze zijn pas net begonnen! De droom oefenen, want door te doen ontdekken we spelenderwijs nieuwende ontdekkingen? De coöperatie hanteert een Industries is ontstaan uit het conflict tussen trots en is al werkelijkheid aan het worden en groeit met elke terughoudendheid. Eindelijk is er een manier voor Noor- verkoop. delingen om zichtbaar trots te zijn op hun regio, terwijl ze toch bescheiden blijven en ondertussen de wereld een Tot die tijd koopt Clayground Industries de meest duur- beetje beter maken. zame katoenen en wollen kleding die ze kunnen vinden. De toekomst van Clayground Industries Deze worden afgewerkt door lokale bedrijven, op Noordelijke kleigrond. De mensen achter Clayground Industries wisten altijd Clayground Industries betaalt een eerlijke prijs voor elke al dat de grond waarop zij leven, ook het fundament stap in het productieproces. Jij krijgt een product dat langer kan zijn van hun dromen. In deze dromen zien zij een meegaat, beter past en goed voelt. Met jouw aankoop plaatselijke kledingfabriek die hoogwaardige kleding ondersteunt Clayground Industries lokale industrieën, produceert van recyclebare grondstoffen die voldoen aan cultureel erfgoed en investeert het in jong talent.

15 veelzeggend citaat van Nelson Mandela: It always seems impossible until it s done. Zeker, die insteek biedt perspectief, maar waar mikken deze bevlogen ondernemers nu eigenlijk op? Engbert: Wij focussen op twee doelen: ) maatschappelijke impact, in de zin van energie genereren, mensen aan het denken zetten en tot actie bewe- Drijfveren zijn een belangrijke motor achter groei en ontwikkeling, maar in hoeverre zijn bedrijven in Noord- Nederland daar bewust mee bezig? En hoe pakken ze dat aan? NOM is nieuwsgierig en interviewt voor deze nieuwe rubriek organisaties die hun beweegredenen actief onderzoeken. DRESS FOR SUCCESS Bestaat er ook zo iets als zakelijke kleding? Pas je je outfit aan de klant aan? Is een stropdas nu wel of niet nodig? En hoe zit het ook alweer met die eerste indruk? Vragen waar Nelleke Mulder van de Nelleke Mulder Imago Groep wel een antwoord op heeft delijke uitstraling. Een lichtblauwe blouse onder een zwart jasje zorgt voor een toegankelijke uitstraling. Iemand die kleur draagt, blijkt uit onderzoek aardiger gevonden te worden dan iemand die alleen zwart draagt. Ook het materiaal is bepalend. Een breisel, dat wil zeggen een vest of een trui, komt aaibaar over. Niets mis mee in de hulpverlening, want die keus zorgt gen; 2) nieuwe ondernemingen realiseren die bijdragen aan een betere wereld. Met als kanttekening dat wij die Waarde creëren voor een toegankelijke indruk. Bij een commercieel bedrijf is een grof breisel niet aan te raden. Het kan een teken zijn dat jij nieuwe ondernemingen niet per se zelf gaan opzetten. Geïnspireerd door visionaire denkers zoals Gunter Pauli voor de koffie zorgt. Wij fungeren als katalysator, adviseur, verbinder, begelei- met zijn Blue Economy leggen de acht ondernemers der wat er maar nodig is of ontstaat. Het belangrijkste verbinding tussen wereldse ideeën en lokale mogelijkhe- Iedere dag moet ik solliciteren. Ja ook ik! Nu denkt u, dat kan Denk ook aan de verzorging van de schoenen. Als ze niet goed is dát er nieuwe initiatieven komen. den. De tijd is er rijp voor, kijk maar naar initiatieven als toch niet waar zijn? Ze heeft zelf een bedrijf en moet dan ook gepoetst zijn, ben je volgens een directeur van een groot bedrijf Patronen doorbreken urban farming, repaircafés, duurzame energiecollectieven en online platformen als zorgvoorelkaar of thuisafgehaald. nog steeds solliciteren? Dan gaat het zeker niet goed met haar bedrijf. Zeker wel, het gaat goed, maar iedere dag zie ik nieuwe niet geschikt als secretaresse. Want als je jezelf niet goed verzorgt pas je natuurlijk ook niet goed op de winkel. Zo gevoelig Precies daarom haakte Roelof van Zanden ook aan bij De In Groningen kwamen er bij de eerste brainstorm in klanten en moet ik solliciteren naar mijn eigen gunfactor. Immers, kan dus een eerste indruk zijn. Ontdekking van Groningen. Er is nog zoveel meer mo- breed gezelschap al meer dan dertig ideeën en kansen iedere keer wanneer ik een training of een presentatie geef vinden gelijk dan wij denken en dat besef is mijn persoonlijke voor de regio bovendrijven, van smart chemistry en mensen wat van mij. Als ze me niet aardig vinden, dan volgt Nu gaat het natuurlijk altijd om de inhoud van een persoon. drijfveer. Het mooie is dat mensen allemaal hun eigen algenproductie in de Eemshaven tot het verwaarden van een, in hun optiek, vervelend uur. Vinden ze me professioneel Maar die mooie inhoud zie je nu eenmaal niet meteen. Daarom drijfveren en ambities hebben, want dáár zit energie en aardappelschillen en koffiedik. Het is maar net welke dan krijgen ze vast een goed verhaal. Zo werkt het altijd weer. blijft de verpakking belangrijk om een positieve eerste indruk dat heb je nodig om beweging in gang te zetten. Toch is er meer nodig om hardnekkige patronen te doorbreken en daarom zijn die nieuwe vormen van ondernemen zo belangrijk. We zien dat bestaande organisaties allemaal mensen zich geroepen voelen eigenaar te worden van deze mogelijkheden en actief aan de slag gaan. Inmiddels is de eerste onderneming een feit, de Zwammerij, die paddenstoelen kweekt op koffiedik. Het zijn de eerste Iedere dag opnieuw solliciteren 28 vóór duurzaamheid zijn, alleen is het heel lastig om binnen de gevestigde orde echt te veranderen en te in- stapjes die wij zien als essentiële zaadjes voor een werkelijk duurzame wereld. Het gaat bij elke ontmoeting, werk of privé, om de eerste indruk. En die eerste indruk maak je ongeveer in 7 tot 0 seconden. Dan achter te laten. Als degene die tegenover je zit zich nergens aan stoort verloopt een gesprek zonder ruis. En dat is precies waar 29 noveren. Wij opereren daarom juist tússen die gevestigde wordt besloten wat je van iemand vindt. Dit lijkt oppervlakkig je op hoopt! orde, zodat verrassende verbindingen en een andere Voor De Ontdekking van Groningen is de ontdekkings- maar hersenen vinden het fijn om in structuur te werken. Iemand manier van kijken de vruchtbare grond vormen voor tocht zelf trouwens belangrijker dan het resultaat. De die slordig gekleed is zal wel slordig zijn. Als de persoon er zakelijk Onthoud altijd: Acquireren is Solliciteren nieuwe ontwikkelingen waar de hele samenleving beter kunst is om de energie te volgen. Voelt niemand zich uitziet wordt hij al snel als intelligent bestempeld. Alles geba- van wordt. geroepen een geweldig idee uit te voeren, komt het niet seerd op uiterlijk. En dan met name op kleding, lichaamshouding, Nellleke Mulder, als altijd dressed for success van de grond of zitten er nog teveel haken en ogen aan? stem en gedrag. In dit verhaal ga ik vooral in op kleding. Christine legt uit waarom hun coöperatie zo goed als vliegwiel kan fungeren om die ontwikkelingen op gang Laat het los en zoek weer nieuwe richtingen, simpelweg door drijfveren te volgen. Zo werken wij zelf en dat Wat trek je aan? te krijgen. Wij zijn alle acht zelfstandig ondernemer. dragen we ook uit naar anderen. In plaats van te blijven Kleding is een van de dingen waar je direct invloed op kunt hebben. We hebben kleine, slagvaardige bedrijven die actief zijn hangen in mitsen en maren of obstakels gaan wij er Wil je een goede eerste indruk maken dan is het belangrijkste dat je binnen de overheid, het bedrijfsleven en de wetenschap. gewoon omheen vanuit het motto: wat kan dan wél? We weet wie je gaat ontmoeten en waar. Aan de hand van die infor- In allerlei sectoren bovendien, van onderwijs, zorg en hebben zoveel in het noorden, van land en water tot een matie wordt het makkelijker een kledingkeus te maken. kunst tot industrie. Dus wij kunnen bruggen slaan en enorme diversiteit aan talenten en vaardigheden. Overal zorgen voor kruisbestuiving. Dat kan al heel simpel waar het stroomt, valt waarde te creëren: van schone Kleed je voor een sollicitatie altijd of 2 stapjes beter dan de door bepaalde mensen met elkaar in contact te brengen, lucht tot aandacht voor elkaar, van gezonde voeding tot mensen van het bedrijf. Draagt de directeur een overhemd ideeën naast elkaar te leggen of eens met een heel andere duurzame energie, van leefbaarheid tot geld om weer met spijkerbroek, draag dan zelf een nette broek, overhemd en bril mee te kijken. We doen ook procesbegeleiding, geven nieuwe initiatieven mee te financieren. colbert, het hoeft geen kostuum te zijn. Draagt de directeur een workshops, laten proefballonnen op, organiseren brain- pak zonder stropdas doe zelf dan wel een stropdas om. Mensen storms. Bovendien verzamelen we problemen en vragen Ook zin om de wereld te veranderen? Kijk op verwachten dat je voor een sollicitatie hebt nagedacht over je we net zolang door totdat we weten bij wie de echte pijn en ontmoet in kleding en dat je kleding er schoon en verzorgd uit ziet. zit. In die hoek heb je namelijk de grootste kans op een november nog veel meer ondernemende mensen op vernieuwende oplossing. het inspiratiefestival Let s Gro. Denk ook na over de kleur die je draagt. Grote contrasten zoals een zwart jasje met een witte blouse zorgen voor een afstan-

16 SPOTLICHT ONDERNEMER UITGELICHT Al langer bleek dat het Mathijs Niehaus aan innovatieve ideeën en ondernemersdrift niet ontbreekt. Vooral niet als het om sociale in- consumenten. We gaan lokaliseren waar het aanbod is en inventariseren waar de vraag is. De boeren die ons groente leveren geven we een eerlijke prijs. Daarbovenop komt een percentage waarmee we onze eigen organisatie novaties gaat. Op dit moment steekt hij al zijn tijd in groentebuur.nl. draaiend houden. Via groentebuur.nl kunnen mensen de groente bestellen. In eerste instantie zullen wijzelf de Een innovatief en sociaal online platform dat vers, lokaal en gezond eten bereikbaar wil maken voor iedereen. Zou het lukken? Er start verbindende rol spelen en iedere week een stroom mooie verse groenten vanaf het platteland naar stad Groningers brengen. een pilot eind oktober. Er wordt dan wekelijks een stroom verse groenten in Groningen bezorgd. Ondernemerschap stimuleren Vernieuwend is dat het platform ook een podium wordt om ondernemerschap bij anderen te organiseren. Mathijs: Een mooie tegeluitspraak is: echte leiders creëren geen Groentebuur: gezond, vers en dichtbij volgelingen maar nieuwe leiders. Dat is wat wij ook willen: wij willen geen platform worden met allemaal volgers, maar we willen een platform creëren waar juist ook andere mensen leiders kunnen zijn. Door sociale media Als innovatie-adviseur was Mathijs Niehaus altijd al bezig case in te brengen bij zijn eigen NL Innovators. Een team het idee om van Groentebuur een online platform te slim in te zetten kunnen we dat bereiken. We hebben met het ontwikkelen en verbeteren van producten. Eerst in boog zich erover en bekeek de haalbaarheid aan alle maken. En dat is zo gebleven. Op die manier kunnen nu al onze eerste groep van ambassadeurs, die gaan we dienst bij Philips, later bij NL Innovators, een platform dat kanten. Het idee van moestuinen was iets te dun, maar aanbieders en afnemers nagenoeg zonder tussenhandel straks ook actief benaderen om mensen in hun eigen 30 hij met een gelijkgestemde innovator bedacht, en waar een team van onderzoekers, experts en bedrijven in vier weken uit onderzoek bleek dat op vrij grote schaal telers met dezelfde problematiek kampten. Namelijk dat ze veel van met elkaar verbonden worden, worden prijzen laag gehouden en komt gezond, lokaal en biologisch eten omgeving te motiveren. Hoe meer mensen je enthousiast weet te maken, hoe meer voordeel je zelf ook aan Groente- 3 de haalbaarheid van een idee onderzoekt. Als je zoveel bij hun groenten niet af konden zetten. Dan gebeurt het dat beschikbaar voor iedereen. buur beleeft. Ook willen we ondernemende mensen ideeën van anderen betrokken bent is het geen wonder dat hier in de supermarkt mensen veel geld moeten betalen Klinkt goed. Alleen, als je dat echt goed wilt organiseren, uitnodigen om met diensten en producten aan te haken. je zelf ook af en toe een duit in het zakje doet. Vanuit het voor een zak biologische aardappelen en dat eigenlijk net betekent dat meteen een forse investering toch? De Denk aan mensen die een bezorgdienst willen beginnen, thema sociale innovatie werd ik vaak geconfronteerd met te duur vinden, terwijl er even buiten de stad kilo experts met wie ik sprak adviseerden mij om zo klein biologische maaltijden voor bedrijven willen koken, innovaties die aanvankelijk geen waarde leken te hebben, aardappels op het veld liggen die een boer niet kwijt kan. mogelijk, met een pilot te beginnen. Daar geloof ik in, noem maar op. maar als je er dan op een andere manier naar keek kon het zijn dat ze toch waardevol werden. Daar werd ik door getriggerd. Zo ontstonden mijn eerste gedachten over En dat gebeurt meer en meer. Zonde toch? Het onderzoek maakte duidelijk dat Groentebuur inder- vertelt Mathijs. Op basis van eigen ervaringen komen we er dan achter of onze gedachten kloppen en waar het online systeem straks aan moet voldoen. Verder creëren Dromen Het wachten is op alles wat komen gaat. Er zijn verschil- Groentebuur. Eigenlijk vanuit het frustrerende beeld dat daad kansrijk was, maar dat er wel nog veel losse eindjes we zo een goede onderbouwing voor onze businesscase. lende promotionele activiteiten gepland. Het thema van ongezond eten altijd heel goedkoop is en gezond eten heel waren. Alsof het zo moest zijn kreeg Mathijs vervolgens Met harde data kunnen we wat we denken uit de hypo- Groentebuur spreekt aan, veel mensen zijn geïnteresseerd. erg duur. Aan de andere kant had ik ook nog een beeld van de kans mee te doen in i3event, een initiatief van Rabo- thetische sfeer halen. En dat is belangrijk. Bijvoorbeeld Lokale en nationale media hebben hun belangstelling vroeger in mijn hoofd. Van de buurman die vaak met zak- bank Stad en Midden Groningen, Flinc en Gemeente als er financiering nodig is. voor Groentebuur al getoond. Mathijs: Alle uren die ik ken vol met peultjes bij ons binnenliep. Hij had eigenlijk overschot, en moeite van zijn groenten af te komen, terwijl even verderop iemand er misschien geen geld voor had. Groningen. Tijdens i3event wordt de volgende stap, van onderbouwd concept naar daadwerkelijke realisatie van de plannen, begeleid door specialisten. Dat kwam heel mooi Verbinding zoeken Eind oktober is het zover. Dan gaat de pilot starten. De erin steek zijn een investering. Ik steek er tijd in, en er komt geen geld uit. Zo n idee kan alleen slagen als je er echt in gelooft. Als ik even mag dromen dan wil ik dat Mathijs vroeg zich af of het haalbaar zou zijn om overschot achter mijn traject met NL Innovators aan. Door i3event focus ligt op stad Groningen. En als de pilot slaagt wordt Groentebuur een platform wordt dat zeker nationaal en uit groentetuintjes en op uiterlijk afgekeurde groenten en had ik een stok achter de deur waardoor ik echt goed na het concept gekopieerd naar andere gebieden in Neder- misschien zelfs internationaal uitgerold gaat worden. fruit in te zamelen en aan te bieden, en zo vers, lokaal en moest denken over het vervolg. land. Vanzelfsprekend wil Mathijs goed voorbereid voor Dat boeren echt een betere prijs voor hun producten gezond eten toegankelijk te maken voor iedereen. Teamwerk Uit eigen ervaring wist Mathijs dat je plannen verbeteren Harde data Door intensieve begeleiding, presentaties aan deskundigen en gesprekken met andere ondernemers kregen de ideeën de dag komen. Sinds september heeft hij twee professionals volgens een innovatieve Amerikaanse aandelenmethodiek aan zich weten te binden. Het is tijdens de pilot vooral de bedoeling dat we veel leren en nauwe contacten heb- krijgen en dat die dan voor mensen steeds goedkoper worden. En dat wij vanuit Groentebuur continu een aanjagende functie hebben en steeds vernieuwend blijven. als je ze met anderen deelt. Hij besloot Groentebuur als over Groentebuur steeds meer vorm. Basisgedachte was ben met de afnemers, de eerste aanbieders en de eerste Geïnteresseerd? Kijk op

17 Jos Dierkes, Verhalen van startups en investeerders Hedi Dizc Henk van Dijk, ILEXYS ILEXYS is een onafhankelijke inkooporganisatie die, sinds 2006, met haar dienstverle- Toen Jos Dierkes zijn dochter steeds ning volledige inkoopondersteuning biedt hoorde klagen over stof in haar aan grootindustriële bedrijven. Henk van paardenstal nam hij dat uiterst Dijk is directeur en eigenaar. Met ILEXYS serieus. Stoffigheid in stallen wordt willen we perfecte service leveren op het ge- veroorzaakt door het beddingmate- bied van inkoop en magazijnbeheer. En dan riaal, veelal stro, en kan stoflongen met name voor de indirecte producten en veroorzaken bij paarden en mensen. facilitaire diensten. Producten en diensten Jos, uitvinder, niet technisch en ook die een organisatie nodig heeft om te kun- geen ondernemer, ging ermee aan de nen produceren. We verbeteren procedures slag. Eerst alleen in zijn hoofd. Maar en kopen efficiënt en snel in. Het resultaat? toen hij rond 2000 de eerste koffie- Aanzienlijke kostenbesparingen. En dus: pads onder ogen kreeg vermoedde hij de oplossing. Hij kreeg de kans, nadat het patent op productie van de Hedi Dizc tevreden klanten. Want we leveren meer op dan we kosten. 32 Duurzame en diervriendelijke stalbedekking pads was opgeheven, een machine te testen. Jos zocht daarvoor contact met ingenieursbureau Tebodin. De eerste resultaten waren meteen veelbelovend. Pads Duurzame productie Inmiddels is de status van Jos als startup serieus. Er is in eigen beheer een machine ontwikkeld die kan worden Groei van grootindustrie naar mkb Andere aanpak Snel voor elkaar ILEXYS groeit snel. Er ontstaat dan ook behoefte aan verdere Maarten wist een investeerder uit het netwerk van Flinc te 33 leken het ideale materiaal om grondstoffen stofvrij in te ingebouwd en vervoerd in een container. Zo ontstaat een professionalisering van de bestaande software. Een ontwikkeling interesseren, en ook met de NOM werd een afspraak gepland. pakken. Niet alleen koffie, maar ook stro, mest en turf makkelijk te vervoeren mobiele installatie. Het productie- die het gebruiksgemak bij klanten zal verhogen en nog meer in- Ondertussen kwam Henk s accountant op het idee om een (het ideale alternatief voor stro). Jos zag een wereld aan principe is eenvoudiger gemaakt, er kunnen meerdere koopvoordeel en dus een hoger rendement zal bieden. En daarbij: crowdfundingactie te beginnen op geldvoorelkaar.nl. Waarom mogelijkheden. En besloot de haalbaarheid van zijn idee grondstoffen worden verwerkt en verschillende formaten met die nieuwe software lonkt meteen een nieuwe doelgroep, het niet, dacht Henk. Omdat we met Flinc alles zo goed hadden verder te onderzoeken. Hij ging op zoek naar specialisten pads geproduceerd. De pads blijven heel en veroorzaken mkb. We willen ervoor zorgen dat ook het mkb kostengunstig voorbereid was dat een fluitje van een cent. Binnen een week die hem verder konden helpen. geen stof, geheel volgens plan. Het streven is om de in kan kopen, maar dan zonder dat ze van de verdere service van stond onze pitch online, en binnen 5 uur hadden we de beno- Flinc netwerk Via via kwam Jos in contact met Maarten Goddijn van stalbedekking die wordt geproduceerd na gebruik in te zetten als biomassa. Daarbij zijn de kosten van het productieproces laag, het traject veroorzaakt weinig ILEXYS gebruik hoeven te maken, aldus Henk. Alleen vraagt benadering van die markt wel om een andere aanpak: een efficiënt werkende business-to-business webshop. digde financiering rond! De investeerder en de NOM werden hierna door Henk vriendelijk bedankt. Flinc: Een fantastische vent! Maarten had niets met paarden maar was verbaasd dat het probleem zo groot was en besloot mij verder te helpen. En als Flinc zo n idee oppakt, dan gaan ze er ook voor. Via Maarten is een CO2-uitstoot en er zijn weinig transportbewegingen. Nederland en Duitsland Jos is trots. Binnenkort start de pilot. Verwachting is Flinc in beeld Zo begon een traject om financiers voor de ambities van ILEXYS te interesseren. Het nieuwe businessplan hebben we zelf uitge- En nu? Er wordt nog hard gewerkt aan de implementatie van de nieuwe software, vertelt Henk. De webshop zal ongeveer in januari online zijn. Ondertussen hebben we gesprekken met geïnteresseerde partijen. Ons verhaal is goed. We merken dat veel heel netwerk aan bedrijven, kennisinstellingen, poten- dat de resultaten eind 204 bekend zijn. Als de test- werkt, vertelt Henk, we wisten immers precies hoe we het aan bedrijven onderschatten welke besparingen ze kunnen bereiken tiële investeerders en afnemers open gegaan. Contacten rapporten goed zijn is er al een aantal investeerders dat wilden pakken. We klopten aan bij banken, wilden aandelen uit- door slim in te kopen. Met Maarten blijven we in contact. Hij waar ik echt wat aan heb. Ik kreeg de kans mijn idee te zich geïnteresseerd heeft getoond. En er zijn ook al toe- geven, maar niemand was bereid te investeren. Tot ik op een ad- heeft ook interessante ideeën over hoe hij ons in de toekomst pitchen in het I3event, een project van Rabobank Stad leveranciers van grondstoffen die hebben toegezegd vertentie stuitte van Flinc. Daarin stond dat zij voor mkb-bedrij- zou kunnen helpen. en Midden Groningen, Flinc en Gemeente Groningen mee te willen werken. Daarna wordt een marktintroductie ven financieringsacties wilden stimuleren. Het contact kwam snel dat startups en innovatieve ideeën verder brengt. Ook in Nederland en Duitsland voorbereid. We blijven contact tot stand. Maarten Goddijn van Flinc vond dat we ons plan nog contacten met het Van Hall Instituut zijn zeer waardevol houden met Flinc en de mensen in ons netwerk. Het beter moesten onderbouwen en gaf tijdens onze ontmoetingen gebleken. En door bemiddeling van TCNN is een EDR- nieuwe jaar ziet er veelbelovend uit. adviezen. Hij heeft af en toe het bloed onder onze nagels vandaan subsidie toegekend om een pilot te draaien. gehaald. Maar het heeft uiteindelijk tot een goed plan geleid. Flinc wordt mogelijk gemaakt door de Kamer van Koophandel, NV NOM en de drie noordelijke provincies.

18 NOM KIJKT OM tijds vooral bracht: de rust om daadwerkelijk te ontwikkelen. Na twee jaar bikkelen konden we opeens serieuze NOM kijkt om! Hoe gaat het eigenlijk met de bedrijven waar NOM in het ver- stappen maken, omdat we geen directe zorgen meer leden in participeerde? In deze rubriek kijken we samen met hadden over het financiële plaatje. In het begin verhuur- ondernemers terug naar de ontwikkeling tussen toen en nu. den we onszelf namelijk een deel van de werkweek om toch brood op de plank te krijgen. Allemaal energie die ten koste ging van onze focus. Het meest waardevolle hebben doorgemaakt niet weggekomen met de boekhouder dat het geld van de NOM ons heeft gebracht, was dus om de hoek. Met de huidige omvang en groeiambities die speelruimte tussen de oren. En dáár moet het van- is advies voor ZiuZ belangrijker dan ooit. De driekoppige daan komen bij ondernemers. directie installeerde daarom een Raad van Advies, als Business op een bierviltje opmaat naar een toekomstige Raad van Commissarissen. Het sparren met deze topmensen - waaronder Ellen Faber - Natuurlijk waren de adviezen en het netwerk van de is onvoorstelbaar belangrijk voor de toekomst van ons NOM ook welkom, al is ondernemen in de visie van Gerrit bedrijf. We nemen onze eigen beslissingen, maar goede vooral een kwestie van zelf doen en ervaren. Een bedrijf ondernemers weten wanneer het de moeite waard is om opzetten gaat met vallen en opstaan en ook bij ons ging te luisteren naar anderen. er in het begin veel mis. Daar leer je veel meer van dan de beste adviezen. Het is en blijft een ontdekkingstocht. Kwetsbaar opstellen Een voorbeeld: ik begreep maar nooit waarom bedrijven Luisteren naar klanten hoort daarbij, dat is zelfs essentieel, groeidoelstellingen hadden. Dat ging bij ons vanzelf. stelt Gerrit. Natuurlijk hebben wij expertise, innovatieve ZiuZ zet stip op de horizon Business cases op een bierviltje, keihard werken, dan verkopen en bij succes kreeg je het nog drukker. Dus een bedrijf runnen ging toch prima zonder groeidoelstelling? ideeën en bovendien een bepaalde mate van eigenwijsheid. Maar we durven ons ook kwetsbaar op te stellen, want we hebben heus niet altijd de wijsheid in pacht. Ik snapte het pas toen we - door die natuurlijke groei - Bovendien hebben we ontdekt dat die kwetsbaarheid op het eerste grote omslagpunt kwamen en we niet meer nodig is om verder te komen bij het creëren van nieuwe 34 Verkozen tot Friese Onderneming van 204, wereldwijd actief en middenin een groeiversnelling: het verhaal van ZiuZ is inspirerend. Vooral omdat het twaalf jaar geleden allemaal begon met twee ondernemende mannen die - in een garage - aan de slag gingen om hun droom waar te maken. NOM verstrekte tien jaar geleden een renteloze lening en kijkt samen met CEO Gerrit Baarda nog eens om naar de lijn van ontwikkelingen. zonder inzicht, overzicht en vooruitzicht konden. De praktijk is de meest waardevolle les, dan komen de echte ondernemers vanzelf bovendrijven. Raad van Advies Toch luisterden de mannen achter ZiuZ al in hun beginfase wel degelijk naar goede tips. We zagen alles als kostenpost, dus we wilden bijvoorbeeld geen dure accountant. en vooral zinvolle producten. Innovatieve technologie bedenk je niet, die ontstaat. Wij pingpongen net zolang met prototypes heen en weer totdat het resultaat klopt. Een kwestie van out of the box ontwikkelen voor morgen en tegelijk oog houden voor de realiteit van vandaag. De balans vinden in dat spel, daar schuilt onze kracht. Road to Impact 35 ZiuZ is een innovatief bedrijf dat hoogwaardige techno- ontdekkingstocht. Het enige heldere doel was dat we NOM liet ons inzien dat een goede accountant óók een De verkiezing tot Friese Onderneming van 204 was voor logie ontwikkelt op het gebied van visuele intelligentie. onze expertise wilden inzetten voor maatschappelijk investering is, zeker als je een internationaal bedrijf wilt ZiuZ de bekroning van een waardevol jaar. We hebben Een team van inmiddels veertig professionals creëert relevante vraagstukken. Vier jaar later presenteerden wij neerzetten. Inderdaad waren we met de groei die wij in 203 voor het eerst een grote stip op de horizon gezet. praktische en gebruiksvriendelijke oplossingen voor ons eerste product: een oplossing voor het verwerken Van missie en visie tot een serieuze groeidoelstelling: politie- en veiligheidsdiensten en voor de farmaceutische van grote hoeveelheden visueel materiaal bij forensische in ons strategisch bedrijfsplan Road to Impact zijn de industrie. Door de explosieve stijging van de hoeveel- onderzoeken van politie- en veiligheidsdiensten. On- komende vier jaar uitgestippeld. We zijn behoorlijk heid digitaal beeldmateriaal is er wereldwijd behoefte derzoeken die voorheen zes maanden in beslag namen, ambitieus en er zitten spannende kantelpunten in, maar aan software die in staat is om bijvoorbeeld automatische brachten wij met inzet van visuele intelligentie terug tot net zoals Ed en ik twaalf jaar geleden begonnen met een samenvattingen, analyses of rapportages te destilleren enkele weken. Dat is waardevolle tijdwinst als het gaat droom, is het ook nu nodig om hoog te blijven mikken. uit foto s en video s. Terwijl beeldmateriaal veel moeilijker om bijvoorbeeld kinderpornozaken. Ondernemen is voor mij authentiek zijn en je droom is te classificeren en te doorzoeken dan tekst. Maatschappelijk relevant Rust en ruimte Zodra het eerste product een feit was, ging het hard met leven. Als inspirator kom ik steevast met 00 ideeën en dat combineer ik met openheid en nieuwsgierigheid. Zijn onze producten nog wel de beste? Hoe kunnen we Precies daarin vonden wij onze uitdaging, vertelt Gerrit, ZiuZ. Maar daar gingen wel vier intensieve jaren aan het nog beter doen? Die dynamiek houdt ZiuZ in bewe- die ZiuZ in 2002 oprichtte met Ed van den Brand. We vooraf. Het was in die periode dat de ondernemers voor ging en vergroot de maatschappelijke impact van onze wisten zeker dat we aan de slag wilden met beeldher- werkkapitaal aanklopten bij de NOM. Gerrit herinnert producten. kenning, maar hoe en wat precies? Dat was nog een zich nog goed wat de financiële impuls van de NOM des- Een zichtbaar trotse CEO Gerrit Baarda

19 Drenthe. De provincie Drenthe stelt via dit fonds, dat afgelopen voorjaar werd gelanceerd en door de NOM wordt uitgevoerd, 3 miljoen beschikbaar voor kansrijke investeringen en innovaties. Doel is het geven van een extra stimulans aan de Drentse werkgelegenheid, zodat er meer dynamiek ontstaat en er nog meer vernieuwingen worden doorgevoerd. Aan Dave de taak om het MKB Fonds Drenthe stevig in de markt te zetten. Het begin is, gezien het aantal reacties en aanvragen, in elk geval veelbelovend. Er wordt dan ook veel van het fonds verwacht. Laagdrempelige oplossing Dave de Groot Investment Manager T (06) E groot@mkbfondsdrenthe.nl 36 Het fonds fungeert ook als vliegwiel 37 Onlangs werd het MKB Fonds Drenthe geïntroduceerd. Een laagdrempelig instrument dat het Drentse MKB in staat stelt om kansrijke initiatieven te financieren. Het MKB Fonds Drenthe is een initiatief van de provincie Drenthe en wordt uitgevoerd door de NOM. Gemakkelijk was het niet om een interviewafspraak te maken. Zijn agenda zit bomvol. In een lastige kapitaalmarkt voorzien we duidelijk in een behoefte, zegt Dave de Groot. Sinds half augustus is hij namens de NOM actief als Investment Manager voor het MKB Fonds In een tijd waarin de private kapitaalmarkt vaak terughoudend is, bieden wij het Drentse MKB een aantrekkelijke en laagdrempelige oplossing, benadrukt Dave. Wij verstrekken financiering in de vorm van leningen en aandelenkapitaal aan kansrijke bedrijven, projecten en initiatieven. Het fonds is bedoeld voor zowel starters als bestaande ondernemingen. Wij willen het MKB Fonds Drenthe zo breed mogelijk inzetten, dus ook initiatieven op het gebied van toerisme en cultuur komen voor financiering in aanmerking. De criteria? Het bedrijf moet uiteraard in Drenthe gevestigd zijn en over een goede businesscase beschikken. Daarnaast moet er een reëel uitzicht zijn op financieel rendement. Het geld moet tenslotte een keer worden terugbetaald. En ook moet er sprake zijn van maatschappelijk rendement. Denk aan het behoud van werkgelegenheid of aan het creëren daarvan. Doordacht businessplan Met de achtergestelde lening wordt de onderneming in meerdere opzichten vooruit geholpen. Het vergroot namelijk tevens de kans om financiering op te halen bij een private investeerder. Het MKB Fonds Drenthe fungeert dus ook als vliegwiel. Om alles goed te regelen is het raadzaam om niet alleen ons, maar bijvoorbeeld ook een bank bij het proces te betrekken. Om voor het fonds in aanmerking te komen moet men in veel gevallen beschikken over een co-financier. In de meeste gevallen zal dat een bank zijn. Daarnaast wil ik vooral een volledig en doordacht businessplan ontvangen. Een plan waaruit blijkt dat de ondernemer twee of drie stappen vooruit kan en durft te denken. Want juist voor dergelijke ondernemers is het MKB Fonds Drenthe in het leven geroepen. Investeringsbedragen Het MKB Fonds Drenthe bestaat uit twee fondsen. Een fonds gericht op innovatie en een fonds gericht op ontwikkeling en groei. Er gelden dan de volgende investeringsbedragen. Innovatie Microkredieten Innovatiekrediet Ontwikkeling en groei Ontwikkelkrediet vanaf

20 Kijk voor vers nieuws dagelijks op nom.nl Eerste bijdrage uit MKB Fonds Drenthe Philips Drachten weer grootste producent van scheerapparaten Het bedrijf had die status ook al in de jaren vijftig en zestig. Wateronderzoeker Wetsus haalt water uit lucht Het zou een oplossing kunnen vormen voor het drinkwatergebrek in veel droge gebieden met een hoge luchtvochtigheid. Klaar voor een volgende stap 38 Consejo uit Dalen is het eerste bedrijf dat een bijdrage heeft ontvangen uit het MKB Fonds Drenthe. De leverancier van nieuwe en gebruikte verpakkingsmachines wordt daarmee in staat gesteld om in alle rust door te groeien. Ons bedrijf heeft de wind flink in de zeilen. We groeien zowel in omzet als in personeel. Om verder door te kunnen groeien was een financiële injectie noodzakelijk. Vandaar dat we bij de NOM hebben aangeklopt. Vrijwel gelijktijdig met het moment dat het MKB Fonds Drenthe de organisatie. Zo vond vorig jaar een verhuizing plaats naar een ruimer pand in Dalen. Maar ook waren er productiemachines, een heftruck, gereedschap en met name heel veel software nodig om de gebruikte machines om te bouwen naar de wensen en eisen van opdrachtgevers. Groningse ontwikkelaar maakt klapschaats nog beter Door magneetjes te gebruiken in plaats van veertjes in het mechaniek van de schaats wordt minder energie geabsorbeerd. Rabobank voorspelt groei voor alle sectoren 205 Volgens de bank blijft de export volgend jaar groeien en zullen de investeringen verder stijgen werd gelanceerd. Een prettig toeval. Adri Timmer is samen Daarnaast wordt veel energie gestoken in het zoeken en met zijn vrouw Martha eigenaar van Consejo. Het bedrijf uit het Drentse Dalen levert verpakkingsmachines aan opdrachtgevers in de gehele Benelux. Met name machines die karton verwerken. In het recente verleden was Consejo een echte handelsonderneming die uitsluitend nieuwe verpakkingsmachines verkocht, afkomstig van gerenommeerde buitenlandse fabrikanten. Dat ging goed. Totdat de crisis toesloeg. De markt werd krapper, de marges kleiner en de vraag naar gebruikte verpakkingsmachines steeds groter. opleiden van vakbekwaam personeel. Want het reviseren van verpakkingsmachines is specialistenwerk. Mede dankzij een achtergestelde lening uit het MKB Fonds Drenthe is Consejo nu in staat om een volgende stap te maken. Mooi winstperspectief Consejo voldoet aan alle criteria om voor het fonds in aanmerking te komen, zegt Dave de Groot, Investment Manager van het MKB Fonds Drenthe. Het bedrijf is in Veel minder faillissementen in het noorden Vooral in de bouw daalde het aantal faillissementen. ICT Telecomprovider Voys verhuist voor een week naar spanje Een heel bedrijf voor een week naar het buitenland verhuizen en ervoor zorgen dat niemand iets merkt. Gebruikte machines De laatste jaren doen we dan ook veel in goede gebruikte machines, vertelt Adri. Nadat die machines door ons zijn ingekocht worden ze door onze eigen mensen, die we daarvoor zelf hebben opgeleid, gereviseerd, zodat ze vaak beschikken over het rendement en de levensduur de regio gevestigd en heeft een goede businesscase en een mooi winstperspectief. En omdat ze zorgen voor extra werkgelegenheid is er ook sprake van maatschappelijk rendement. Tot voor kort telde Consejo drie personeelsleden, op termijn zullen er naar verwachting tien mensen werkzaam zijn. Daarom dragen wij, in combinatie met een bancaire financiering, graag bij aan Trillingsmetingen StabiAlert voor iedereen te volgen NOM participatie StabiAlert heeft zijn systeem van trillingssensoren in 7 gebouwen in het aardbevingsgebied geïnstalleerd. TVM beste werkgever van Drenthe Dat is een prijs van carrièreplatform Intermediair en onderzoeksbureau Effectory. van een nieuwe verpakkingsmachine. En dus doet Consejo tegenwoordig ook eigen productie. Die nieuwe de verdere doorgroei van het bedrijf. manier van werken heeft uiteraard grote gevolgen voor Dave de Groot Investment Manager T (06) E groot@mkbfondsdrenthe.nl