Jaarverslag Boeren in het Zuiden verdienen beter.

Transcriptie

1 Jaarverslag Boeren in het Zuiden verdienen beter

2 Voorwoord Jaarverslag Boeren in het Zuiden verdienen beter Colofon Samenstelling & redactie Lieve Haverbeke Met bijdragen van Karel Braem, Jeroen Brugge, Luc Coddens, Hanna De Groote, Luc Geldof, Ilse Mallems, Sofie Moreau, Petra Vandeputte, Werner Verbruggen Lay-out Grafische dienst Oxfam Fairtrade (Efraïm) Druk Cyclus Print (100% kringlooppapier) bij Druk in de Weer - Gent Verantwoordelijke uitgever: Dirk De Wilde, Ververijstraat 15-17, 9000 Gent ed. oft: december art. nr.: Cover foto: Tineke D'haese Inhoud Voorwoord Identiteitskaart Oxfam Fairtrade: hét voedingsmerk van eerlijke handel Bestuur De impact van fair trade Wat is fair trade? Eigen criteria of Max Havelaarkeurmerk Biosuiker uit Paraguay: Manduvirá Met welke producenten werken we samen? Hoe we onze producenten selecteren Hoe controleren we of producenten aan de voorwaarden voldoen Kennis is macht: opleiding Del Campo, Nicaragua Onze stakeholders Eerlijk handelen doe je samen Productontwikkeling Ons assortiment Procurement Naar een geïntegreerde aanvoerketen Kwaliteit Verkoop Stabiele omzetcijfers in uitdagende commerciële tijden Marketing Een scharnierjaar voor de marketingafdeling Financieel verslag Positief resultaat Wat duurzaamheid voor ons betekent Inleiding Investeren in onze medewerkers Zorg dragen voor het milieu, hier en elders Verklarende woordenlijst GRI-index Beste klant, sympathisant, Beste lezer van dit jaarverslag, Ondanks de mooie globale groeipercentages wordt fair trade als economisch alternatief nog vaak een druppel op een hete plaat genoemd. Maar fair trade maakt wel degelijk een wezenlijk verschil voor de meer dan honderd producentengroepen en hun gezinnen, die door ons unieke model van handel drijven zeker zijn van een menswaardig bestaan. Daar werken we dagelijks aan, samen. De minimumprijs en de fairtradepremie vormen de meest essentiële onderdelen van eerlijke handel. Het zijn de noodzakelijke correcties op een allesoverheersend economisch systeem dat er, zijn schaapskleren ten spijt, onverminderd op gericht is om de kosten te minimaliseren en de winst te maximaliseren. De minimumprijs en de premie beschermen tegen de volatiliteit van de markt waar honderdduizenden kleine boeren overal ter wereld het slachtoffer van worden. Fair trade maakt de boer, de meest kwetsbare schakel in het aankoop- en verkoopproces, niet alleen weerbaarder maar betekent in de feiten vaak het verschil tussen wel of geen gezondheidszorg, infrastructuur en onderwijs. Maar bovenal: fair trade is geen betuttelende manier van werken, wel een coöperatief model waarbij de boeren een correct loon voor hun product of arbeid krijgen en zelf de touwtjes van hun ontwikkeling in handen houden. Uiteraard zijn er naast fair trade nog andere duurzame alternatieven, maar tot nu toe geen enkel dat op eenzelfde manier zijn impact kan aantonen en de kern van het probleem aanpakt: onrechtvaardige handelsverhoudingen. Impact aantonen, dat is wat we in het jaarverslag van Oxfam Fairtrade cvba met nog meer nadruk willen doen. Want fair trade, en bij uitbreiding dus het bedrijf, zal zich bewijzen in de feiten of zal niet zijn. We moeten dus nog meer laten zien welke impact fair trade heeft, zowel op de levensomstandigheden van boeren in het Zuiden als op het consumentengedrag in het Noorden. Hoewel we nog te vaak bewust de correlatie tussen beide niet willen zien, zijn het twee zijden van eenzelfde medaille. Net zoals vorig jaar rapporteren we volgens de internationale GRI-principes (Global Reporting Initiative). We kiezen voor dit model van integrale duurzaamheidsverslaggeving omdat het een meetbaar beeld geeft van de organisatie en haar verwezenlijkingen, maar ook omdat werkpunten op transparante wijze weergegeven worden. Rapporteren volgens de GRI-criteria is een groeiproces: dit jaar gaan we alweer een stapje verder in het meten en weergeven van impact en realisaties. Kiezen voor GRI betekent ook dat we onze meetinstrumenten voortdurend moeten verfijnen om de juiste gegevens, conclusies en aandachtspunten voor het voetlicht te brengen. In de volgende pagina s tonen we graag welke stappen we tijdens het afgelopen boekjaar gezet hebben om het bedrijf nog efficiënter te runnen, ons zakencijfer op peil te houden en een positief resultaat neer te zetten in een niet altijd even gunstig ondernemersklimaat. We laten zien hoe we het evenwicht bewaren tussen pragmatiek en idealisme in functie van de meest achtergestelde producenten in het Zuiden, en hoe we onze werknemers als voornaamste ondernemingskapitaal met zorg willen omkaderen. Kortom: welke inspanningen we dit jaar geleverd hebben en welke werkpunten we zien voor de toekomst, om onze missie en bedrijfsdoelstellingen onverminderd waar te maken: Oxfam Fairtrade is hét ethisch bedrijf van eerlijke handel, met een voedingsmerk gericht op de eindconsument (b2c) en de professional (b2b). Het doel van de onderneming is een wezenlijke bijdrage leveren tot duurzame economische ontwikkeling voor achtergestelde producenten in het Zuiden en een ruim assortiment kwaliteitsvoeding aanbieden. We nodigen graag iedereen uit om onze realisaties mee te evalueren, onze strategische keuzes kritisch te bevragen en bovenal: om mee te denken over de keuzes voor de toekomst die van Oxfam Fairtrade een toonaangevende en permanent vernieuwende speler in het snel evoluerende fairtradelandschap maken. Als pionier van eerlijke handel leggen we de lat voor onszelf altijd net iets hoger, om een dynamiek te creëren die doet streven naar een fair trade premium, niet naar een fair trade light. Enkel met een koppig vasthouden aan een gouden standaard, aan kwaliteit en een efficiënte werking zullen we onze partners in het Zuiden werkelijk een dienst bewijzen op langere termijn. Zonder uw steun staan we nergens. Het is dan ook van ganser harte dat we iedereen bedanken die in het afgelopen jaar opnieuw een grote of kleine steen bijdroeg aan ons prachtige project, en ons hielp om van Oxfam Fairtrade een echt unieke economische actor te maken. Impact creëren we samen! Dirk Dewilde Voorzitter Raad van Bestuur Luc Geldof / Jeroen Brugge Directie 2 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 3

3 Identiteitskaart Hét voedingsmerk van eerlijke handel Oxfam Fairtrade wil de toonaangevende organisatie zijn in het verkopen en promoten van fairtradevoedingsproducten: Handel, uit respect! Oxfam Fairtrade vervult een pioniersrol in een snel groeiende fairtrademarkt. Het bedrijf koopt voedingsproducten van meer dan 110 kleine en middelgrote producentengroepen in het Zuiden, in landen als India, Sri Lanka, Thailand, Brazilië, Chili, Costa Rica, Paraguay, Benin, Ghana, Ivoorkust, Uganda, Tanzania en Zuid-Afrika. Daarvoor betaalt Oxfam Fairtrade hen een eerlijke prijs, die bijdraagt aan een waardig inkomen voor de producenten. Met de fairtradepremie krijgen duizenden gezinnen een eerlijke kans om in hun gemeenschappen te investeren. Oxfam Fairtrade werkt enkel met producentengroepen die goedgekeurd zijn door Oxfam-Wereldwinkels vzw. De vzw bracht in 2003 haar handelsactiviteiten onder in een aparte organisatie: Oxfam Fairtrade cvba, maar het is Oxfam-Wereldwinkels die beslist met welke producentengroepen Oxfam Fairtrade handelt. En het is Oxfam-Wereldwinkels die deze producentengroepen begeleidt en opvolgt. Met 61 medewerkers bouwt Oxfam Fairtrade aan een assortiment van ruim 200 fairtradeproducten: koffie en thee, wijn, fruitsap, chocolade, koekjes en snoep, broodbeleg, gedroogde vruchten, rijst, conserven, olijfolie en allerlei specialiteiten. De voedingsproducten worden verdeeld via verschillende kanalen: de wereldwinkels in Vlaanderen en Wallonië, wereldwinkels in andere Europese landen, grootverbruikers (b2b), retail (supermarkten) en exportklanten. Respect voor alle stakeholders is daarbij van het grootste belang: respect voor onze partners in het Zuiden, onze handelspartners in het Noorden, de medewerkers, de vrijwilligers in de Vlaamse en Waalse wereldwinkels, de organisaties waarmee we samenwerken en de eindconsument. Voor het organogram van Oxfam Fairtrade verwijzen we naar p. 39. Inspraak voor werknemers Inspraak in de werking van Oxfam Fairtrade door werknemers wordt georganiseerd via de vakbondsafvaardiging, het CPBW (Comité ter Preventie en Bescherming op het Werk), teambijeenkomsten en regelmatige personeelsvergaderingen. De gedelegeerd bestuurder, de leden van het directiecomité en de verschillende diensthoofden kunnen op elk ogenblik rechtstreeks worden aangesproken. Het arbeidsreglement voorziet procedures bij conflicten. Het huishoudelijk reglement sluit werknemers uit van lidmaatschap van de Algemene Vergadering. Oxfam Fairtrade is een coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (cvba). Het bedrijfskapitaal van de coöperatieve vennootschap Oxfam Fairtrade wordt verdeeld in drie soorten aandelen (klasse A, B en C). Ieder aandeel heeft een vaste waarde van 500 euro. Op aandelen van klasse A kan ingeschreven worden door de vzw Oxfam-Wereldwinkels en haar werkende leden. Aandelen van klasse A verlenen stemrecht in de Algemene Vergadering van Oxfam Fairtrade met één stem per aandeel. De vzw Oxfam-Wereldwinkels is meerderheidsaandeelhouder van de cvba Oxfam Fairtrade. Op aandelen van klasse B kan ingeschreven worden door alle rechtspersonen. Dit kunnen wereldwinkels zijn, maar ook andere bevriende organisaties. Aandeelhouders van klasse B hebben stemrecht in de Algemene Vergadering met één stem per aandeel. Het aantal aandelen in klasse B kan nooit meer bedragen dan 1/3 van het aantal aandelen van klasse A min één. Op aandelen van klasse C kan ingeschreven worden door alle rechtspersonen en particulieren. Aandelen van klasse C verlenen geen stemrecht. Het aantal aandelen van klasse C kan maximaal de helft bedragen van het aantal aandelen van klasse A en B samen. De huidige kapitaalverdeling ziet er als volgt uit: Aandelenstructuur (goedgekeurd AV december 2009) OXFAM FAIRTRADE CVBA 30 jun 2010 TYPE A - Nat. Secretariaat: 64% TYPE A - Andere: 22% TYPE B: 4% TYPE C: 10% Voor meer uitleg over participatie kunt u contact opnemen met luc.coddens@oft.be. Het kantoor van Oxfam Fairtrade bevindt zich te Gent: Procurement / verkoop / marketing en administratieve diensten: Ververijstraat 15, B-9000 Gent Logistieke diensten: Nijverheidsstraat 2 / blok 28, B-9070 Destelbergen Waar komt de naam Oxfam vandaan? De naam Oxfam is het telegramadres van het Oxford Committee for Famine Relief, dat in 1942 in Oxford werd opgericht. Dit comité wilde in de eerste plaats hulp bieden aan de door hongersnood getroffen bevolking van Griekenland, dat toen bezet werd door de nazi s. Oxfam International verleent humanitaire hulp en bestrijdt armoede en onrecht op een structurele manier. Momenteel zijn er 14 leden: het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, België, Nederland, Spanje, Ierland, Duitsland, de Verenigde Staten, Canada, Quebec, Australië, Nieuw Zeeland, Hong Kong en Mexico. India, Japan en Italië zijn waarnemend lid. Oxfam International is actief in meer dan 100 landen. De verschillende Oxfams in België In 1964 werd de Belgische Oxfampoot opgericht. Onder die paraplu werken verschillende onafhankelijke organisaties samen: Oxfam-Wereldwinkels, Oxfam Fairtrade, Oxfam-Magasins du monde en Oxfam Solidariteit. Oxfam-Wereldwinkels is de belangrijkste organisatie voor eerlijke handel in België, en telt 217 Vlaamse wereldwinkels. Het is een democratische vrijwilligersbeweging, die ijvert voor een rechtvaardige wereldhandel en voor ieders recht op een menswaardig leven. De organisatie doet dit via educatie, lobbywerk en met de verkoop van producten van eerlijke handel. Oxfam-Magasins du monde is de Franstalige zusterorganisatie van Oxfam-Wereldwinkels. Magasins du monde heeft zo n 100 wereldwinkels in Wallonië en importeert artisanaatsproducten van eerlijke handel. Oxfam Solidariteit steunt in 35 landen in het Zuiden partnerorganisaties die ijveren voor echte sociale verbetering. De organisatie wil op die manier de onrechtvaardigheid die aan de basis van armoede ligt, aankaarten. Ox-fam-ilie in België Oxfam-in-België 4 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 5

4 Identiteitskaart Bestuur De impact van fair trade Foto: Tineke D'haese Quality & Projects Algemene Vergadering In 2009 was er een Algemene Vergadering op 10 december. Raad van Bestuur De leden van de Raad van Bestuur worden bekrachtigd door de Algemene Vergadering der aandeelhouders voor een mandaat van drie jaar. Een mandaat is onbezoldigd. De voorzitter heeft geen operationeel leidinggevende rol. Er zijn minimum vijf en maximum twaalf leden. Er mogen slechts zeven bestuurders van hetzelfde geslacht zijn. De Raad van Bestuur vergadert maandelijks. Op 30/06/10 bestond de Raad van Bestuur uit: Jan Cuyckens, Kris Coenegrachts, Dirk De Wilde (voorzitter), Karolien De Prez, Pieter-Jan Van de Velde, Fons Van Dijck, Pieter Vercruyssen (ondervoorzitter) en Dimp Verheyen. Koen Van Bockstal was gedelegeerd bestuurder. Oxfam Fairtrade Algemene Vergadering Sales & marketing manager OFT Raad van bestuur Gedelegeerd bestuurder Directiecomité Procurement & logistics manager Algemene diensten HR Financiën Grafische dienst ICT Secretariaat Oxfam Fairtrade hecht veel belang aan corporate responsibility en goed bestuur. Samen met de Raad van Bestuur heeft het management op dat terrein een belangrijke weg afgelegd. De Raad van Bestuur doet op jaarlijkse basis aan zelfreflectie over het eigen functioneren, haar samenstelling, en maakt een SWOT-analyse over de gerealiseerde doelstellingen. Een van de belangrijkste conclusies uit dat proces is de noodzaak om meer strategisch en op middellange en lange termijn te denken. Daarnaast besliste de Raad van Bestuur ook om meer aandacht te besteden aan de wettelijke controlefunctie op het management en het mandaat van de gedelegeerd bestuurder en het directiecomité duidelijker te omschrijven, om meer transparantie en duidelijkheid te creëren op het operationele vlak. Wat is fair trade? Fair trade of eerlijke handel is gebaseerd op de idee dat handel drijven mensen een beter leven kan geven: Handel, geen liefdadigheid. Meer dan een miljard mensen lijden honger, en drie vierde daarvan leeft op het platteland. Dat is een onaanvaardbare situatie. Eerlijke handel betaalt de boeren een eerlijke prijs voor hun producten: een prijs die rekening houdt met de productiekosten, en daarbovenop een fairtradepremie waarmee de boerenorganisatie investeert in de ontwikkeling van de hele gemeenschap. Definitie De internationaal meest aanvaarde definitie van eerlijke handel is de zogenaamde FINE*-definitie uit 2001: Eerlijke handel is een handelspartnerschap, gebaseerd op dialoog, transparantie en respect, dat streeft naar meer gelijkheid in de internationale handel. Het draagt bij tot duurzame ontwikkeling door betere handelsvoorwaarden aan te bieden aan en de rechten te verzekeren van gemarginaliseerde producenten en arbeiders, vooral in het Zuiden. Een meer uitgebreide definitie kun je lezen in het Charter of Fair Trade Principles, opgesteld door FLO (Fairtrade Labeling Organisation) en WFTO (World Fair Trade Organisation). De tekst staat o.a. op de website van FLO: * alle afkortingen worden toegelicht in de verklarende woordenlijst op p Hoe zien wij fair trade? Hoewel we in een geglobaliseerde markteconomie opereren, drijven we handel binnen duidelijke ecologische en sociale grenzen. Binnen de sector van de Noord-Zuid organisaties nemen we een unieke plaats in, omdat we handel gebruiken als een duurzame economische ontwikkelingsstrategie voor kleine producenten. Fair trade: een duurzame economische ontwikkelingsstrategie Een ontwikkelingsstrategie impliceert dat producentengroepen hun visie en beleid weten te formuleren en dat de boeren, die lid zijn van deze groepen, deelnemen aan dat beleid. Fair Trade is een ontwikkelingsstrategie omdat de boeren met de verkoop van fairtradeproducten hun eigen inkomen genereren. Onze doelgroep: een sociale mix van arme boeren, boeren die al een ontwikkelingstraject hebben afgelegd maar nog een stevige duw in de rug kunnen gebruiken, en landarbeiders. Ideeën en ervaringen uitwisselen binnen een langetermijnrelatie stimuleert ontwikkeling. De focus ligt op rechtvaardigheid en herverdeling door eerlijke handel. Dit betekent in een notendop: Een gegarandeerde prijs is essentieel. Bovenop deze prijs betalen we een fairtradepremie. Op vraag doen we aan voorfinanciering. We garanderen stabiele handelsrelaties op lange termijn. Ownership is daarbij het kernwoord: we willen dat producenten meer controle krijgen over de productie en de handelsketen, zodat ze hun positie in de locale en regionale context kunnen verstevigen. Op die manier zijn producenten en hun gemeenschappen niet alleen eigenaar van hun koffie of cacao maar krijgen ze ook kansen om te groeien. Samen streven we naar meer inspraak in onderhandelingen, eigenaarschap van het productieproces en economische onafhankelijkheid voor producenten. Om van fair trade te kunnen spreken, moet aan de volgende voorwaarden voldaan zijn: 1. Fair trade = een bijdrage aan een menswaardig inkomen voor achtergestelde producenten, vooral in het Zuiden Grondstofprijzen en prijzen van landbouwgewassen zijn marktgebonden, en dus volatiel. Fair trade betaalt de FLOminimumprijs of de marktprijs als die hoger is. Daarbij wordt altijd rekening gehouden met de productiekosten. Fair trade betaalt dus een eerlijke prijs. Daarbovenop betaalt fair trade een fairtradepremie. Die premie is bestemd voor de producentengroep. De leden beslissen samen over de besteding ervan. Samenwerken in een producentengroep biedt voor deze producenten een flinke meerwaarde, omdat ze meestal niet over de infrastructuur of het opleidingsniveau beschikken om hun ontwikkeling in eigen handen te nemen. Het zijn overwegend arme, familiale producenten. Soms, wanneer we bepaalde producten aankopen van maatschappelijk verantwoorde ondernemingen of plantages, zijn het fabrieksof plantagearbeiders. Bijna al onze producenten wonen en werken in het Zuiden, maar ook partners buiten het strikt geografische Zuiden kunnen in aanmerking komen, als ze aan de voorwaarden voldoen. 2. Fair trade = zo rechtstreeks mogelijke aankoop met maximale transparantie Oxfam Fairtrade koopt zowat 75% van de producten (zowel gemeten naar volume als naar omzet) rechtstreeks bij de producentengroepen aan. Meer en meer gebeurt de aankoop en/of de export via een tussenhandelaar of een maatschappelijk verantwoorde onderneming. Met een tussenhandelaar bedoelen we een organisatie die verschillende producentengroepen overkoepelt, begeleidt en/of ondersteunt, al dan niet in samenwerking met een niet-gouvernementele organisatie. Heel wat koffie en cacao bijvoorbeeld wordt via een koepel of 6 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 7

5 Foto: Lieve Blancquaert Foto: Lieve Blancquaert unie van coöperaties aangekocht. Soms worden de producten aangekocht bij een maatschappelijk verantwoorde onderneming. FLO hanteert voor deze privéfabrieken en plantages aparte criteria en garandeert dat de fairtradepremie ten goede komt aan de arbeiders. Een voorbeeld zijn de wijnbedrijven in Zuid-Afrika. Een van de FLOcriteria is dat de bedrijven meedoen aan het beleid van Black Economic Empowerment (zie verklarende woordenlijst p ). Oxfam Fairtrade koopt niet alle producten in het Zuiden. Soms gebeurt de aankoop via een andere organisatie van eerlijke handel. Oxfam Fairtrade werkt enkel samen met organisaties van eerlijke handel die bij internationale koepels zoals FLO, WFTO (World Fair Trade Organisation, het vroegere IFAT) of EFTA (European Fair Trade Association) zijn aangesloten. Deze organisaties garanderen dat de aankoop volgens de principes van eerlijke handel en via zo weinig mogelijk tussenschakels verloopt. Ook de meeste producentengroepen met wie Oxfam Fairtrade samenwerkt, zijn lid van FLO en/of WFTO. Wat meteen garandeert dat ze voldoen aan de voorwaarden van eerlijke handel. Hoe dan ook, het blijft een werkwijze die op geen enkel moment afbreuk doet aan onze ambitie om zoveel mogelijk meerwaarde in handen van de producenten te houden. 3. Fair trade = een ontwikkelingsstrategie die kiest voor capaciteitsopbouw Voor fair trade betekent capaciteitsopbouw of empowerment : maatregelen nemen om achtergestelde producenten sterker te maken, zodat ze hun ontwikkeling en die van hun gemeenschap in eigen handen kunnen nemen. Al deze maatregelen impliceren een samenwerking op lange termijn. We doen aan capaciteitsopbouw op (bedrijfs)economisch gebied (kwaliteitszorg, productontwikkeling, verbetering van logistiek en verpakking, marktinformatie, marketing, beheer en boekhouding), maar ook op sociaal en politiek vlak (verbetering van de democratie, de veiligheid, de zorg voor het milieu). Om dat te bereiken gebruiken we de volgende middelen: allerlei vormen van steun en advies, het opzetten van vormingsprogramma s, bemiddeling / begeleiding op maat en voorfinanciering. 4. Fair trade = respect voor mens en milieu Eerlijke handel stelt respect voor mens en milieu centraal. Eerlijke handel koopt alleen van producenten die in menswaardige omstandigheden werken. We verwachten dat arbeidsvoorwaarden zoals loon, overuren, vakantie en ziekteverlof geregeld zijn volgens de (inter)nationale wetgeving. De werkomstandigheden mogen nooit in strijd zijn met de normen van de Internationale Arbeidsorganisatie (geen kinderarbeid, geen gedwongen arbeid, geen discriminatie en geen verbod op het recht om zich te organiseren). Ook het milieu krijgt de nodige aandacht. We streven naar duurzame ecologische ontwikkeling, gebruiken energiebesparende productiemethodes en kiezen voor een efficiënt en duurzaam beleid wat verpakking en afvalverwerking betreft. Biolandbouw is voor ons een prioriteit. 5. Fair trade = duurzaam partnerschap Oxfam Fairtrade biedt producenten een structurele markttoegang en garandeert hen een langetermijnrelatie. Anders gezegd: fair trade staat voor een aankoopgarantie (en dus afzet) op lange termijn. Als producentengroepen op langere termijn met ons samenwerken, kunnen ze hun expertise vergroten, degelijke marktinformatie verkrijgen en zich duurzaam ontwikkelen. Duurzame ontwikkeling gaat namelijk verder dan het ecologische en heeft ook een economische en sociale dimensie. 6. Fair trade = werken aan een groter draagvlak voor fair trade op lokaal, nationaal en mondiaal niveau Fair trade staat ook voor educatie, publiekscampagnes, lobbywerk en acties. We schudden mensen wakker over de ongelijke handelsverhoudingen in de wereld. Een groeiend aantal mensen staat achter onze ideeën en voorstellen, zodat we de politiek en de bedrijfswereld onder druk kunnen zetten om maatregelen te nemen in het belang van achtergestelde producentengroepen, vooral in het Zuiden. We brengen een tegenbeweging van kritische mensen op gang die kiezen voor solidariteit en respect. Eigen criteria of Max Havelaarkeurmerk Max Havelaar is een onafhankelijk keurmerk dat wordt toegekend aan producten die voldoen aan de internationale criteria voor eerlijke handel. Samen met de internationale koepel Fairtrade Labelling Organisations (FLO) controleert Max Havelaar de hele keten: van producent tot afgewerkt product. Het keurmerk is voor de consument het bewijs dat de boeren een rechtvaardige prijs voor hun oogst krijgen en de landarbeiders in het Zuiden in correcte omstandigheden werken. Een korte opsomming van de voornaamste FLO-criteria: De producenten kunnen rekenen op een minimumprijs, die de kosten van een sociaal- en milieuverantwoorde productie dekt. De producenten ontvangen ook een extra premie, de fairtradepremie, onafhankelijk van de wereldmarktprijs, om ontwikkelingsprojecten op te zetten in hun gemeenschap, zoals initiatieven op het vlak van onderwijs, gezondheid, spaaren kredietsystemen, wegenaanleg, en training om de productie te verbeteren of de organisatie te versterken. De contracten met de koper of de invoerder worden zoveel mogelijk afgesloten voor een lange periode. De productie en de commercialisering ter plaatse gebeuren op een transparante manier. De arbeiders kunnen werken in menswaardige arbeidsomstandigheden. Geen kinder- en dwangarbeid dus. Er is een grote zorg voor het leefmilieu. Max Havelaar certificeert steeds meer productgroepen, maar niet al onze producten dragen het label. Ruim 61% van onze producten zijn door Max Havelaar gelabeld. Wanneer we omzet als criterium nemen is dat maar liefst 69,2%. Niet alle producten vallen onder het FLO-register, en niet alle producentengroepen die we in hun ontwikkeling willen steunen, zijn al FLO-gecertificeerd. In dat geval garanderen de partnercriteria van Oxfam-Wereldwinkels dat de producten van eerlijke handel zijn (lees ook: Met welke producenten werken we samen, op p ). 8 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 9

6 Foto: Lieve Blancquaert Biorietsuiker uit Paraguay: Manduvirá Voor Oxfam Fairtrade is Paraguay het belangrijkste suikerland. We kopen er suiker van drie coöperaties: Manduvirá, El Arroyense en Montillo. Al hun suiker is bio. Onze samenwerking met deze coöperaties is een mooi voorbeeld van ontwikkeling die de hele gemeenschap ten goede komt. Manduvirá is één van de drie suikercoöperaties waar Oxfam Fairtrade sinds 2000 mee samenwerkt voor de rechtstreekse invoer van biologische rietsuiker. Manduvirá ligt in Arroyos y Esteros, een regio met veel kleingrondbezit: de meeste families bezitten er tussen 1 en 5 hectare land. Ze verwerken hun suikerriet in eigen beheer bij de suikerfabriek Censi & Pirotta. Sedert 2007 kunnen ze de rietsuiker op eigen houtje exporteren: het resultaat van een driejarig project, gesteund door eerlijke handel. Fair trade en ecologie De boeren produceren suikerriet, ananas en stevia, een natuurlijke zoetstof. In de jaren negentig kregen de boeren steeds meer problemen omdat er te weinig vraag naar rietsuiker was. Door om te schakelen naar biorietsuiker hebben ze voor zichzelf een nieuwe markt met een meerwaarde kunnen creëren. Ecologische ontwikkeling is heel belangrijk. Erosie van de landbouwgrond gaan de boeren tegen door de bodem te bedekken met het afval van het suikerriet. Op een proefveld leert de coöperatie lokale producenten ecologisch verantwoorde technieken aan. De coöperatie doet ook de administratie om het biolabel te verkrijgen. Als je biologisch wil telen, moet je dit immers bewijzen. De coöperatie beschikt over een intern controlesysteem op basis waarvan een externe onafhankelijke controle gebeurt. Naast het fairtradecertificaat van FLO heeft Manduvirá de volgende labels: de EU-biocertificatie, de NOP USA-certificatie, Naturland, JAS (Japan) en Biosuisse (IMO). Zonder de hulp van de coöperatie zijn dergelijke zaken voor een individuele producent onhaalbaar. Fair trade en economie Zoals het een coöperatie in eerlijke handel betaamt, schenkt Manduvirá veel aandacht aan de economische ontwikkeling van de lokale producentengemeenschap, bijvoorbeeld door te zorgen voor transport en logistiek. Boeren kappen het suikerriet met de machete. Vervolgens zorgt de coöperatie ervoor dat een vrachtwagen de oogst komt ophalen aan zogenaamde guinches, verzamelpunten vanwaar de coöperatie het suikerriet naar de fabriek brengt. De coöperatie huurt deze fabriek af. Het verwerken van het riet tot suiker in eigen beheer startte in De succesvolle eerste export van rietsuiker in eigen beheer gaf de coöperaties ideeën voor de toekomst. Zo plannen zij de oprichting van een eigen kwaliteitsafdeling voor rietsuikerproductie. Bovendien hopen ze binnen afzienbare tijd een eigen verwerkingsbedrijf voor suikerriet op te richten, zodat nog meer toegevoegde waarde bij de coöperaties blijft en de boeren een nog betere prijs krijgen. Transport- en huurkosten zijn immers hoog, de fabriek ligt op 90 kilometer van Manduvirá. De coöperatie stelt ook machines ter beschikking om de grond te bewerken. Omdat de afhankelijkheid van één product grote risico s inhoudt (prijsschommelingen, mislukte oogsten, ), tracht de coöperatie de producenten aan te zetten tot diversificatie. De suikerrietproductie stopt rond Kerstmis, en daarom planten de boeren in december sesamplantjes die ze in maart kunnen oogsten. De coöperatie zet in op ecologisch geteeld katoen. Verder financiert de coöperatie kranen om het suikerriet over te laden, het installeren van internet in de kantoren en een kwekerij van fruitboompjes. Fair trade en sociale ontwikkeling Eerlijke handel draait tenslotte rond sociale ontwikkeling. Door te exporteren naar de eerlijke handelsmarkt, zijn de coöperaties in staat om de aangesloten suikerrietproducenten meer te betalen dan de marktprijs. Daarbovenop komt nog de fairtradepremie. Vijftig procent van de premie gaat naar de coöperatie en vijftig procent naar de individuele producenten. De leden van Manduvirá verbinden zich ertoe om hun kinderen tot 15 jaar naar school te laten gaan. De coöperatie zorgt voor boekentassen, uniformen, schrijfgerief, Zo besteden de leden van Manduvirá de fairtradepremie aan de versterking van de gemeenschap. Met de premie bouwde de coöperatie onder andere medische dienstverlening uit (kinderarts, gynaecoloog) voor de plaatselijke gemeenschap. Voor een bloedanalyse moest men vroeger naar Asunción, waardoor men vaak niet snel genoeg een diagnose kon stellen. Nu is er een laboratorium voor bloedanalyse. Kortom: eerlijke handel helpt hier mensenlevens redden. De coöperatie beschikt dankzij de premie ook over een educatieve ruimte waar de plaatselijke jongeren naast muziek- en Engelse les ook onderricht in de principes van eerlijke handel krijgen. De leden van Manduvirá over hun droom Sinds 2007 verscheept Manduvirá haar rietsuiker in eigen beheer. Eerlijke handel gaf de leden daarvoor het vertrouwen en de hoop. De oudere leden, die jarenlang onder een dictatuur hebben geleefd, voelen nu hoe ze via eerlijke handel daadwerkelijk aan hun ontwikkeling kunnen werken. Ze willen zelfs nog een stap verder gaan. Zelf onze suiker maken en verkopen, dat is onze droom, zeiden de mensen van Manduvirá toen we met hen begonnen samen te werken. Wij willen niet meer afhankelijk zijn van een private suikerraffinaderij. Die droom is Manduvirá volop aan het waarmaken. Als alle plannen meezitten, begint de coöperatie in de loop van 2011 zijn eigen rietsuiker te verwerken. Ownership: of hoe fair trade een echte economische ontwikkelingsstrategie is Fair trade is meer dan alleen maar een eerlijke prijs betalen aan producenten in het Zuiden: fair trade is een echte economische ontwikkelingsstrategie. Dit betekent dat we in fasen werken, en de coöperaties van onze producenten begeleiden van de ene fase in hun groei naar de volgende. Manduvirá is een concreet voorbeeld. De coöperatie heeft 523 leden die bioproducenten zijn en ruim 2000 hectare biosuikerriet aanplanten. Manduvirá heeft 14 jaar ervaring in de productie van biosuikerriet en 5 jaar directe exportervaring. Ze zullen naar schatting 7000 ton biorietsuiker produceren in 2010 (de exportvraag is meer dan ton per jaar). Oxfam Fairtrade koopt jaarlijks 500 tot 600 ton biorietsuiker van Manduvirá. In een eerste fase leverde de coöperatie haar suikerriet aan de raffinaderij OTISA. In een tweede fase werd het suikerriet van Manduvirá in onderaanneming verwerkt bij Censi y Pirotta. De coöperatie investeert haar fairtradepremie en bouwt zowel kapitaal als know-how op. In een derde fase echter wil Manduvirá de volledige keten (van veld tot en met export) beheersen. Ze willen een eigen biorietsuikerraffinaderij bouwen in Arroyos y Esteros, een project dat naar schatting 10 à 11 miljoen US dollar zal kosten. Zo worden ze eigenaar van het productieproces en gaat er heel wat meer toegevoegde waarde naar het Zuiden. Op die manier worden de volgende kernproblemen aangepakt: Manduvirá wil voldoende verwerkingscapaciteit creëren (Censi y Pirotta kan jaarlijks niet meer dan 9000 ton suiker verwerken). De afstand van de suikerrietvelden tot de raffinaderij is nu 90 km, wat een meerkost van 9 USD per ton inhoudt. Een eigen raffinaderij betekent een substantiële besparing op de transportkosten van 60%. Door de wachttijden en het verre transport daalt de kwaliteit van het suikerriet, met een eigen raffinaderij kunnen d e boeren dat vermijden. De verwerkingskosten dalen met 50%. De kostprijs voor de productie van 1 ton rietsuiker daalt met 150 USD (wereldprijs New York Board of Trade Sugar voor 1 ton rietsuiker op 9 juni 2010: 337 USD). Foto: Lieve Blancquaert 10 Jaarverslag 2009 Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 11

7 Met welke producenten werken we samen? Hoe we onze producenten selecteren Soms contacteren producenten in het Zuiden alternatieve handelsorganisaties zoals Oxfam Fairtrade om hun producten in het Noorden op de markt te brengen. Maar nog vaker gaan we zelf op zoek naar geschikte partners die de grondstoffen of producten kunnen aanbieden waarvoor wij marktpotentieel zien. De zuiddienst van Oxfam-Wereldwinkels screent de producenten, die aan een aantal voorwaarden moeten voldoen. 1. Kleine producenten We werken vooral samen met kleine producenten : daarmee bedoelen we producenten die hun boerderij of werkplaats hoofdzakelijk met hun eigen arbeid en die van hun familieleden uitbaten, behalve in piekperiodes zoals zaai- en oogsttijd. Het begrip kleine producenten definiëren in absolute termen van hoeveelheid bewerkte landbouwgrond of inkomen is onbegonnen werk, want dit verschilt van product tot product en van streek tot streek. We wegen dit telkens af, rekening houdend met zowel productspecifieke als geografische en sociaal-economische factoren. Niet alle kleine producenten komen in aanmerking: er moet voldoende potentieel zijn om een deel van hun productie te exporteren (wat niet kan in situaties van overlevingslandbouw) en de kwaliteit van de grondstof of het product moet goed zijn. 2. Georganiseerde producenten Producenten moeten op een of andere manier georganiseerd zijn, in een coöperatie of een associatie bijvoorbeeld. Deze organisatie moet democratisch worden gecontroleerd door haar leden, rekening houdend met de sociale en culturele context van de streek, en bijdragen tot de sociale en economische ontwikkeling van de leden en hun gemeenschappen. Ook aandacht voor het milieu is een belangrijk criterium. 3. Loonarbeiders In sommige gevallen is een bepaalde schaalgrootte nodig om producten op een rendabele manier te verwerken, een schaalgrootte die kleine producenten niet aankunnen (thee, wijn). In dat geval werken we soms samen met plantages die loonarbeiders inzetten, maar alleen als deze bedrijven hun arbeiders toelaten zich te organiseren (bijvoorbeeld in vakbonden) en de fairtradepremie besteden ten voordele van de arbeiders en hun gemeenschap. We stellen ons steevast de vraag: wat brengt fair trade structureel op voor de gezinnen die we willen ondersteunen? Fair trade kan bedrijven aanzetten om op een meer sociale basis te gaan werken. Een voorbeeld: Afrikaanse en Aziatische theeplantages die met fair trade samenwerken, nemen de ontwikkeling van hun arbeiders ter harte, met positieve gevolgen voor de hele gemeenschap. Bepaalde overheidsinstellingen en -bedrijven (of gemengde bedrijven) die de fairtradecriteria voor bedrijven naleven, komen eveneens in aanmerking. 4. Producenten uit het Zuiden We werken hoofdzakelijk met producenten uit het Zuiden. Maar ook gemarginaliseerde producenten uit bijvoorbeeld Oost-Europa kunnen eventueel met ons samenwerken, want geografische herkomst is op zich geen uitsluitingscriterium. Het voornaamste criterium is het bieden van ontwikkelingskansen. Omdat de ontwikkelingskansen in het Zuiden lager liggen zullen de producenten uit het Zuiden wel altijd het gros van onze partners uitmaken. 5. Aandacht voor Afrika Veel van onze partners komen uit Latijns-Amerika. De laatste jaren leggen we meer nadruk op Azië en vooral op Afrika; omdat veel producenten daar in moeilijke omstandigheden moeten werken en het potentieel voor fair trade als alternatieve, duurzame economische ontwikkelingsstrategie dan ook zeer groot is. Focus op Afrika De voordelen van een fairtradecertificering: UIREVI (Ivoorkust) Nu de cacaocoöperatie UIREVI uit Ivoorkust fairtradegecertificeerd is, kan ze haar cacao verkopen aan een eerlijke prijs en heeft ze recht op de fairtradepremie. UIREVI overkoepelt 41 coöperaties met zo n 7000 leden. Voor een periode van één jaar alleen al bedraagt die premie euro. De helft daarvan zal gebruikt worden om de coöperatie economisch te versterken, via financiering, afbetaling van schulden, opleidingen en infrastructuur. Met de andere helft koopt UIREVI een tweedehands tractor voor haar leden, 300 schoolpakketten voor de kinderen van de leden, maaltijden in de schoolkantine voor een heel schooljaar voor 1000 kinderen, en betaalt ze medische zorgen voor de kinderen en hun moeders. 6. Maatschappelijke betekenis van de producent Een goed draaiende coöperatie of associatie versterkt de sociale, politieke, economische of culturele weerbaarheid van de aangesloten producenten en zorgt voor structurele verbeteringen. De kernwoorden zijn: democratie en transparantie, gendergevoeligheid, vrijheid van vereniging en het recht op collectieve arbeidsovereenkomst, menswaardige arbeidsomstandigheden, geen discriminatie. Daarnaast leggen we nog enkele bijkomende accenten: Meer samenwerking met Europese collega s: afstemmen van criteria, samenwerken om efficiënter handel te kunnen drijven Met een aantal partners wordt er in de eerste plaats een politiek-maatschappelijk partnerschap uitgebouwd, zoals met PARC in Palestina De Partnercommissie beslist of een kandidaat-partner geaccepteerd wordt. Deze commissie wordt rechtstreeks verkozen uit de Algemene Vergadering van Oxfam-Wereldwinkels en oordeelt onafhankelijk in haar opdracht over de producentendossiers. Elke stemgerechtigde wereldwinkel kan iemand afvaardigen voor een mandaat van twee jaar. Op 30/06/10 hadden 35 wereldwinkels een zitje in de Partnercommissie. De kandidaat-partner wordt aanvaard als de meerderheid van de wereldwinkels die de Partnercommissie uitmaken het voorbereidende dossier positief beoordeelt. Hoe controleren we of producenten aan de voorwaarden voldoen? Fair trade staat of valt met strikte controle van goed uitgewerkte criteria. Max Havelaar en FLO, de internationale koepel van de keurmerkorganisaties, laten de controles ter plaatse uitvoeren door FLO-Cert, een onafhankelijk controlemechanisme dat de ISO 65-norm verworven heeft. Jaarlijks bezoeken inspecteurs de producenten om de standaarden te controleren en de volledige productieketen te bekijken. Producenten die niet aan de standaarden voldoen moeten verbeteringsacties uitvoeren. Indien dit niet gebeurt, verliezen ze hun certificering. Foto: Tineke D'haese Verder werken we samen met collega-fairtradeorganisaties, namelijk de andere EFTA-leden. Zo kopen we soms ingrediënten aan via het EFTA-lid dat de nauwste band heeft met de producent in kwestie en partner attender is voor die producent. Er is een EFTA Monitoring System om de producenten op te volgen: het EFTA-lid dat partner attender is doet een audit, maakt een rapport, stelt aanbevelingen op en indien nodig verbeteringsacties. Indien een producent niet voldoet, worden er geen producten gekocht tot de problemen verholpen zijn. De resultaten van de audits worden in een online Fair Data System opgenomen, zodat ze beschikbaar zijn voor de andere fairtradeorganisaties die producten van de producent kopen. Onze eigen criteria zijn gebaseerd op internationaal erkende standaarden (zoals de FLO-standaarden) en conventies (zoals de ILO-conventies). Op die manier kunnen we ook voor producenten die geen FLO-producent zijn nagaan of ze aan de nodige criteria blijven beantwoorden. Omdat we fair trade als een ontwikkelingsstrategie zien, screenen we de producenten zowel op minimumvereisten als op procesvereisten. De minimumvereisten zijn voorwaarden waaraan alle producenten moeten voldoen, dit zijn dus uitsluitingsvoorwaarden: wanneer de producent hier niet aan voldoet, wordt hij uitgesloten. Met deze minimumvereisten garanderen we dat: de voordelen van fair trade ten goede komen aan de producenten of arbeiders; de producenten- of arbeidersorganisatie ontwikkelingspotentieel heeft; de fairtraderelatie leidt tot ontwikkeling die op een andere manier moeilijk te bereiken is. De procesvereisten zijn voorwaarden waarvan de producenten moeten aantonen dat ze er aan werken en vooruitgang maken. De zuiddienst van Oxfam-Wereldwinkels gaat de producenten ter plaatste bezoeken om dit te controleren en de producent op te volgen, te adviseren en bij te sturen waar nodig. De Partnercommissie valideert de resultaten tijdens haar tweemaandelijkse vergaderingen. 12 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 13

8 Onze stakeholders Kennis is macht: opleiding Del Campo, Nicaragua Eerlijke handel helpt de producenten om hun organisatie te versterken, zodat ze op eigen kracht verder kunnen. Met o.a. geld van Oxfam Fairtrade en de Vlaamse Gemeenschap verzorgde Oxfam-Wereldwinkels een uitgebreide opleiding in Nicaragua voor de coöperatie Del Campo. Van deze organisatie kopen we sesamzaad. Een aantal van de Del Campoleden is al fairtradegecertificeerd, anderen nog niet. Ook die willen we overtuigen van de voordelen van fair trade. Tijdens de opleiding besteedde Oxfam-Wereldwinkels aandacht aan de mogelijkheden van fair trade, legde uit hoe het werkt, en toonde aan welke vooruitgang men kan bereiken met het geld van de fairtradepremie. Omdat fair trade de nadruk legt op duurzaamheid, werden ook de ecologische aspecten niet uit het oog verloren. Want hoewel een fenomeen als de klimaatsverandering vooral door het Noorden veroorzaakt wordt, zijn het de landen in het Zuiden die als eersten de gevolgen ervan moeten ondervinden. Daarom reikten we de producenten een aantal mogelijke manieren aan om met de gevolgen van de klimaatsverandering om te gaan. Een gevolg van de klimaatsverandering is bijvoorbeeld onregelmatige neerslag en erosie van de grond. Om dat tegen te gaan kunnen producenten maximaal gebruik maken van regenwater door dijkjes of dammen aan te leggen. Het verbranden van afval veroorzaakt CO2-uitstoot. Plantaardig afval gebruiken als bodembedekker (in plaats van het te verbranden) beschermt tegen het wegspoelen van grond door hevige regenval. Enkele reacties en beloftes van Del Campoproducenten na de opleiding: Ik zal levende hagen aanplanten om te vermijden dat de grond erodeert. Ik stem ermee in om het terrein te herbebossen zodat de bodem zich kan voeden. (Maria Reyes F.) Het was heel belangrijk voor ons om te weten hoe eerlijke handel werkt en wat het doel is van onze vrienden van Oxfam België. Nu we er meer over weten kunnen we ook rekening houden met de klimaatsverandering en er zelf iets aan doen. (Ernestina Hernández) Ik zal mijn land herbebossen met fruitbomen en milieueducatie geven aan studenten, jongeren en kinderen. Aan andere producenten zal ik uitleggen hoe ze de bodem en het water kunnen beschermen. (Harold Espinoza) 14 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Foto: Teake Zuidema Eerlijk handelen doe je samen Enkel met zijn allen kunnen we een wezenlijk verschil maken. Daarom ook zijn we onze stakeholders zo dankbaar: zonder de ruim 110 producentengroepen in het Zuiden met meer dan leden, hun gezinnen, onze vijfhonderd klanten (wereldwinkels, supermarkten, cateringgroepen, eindconsumenten uitgezonderd), 61 medewerkers, honderddertig leveranciers en verwerkers en meer dan tienduizend vrijwilligers die ruim driehonderd Oxfam- Wereldwinkels en Oxfam-Magasins du Monde in het hele land draaiende houden, zouden we nergens staan. Oxfam Fairtrade engageert zich bovendien in verschillende nationale en internationale belangenorganisaties, zoals VOSEC, VOKA, UNIZO, FLO, EFTA, Bioforum, Coopkracht, het Verbond van Koffiebranders en Kauri. Via de producentendienst van Oxfam-Wereldwinkels heeft Oxfam Fairtrade contacten met een aantal koepelorganisaties van producenten in het Zuiden. Dat zijn de volgende FLO-netwerken: CLAC, AFN, NAP. WFTO (het vroegere IFAT) heeft ook een aantal regionale netwerken: COFTA, AFTF, IFAT LA, IFAT Europe, CAJUN region. Stakeholdersoverleg Op 4 maart 2010 organiseerden we samen met Kauri een stakeholdersoverleg. We stuurden ons jaarverslag naar experts uit de voedingssector, de fairtrade-, ngo- en de consultancywereld en naar academici. We nodigden hen uit in onze kantoren, stelden onze organisatie voor en vroegen naar hun mening. In het huidige jaarverslag hebben we daar zoveel mogelijk rekening mee gehouden. Een aantal weerkerende thema s, die we in dit jaarverslag van verduidelijkt hebben: Wat is Oxfam-in-België en waar situeert Oxfam Fairtrade zich in dat geheel (lees p. 5) Wat zijn de criteria om partners te kiezen? (lees p ) Hoe bepaalt Oxfam Fairtrade welke nieuwe producten gelanceerd zullen worden? (lees p. 16) Kan er meer info in het jaarverslag over de impact van eerlijke handel op de partners in het Zuiden? (lees p. 7-11) Wie zijn de producenten achter de producten in het assortiment? (lees p ) Meer uitleg over de missie en waarden? (lees p. 4, 7-11) Ons jaarverslag wordt ook vertaald in het Engels en Frans voor buitenlandse stakeholders, zoals onze klanten en de producenten. Met de producenten overleggen we op verschillende manieren. Via de Zuiddienst van Oxfam-Wereldwinkels en de afdeling Procurement van Oxfam Fairtrade blijven we op de hoogte van het reilen en zeilen bij onze partners in het Zuiden: de medewerkers van deze diensten gaan regelmatig ter plaatse. Maar ook uitwisseling van informatie en steun bij netwerken vinden we belangrijk. In april 2007 organiseerde Oxfam- Wereldwinkels een Afrika Koffieforum in Gent: koffie is naast bananen het belangrijkste product op de fairtrademarkt en onze focus komt steeds meer op Afrika te liggen, waar kleine boeren 95% van de koffie telen. Op het forum werd het startschot gegeven om een Afrikaans netwerk van fairtradekoffieproducenten uit te bouwen. In de Keniaanse havenstad Mombasa organiseerde Oxfam-Wereldwinkel in februari 2009 een pan-afrikaans Koffieforum in samenwerking met AFN (Africa Fairtrade Network) en TWIN (een Engelse fairtradeorganisatie met sterke specialisatie in koffie). Ook Oxfam Fairtrade was van de partij. De eerste dag kregen de deelnemers informatie over ondermeer de evoluties binnen AFN en FLO, de markt voor fairtradekoffie in de VS en Europa en de voordelen van fairtradecertificering. De tweede dag lag de focus op de vorming van een Afrikaans koffienetwerk. En al is het een werk van lange adem: de belangstel ling was massaal. Het werd een historische gebeurtenis en de ultieme gelegenheid voor de producenten om te netwerken, elkaar te leren kennen en ervaringen uit te wisselen. Ons engagement: interactie met onze partners Medewerkers: personeelsinfomomenten, syndicale delegatie, PECO (personeelscommissie) Producenten: plaatselijke bezoeken, georganiseerde meetings met producenten en hun netwerken, contacten via de zuiddienst van Oxfam-Wereldwinkels, infomomenten voor het personeel tijdens producentenbezoek aan ons land Klanten: direct via klantendienst, indirect via informatie, educatie in wereldwinkels en allerlei andere kanalen zoals de website Eindconsument / burger: via campagnes samen met OWW, via beurzen en aanwezigheid op festivals Aandeelhouders: via de Algemene Vergadering Verwerkers: regelmatige interactie, bezoeken Ngo s: interactie via meetings, acties, projecten en netwerken Overheid: dialoog en interactie Collega-organisaties: via netwerken zoals EFTA, FLO Keurmerkorganisaties: overleg, gezamenlijke acties De voedingssector: FAVV, Flanders Food, Pack4Food, Verbond van de Koffiebranders Kenniscentra (universiteiten, laboratoria) Nationale en internationale belangenorganisaties: gezamenlijke projecten, overleg

9 Productontwikkeling: ons assortiment Waar halen we onze mosterd? Bij de ontwikkeling van ons assortiment streven we naar een ideale mix van producten. Die moeten niet alleen interessant zijn voor de producenten zelf, maar ook aan een marktvraag beantwoorden: zonder verkoop geen groeimogelijkheden voor de producent. We ontwikkelen producten om aan een specifieke vraag van de markt of een verkoopskanaal te voldoen. Tegelijkertijd stimuleren we ideeën vanuit het Zuiden: de Zuiddienst van Oxfam- Wereldwinkels en de afdeling Procurement krijgen suggesties van producenten en gaan zelf actief op zoek naar interessante nieuwe producten. Lees ook meer over hoe we onze partners selecteren (p ). Wat verkopen we allemaal? Dat ons assortiment uitgebreid is, mag een understatement heten. Grosso modo kunnen we onze producten in vijf categorieën onderbrengen: 1. Basisingrediënten in de keuken: dit zijn vooral enkelvoudig afgewerkte producten, zoals olijfolie, specerijen, rijst en suiker. 2. Voedingsproducten voor dagelijks gebruik: koffie, thee, chocomelk, sappen, choco, confituren, honing, 3. Exotische producten: mini-papaja s, yucachips, chutney, currysaus, za atar, couscous, palmharten, 4. Luxe- en geschenkproducten: rum, pralines, noussines, wijnen, een bierset, 5. Tijdelijke producten voor speciale en feestelijke gelegenheden: sinterklaas- en paasfiguren in chocolade, pralines in een mooi geschenkdoosje, speciale wijnen, Op 30 juni 2010 stond de teller van onze productassortiment op ruim 200. Naast de producten onder eigen merk ontwikkelen we ook een veertigtal private labels voor onder andere EFTA-leden. Véél aandacht voor bio Eerlijke handel is niet alleen een economische ontwikkelingsstrategie maar heeft ook aandacht voor ecologische aspecten. Daarom is biolandbouw voor ons een prioriteit. Dat komt ook tot uiting in ons assortiment. Biokoffie Onze oploskoffie werd vervangen door een bio-oploskoffie. De koffie wordt in Tanzania verwerkt, in de enige Oost-Afrikaanse fabriek voor oploskoffie die niet in handen is van multinationals. Onze producent Kagera Cooperative Union (KCU), een coöperatie die in 1984 werd opgericht, is meerderheidsaandeelhouder van de fabriek. KCU verenigt maar liefst 125 dorpscoöperaties van kleine koffieboeren, met in totaal zo n leden. De boeren gebruikten traditioneel al weinig pesticiden, maar omschakelen naar een volledig biogecertificeerde productiewijze kost veel geld. Met de hulp van eerlijke handel verkregen al meer dan 1000 boeren het gegeerde biocertificaat. Bio Europa legt zeer strikte normen op voor biologische producten. De term bio (of biologisch ) en de biolabels zijn wettelijk beschermd. De bioproducten van Oxfam Fairtrade worden in het land van oorsprong gecontroleerd door een lokale of internationale certificeringsorganisatie. In België werkt Oxfam Fairtrade samen met BLIK / Integra. Die voert bij de import in ons land controles uit en gaat na of de biologische kwaliteit van de producten niet werd aangetast bij de verwerking, de verpakking of het transport. Pas na deze controle kent BLIK / Integra het biolabel toe. Oxfam Fairtrade stimuleert zijn producenten om zoveel mogelijk naar bio over te schakelen. De zorg voor het milieu ligt ons nauw aan het hart. In 2006 droegen 55 Oxfam Fairtradeproducten of 31% van het assortiment het biogarantielabel. Eind juni 2010 staat de teller al op 74 bioproducten: bijna 39% van het assortiment. Nog meer biokoffie We importeren ook koffie uit Peru, o.a. de Aymarakoffie die we in 2008 lanceerden. Van dezelfde coöperatie kopen we onze nieuwe biologische koffieboontjes met chocoladejasje. Cecovasa is een koepel van acht koffiecoöperaties die samen ongeveer 5000 leden tellen, allen kleine koffieboeren met Quechua of Aymara roots. Cecovasa besteedt veel aandacht aan kwaliteit: de organisatie heeft een eigen koffielaboratorium en doet ook mee aan koffiewedstrijden. Door in te zetten op kwaliteit en specialiteitskoffies wonnen we reeds verschillende prijzen op internationale wedstrijden. Zo ondersteunen we het prestige van Peru als opkomend koffieland, en krijgen we meer toegang tot de internationale markt voor specialiteitskoffie. Miguel Paz, commercieel verantwoordelijke Cecovasa Biosnoepjes en - snacks Onze conventionele muntjes maakten plaats voor een nieuw biologisch muntsnoepje met biologische rietsuiker uit Paraguay (zie ook p ). Ook onze twee nieuwe fruitrepen zijn biologisch. De ene reep bevat dadels uit Tunesië, honing uit Nicaragua en walnoten uit Pakistan. De dadels importeren we via South Organic, een kleine Tunesische koepelorganisatie die met de hulp van eerlijke handel 122 boerenfamilies ondersteunt, en zorgt voor traditioneel zaaigoed. Dadels zijn basisvoedsel en bovendien de enige rijkdom die de regio heeft. De walnoten uit Pakistan helpen vrouwen om een beter leven op te bouwen: de coöperatie Mountain Fruits is het eerste fruitverwerkend bedrijf in Pakistan dat meer dan 150 vrouwen tewerkstelt als seizoensarbeidster. Het is de enige plaats in het noordelijke gebied waar vrouwen betaald werk vinden. Met de fairtradepremie kocht Mountain Fruits al een elektriciteitsgenerator, computer en wateropslagtank aan. Ze zorgt voor het transport van zand en stenen bij verschillende bouwprojecten en repareert irrigatiekanalen. Mountain Fruits betaalt ook de schoolkosten van kinderen uit extreem arme gezinnen. De tweede fruitreep bevat gedroogde mango's uit Burkina Faso, honing uit Nicaragua en brazilnoten uit Bolivië. De coöperatie Coinacapa bestaat uit 320 notenrapers uit het Boliviaanse Amazonegebied. De organisatie biedt de producenten een betere toegang tot de markt, zowel lokaal als in het buitenland. Ze transporteert de noten naar de verwerkingsfabriek, coördineert de export en zorgt voor commercialisering. De gedroogde mango s komen van Wouol, een organisatie voor plattelandsontwikkeling in Burkina Faso. Bijna driekwart van de leden zijn vrouwen, die met de verwerking van de mango s een eerlijk loon verdienen en dankzij eerlijke handel met de fiets naar hun werk kunnen komen. De honing voor de beide fruitrepen kopen we bij de Nicaraguaanse coöperatie Cosatin, dat koffieboeren omschoolt tot imker in de regio s waar de koffie te weinig opbrengt. De flora in het gebied is erg geschikt voor honingproductie. Cosatin helpt de leden aan voordelige leningen. Biowijn Van Sagrada Familia in Chili, sinds jaren een vertrouwde partner, kochten we dit jaar een bio witte wijn (een Sauvignon Blanc). Sagrada Familia is zo n een beetje de Chileense droom: 16 boerenfamilies uit de streek van Curicó groeiden op korte tijd uit van druiventelers tot wijnexporteurs. Daardoor vertolken ze in de streek een voorbeeldfunctie voor andere boeren. Er zijn vooruitzichten om te groeien naar 50 leden. Sagrada Familia leed eind februari 2010 zware schade door een aardbeving, die verschillende huizen verwoestte. Ook de schade aan de wijngaarden en irrigatiekanalen was groot: zo'n 30 miljoen peso s ( USD). Wijnvaten braken en liter wijn ging verloren, ter waarde van euro. Oxfam- Wereldwinkels, die onze partners opvolgt, schonk euro als gedeeltelijke compensatie voor de verloren wijn en de herstelling van de wijnvaten, en euro aan het sociaal fonds voor de wijnboeren. Bovendien vroeg Oxfam-Wereldwinkels bij Alterfin een lening aan van euro voor de heropbouw van de verwoeste huizen en een lening van euro als extra werkkapitaal. Alleen tijdens de eindejaarsfeesten Van Sagrada Familia kochten we eveneens een Gran Lautaro Reserva, speciaal voor de eindejaarsperiode. Ook de Troncos Viejos (een Merlot) was een eindejaarsproduct. Deze wijn komt van Consorcio Vinícola de Chile, een vereniging van vijftig kleine wijnboeren. De meeste kregen door de landhervorming een eigen stuk grond. Door zich te verenigen kunnen ze hun ultieme droom waarmaken: hun zelfgemaakte wijn exporteren. Consorcio is vrij nieuw als exporteur op de fairtrademarkt. Maar de motivatie is groot. De boeren onderhouden goede contacten met hun collega s van Sagrada Familia, door wie ze zich laten inspireren. Voor Oxfam Fairtrade is het versterken van dit soort organisaties van groot belang. Rosé voor Black Empowerment Met een nieuwe rosé deden we het afgelopen jaar aan Black Economic Empowerment in Zuid-Afrika. We kochten de rosé namelijk van de African Terroir Wine Farm in de Westkaap. Om het welzijn van haar 22 werknemers te verbeteren, richtte African Terroir het Mountain View Community Property Association op. Momenteel telt Mountain View negen gezinnen, allemaal permanente arbeiders. Elke arbeider heeft recht op een gratis woning en is mede-eigenaar van de wijngaarden. Iedereen heeft toegang tot een fonds dat medische kosten of de kosten bij overlijden dekt, en krijgt een opleiding. Het bestuur beslist democratisch over het gebruik van de fairtradepremie. In 2008 werd de premie gebruikt om een computercentrum te bouwen, schooluniformen voor de kinderen te kopen en een kleine vrachtwagen aan te schaffen. Van ginder en ook van hier: appelsap Na sinaasappelsap is appelsap het meest verkochte sap in België, waarvoor we graag een fairtradevariant op de markt wilden zien. Ons troebele appelsap bevat vers geperst sap van appelboeren uit Haspengouw, gemengd met sap uit concentraat van Chili. Een mooi voorbeeld van hoe Noord en Zuid mekaar kunnen aanvullen. Het Chileense concentraat kopen we van Agromercedes. Dankzij de landhervormingen die president Frei eind jaren zestig doorvoerde, hebben de boeren van Agromercedes wat land verworven. Het producentengroepje (een zestiental boeren, die zonder uitzondering door de Chileense overheid als kleine boeren geklasseerd zijn) levert ons het sapconcentraat, waarvoor ze van ons drie keer zoveel krijgen als op de lokale markt. Met de fairtradepremie financiert de groep een project om onder andere aan ecologische insectenbestrijding te doen. Het beste van Noord en Zuid in een flesje: chocomelk Vanaf dit voorjaar werken we samen met Inza voor onze chocomelk. Een uniek project: beide organisaties zijn coöperaties en ijveren op hun manier voor een rechtvaardig inkomen voor boeren. Via de coöperatie Milcobel betaalt Inza haar Belgische boeren een correcte prijs voor de melk, en Oxfam Fairtrade koopt suiker en cacao van kleine boeren in het Zuiden, volgens de principes van eerlijke handel. Inza en Oxfam Fairtrade storten bovendien een deel van de chocomelkprijs in een speciaal fonds, waarmee ze jaarlijks een landbouwproject in het Zuiden zullen ondersteunen. Marokkaans fruit Een eerste product uit Marokko en meteen een project voor en door vrouwen: onze gedroogde vijgen worden geproduceerd in Bouhouda aan de voet van het Marokkaanse Rifgebergte. De vrouwencoöperatie 'Source de Bouadel' droogt en exporteert de vijgen. De coöperatie ontstond uit een vereniging van ongeveer 120 vrouwen. Voor 2007 gaf de vereniging de vrouwen vooral een kans om 16 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 17

10 Procurement Foto: Griet Hendrickx andere vrouwen te ontmoeten, even uit het huis te ontsnappen en meteen ook het gezinsinkomen wat aan te vullen. De vereniging droogde, verpakte en commercialiseerde de vijgen. De verwerking en verkoop van fruit versterkt de positie van de vrouwen binnen de gemeenschap en verhoogt het inkomen van de families. Na 2007 is de coöperatie meer gaan professionaliseren. Fair trade biedt hen in deze fase de zekerheid van een afzet op lange termijn en helpt met voorfinanciering. Zomerse specerijen en verfrissend bier Voor de warme barbecuedagen lanceerden we specerijen in kruidenmolens (eentje voor vis en eentje voor vlees) en een unieke bierset: twee flesjes Bolivar bruin, twee flesjes Bolivar blond en een Bolivar glas in een opengewerkte geschenkdoos. De specerijen komen van Podie (People s Organization for Development Import and Export), een coöperatie uit een afgelegen streek in Sri Lanka. Bij Podie zijn zes producentengroepen aangesloten, met in totaal bijna 200 boeren die specerijen zoals kaneel, kardemom, kruidnagel en gember telen. Er werken zo n vijftig vrouwen in de eigen fabriek van Podie, waar de specerijen verwerkt en verpakt worden. Dankzij de fairtradepremie kon Podie een drooginstallatie aanschaffen: één op zonne-energie voor de peper, en één op gas voor de kardemom. De arbeidsters van de verwerkingsfabriek krijgen een eerlijk loon en genieten van een sociaal vangnet (met o.a. pensioen- en hospitalisatieverzekering). Ook de Bolivarbieren brengen een exotische noot: het zijn bieren gebrouwen volgens de Belgische traditie maar met ongewone, want zuiderse ingrediënten: rijst uit India, rietsuiker uit Costa Rica en quinoa uit Bolivië. Quinoa is een eeuwenoud gewas uit de Andes. De quinoa van Oxfam Fairtrade komt van Anapqui, een coöperatie met zo n 2000 leden, allemaal kleine boeren. Ze leven op de Boliviaanse Altiplano, een dorre hoogvlakte met een extreem klimaat: in de winter kan de temperatuur zakken tot -30 C. Eerlijke handel garandeert deze kleine boeren een vaste afzetmarkt en een stabiele, eerlijke prijs. Ze konden ook een verwerkingsfabriekje bouwen, zodat ze hun quinoa rechtstreeks kunnen exporteren en niet langer afhankelijk zijn van tussenhandelaren. Met de fairtradepremie helpt Anapqui de boeren om over te schakelen naar biologische teeltwijzen. Voor speciale gelegenheden Elk jaar hebben we ook een aantal tijdelijke producten in het assortiment. Naast de chocolade holfiguren voor Pasen en Kerst, de pralines en de truffels, boden we opnieuw een wijnset aan, in een mooie geschenkdoos. De wijnset bevat vijf flesjes van 25 cl: Cabernet Sauvignon en Sauvignon Blanc van Sagrada Familia, Tinto de casa van Consorcio, Blanco de casa van Lomas de Cauquenes uit Chili en een Chardonnay van Imbukwe Wines uit Zuid-Afrika. De chocolade voor onze pralines, truffels en chocolade holfiguren komt uit Ivoorkust, Ghana en de Dominicaanse Republiek, de suiker uit Paraguay. De Ivoriaanse cacao komt van Kavokiva, een organisatie met meer dan 5800 leden. De meeste van deze cacaoboeren runnen heel kleine landbouwbedrijfjes met minder dan 5 ha grond. Dankzij de fairtradepremie kan Kavokiva haar leden kwaliteitsvoorlichting geven, hun plantages helpen vernieuwen, duurzame productietechnieken introduceren en transport organiseren. Ze bouwde een gezondheidscentrum, heeft aandacht voor AIDS-voorlichting en organiseert onderwijs voor volwassenen. De strijd tegen illegale kinderarbeid is één van de prioriteiten van de organisatie. Zij stelden een charter op tegen kinderarbeid. 21 lokale comités werken in de verschillende secties om het charter te verspreiden, de cacaoboeren bewust te maken van de problematiek en overtreders te bestraffen. Naar een geïntegreerde aanvoerketen Tijdens het afgelopen boekjaar hebben Oxfam Fairtrade en Oxfam-Wereldwinkels de twee diensten die zich bezig houden met de aanvoerketen grondig hertekend en geïntegreerd. Vroeger werden alle relaties met de producenten in het Zuiden behartigd door de Producentendienst van OWW. De afdeling Aankoop en productie van OFT zorgde vooral voor de logistieke aspecten en de verwerking van de grondstoffen in het Noorden. In de nieuwe dienst is de afdeling Procurement verantwoordelijk voor alle aspecten van de aanvoerketen: van de producent in het Zuiden tot de levering van de eindproducten aan ons magazijn (we spreken intern van sourcing en supply chain ). De Zuiddienst van OWW brengt nieuwe partners aan, en staat in voor de certificering en ontwikkelingsprojecten bij de partners. Hierdoor ontstaat er organisatorisch gezien een striktere scheiding tussen de ontwikkelings- en certificatieactiviteiten (van OWW) enerzijds en de handelsactiviteiten (van OFT) anderzijds. Door de aanvoerketen te integreren in de afdeling Procurement, verdiepen we bovendien onze kennis van producten, partners en verwerkers, zijn de verantwoordelijkheden van de productmanagers duidelijker en werken we efficiënter. Iedere productmanager is gespecialiseerd in een bepaalde productcategorie, bijvoorbeeld: koffie, wijnen.. De tabel toont hoe we het aankoopbudget besteden: Aankopen Noord 22,8% 21,5% 22% 22,07% Aankopen Zuid 35,1% 33,5% 36% 32,57% Bijkomende kosten 13,5% 15,8% 15% 15,71% aankoop Verwerkers 28,7% 29,1% 27% 29,65% Tijdens het afgelopen boekjaar zijn de aankopen in het Zuiden (goederen en grondstoffen) van 36% naar 32,57% gedaald. Dit is een rechtstreeks gevolg van de hoge stock op het einde van vorig boekjaar (vooral grondstoffen). We hebben dit boekjaar dus iets minder goederen aangekocht, maar grondstoffen in stock verwerkt tot eindproducten. Het aandeel van de verwerkers in het aankoopbudget is dan ook gestegen van 27% naar 29,6%. Hoewel er minder goederen zijn aangekocht, zijn de bijkomende kosten (zoals opslag, invoerrechten en etiketten) toch lichtjes gestegen, omwille van de hogere voorraadkost voor grondstoffen die langer op stock lagen, en van bijkomende kosten bij verwerking (drukwerk van labels en ander verpakkingsmateriaal). De grotere stock op het einde van vorig boekjaar resulteerde ook in een groter productverlies, door de relatief beperkte houdbaarheid van de meeste voedingsproducten en door een stagnerende tot dalende verkoop in volume binnen bepaalde assortimentscategorieën. Naast de aankoop en productie van goederen en het opvolgen van de producenten in het Zuiden, neemt trading van grondstoffen een steeds belangrijker plaats in. Suiker blijft ons belangrijkste tradingproduct, al hebben we minder suiker verkocht dan het jaar voordien. Hoewel we een aantal nieuwe klanten in onze portefeuille hebben opgenomen, kon dit het verlies bij enkele grotere klanten niet goedmaken. De verkoop van groene koffie liep zeer goed: koffie is onze tweede belangrijkste tradinggrondstof geworden. Ook in de vruchtensapconcentraten wordt onze tradingrol steeds belangrijker. Er is enerzijds meer en meer vraag van onze producenten om die rol op te nemen, anderzijds worden wij steeds vaker gezien als experts op de fairtradegrondstoffenmarkt. Trading in grondstoffen is een moeilijke zaak, die een specifieke aanpak vereist. We zoeken nog meer dan vroeger naar structurele klanten, om onze partners meer markttoegang op langere termijn te kunnen bezorgen. Omdat grondstoffenprijzen zo volatiel zijn, zoeken we naar systemen om de prijsrisico s beter te beheersen. Dit zal een grote uitdaging blijven voor de toekomst, als we zowel onze positie van trader als die van fairtradespeler van afgewerkte producten veilig willen stellen. 18 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 19

11 Kwaliteit Foto: Wim Melis Standaarden en certificering Tijdens het voorbije boekjaar hebben we ons kwaliteits- en voedselveiligheidssysteem verder uitgewerkt zodat dit blijft voldoen aan de steeds strenger wordende standaarden. Onze klanten verwachten de nodige kwaliteitsgaranties en willen die in toenemende mate door een onafhankelijke organisatie gecertificeerd zien. Een certificaat, behaald na een grondige audit, is een vereiste geworden. Zo n audit wordt uitgevoerd aan de hand van een lastenboek of standaard, opgesteld door consortia van retailers in de voedingssector, of door organisaties die normen uitwerken (bijvoorbeeld ISO, International Organization for Standardization). We hebben gekozen voor certificering volgens welgekozen IFS-standaarden (International Featured Standards), die onze specifieke activiteiten in productontwikkeling, sourcing, opslag, verkoop en distributie omvatten. De eerste audit is gepland eind 2010, voor onze vier grootste productgroepen: wijn, koffie, sappen en chocolade. De volgende jaren wordt de certificering uitgebreid naar de andere productgroepen en willen we aantonen dat we niet alleen voldoen aan de IFS-standaarden maar ook aan de autocontrolegids voor onze sector. Ondertussen zijn de volledige ketens van de vier productgroepen in kaart gebracht, met oog voor alle voedselveiligheidsrisico s. We vertaalden de ketens in analyseschema s en duidelijke contracten met onze producenten en verwerkers. Waar nodig assisteerden we de producenten en verwerkers bij het in kaart brengen en aanpakken van hun kwaliteitsrisico s. Ook voor de andere, minder grote productgroepen, ondersteunen we de producenten om de nodige voedselveiligheids- en kwaliteitsstandaarden te behalen, want dit verhoogt hun markttoegang en exportcapaciteit. Voorbeelden zijn onze projecten met palmharten, yucachips en noedels. We doen dit samen met Oxfam-Wereldwinkels en andere NGO s of fairtradeorganisaties. Palmharten uit Peru Voor onze palmharten werken we samen met APROPAL, een Peruviaanse associatie van bijna 270 palmhartenproducenten met meer dan tien jaar ervaring. De boeren hebben kleine plantages van gemiddeld drie hectare en ook een eigen verwerkingsfabriek, Alianza. In de fabriek werken zo n dertig mensen. APROPAL werd in 1997 opgestart om boeren te doen overschakelen van cocateelt op palmhartenproductie. Het programma paste in de strijd tegen de Peruviaanse drugstrafiek. De bossen in de regio waren al gerooid voor de cocateelt: het ontboste gebied kon nu dienst doen als palmhartenplantages. Additionele ontbossing was niet nodig. De boeren gebruiken zoveel mogelijk natuurlijke technieken om te bemesten en ziektes te bestrijden en kweken zelf de palmhartenzaadjes. APROPAL hecht veel belang aan kwaliteit. Ex-change, een Vlaams uitzendplatform dat expertise levert aan kleine en middelgrote ondernemingen in het Zuiden, zond begin 2010 een experte op technische missie naar Peru. Zij helpt APROPAL mee op weg om het HACCP-certificaat te halen. De organisatie heeft nu ook een kwaliteitsverantwoordelijke aangeworven en er is een HACCP-team met eigen mensen. Ecuador en Costa Rica kloppen ons misschien in kwantiteit, maar zeker niet in kwaliteit, zei één van de boeren tijdens een groepsvergadering. Zijn kompanen knikten instemmend. Routineanalyses en verbeterprojecten Wat onze analyses betreft doen we waar mogelijk beroep op de analyses van de producent en verwerker. Vaak is dit niet toereikend: daarom schakelen we een tiental vaste laboratoria en kenniscentra in om voor ons routineanalyses uit te voeren. Daarnaast werken we projectmatig samen met zowel producenten als kenniscentra om producten te verbeteren. Zo hebben we tijdens het vorige boekjaar de specifieke smaakeigenschappen van onze olijfolies in kaart gebracht, zodat we nog beter kunnen selecteren. We slaagden erin om de bewaartermijn van onze yucachips te verlengen, een noodzaak voor bepaalde distributiekanalen. We hebben zelf een koffielaboratorium waar onze productspecialist de loten groene koffie selecteert en melanges samenstelt. Ons getraind panel van wijnproevers selecteert en test wekelijks nieuwe stalen uit Chili, Argentinië en Zuid-Afrika. Logistiek Ook voor de logistieke afdeling is kwaliteit een prioriteit. Onze eigen vrachtwagens zijn het voorbije jaar allemaal voorzien van temperatuurloggers, zodat we de temperatuur in de laadruimtes kunnen opvolgen en waar nodig de koeling bijsturen. Ook de vrachtwagens van externe firma s die voor ons temperatuursgevoelige producten vervoeren, zoals chocolade, controleren we op temperatuur bij het laden en lossen. Automatisering Met ons ERP-systeem (Enterprise Resource Planning) bewaren we een overzicht over de kwaliteitsstatus van honderden referenties (grondstoffen en eindproducten). Risicoproducten worden bij ontvangst automatisch geblokkeerd: alleen de kwaliteitsdienst kan deze producten vrijgeven en doet dit pas als ze aan alle vereisten voldoen. Met dit systeem kunnen we eveneens alle leveringen aan klanten traceren, zodat we op korte termijn een lot kunnen terugroepen indien nodig. Ook werkten we een databank uit waarin we de productspecificaties van onze producten bijhouden. Zo kunnen we zeer snel producten selecteren op samenstelling, voedingswaarde, microbiologische, chemische of fysische eigenschappen of allergenen. In het komende boekjaar zullen we werken aan een geautomatiseerd klachtenbeheersysteem, zodat we deze waardevolle input ter beschikking kunnen stellen van de hele organisatie. Yucachips uit Costa Rica De koffiecoöperatie Coope Sarapiqui uit de provincie Alajuela in Costa Rica werd opgericht in De organisatie is lid van Coocafé en telt momenteel 234 leden. Coope Sarapiqui had dringend nood aan diversificatie, want de koffieteelt in de regio werd steeds minder rendabel. Bovendien werd de regio in januari 2009 zwaar getroffen door een aardbeving, die de huizen van 17 boeren verwoestte. Het yucaproject met Oxfam-Wereldwinkels en Oxfam Fairtrade kwam dan ook als een geschenk uit de hemel. Sinds januari 2009 kopen we de yuca voor onze chips bij hen. De yuca wordt verwerkt in de chipsfabriek van Pozuelo in de hoofdstad San José. In december 2008 bezochten enkele boeren de fabriek. Zo konden ze met hun eigen ogen vaststellen hoe hun yuca verwerkt wordt en welke kwaliteitseisen Pozuelo stelt. Tot voor kort was de bewaartermijn van onze yucachips zes maanden. Chips hebben immers een hoog vetgehalte. Als dat vet in contact komt met licht en lucht, breekt het af, wat een ranzige smaak veroorzaakt. Daarom werken we al sinds 2008 samen met het kenniscentrum Pack4Food en de verwerker Pozuelo in Costa Rica aan de verbetering van de beschermende atmosfeer in onze verpakking. We testten allerlei verpakkingsmaterialen (folies) en verpakkingsparameters (sluiting, begassing met stikstof). Ook stelden we het verband vast tussen de scheikundige afbraak van de vetten en de smaak. Zo konden we in oktober 2009 de bewaartermijn verlengen tot negen maanden, waardoor het product een betere kans maakt op de retail- en exportmarkten. 20 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 21

12 Foto: oft Verkoop Stabiele omzetcijfers in uitdagende commerciële tijden De consument hield het afgelopen jaar de hand op de knip, zodat heel wat bedrijven hun prognoses systematisch moesten bijstellen. Toch noteerde Oxfam Fairtrade een mooie omzet en bleken de vooropgestelde budgetten (die we halfjaarlijks evalueren) eerder aan de conservatieve kant. De uitdagingen in het fairtradelandschap, die in sneltreintempo op ons afkwamen, konden de salesploeg niet uit haar lood slaan. Uitdagingen zien we niet als bedreigingen, maar als redenen om ons nog beter te positioneren op de markt van de fast-moving consumer goods. Wat zijn nu onze grootste uitdagingen? Ten eerste zijn dat de toenemende alternatieven voor onze belangrijkste voedingscategorieën (koffie, chocolade, wijn ). Traditionele spelers beginnen bijvoorbeeld een eigen fairtradelijn, sterk gericht op een specifiek product, zodat ze zeer competitief uit de hoek kunnen komen. Ook de voornaamste supermarktketens doen dat. Verder wagen gespecialiseerde buitenlandse fairtraders zich op de Belgische markt, zodat we onze aanpak en strategie vaak op korte termijn moeten aanpassen. Echte specialisten Ons commerciële antwoord op deze ontwikkelingen: we leiden onze salesploeg op tot echte productspecialisten, we behouden een redelijke marge, we werken aan realistische maar competitieve prijzen en we brengen de rendabiliteit van onze verkoopskanalen en klanten nauwkeurig in kaart. Verder kiezen we voor permanente innovatie in ons assortiment, is kwaliteit een echte prioriteit en integreren we business development op langere termijn en met duidelijke objectieven in onze verkoopstrategie. We accentueren onze directe link met de producenten in het Zuiden en brengen meer impactverhalen. Oxfam Fairtrade is dé pionier in eerlijke handel: die rol willen we nadrukkelijk blijven spelen, zowel voor bestaande als voor potentiële klanten. Zes verkoopskanalen In het afgelopen boekjaar (1 juli 2009 tot en met 30 juni 2010) verdeelden we opnieuw onze energie en beschikbare middelen over zes commerciële branches: Oxfam-Wereldwinkels, Oxfam-Magasins du Monde, grootverbruik (out-of-home), retail, export en verkoop aan EFTA-partners. Tijdens de laatste twee boekjaren zijn er een aantal interne wijzigingen doorgevoerd: we pasten het facturatieproces aan en hebben een eenmalig verlengd boekjaar gehad (van 1 januari 2008 tot en met 30 juni 2009). Bovendien werden de branches hertekend. Daardoor is het moeilijk om de omzetten en resultaten van deze twee boekjaren te vergelijken. Als we het resultaat van beide periodes tegenover elkaar afzetten (zonder rekening te houden met de pure verkoop van grondstoffen aan onze verwerkers, die goed is voor dit boekjaar), dan zien we een mooie meeromzet van Dit cijfer moet wel genuanceerd worden. Zetten we de zes branches zuiver tegenover elkaar af (dit impliceert een correctie op de omzet die onder branche OWW staat), dan krijgen we een meer bescheiden resultaat: een meeromzet van ten opzichte van een vorige vergelijkbare periode. Vooral het laatste semester zorgde voor een mooie omzetgroei. We overschrijden het voorziene budget met +9,43%, goed voor maar liefst Dit bewijst alleszins dat Oxfam Fairtrade zelfs in economisch kwetsbare tijden kan blijven groeien, mits de nodige inspanningen en juiste beleidskeuzes. Niettemin merken we dat de groei zich vooral op de exportmarkt situeert, meer bepaald de verkoop aan andere fairtraders in het buitenland. Waakzaamheid blijft dus geboden. Wanneer we dieper ingaan op de cijfers, zien we dat de branches Oxfam-Wereldwinkels, grootverbruik, export, en verkoop aan EFTA-leden het beter doen dan vorig jaar. Twee branches die het minder goed doen, zijn de retail en Oxfam-Magasins du monde. Wat de retail betreft: Carrefour bouwde ons assortiment drastisch af, wat gedeeltelijk opgevangen werd door een groeiende samenwerking met een aantal kleinere retailers. Het terugvallende cijfer van Oxfam-Magasins du monde is deels toe te schrijven aan een logische verschuiving van de Waalse b2b-component naar de categorie grootverbruik. Dat zorgt in omgekeerde richting voor een fikse toename van het grootverbruikcijfer. Wereldwinkels in Vlaanderen en Wallonië: voorzichtig positief Al kleurden de cijfers in de laatste twee maanden kort rood, door de sterke vorige kwartalen haalde Oxfam-Wereldwinkels toch meeromzet ten opzichte van vorig jaar, en bleef zo een ruime boven het voorziene budget (een stijging van 4,11%). Deze groei is echter vooral een groei in waarde, niet zozeer in volume. Het effect van een aantal prijswijzigingen is dus niet te onderschatten. Het Vlaamse wereldwinkelnetwerk (217 winkels) zorgt ondanks dit kleine groeipercentage toch opnieuw voor de nodige stabiliteit in de klantenportefeuille en realiseert een bescheiden maar gestage meerverkoop. Oxfam-Magasins du monde verloor aanzienlijk terrein ten opzichte van het vorige boekjaar. Naast de verschuiving van de Waalse b2b-component naar de categorie grootverbruik, spelen nog enkele andere factoren mee: de Luxemburgse wereldwinkels werden overgeheveld naar onze agent in Luxemburg, Oxfam-Magasins du monde slankte haar assortiment af en de omzet in de Waalse wereldwinkels daalde. In cumul betekent dit (-9,41%). Ook hier hadden we het budget voorzichtig ingeschat zodat deze branche uiteindelijk toch nog een stevige surplus op het oorspronkelijke budget van (+19,56%) kan neerzetten. Antwerpen, Brugge, Brussel, Gent en Hasselt). Het eindresultaat is niettemin met gezonde kritische zin te benaderen: enerzijds is er de voorsprong ten opzichte van vorig boekjaar met een stevige (+7,69%). Anderzijds werden de hooggespannen verwachtingen niet helemaal ingelost, waardoor we op stranden ten opzichte van het vooropgestelde budget (-4,24%). De verschuiving van de Waalse b2b-component naar de categorie grootverbruik is goed voor theoretische groei, waardoor de reële groei afklokt op Supermarkten Het verlies van omzet bij Carrefour en de opmars van de private labels zorgt voor een systematisch groeiende achterstand in cumul naar over het afgelopen jaar. De samenwerking met Delhaize en Colruyt blijft dan weer zeer stabiel, en ook bij de kleinere retailers zijn er mooie groeiperspectieven op te tekenen. Het verlies van Carrefour was voorzien in het budget, zodat we toch konden afsluiten met een mooie (+10,98%) ten opzichte van het voorziene budget. Over de grenzen De verkoop aan EFTA-leden (collega-fairtradeorganisaties) tekent een eindscore op van ten opzichte van de vorige twaalf maanden. Het budget was omwille van de eerder precaire financiële toestand van enkele EFTA-leden vrij conservatief ingeschat, zodat we uiteindelijk afsluiten met een niet voorziene meeromzet van (+30,57%). EFTA is hiermee zowel in procenten als in absolute waarde de kampioen van de verkoopskanalen ten opzichte van het budget. Ons zakencijfer bij een aantal bestaande EFTA-klanten heeft zich mooi hersteld, en bij enkelen realiseren we zelfs een belangrijke extra omzet. De exportbranche (uitgezonderd EFTA) toont mooie groeicijfers ten opzichte van de vorige twaalf maanden en sluit af met +15,27% of Export overtreft het voorziene budget met (+26,15%) en tekent dus een zeer positief jaareinde op. Met een uitgepuurde commerciële strategie in een aantal kernlanden en een nieuwe exportmanager, krijgt dit verkoopskanaal het komende jaar extra aandacht, zodat we ons merkpotentieel ten volle kunnen benutten. Grootverbruik De out-of-home branche hield in het afgelopen boekjaar goed stand, en dat ligt vooral aan de grootverbruikcentrales (grootverbruikhubs, gelinkt aan de wereldwinkels van 22 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 23

13 Exportlanden: Australië België Canada Denemarken Duitsland Frankrijk Griekenland Groot-Brittannië Hongarije Hong Kong Italië Japan Letland Luxemburg Nederland Nieuw-Zeeland Noorwegen Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Spanje Zweden Zwitserland Landen van aankoop producten / grondstoffen: Afrika Benin Burkina Faso Egypte Ethiopië Ghana Ivoorkust Kenia Madagascar Marokko Mozambique Swaziland Tanzania Uganda Zuid-Afrika Azië - Midden-Oosten Filipijnen India Israël Laos Pakistan Palestina Sri Lanka Thailand Latijns-Amerika Argentinië Bolivië Brazilië Chili Colombia Costa Rica Cuba Dominicaanse Republiek Ecuador Guatemala Haïti Honduras Mexico Nicaragua Paraguay Peru Een scharnierjaar voor de marketing Oxfam Fairtrade positioneert zich heel sterk als een merk van kwaliteitsvolle voedingsproducten van eerlijke handel. We richten ons daarbij in eerste instantie op de eindconsument, zonder de professionele gebruiker in de kou te laten staan. In een wereld waar multinationale merken met megabudgetten en dito campagnes alomtegenwoordig zijn, vraagt het enige bravoure en vooral niet aflatende inspanningen van de marketingafdeling om ons merk in de hoofden van de consument te verankeren. De kunst van het jongleren Het marketingbudget bedroeg in het boekjaar een kleine 2% van de gerealiseerde omzet. Een op het eerste zicht niet onaardig cijfer, maar toch relatief bescheiden om een merknaam te ondersteunen die volgens recent onderzoek een belletje doet rinkelen bij maar liefst 52% van de consumenten (71% indien wordt doorgevraagd). Bovendien hebben we ruim 200 producten te promoten, in zes verschillende commerciële verkoopskanalen in binnen- en buitenland. Die verkoopskanalen vragen stuk voor stuk een zeer specifieke marketingaanpak en terreinkennis. Oxfam Fairtrade is dus een beetje zoals een goochelaar die met een groot aantal ballen jongleert. Zien en gezien worden: BV s en producenten Tijdens het voorbije boekjaar bleven we onverminderd onze merkaanwezigheid vergroten: we namen met een klein maar dynamisch team van verkopers en marketeers deel aan beurzen, waren te zien op festivals en tijdens evenementen. Een hoogtepunt van ons marketingjaar was alleszins onze succesvolle mediacampagne van december 2009, waarin BV s voor de eerlijke handel van Oxfam Fairtrade kozen en in niet alledaagse poses en settings voor de lens van fotografe Lieve Blancquaert verschenen. Ook dit keer werd deze format positief onthaald in de media. Zo n BV-campagne is voor ons geen eindpunt maar eerder een scharniermoment in onze aanpak: we willen de producenten in het Zuiden en hun verhaal meer in beeld brengen. We willen hen binden aan mensen in het Noorden die met hun aankoop niet enkel een steentje bijdragen aan eerlijker handelsverhoudingen, maar er ook fijne producten mee in huis halen waarmee ze naar hartenlust kunnen experimenteren. Niets is mooier dan culturen en verhalen die elkaar ontmoeten aan de kookpot! Daarom organiseerden we in 2008 en 2009 vijf reizen met fotografe Lieve Blancquaert en een cameraploeg, die we documenteerden in een boek en een bijhorende dvd: Lesties nieuwe schoenen. Daarin tonen we vijf partners en hun leefwereld: een wijnboerderij en een rooibosproducent uit Zuid-Afrika, onze rietsuikerproducent uit Paraguay, bioboeren die thee en kruiden telen in Sri Lanka, en een cacaocoöperatie uit de Dominicaanse Republiek. Stuk voor stuk overtuigende documenten die aantonen dat fair trade geen fabel is, maar een wezenlijk verschil maakt op het terrein. Meten is weten Het boekjaar was voor de marketingafdeling een scharnierjaar omdat we met een nieuwe, meer toekomstgerichte manier van werken zijn gestart: marketingmensen zijn nu eenmaal aan de trendgevoelige kant, dus ook bij ons deed het modieuze letterwoord ROMI (Return On Marketing Investment) zijn intrede. We zullen in toenemende mate het effect van onze marketinguitgaven daadwerkelijk gaan meten. Die output kan zich tonen in groeiende omzetcijfers, een toename van het aantal trouwe consumenten, het aantal nieuwe klanten, meer merkbekendheid enzovoort. Hoewel deze werkwijze zich in onze organisatie nog in een exploratiefase bevindt, willen we die systematisch implementeren, om zeker in het komende boekjaar op objectieve wijze te kunnen aantonen dat geld investeren in marketing meer is dan lucht kopen en verkopen. Meten is weten, dus doen we in toenemende mate kwantitatieve en kwalitatieve research (in samenwerking met gespecialiseerde bureaus, met specifieke studierichtingen of in huis). We sleutelen verder aan een systeem van budgetopvolging waarmee we kosten en baten zichtbaarder tegen elkaar kunnen afzetten. Dit mag een langetermijnvisie niet in de weg staan. Merkbekendheid en klantentrouw onderhouden en stimuleren zijn geen louter tactische bezigheden maar strategische, en daardoor van vitaal belang voor de waarde en performantie van een bedrijf. Een tweede ingrijpende wijziging op de marketingafdeling betrof het team zelf: dat telt nu vier medewerkers en een eindverantwoordelijke. Elke medewerker brengt zijn specifieke expertise mee en is verantwoordelijk voor een planmatige aanpak, de opvolging van projecten, en een budget, terwijl we vroeger allemaal manusjes-van-alles waren. Nu neemt de ene medewerker media, events, festivals en beurzen voor zijn rekening, een andere is verantwoordelijk voor verpakkingen en bewaakt ons merk. Interne en externe bedrijfscommunicatie is het werkterrein van een derde medewerker. Een gloednieuw teamlid ontwikkelt in overleg met de verkoopploeg allerlei tools en POS-materiaal (Point-of-Sales) voor de verschillende verkoopskanalen en brengt geschenkpakketten op de markt. Een team van specialisten is consistent met onze nieuwe werkwijze: het meetbaar en aftoetsbaar maken van de diverse componenten van het grote marketingverhaal. Achter de schermen startten we met wat wel eens de meest ingrijpende verandering voor de komende jaren zou kunnen zijn in de winkelrekken: het vernieuwen van onze verpakkingslijn. De huidige verpakkingslijn heeft zeker haar deugdelijkheid bewezen, maar na zes jaar trouwe dienst is een opfrissing aan 24 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 25

14 de orde. Onze noden zijn de laatste jaren veranderd, er zijn talloze vereisten en voorwaarden: steeds meer talen, labels, ingrediënten en producenten moeten allemaal hun plaatsje vinden op de verpakking. We hielden brainstormsessies in huis, schreven een opdracht uit, selecteerden een bureau dat samen met ons de lange weg naar een nieuwe verpakking wil afleggen, en stelden onze merkpolitiek en bedrijfs-dna scherp. Al dit werk moet in het voorjaar 2011 resulteren in een productassortiment dat stapsgewijs in een nieuw en aantrekkelijk jasje komt te zitten. Een jasje dat hedendaags moet aandoen, maar ook bestand moet zijn tegen de tijd. Net zoals de marketeers die al deze uitdagingen dagelijks waar mogen maken. Smaak de wereld: ons kookboek Samen met uitgeverij Lannoo maakten we het Oxfam Fairtrade Kookboek, met daarin een fantastische reeks originele recepten: zomerse salades, oosterse tajines, verrukkelijke taarten. In elk recept zit minstens één ingrediënt uit het Zuiden, gekoesterd door boeren of arbeiders die dankzij fair trade een beter leven hebben. De recepten werden bedacht door mensen die fair trade een warm hart toedragen. Het boek is te koop in de wereldwinkel. Een bijkomende schat aan recepten is te vinden op onze website: Festivals juli 2009 tot en met juni 2010 Vredesloop, Ieper Festival Avanti! Traject Lokeren - Waasmunster - Lokeren Wereldfeest Bokrijk Pukkelpop Antilliaanse Feesten, Hoogstraten Theater aan Zee, Oostende Gentse Feesten Enterrock, Genk Noche de amor, Vooruit Gent Cinema Novo, Brugge Dranouter aan zee, De Panne Kattendijk Tango, Antwerpen Open Doek, Turnhout Abonneedag Bokrijk Red Rock Rally, Brugge Plantendag Bokrijk Let s Mundo, Boom Mano Mundo, Boom Sfinks Mundial, Boechout In de luwte kunstfestival, Roosdaal Ten Vrede, Diksmuide Bola Moyo, Depot Leuven Wereldfeest Leuven Openluchttheater Deurne, Rivierenhof Couleur Café, Brussel Afro Latino festival, Bree Feest in het park, Brugge Milieufestival BorgerRio, Borgerhout Hasselt voor kids Beurzen juli 2009 tot en met juni 2010 Vakbeurs voor de wereldwinkeliers, Gent Vitasana, Gent Megavino, Brussel Horeca Expo, Flanders Expo Gent Zoetwarenbeurs ISN, Keulen Salon des mandataires, Marche-en-Famenne Biofach, Nürnberg Biovak, Zwolle Reismarkt, Brugge Horecatel, Marche-en-Famenne Foire du commerce équitable, Lille Your Choice, Brussel in statistieken (periode 1 juli juni 2010) Gemiddeld aantal bezoekers per maand: Gemiddeld aantal unieke bezoekers per maand: Totaal aantal unieke bezoekers: Totaal aantal bezoeken: Populairste pagina s: producten, recepten en verkooppunten 26 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 27

15 Financieel verslag Foto: Griet Hendrickx Positief resultaat Oxfam Fairtrade cvba boekte in een positief resultaat van ,50 na belasting. Er werd een omzet gerealiseerd van ,15 in afgewerkte voedingsproducten en grondstoffen. Als we dit cijfer vergelijken met een gelijkwaardige periode van 12 maanden in het vorige (verlengde) boekjaar, zien we dat de omzet van food toegenomen is met 0,44% en de omzet van grondstoffen verminderd is met 23,96%. Dit laatste komt doordat we onze grondstoffen niet meer doorverkopen aan onze verwerkers, maar aan hen ter beschikking stellen om tegen een maakloon producten voor ons af te werken. Ook de verkoop van rietsuiker nam af. Bruto toegevoegde waarde De bruto toegevoegde waarde bedroeg tijdens het afgelopen boekjaar 27,64% van de omzet, een lichte stijging ten opzichte van vorig boekjaar. Deze stijging is vooral te wijten aan de USdollar, die we tegen een gunstige koers hebben aangekocht. Het effect van de lagere Max Havelaarbijdrage speelde dit boekjaar ten volle mee. Net zoals vorig jaar noteren we een relatief groot productverlies. Het Zuiden nog meer in zicht Onze nieuwe toekomstvisie ziet eerlijke handel als een duurzame economische ontwikkelingsstrategie (lees p. 7-11). We kiezen er voor om op termijn en waar mogelijk de toegevoegde waarde in het Zuiden verder te verhogen (bijvoorbeeld wijn). De fairtradefee, een bijdrage van Oxfam Fairtrade aan Oxfam-Wereldwinkels voor het gebruik van het wereldwinkelnetwerk, partnerontwikkeling, partnerscreening en -opvolging, is even hoog als vorig boekjaar. Daarbovenop werd in het OWW-Partnerfonds gestort om kwetsbare producenten te ondersteunen. De voorfinanciering aan partners in het Zuiden steeg met 121%. Werkings- en personeelskosten De terugkerende efficiëntie- en besparingsmaatregelen die we tijdens de vorige boekjaren implementeerden bleven een gunstig effect hebben op onze werkingskosten. Er waren echter wel een aantal uitzonderlijke kosten: een compensatievergoeding ten aanzien van Oxfam-Magasins du monde voor de overname van hun b2b-segment, een royalty aan Oxfam France voor de verkoop van onze producten op de Franse markt en belangrijke herstellingskosten voor drie van onze vrachtwagens. De personeelskosten namen lichtjes af omdat een aantal ontslagnemende personeelsleden niet of niet onmiddellijk werden vervangen. Uitzonderlijke opbrengst De uitzonderlijke opbrengst slaat vooral op de waardering van niet-teruggekeerde geschenkencheques. Deze worden in de balans aan 20% in opbrengst genomen ten opzichte van 3% de vorige jaren. Productverlies Elk bedrijf dat voedingsproducten koopt, stockeert en verkoopt op de FMCG-markt, krijgt te maken met productverlies. De oorzaken van productverlies zijn uiteenlopend: een te korte houdbaarheid, kwaliteitsklachten, een verkoopscijfer dat de prognoses niet volgt, enzovoort. Tijdens het voorbije boekjaar was de belangrijkste reden een verkoop die lager uitviel dan de prognose, waardoor de vervaldatum van producten te dichtbij kwam om ze nog te kunnen verkopen. Wanneer producten voor verdere verkoop afgekeurd worden, zijn er verschillende opties. Die zijn afhankelijk van de reden waarom het product niet langer verkoopbaar is. Producten met korte houdbaarheid gebruiken we bijvoorbeeld als promotool. Wanneer de vervaldatum wat dichterbij komt, gaan ze naar de voedselbank. Wanneer we geen tweede bestemming vinden, er een probleem is met de kwaliteit, of de vervaldatum is té dichtbij, wordt de voorraad vernietigd. Het effectieve productverlies voor boekjaar bedroeg of 0,95% van de omzet. In boekjaar bedroeg het productverlies (weliswaar over 18 maanden) of 0,89% van de omzet. Een aanvaardbaar percentage, maar toch een cijfer dat we in de komende maanden drastisch naar beneden willen halen. Productverlies heeft een belangrijke budgettaire impact. Daarom werken we voortdurend aan initiatieven om de prognoses beter in te schatten. Zo spelen we sinds januari 2010 nog korter op de bal met ons maandelijkse prognoseoverleg tussen de afdelingen aankoop, verkoop en marketing. Daar analyseren we de afwijkingen tussen de gemaakte prognoses en de werkelijke verkoop, stellen waar nodig de prognoses bij of ondernemen promotionele of andere commerciële acties. We vinden het belangrijk om zoveel mogelijk producten in het Zuiden te laten afwerken. Jammer genoeg, maar niet onlogisch, zijn het net die producten (bioforel, lookpasta, gedroogde mango s) die het grootste productverlies veroorzaken, samen met producten die sowieso een korte houdbaarheid hebben, zoals chips en vijgen. De producten die tijdens het afgelopen boekjaar het meeste productverlies veroorzaakten, waren: gedroogde mango s, notenrepen, cashewnoten, olijfolie en sinaasappelsap in tetra. De gedroogde mango s steken er met kop en schouders boven uit, omdat dit product oogstgebonden is en slechts één keer per jaar kan aangekocht worden. We verloren een belangrijke klant voor dit product, en de verkoop in de wereldwinkels daalde, waardoor een aanzienlijke partij onverkocht bleef. Ook noten worden niet frequent geleverd en hebben een eerder korte houdbaarheid. Sinaasappelsap in tetraverpakking werd dan weer gelanceerd voor verkoop aan de retail. Omdat de minimum productiehoeveelheid bij de verwerker vrij groot is, en de verkoop aan de retail niet meteen 28 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 29

16 Foto: Griet Hendrickx volgde, leden we productverlies. Van een laatste product, de Palestijnse olijfolie, hadden we een te grote voorraad en bleek de prijs (die nochtans scherp berekend was) te hoog voor de consument. Productverliezen die niet door kwaliteitsproblemen veroorzaakt worden, nemen we volledig ten laste van het bedrijf. De boeren in het Zuiden krijgen voor elke aangekochte kilogram of liter de fairtradeprijs en de premie. Balans: activa Investeringen Tijdens het voorbije boekjaar werd voor een totaal bedrag van ,11 geïnvesteerd in immateriële en materiële vaste activa. De belangrijkste investeringen waren: een ERP-softwarepakket en computermateriaal: ,79, verbouwingswerken aan het huidige magazijn: ,48 en voor ,84 in productievormen zoals rozijnen en noten, koffie en choco rice crispies. Er waren geen belangrijke desinvesteringen. De kostenstructuur optimaal beheersen blijft belangrijk. Daarnaast krijgen globale uitbreidingsstrategieën en investeringskeuzes op langere termijn een hoge prioriteit: uitbreiding naar nieuwe markten, innovatieve productontwikkeling,. Voorraden We zien een substantiële daling van de voorraden met ,93 (3,91%). De voorraden omvatten net als vorig jaar de goederen onderweg (Zuiderse partners) en de vooruitbetalingen op bestellingen (voorfinancieringen). De daling komt vooral door de beheersing van het werkkapitaal en de afwaardering van de voedingsproducten die een lage stockrotatie hebben, met productverlies als gevolg. De voorfinancieringen aan onze Zuiderse partners (rubriek 36) stegen met 121%. Het blijft een uitdaging om de voorraden laag te houden zonder de omzet/verkoop in het gedrang te brengen en zonder schade toe te brengen aan de langetermijnrelaties met zowel klanten als leveranciers. Balans: passiva Langs de passivazijde van de balans zien we de schulden op ten hoogste één jaar verminderen. Schulden op korte en lange termijn De achtergestelde lening van het Kringloopfonds ten bedrage van 1 miljoen euro is een in 2006 verkregen lening met een looptijd van 15 jaar. De terugbetaling zal nadien gebeuren, in schijven van (tijdens de eerste 10 jaar genieten we van een vrijstelling van aflossing kapitaal). Tot deze terugbetaling wordt een rente betaald van 4%. De financiële schulden (rubriek 43) op korte termijn dalen met 65,48%. Deze financiële kortetermijnleningen (straight loans) konden aanzienlijk afgebouwd worden en dit zonder onze liquiditeitspositie in gevaar te brengen omdat we sneller cashgelden binnenkregen van onze klanten. De handelsschulden (rubriek 44) zijn gedaald met 30,62% omdat we op het einde van het boekjaar minder aankochten bij onze leveranciers en onze voorraad dus ook laag bleef. De daling van de belastingschulden (rubriek 450/3) is voornamelijk te verklaren door het feit dat er minder verschuldigde BTW op rekening courant open stond op afsluitdatum. De schulden met betrekking tot de bezoldigingen en sociale lasten (rubriek 454/9) daalden eveneens (RSZ en bedrijfsvoorheffing) omdat er een terugname moest gebeuren van de voorzieningen voor vakantiegelden en eindejaarspremies. Vorderingen en liquide middelen De handelsvorderingen (rubriek 40) dalen met 23,91% omdat klantenvorderingen strikt opgevolgd werden en omdat de omzet/verkoop juni 2010 daalde ten opzichte van juni Er werden geen bijkomende voorzieningen aangelegd voor dubieuze debiteuren. Van één klant die vorig jaar genoteerd stond als dubieus is er een klein bedrag gerecupereerd en bijgevolg een terugname gedaan in resultaat. De voorraaddaling zorgde ervoor dat er meer cash vrijkwam. Deze cashgelden gebruikten we om onze Zuiderse partners sneller aan voorfinanciering te helpen. Bijgevolg daalden onze liquide middelen met ,09 (minus 58,57%). 30 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 31

17 Nr. BE VOL 2.1 BALANS NA WINSTVERDELING ACTIVA Toel. Codes Boekjaar Vorig boekjaar VASTE ACTIVA... 20/ , ,94 Oprichtingskosten , ,86 Immateriële vaste activa , ,53 Materiële vaste activa / , ,24 Terreinen en gebouwen , ,04 Installaties, machines en uitrusting , ,25 Meubilair en rollend materieel , ,41 Leasing en soortgelijke rechten , ,54 Overige materiële vaste activa Activa in aanbouw en vooruitbetalingen Financiële vaste activa / , ,31 Verbonden ondernemingen / Deelnemingen Vorderingen Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat / Deelnemingen Vorderingen Andere financiële vaste activa / , ,31 Aandelen ,00 250,00 Vorderingen en borgtochten in contanten / , ,31 VLOTTENDE ACTIVA... 29/ , ,34 Vorderingen op meer dan één jaar Handelsvorderingen Overige vorderingen Voorraden en bestellingen in uitvoering , ,14 Voorraden... 30/ , ,14 Grond- en hulpstoffen... 30/ , ,09 Goederen in bewerking , ,20 Gereed product Handelsgoederen , ,32 Onroerende goederen bestemd voor verkoop Vooruitbetalingen , ,53 Bestellingen in uitvoering Vorderingen op ten hoogste één jaar... 40/ , ,88 Handelsvorderingen , ,75 Overige vorderingen , ,13 Geldbeleggingen / / Eigen aandelen Overige beleggingen... 51/ Liquide middelen... 54/ , ,20 Overlopende rekeningen / , ,12 TOTAAL VAN DE ACTIVA... 20/ , ,28 32 Jaarverslag Oxfam Fairtrade First - VOL / 45 Nr. BE VOL 2.2 Toel. Codes Boekjaar Vorig boekjaar PASSIVA EIGEN VERMOGEN...(+)/(-) 10/ , ,97 Kapitaal , ,00 Geplaatst kapitaal , ,00 Niet-opgevraagd kapitaal Uitgiftepremies Herwaarderingsmeerwaarden Reserves , ,76 Wettelijke reserve , ,64 Onbeschikbare reserves , ,81 Voor eigen aandelen Andere , ,81 Belastingvrije reserves Beschikbare reserves , ,31 Overgedragen winst (verlies)...(+)/(-) , ,41 Kapitaalsubsidies , ,80 Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het netto-actief VOORZIENINGEN EN UITGESTELDE BELASTINGEN , ,30 Voorzieningen voor risico's en kosten / , ,30 Pensioenen en soortgelijke verplichtingen Belastingen Grote herstellings- en onderhoudswerken , ,30 Overige risico's en kosten / ,00... Uitgestelde belastingen SCHULDEN... 17/ , ,01 Schulden op meer dan één jaar , ,32 Financiële schulden / , ,32 Achtergestelde leningen , ,00 Niet-achtergestelde obligatieleningen Leasingschulden en soortgelijke schulden , ,25 Kredietinstellingen , ,07 Overige leningen Handelsschulden Leveranciers Te betalen wissels Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen Overige schulden / Schulden op ten hoogste één jaar... 42/ , ,77 Schulden op meer dan één jaar die binnen het jaar vervallen , ,66 Financiële schulden , ,49 Kredietinstellingen / , ,49 Overige leningen Handelsschulden , ,02 Leveranciers / , ,02 Te betalen wissels Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten , ,08 Belastingen / , ,32 Bezoldigingen en sociale lasten / , ,76 Overige schulden... 47/ , ,52 Overlopende rekeningen / , ,92 TOTAAL VAN DE PASSIVA... 10/ , ,28 First - VOL / 45

18 34 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 35

19 Wat duurzaamheid voor ons betekent Inleiding Investeren in onze medewerkers Over ons jaarverslag Met dit verslag rapporteren we over de periode van 1 juli 2009 tot en met 30 juni Het is de tweede keer dat we voor een integraal duurzaamheidsverslag kiezen, en dat op basis van het Global Reporting Initiative-model (zie ook het voorwoord van dit jaarverslag). We rapporteren niet alleen over het organisatieprofiel maar ook over een aantal relevante parameters uit de sociale, economische en milieuluiken. In dit verslag werden er 20 parameters opgenomen. Op p. 46 vindt u een samenvattende tabel. We hebben in dit jaarverslag geen gedetailleerde informatie opgenomen over Oxfam-Wereldwinkels. Daarvoor verwijzen we graag naar hun jaarverslag. Contactpunt voor vragen over het jaarverslag: Jeroen Brugge Ververijstraat Gent info@oft.be +32(0)9/ Respect voor mens en milieu Eerlijke handel en duurzame ontwikkeling gaan hand in hand. Oxfam Fairtrade heeft aandacht voor zowel economische, sociale als ecologische duurzaamheid. We gaan op een duurzame manier om met mensen en met natuurlijke hulpbronnen, niet alleen in het Noorden maar ook in het Zuiden. In het luik De impact van fair trade (p. 7-11) gaven we al aan hoe we duurzaamheid in het Zuiden waarmaken. We legden uit (zie p. 15) hoe we met onze stakeholders van gedachten wisselen. Maar ook met onze medewerkers willen we respectvol omgaan. Investeren in onze medewerkers Naar een uitgekiend loonbeleid Tijdens het voorbije boekjaar werd de Werkgroep Personeelsbeleid opnieuw opgestart. Een integraal personeelsbeleid met de nodige aandacht voor competentiemanagement en een resultaatgerichte strategie waren de voornaamste prioriteiten. Na het vertrek van de HR-manager in het najaar van 2009 zorgde de personeelsdienst eerst en vooral voor een consistente administratie. Huisregels werden gestroomlijnd, een aantal procedures verder uitgewerkt, en data zorgvuldig bijgehouden in functie van te behalen KPI s (key performance indicators). Oxfam Fairtrade doet regelmatig een beroep op de expertise van externe HR-professionals voor benchmarking, administratieve ondersteuning en strategische begeleiding. Met deze externe steun sleutelt de Werkgroep Personeelsbeleid aan een uitgekiend loonbeleid en een performanter functieclassificatiesysteem. Met een nieuwe HR-manager willen we dit project in het komende boekjaar voortzetten en implementeren. Aantal medewerkers tijdens de periode 01/07/2009 t.e.m. 30/06/2010 Ingeschreven 01/07/09 t.e.m. 30/06/10 Ingeschreven 30/06/10 Mannen ingeschreven 30/06/10 Vrouwen ingeschreven 30/06/10 Aantal Aantal Aantal % Aantal % Voltijds Deeltijds Totaal Totaal VTE 61,88 56,08 39, ,4 29 Bij Oxfam Fairtrade werken er heel wat meer mannen (71%) dan vrouwen (29%). Dit komt doordat de logistieke afdeling in Destelbergen bijna uitsluitend uit mannen bestaat. Bij de overige diensten is de verhouding man-vrouw zo goed als gelijk. In absolute aantallen werken er evenveel mannen als vrouwen deeltijds. Dit betekent dat bij de vrouwen 40% voor een deeltijdse baan kiest. Bij de mannen is dat maar 15%. en (brug)gepensioneerden. Loopbaanonderbrekers werden meegeteld als voltijdse werknemers als zij voltijds presteerden vóór deze onderbreking. Al onze werknemers hebben een bediendestatuut. In vergelijking met het vorige boekjaar is het aantal ingeschreven werknemers met 0,72 VTE gedaald (van 56,8 op 30/06/2009 naar 56,08 naar 30/06/2010). Het aantal mannen steeg van 38,4 naar 39,68 VTE terwijl het aantal vrouwen daalde van 18,4 naar 16,4 VTE. Instroom en uitstroom tijdens de periode 1/07/2009 tot en met 30/06/2010 In dienst tijdens de periode 1/07/2009 tot en met 30/06/2010 Nieuw ingeschreven 01/07/09 t.e.m. 30/06/2010 Waarvan contract onbepaalde duur Waarvan contract bepaalde duur Aantal Aantal % Aantal % Voltijds Deeltijds Totaal Totaal VTE 7,7 5,2 67 2,5 33 De nieuw ingeschreven werknemers versterkten de volgende afdelingen: Algemene diensten: Secretariaat: 1 Grafische dienst: 1 Procurement: 1 Logistics: Magazijn: 4 (waarvan 1 jobstudent) Sales en marketing: 2 (waarvan 1 jobstudent) Foto: Yel In het personeelsbestand werden de volgende categorieën niet meegeteld: interims, bestuurders, werkende vennoten 36 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 37

20 Uit dienst tijdens de periode 1/07/2009 tot en met 30/06/2010 Uitgeschreven 01/07/09 t.e.m. 30/06/10 Waarvan contract onbepaalde duur Waarvan contract bepaalde duur Ziekteverzuim Aantal dagen ziekte Aantal werknemers % geen <5 dagen Personeelsorganogram 30 JUNI 2010 Aantal Aantal % Aantal % 5-10 dagen Voltijds dagen 8 12 Deeltijds >15 dagen Totaal Totaal VTE 10,18 7, ,5 25 De uitgeschreven werknemers verlieten de volgende afdelingen: Algemene diensten: Secretariaat: 1 Procurement: 1 Quality & Projects: 1 Logistics: Magazijn: 5 (waarvan 2 jobstudenten) Distributie: 2 Sales en marketing: 2 Totaal In de periode van 1 juli 2009 tot en met 30 juni 2010 namen 53 van de 67 ingeschreven werknemers ziektedagen op. Dit levert een ziekteverzuim op van 6%, wat hoger is dan het Belgisch gemiddelde en het KMO-gemiddelde. Dit is een stuk hoger dan vorig boekjaar, omdat enkele van onze medewerkers langdurig ziek waren. Benchmarks: KMO-gemiddelde ziekteverzuim 2009 = 4,03% KMO-gemiddelde ziekteverzuim 2008 = 4,5% Belgisch gemiddelde ziekteverzuim 2009 = 4,28% Belgisch gemiddelde ziekteverzuim 2008 = 5,19% Oxfam Fairtrade Gedelegeerd bestuurder Algemene Diensten (OWW/OFT) Oxfam Wereldwinkels De instroom- en uitstroomaantallen omvatten zowel contracten van onbepaalde duur, contracten van bepaalde duur, loopbaanonderbrekers als jobstudenten onder OFT-contract (geen interims). Bovendien veranderden een aantal medewerkers van functie en kregen daardoor een nieuw contract. Ook zij werden meegerekend in de instroom- en uitstroomcijfers. Leeftijdscategorieën Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen Totaal Aantal % Aantal % Aantal > Totaal De meerderheid van de medewerkers van Oxfam Fairtrade behoort tot de jongere leeftijdscategorieën: 70% van de vrouwen en 60% van de mannen is jonger dan 45 jaar. 10% van het totale aantal werknemers is ouder dan 56 jaar. Arbeidsongevallen In de periode 01/07/09 30/06/10 was er één arbeidsongeval. Dit is een daling ten opzichte van het boekjaar daarvoor, dat weliswaar over anderhalf jaar liep: toen waren er vier arbeidsongevallen. Opleidingen Onze managers plannen met elke werknemer een jaarlijks functioneringsgesprek om na te gaan of de werknemer zijn doelstellingen behaalde en of er nood is aan een opleiding om bijkomende competenties te verwerven. Oxfam Fairtrade maakt een onderscheid tussen externe en interne opleidingen. Met externe opleidingen bedoelen we trainingen die door een externe instantie georganiseerd worden. Dit kunnen algemene cursussen zijn (bijvoorbeeld talen en informatica) maar ook gespecialiseerde cursussen (HR voor HR-medewerkers, een wijncursus of een opleiding koffieproeven voor productspecialisten, ). Het totale aantal externe opleidingsuren voor het afgelopen boekjaar schatten we op 840 uren of 12,5 per werknemer (niet alle opleidingen werden in kaart gebracht). Verder organiseert Oxfam Fairtrade ook interne opleidingen (op de werkvloer). Zo is er een introductiedag voor elke nieuwe werknemer en organiseren we infomomenten tijdens de lunchpauze voor alle medewerkers. Tijdens deze infomomenten, die ongeveer maandelijks plaatsvinden en gemiddeld een uur duren, krijgen medewerkers inzicht in de projecten van hun collega s en ontmoeten ze Zuiderse partners die op bezoek zijn. Een laatste vorm van opleidingen zijn de coachingtrajecten die managers voor hun medewerkers uittekenen en opleidingen on-the-job door de teamverantwoordelijken. Loonspanning Bij Oxfam Fairtrade is de loonspanning eerder klein. De minst verdienende medewerker ontvangt een bruto maandsalaris van 01868,27, de meest verdienende werknemer ontvangt een bruto maandsalaris van 03951,70. Dat levert een loonspanning op van 2,1. Dit is nog iets lager dan vorig boekjaar, toen de minst verdienende medewerker een bruto maandsalaris van 01800,02 ontving en de loonspanning 2,2 bedroeg. * De uitzonderlijke verlenging met zes maanden van het boekjaar 01/01/ /06/2009 dat aan dit boekjaar voorafging, maakt een exacte vergelijking met dit boekjaar moeilijk. Sales & marketing 1 sales & marketing manager / lid directiecomité Sales 1 teamverantwoordelijke 5 medewerkers Klantendienst 1 teamverantwoordelijke 3 medewerkers Marketing 3 medewerkers Product development 1 medewerker Procurement & logistics 1 manager procurement & logistics / lid directiecomité Procurement: Sourcing 1 teamverantwoordelijke 5 medewerkers Supply Chain 1 teamverantwoordelijke 2 medewerkers Logistics 1 teamverantwoordelijke 1 hoofdmagazijnier 5 administratieve medewerkers 9 magazijniers 7 chauffeurs Quality 1 teamverantwoordelijke 2 medewerkers Financiële dienst 1 teamverantwoordelijke OFT 1 teamverantwoordelijke OWW 3 boekhouders Personeelsbeleid 1 medewerker Informatica & Algemeen secretariaat 1 stafmedewerker 1 medewerker informatica 3 medewerkers secretariaat 1 schoonmaakster Grafische dienst 1 stafmedewerker 2 medewerkers 38 Jaarverslag Oxfam Fairtrade Jaarverslag Oxfam Fairtrade 39