Meerjarenprogramma

Transcriptie

1 Meerjarenprogramma

2 14 februari 2014 Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz Postbus LB UTRECHT T M secretariaat@kwaliteitsontwikkelingggz.nl

3 1 Inleiding 03 2 Achtergronden netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz Gezamenlijke toekomstvisie Startdocument Kwaliteitsontwikkeling via zorgstandaarden en -programmering 08 3 Doel & resultaten meerjarenprogramma Missie en doelstellingen Doelgroepen Resultaten Reikwijdte en grenzen 15 INHOUDSOPGAVE 4 Structuur & inhoud meerjarenprogramma Uitgangspunten Programmalijnen Beoordelingscriteria Patiëntenparticipatie Samenwerkingsrelaties 24 5 Organisatie & werkwijze Organisatie Werkwijze 29 6 Voortgang & evaluatie Voortgangsbewaking projecten Voortgangsrapportage meerjarenprogramma Tussentijdse en eindevaluatie 34 7 Budget & meerjarenbegroting Budget Indicatieve meerjarenbegroting 35 Bijlagen 1 Samenstelling bestuur en bureau 36 2 Samenstelling Agendaraad en Implementatieraad 37 3 Omschrijving kwaliteitsstandaarden 39 4 Format projectidee & projectvoorstel 40 5 Lijst van afkortingen 45 Meerjarenprogramma 1

4 2 Meerjarenprogramma

5 Sinds 2008 hebben de beleidsontwikkelingen in de GGz elkaar in een snel tempo opgevolgd. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan de overheveling van de curatieve ggz naar de Zorgverzekeringswet (Zvw) en de introductie van de Diagnose Behandel Combinatie (DBC). Medio 2010 maakte de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) nieuwe plannen voor de GGz bekend. De groei van deze sector moest fors beperkt worden en in totaal was er een bezuiniging van 600 miljoen euro voorzien. Onderdeel van deze maatregelen was de invoering van een eigen bijdrage in de GGz. Ook de voorgenomen prestatiebekostiging, waarvan velen een voorstander waren, dreigde niet doorgevoerd te worden. Een en ander leidde bij veldpartijen tot veel onrust en groot verzet. 1. INLEIDING Na een veelheid aan acties besloot de minister met de belangrijkste partijen in de sector om de tafel te gaan om te komen tot een gezamenlijke, inhoudelijke agenda die ervoor zou moeten zorgen dat de GGz in de toekomst kwalitatief hoogwaardig én betaalbaar zou blijven. Dit overleg resulteerde in de zomer van 2012 in het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGz. Hierin werden verregaande afspraken gemaakt om als sector gezamenlijk verantwoordelijkheid te dragen voor een aanbod van kwalitatief goede en doelmatige geestelijke gezondheidszorg tegen aanvaardbare kosten. Met de afsluiting van dit akkoord werden eenzijdige ingrepen door de overheid voorkomen en zou via een inhoudelijke agenda een beheerste kostenontwikkeling van de GGz gerealiseerd kunnen worden. Om de afspraken uit het Bestuurlijk Akkoord in het hele GGz-veld door te kunnen voeren, zou ook de planmatige, continue verbetering en innovatie van de beroepsuitoefening van professionals een impuls moeten krijgen. Daarbij moesten patiënten in de gelegenheid worden gebracht om op een gelijkwaardige basis samen met de behandelaar beslissingen te nemen. Omdat de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP) al enige tijd overleg voerden over hun gezamenlijke ambitie één organisatie op te richten om de kwaliteit van de beroepsuitoefening van professionals in de GGz te stimuleren, brachten deze organisaties dit initiatief tijdens de besprekingen over het Bestuurlijk Akkoord in. In het Bestuurlijk Akkoord werd afgesproken dat de NVvP, het NIP en het Landelijk Platform GGz (LPGGz) gezamenlijk en in afstemming met onder andere GGz Nederland, Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en andere relevante stakeholders (NVVP, LVE, NVP, Meer GGz, NHG, V&VN, InEen) een ambitieus kwaliteitsprogramma zouden opstellen voor de ontwikkeling van behandelrichtlijnen en bijbehorende instrumenten, zoals zorgpaden, zorgstandaarden, ROMvragenlijsten en kwaliteitsindicatoren. NVvP, NIP en LPGGz besloten daartoe een nieuwe stichting in het leven te roepen en stelden medio 2013 in goed overleg met direct betrokkenen een startdocument op. De voorlopige Meerjarenprogramma 3

6 4INLEIDING naam van de stichting was Landelijk Samenwerkingsverband Kwaliteitsstandaarden GGz (LSKS). Inmiddels is deze stichting ook daadwerkelijk opgericht en op 9 oktober j.l. officieel van start gegaan. Het samenwerkingsverband heeft als definitieve naam gekregen: Kwaliteitsontwikkeling GGz, netwerk voor goede zorg. Voortbouwend op het startdocument heeft het bestuur van het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz in haar eerste, constituerende vergadering besloten voor de periode 2014 t/m 2017 een meerjarenprogramma op te stellen. Dit meerjarenprogramma ligt thans voor. Het beschrijft op hoofdlijnen de ambities, voorgenomen activiteiten en werkwijze van het netwerk voor de komende vier jaar. Voor de uitvoering van het meerjarenprogramma is een jaarlijks budget van drie miljoen euro beschikbaar. 1) Het meerjarenprogramma biedt enerzijds een inhoudelijk beleidskader; gaat het netwerk de juiste dingen doen? Anderzijds biedt het programma een inhoudelijk en procedureel toetsingskader; gaat het netwerk de voorgenomen activiteiten ook op de juiste wijze uitvoeren? Met het inhoudelijk beleidskader hoopt het netwerk direct bij te dragen aan de doelstellingen van het Bestuurlijk Akkoord GGz. Het toetsingskader stelt het netwerk in de gelegenheid om de te financieren plannen en projecten ook kwalitatief te beoordelen en efficiënt uit (te laten) voeren. In het meerjarenprogramma wordt daarnaast dieper ingegaan op de organisatorische vormgeving van het netwerk en op de voortgangsbewaking en evaluatie. Aan het programma is tenslotte een indicatieve meerjarenbegroting toegevoegd. Leeswijzer In dit meerjarenprogramma wordt na deze inleiding achtereenvolgens ingegaan op enkele achtergronden en de context van het netwerk ( 2). Hierna worden de doelstellingen en de beoogde resultaten ( 3), alsmede op de structuur en inhoud van het programma ( 4) behandeld. Vervolgens wordt ingegaan op de organisatie en werkwijze van het netwerk ( 5). Het plan is tenslotte voorzien van een paragraaf inzake voortgang en evaluatie ( 6) en een paragraaf over het beschikbare budget (inclusief een indicatieve meerjarenbegroting ( 7). In de bijlagen is vooral praktische informatie opgenomen, waaronder een format voor in te dienen projectvoorstellen. 1) Deze middelen, in totaal 15 miljoen euro, zijn vrijgemaakt uit de groeiruimte. Meerjarenprogramma

7 Dit hoofdstuk plaatst het meerjarenprogramma van het netwerk in een context. In de volgende paragrafen wordt de gezamenlijke toekomstvisie uit het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGz besproken, wordt nader ingegaan op het startdocument dat ten behoeve van het netwerk is opgesteld en wordt een kader gegeven waarbinnen de komende jaren de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden door het netwerk zal plaatsvinden. 2.1 Gezamenlijke toekomstvisie De geestelijke gezondheidszorg (GGz) 2) levert in Nederland een onmisbare bijdrage aan een gezonde, veerkrachtige en veilige samenleving. Het is belangrijk dat er een goed, stevig en gevarieerd zorgaanbod van de GGz bestaat om mensen met psychische aandoeningen (en klachten) te herkennen, diagnosticeren, behandelen en/of stabiliseren. In de kern betekent dit dat de zorg die nodig is, op de juiste plek, door de juiste persoon, doelmatig en in goede samenhang moet worden verleend. Uitgangspunt daarbij is dat de zorg rond de patiënt 3) wordt georganiseerd, en niet de patiënt rond de zorg. Integrale herstelbenadering De GGz is een sector 4) gericht op het herstel of stabiliseren van mensen met psychische aandoeningen, waarbij zorg wordt geboden waar dat noodzakelijk is, maar niet meer dan nodig is. Dit betekent goede samenhangende zorg waarin mensen met een psychische aandoening of klacht door de huisartsenzorg, de bedrijfsartsenzorg, de generalistische basis- GGz, gespecialiseerde GGz (en topzorg) snel en effectief worden behandeld. Uitgangspunt is passende zorg. Dit betekent dat zorgaanbieders in de GGz continu passende en doelmatige zorg bieden, continu weer de vraag stellen wat de persoon nodig heeft, niet alleen op het moment dat de zorgvraag zich voor het eerst voordoet. Patiënten, hun familie en het netwerk rondom de patiënt spelen daarin een belangrijke rol. Waar mogelijk wordt (verergering van) ziekte voorkomen. Daarom is preventie in de gehele GGz in termen van vroegtijdig potentiële problemen herkennen of hernieuwde problemen herkennen essentieel. Dit betekent ook dat zelfmanagement en het herstelvermogen van de patiënt zelf fors gestimuleerd moeten worden. De herstelbenadering, rehabilitatie/re-integratie en nazorg maken ook onderdeel uit van de zorg. In de hele GGz geldt de noodzaak van een goede relatie, samenwerking, zorgcoördinatie en afstemming met de somatiek en professionals buiten het zorgdomein ten behoeve van 2. ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz 2) De geestelijke gezondheidszorg omvat de psychische, psychiatrische en verslavingszorg. 3) Daar waar de patiënt wordt genoemd, gaat het tevens altijd over de betrokkenheid van de familie en het netwerk rondom de patiënt. 4) De curatieve GGz is sinds 2008 onderdeel van de Zorgverzekeringswet (Zvw). De Zvw verzekert de extramurale geneeskundige GGz en het eerste jaar intramurale geneeskundige GGz. De AWBZ richt zich op de niet-geneeskundige GGz en intramurale geneeskundige GGz na het eerste jaar. Voor de openbare GGz en de maatschappelijke ondersteuning en de toeleiding van patiënten naar werk zijn gemeenten verantwoordelijk (Wmo, Wwb, e.a.). Ten slotte is er de forensische zorg voor patiënten met een strafrechtelijke veroordeling, waar sinds enkele jaren de minister van Veiligheid en Justitie de verantwoordelijkheid voor draagt. Meerjarenprogramma 5

8 6ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz een integrale herstelbenadering en zo snel mogelijk terugleiding naar de arbeidsmarkt en deelname aan de samenleving. E-mental health, ICT-ondersteuning en domotica kunnen daarbij ondersteunend zijn en leveren winst in termen van arbeidsproductiviteit en gebruiksvriendelijkheid voor de patiënt. Vanzelfsprekend is dat alle zorg veilig naar de professionele standaard wordt uitgevoerd. Het is ook nodig dat de patiënt duidelijk en transparant wordt geïnformeerd en betrokken, zodat hij of zij voldoende keuzevrijheid heeft. Hierbij is het goed om te vermelden dat zorg en ondersteuning vanuit verschillende wetten wordt of zal worden gefinancierd (Zvw, Awbz, Wmo, etc.). Naast zorgverzekeraars zullen ook gemeenten in toenemende mate bij de zorg voor en het herstel van mensen met een psychische aandoening betrokken zijn. Zo zal vanaf 2015 de Wmo aanzienlijk uitgebreid worden. Gemeenten worden vanaf dat moment verantwoordelijk voor een integraal ondersteuningsbeleid van kwetsbare burgers. Gemeenten dienen verbindingen te leggen met welzijn, wonen, schuldhulpverlening, jeugdzorg, (speciaal) onderwijs en het lokale werkgelegenheidsbeleid. In dit verband kan ook de in voorbereiding zijnde Participatiewet genoemd worden. Deze wet zal één regeling gaan bieden voor mensen met een arbeidshandicap zonder werk, die onder de verantwoordelijkheid van gemeenten vallen. In het wetsvoorstel worden de huidige Wet werk en bijstand (WWB), de Wet sociale werkvoorziening (WSW) en een deel van de Wajong samengevoegd. De Participatiewet wordt zowel een uitkeringswet als een wet die mensen moet helpen toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. Huisartsenzorg De huisartsenzorg kenmerkt zich door een sterke poort waarin patiënten met psychische problematiek adequaat worden herkend, behandeld of waar nodig verwezen naar de generalistische basis-ggz of de gespecialiseerde GGz. De huisarts wordt ondersteund door een team dat kan bestaan uit onder andere de praktijkondersteuner van de huisarts voor GGz (POH-GGz), de sociaal-psychiatrisch verpleegkundige (SPV) of een andere hulpverlener, zoals bijvoorbeeld een algemeen maatschappelijk werker (AMW). Daarnaast kan de ondersteuning uit consultatieve dienstverlening door onder andere de psychiater, psychotherapeut, kaderhuisarts GGz, klinisch psycholoog of gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog) bestaan. Binnen het kader van deze ondersteuning, die altijd in samenhang met de huisartsenzorg (in de huisartsenpraktijk) wordt gegeven, past ook de inzet van e-health toepassingen, programma s gericht op versterking van eigen regie, zelfmanagement en ondersteuning van de informele zorg. De functie ondersteuning is gericht op het ondersteunen van huisartsen bij het fungeren als poortwachter, om patiënten op adequate wijze te herkennen, begeleiden bij psychische klachten dan wel optimaal door te verwijzen naar de generalistische basis GGz of de gespecialiseerde GGz. De ondersteuning speelt (in overleg met huisarts, professionals in generalistische basis-ggz of de gespecialiseerde GGz) een belangrijke rol bij de begeleiding van de stabiele chronische patiënt met psychische problematiek in de wijk. Generalistische basis-ggz De generalistische basis-ggz is alleen via de huisarts of andere hulpverlener (jeugdarts, Meerjarenprogramma

9 bedrijfsarts, etc.) toegankelijk 5) en er wordt alleen een behandeling gestart als er sprake is van een DSM geclassificeerde stoornis. In de generalistische basis GGZ worden in principe mensen met lichte tot matige problematiek behandeld. De problematiek is echter vaak complexer dan degene die voorheen in de eerstelijnspsychologische zorg werd behandeld. Ook kan het gaan om ernstige patiënten met een stabiele problematiek die geen gespecialiseerde behandeling, maar wel een langdurige monitoring behoeven. De generalistische basis-ggz is tevens verantwoordelijk voor goede nazorg, ondersteuning en terugvalpreventie bij mensen die reeds behandeld zijn voor een psychische aandoening. Door het ontwikkelen en versterken van de generalistische basis-ggz kan een aanzienlijk deel (minimaal 20%) van de patiënten die nu in de tweedelijn wordt geholpen naar de generalistische basis-ggz verschuiven. Dat kan voor de patiënten beter zijn en zal in het algemeen ook doeltreffender en goedkoper zijn. Met deze ontwikkeling wordt het mogelijk gemaakt dat de gespecialiseerde GGz zich meer kan richten op patiënten met ernstige psychische problemen. Gespecialiseerde GGz De gespecialiseerde GGz 6) kenmerkt zich door een hoge mate van complexiteit van behandeling waarbij een zwaar beroep op specialistische kennis nodig is. Behandeling wordt gegeven aan een doelgroep maakt dat waarbij de gespecialiseerde kwaliteit GGz van zich leven meer kan (ernstig) richten op onder patiënten druk met kan ernstige staan. psychische problemen. Er is sprake van een DSM geclassificeerde stoornis. De gespecialiseerde GGz kent een sterke diagnostische functie onder Gespecialiseerde verantwoordelijkheid GGz van een klinisch psycholoog, psychotherapeut of psychiater. De gespecialiseerde GGz De behandeling in de gespecialiseerde 6 kenmerkt zich door een hoge mate van complexiteit van behandeling waarbij een zwaar beroep op specialistische GGz is kennis gericht nodig op is. herstel Behandeling of op wordt rehabilitatie gegeven aan een preventie doelgroep waarbij (bijvoorbeeld de kwaliteit van het leven voorkomen (ernstig) onder van druk crisissituaties kan staan. Er bij ernstige van de patiënt. (Terugval) sprake van een DSM geclassificeerde stoornis. De gespecialiseerde GGz kent een sterke psychiatrische diagnostische aandoeningen), functie onder verantwoordelijkheid zelfmanagement van en een e-health klinisch psycholoog, worden psychotherapeut van of de psychiater. behandeling. De behandeling Tijdens in gespecialiseerde behandeling GGz van is gericht de complexe op herstel of op zorgvraag van de een steeds belangrijker onderdeel rehabilitatie van de patiënt. (Terugval) preventie (bijvoorbeeld het voorkomen van crisissituaties bij zoveel ernstige psychiatrische mogelijk gestreefd aandoeningen), naar zelfmanagement een aanpak en e-health waarbij worden ambulante een behandeling patiënt wordt uitgangspunt steeds is. belangrijker Daardoor onderdeel kan het van de aantal behandeling. bedden Tijdens worden behandeling afgebouwd van de complexe en de zorg worden zorgvraag van de patiënt wordt zoveel mogelijk gestreefd naar een aanpak waarbij ambulante behandeling ambulante uitgangspunt hulp. Als is. Daardoor het onontkoombaar kan het aantal bedden is wordt worden een afgebouwd patiënt en klinisch de behandeld. omgezet naar zorg worden omgezet naar ambulante hulp. Als het onontkoombaar is wordt een patiënt Als ultimum remedium wordt iemand onvrijwillig behandeld. Indien blijkt dat de patiënt in een klinisch behandeld. Als ultimum remedium wordt iemand onvrijwillig behandeld. Indien blijkt stabiele situatie dat de patiënt verkeert, in een en stabiele dat situatie behandeling verkeert, en in dat de behandeling gespecialiseerde in gespecialiseerde GGz niet (meer) nodig is, GGz niet (meer) nodig is, wordt de patiënt, afhankelijk van zijn situatie en zorgbehoefte, wordt de patiënt, afhankelijk van zijn situatie en zorgbehoefte, overgedragen aan de huisarts, overgedragen aan de huisarts, of de generalistische basis-ggz. of de generalistische basis-ggz. ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz 5) Verzekeraars nemen dit in hun polissen op. 6) Hieronder valt 2.2 ook de Startdocument topklinische topreferente GGz die bestemd is voor patiënten die vanwege de ernst, complexiteit en/ of zeldzaamheid van hun klachten onvoldoende resultaat hadden of naar verwacht zullen hebben van reguliere gespecialiseerde GGz. Het Om betreft de zorg zeer adequaat gespecialiseerde rondom de patiëntenzorg te organiseren, gericht op een doelmatig specifieke en doelgroep in goede samenhang in combinatie met patiëntgebonden wetenschappelijk geleverd door onderzoek, juiste innovatie behandelaar, van zorg is multidisciplinaire en kennisverspreiding. samenwerking tussen professionals 6 Hieronder valt ook de topklinische en topreferente GGz die bestemd is voor patiënten die vanwege de ernst, complexiteit en/ of zeldzaamheid van hun klachten onvoldoende resultaat hadden of naar verwacht zullen hebben van reguliere gespecialiseerde GGz. Het betreft zeer gespecialiseerde patiëntenzorg gericht op een specifieke doelgroep in combinatie met patiëntgebon- Meerjarenprogramma 7 den wetenschappelijk onderzoek, innovatie van zorg en kennisverspreiding.

10 8ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz 2.2 Startdocument Om de zorg adequaat rondom de patiënt te organiseren, doelmatig en in goede samenhang geleverd door de juiste behandelaar, is multidisciplinaire samenwerking tussen professionals nodig. Daarom werd in het Bestuurlijk Akkoord afgesproken dat de beroepsorganisaties van professionals en patiëntenorganisaties in de GGz gezamenlijk en in afstemming met GGz Nederland en andere relevante stakeholders een ambitieus kwaliteitsprogramma op zouden zetten voor de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden (behandelrichtlijnen en bijbehorende instrumenten, zoals zorgpaden, zorgstandaarden, ROM-vragenlijsten en kwaliteitsindicatoren). Ter uitvoering van deze afspraak hebben de NVvP, het NIP en het LPGGz in goed overleg met andere betrokken partijen een startdocument opgesteld. In dit startdocument werden de uitgangspunten voor de opzet van dit programma en de oprichting van daarvoor noodzakelijk stichting (toen nog LSKS) geformuleerd. Op hoofdlijnen werden de doelstelling, werkwijze en de uitgangspunten voor ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden in de GGz beschreven. Samen met de begroting en de statuten van de stichting vormde het startdocument de basis voor de oprichting van het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz. In het startdocument werd aangegeven dat de nieuwe stichting zou voortbouwen op de resultaten van de Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGz en de Stuurgroep ROM ggz. Landelijke Stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGz De stuurgroep Multidisciplinaire Richtlijnontwikkeling in de GGz werd in 2009 opgeheven, na ruim tien jaar sturing te hebben gegeven aan de ontwikkeling van multidisciplinaire richtlijnen in de GGz. Tussen 1999 en 2009 werden twaalf multidisciplinaire richtlijnen en vele andere producten opgeleverd. De stuurgroep heeft als evaluatie van haar werkzaamheden een testament achtergelaten. Deze evaluatie ondersteunt de behoefte aan een formele, planmatige aanpak van richtlijnontwikkelingen. Stuurgroep ROM ggz De stuurgroep ROM ggz beëindigde eind 2011 haar taak met de oplevering van de branchebrede standaard ROM ggz. In de periode brachten zes expertgroepen en drie specialismegroepen adviezen uit over het gebruik van ROM instrumenten per zorgdomein of type stoornis. De ontwikkeling van ROM in de ggz staat nog aan het begin. De verschillende expertgroepen hebben in hun adviezen aanbevelingen voor vervolgactiviteiten beschreven. 2.3 Kwaliteitsontwikkeling via zorgstandaarden en -programmering Volgens het startdocument vormt de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden de kern van het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz. Daarbij is het nadrukkelijk de bedoeling dat de kwaliteitsstandaarden worden opgenomen in het openbare Register van het Kwaliteitsinstituut dat ondergebracht is bij Zorginstituut Nederland (voorheen CVZ). Meerjarenprogramma

11 Toetsingskader Kwaliteitsstandaarden De officiële definitie van een kwaliteitsstandaard luidt: Een kwaliteitsstandaard is de verzamelnaam van richtlijnen, zorgmodules en zorgstandaarden, die betrekking hebben op het gehele zorgproces en die vastleggen wat goede zorg is. De inhoud van de term kwaliteitsstandaard volgt daarmee de definitie van de term professionele standaard zoals omschreven in de Zorgverzekeringswet. Om kwaliteitsstandaarden (richtlijnen, zorgmodules en zorgstandaarden) en (bijbehorende) meetinstrumenten (indicatoren en vragenlijsten) opgenomen te krijgen in het Register van Zorginstituut Nederland moeten zij voldoen aan het Toetsingskader kwaliteitsstandaarden en meetinstrumenten. Dit toetsingskader is voor het netwerk daarom van groot belang. Dit kader stelt de volgende criteria: Criteria voor kwaliteitsstandaarden 1 De relevante partijen zijn betrokken bij de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard of hebben er gemotiveerd van af gezien. 2 Alle betrokken partijen dragen de kwaliteitsstandaard gezamenlijk voor. 3 De kwaliteitsstandaard bevat een adequate beschrijving van de inhoud van de zorg en de organisatie van het zorgproces. 4 De kwaliteitsstandaard heeft een cliëntenversie, een samenvatting, een set met bijbehorende meetinstrumenten en een onderhoudsplan. Wanneer de kwaliteitsstandaard niet alle genoemde onderdelen heeft, dan hebben partijen een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de kwaliteitsstandaard wel volledig aan dit criterium zal voldoen. Toekomstig criterium Op termijn zal het Toetsingskader worden uitgebreid met een vijfde criterium voor kwaliteitsstandaarden. De kwaliteitsstandaard dient dan ook een informatiestandaard te bevatten. De informatiestandaard beschrijft welke informatie in het primaire proces wordt geregistreerd, met welke geaccepteerde codestelsels (eenheid van taal) de registratie wordt gedaan en met welke zorgverleners welke informatie wordt uitgewisseld. Dit criterium wordt nader ontwikkeld. Criteria voor meetinstrumenten 1 De relevante partijen zijn betrokken bij de ontwikkeling van het meetinstrument of hebben er gemotiveerd van afgezien. 2 Alle betrokken partijen dragen het meetinstrument gezamenlijk voor. 3 Er is een werkinstructie die aangeeft hoe het meetinstrument gebruikt moet worden. 4 A. Wanneer het meetinstrument een vragenlijst is, met als doel het leveren van keuzeinformatie en/of zorginkoop met financiële consequenties, dan is deze betrouwbaar, valide en discriminerend. B. Wanneer het meetinstrument een indicator is, met als doel het leveren van keuzeinformatie en/of zorginkoop met financiële consequenties, dan voldoet deze aan voorwaarden wat betreft inhoudsvaliditeit, vergelijkbaarheid en statistische betrouwbaarheid. Wanneer de indicator niet voldoet aan de voorwaarden wat betreft vergelijkbaarheid en/of statistische betrouwbaarheid, publiceren partijen informatie over de interpretatie en ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz Meerjarenprogramma 9

12 ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz toepasbaarheid van de indicator. Ook hebben zij dan een tijdspad geformuleerd waaruit blijkt wanneer de indicator wel volledig aan dit criterium zal voldoen. Samengevat beschrijven kwaliteitsstandaarden dus wat goede zorg is vanuit het perspectief van de cliënt. Vanuit een zorgvraag worden in de kwaliteitsstandaard alle elementen van het zorgproces omschreven, zoals de indicatiestelling, de inhoud en organisatie van de zorg en de gevolgen van de behandeling in het dagelijks leven van de patiënt. Tevens wordt een voorkeursoptie opgenomen voor de meest doelmatige zorg bij een bepaalde indicatie. Op deze wijze wordt gepast gebruik binnen de zorg bevorderd. Aan elke kwaliteitsstandaard worden bijpassende meetinstrumenten toegevoegd. Vormgeving kwaliteitsstandaarden Kwaliteit van zorg is iets waar patiënten, zorgprofessionals, zorgaanbieders en verzekeraars zich al lang voor inspannen. Dat heeft de afgelopen jaren ook in de GGz geresulteerd in vele richtlijnen, zorgstandaarden, -programma s en meetinstrumenten, die weliswaar een goede basis zijn voor kwaliteitsstandaarden, maar vaak nog niet aan alle eisen voldoen die voor een kwaliteitsstandaard gelden. Soms ontbreekt een patiëntenversie of zijn niet alle relevante partijen bij de ontwikkeling betrokken geweest. Vaker is nog onvoldoende beschreven hoe de inhoud en de organisatie van de zorg wordt vormgegeven op een dusdanige wijze dat dit aansluit bij de zorgvraag van een patiënt of bij een fase in zijn ziekteproces. Dit gebrek aan transparantie beperkt niet alleen patiënten in hun mogelijkheden voor bepaalde vormen van zorg te kiezen, maar stelt bijvoorbeeld ook zorgverzekeraars onvoldoende in staat om op een transparante wijze goede en doelmatige zorg in te kopen. Sinds de ondertekening van het Bestuurlijk Akkoord is dit echter meer dan gemiddeld relevant. De GGz zal de komende jaren immers ingrijpend veranderen en voor veel partijen is het wenselijk om in het kader van transparantie duidelijk te beschrijven waarvoor de patiënt zelf verantwoordelijk voor is en welke zorg hij of zij mag verwachten van de huisartsenzorg (incl. ondersteunende zorg), de generalistische basis-ggz en in de gespecialiseerde GGz. Op dit moment ontbreekt het nog vaak aan het inzicht in de relatie tussen de zorgvraag van de patiënt en de benodigde (passende) behandelinzet (herkenbare zorgproducten). Met de introductie van ROM zijn weliswaar de eerste stappen gezet om de uitkomsten van zorg inzichtelijk te maken, maar er moet in relatief korte tijd nog veel gebeuren om de ambities uit het Bestuurlijk Akkoord te realiseren. Kwaliteitscyclus Om niet alleen de ambities uit het Bestuurlijk akkoord te kunnen waarmaken, maar ook zelf een adequaat kwaliteitsbeleid te kunnen voeren, is het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz van plan de volgende kwaliteitscyclus te hanteren: De indicatiestelling, de inhoud en de organisatie van de zorg worden vastgelegd in mdulair opgebouwde zorgstandaarden en zorgpaden (inclusief de specificatie van het hoofdbehandelaarschap). De zorgstandaarden en de hieruit voortvloeiende zorgpaden zijn gebaseerd op multidisciplinaire richtlijnen die voor zover als mogelijk evidence-based zijn opgesteld aangevuld met practise-based informatie. 10 Meerjarenprogramma

13 De zorgstandaarden zijn voorzien van bijpassend meetinstrumenten (set kwaliteitsindicatoren en gevalideerde vragenlijsten). 7) Op basis van het gebruik van deze meetinstrumenten komt transparante informatie over de kwaliteit en effectiviteit van de zorg beschikbaar voor patiënten en professionals, met als belangrijkste uitkomstmaten: effectiviteit, patiëntwaardering, kwaliteit van leven en kosten. Het inzicht in deze uitkomsten draagt vervolgens bij aan een verbeterde kwaliteit en efficiëntie van de zorg en de uitkomsten van metingen worden op een continue wijze teruggekoppeld aan patiënten, professionals (incl. de hoofdbehandelaar), zorgaanbieders en zorgverzekeraars. De uitkomsten worden geaggregeerd op het niveau van aard van de klachten en aandoeningen en deze gegevens worden beschikbaar gesteld aan patiënten en aan zorgverleners om hun eigen resultaten van de geleverde zorg te benchmarken. Zorgprofessionals en zorgaanbieders komen daarmee tot verbetering van de geleverde zorg en tot uitwisseling van kennis en methodieken. Een selectie van de benchmarkgegevens wordt verstrekt aan patiënten en stakeholders voor externe verantwoording, zoals inspectie, zorgverzekeraars. De benchmarkgegevens worden vervolgens geanalyseerd door topexperts (incl. vertegenwoordigers van patiënten) die op basis van deze bevindingen weer aanbevelingen doen voor aanpassing van zorgstandaarden en zorgpaden. ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz 7) Meetinstrumenten beschrijven hoe een indicatie wordt verkregen van de kwaliteit van de geleverde zorg. De term meetinstrument is de verzamelnaam voor kwaliteitsindicatoren en gevalideerde vragenlijsten. Meerjarenprogramma 11

14 ACHTERGRONDEN NETWERK KWALITEITSONTWIKKELING GGz Op deze manier ontstaat in de praktijk een verbinding tussen multidisciplinaire richtlijnen, zorgstandaarden en zorgpaden, ROM en kwaliteitsverbetering maar ook tussen patiënten, zorgprofessionals, management, wetenschap en stakeholders met als gezamenlijke missie: een continue verbetering van de zorg aan mensen met psychische klachten en aandoeningen. Om deze doelstelling mogelijk te maken dienen volgens het netwerk bestaande (en nieuwe) multidisciplinaire richtlijnen (evidence-based) vertaald te worden naar modulair opgebouwde zorgstandaarden (evidence-en practise-based) die op hun beurt de basis vormen voor zorgpaden en (regionale) zorgprogramma s. Om de toegevoegde waarde van zorgstandaarden (en zorgpaden) inzichtelijk te maken worden per zorgstandaard de relevante uitkomstmaten gedefinieerd. Hierbij zou een stageringsmodel de leidraad kunnen vormen. Voorbeeld van een mogelijke stagering in GGz prodomale fase (gaat vooraf aan het eigenlijke uitbreken van een ziekte, de diagnose is nog niet echt te stellen, maar de ziekte kondigt zich al wel aan via een aantal voortekenen); eerste episode; recidive; chronische fase. Per fase wordt in een zorgstandaard aangegeven wat de indicatiestelling is, wat de inhoud van de zorg is en hoe organisatie van de zorg wordt vormgegeven. Dit kan met behulp van modules voor verschillende doelgroepen. Voor depressie zijn dit bijvoorbeeld modules voor Probleemgerichte therapie (PST), Cognitieve gedragstherapie (CGT), Farmacotherapie en Electro Convulsie Therapie (ECT). Ook kunnen per fase de uitkomstmaten worden vastgesteld. Voor de eerste episode van veelvoorkomende ziektebeelden zijn de uitkomstmaten bijvoorbeeld gericht op symptoombestrijding. Bij recidive wordt het functioneren relevanter en in de chronische fase ligt het accent veel meer op kwaliteit van leven. Naast indicatoren vanuit een behandelingsinvalshoek is het belangrijk om ook indicatoren voor participatie vast te stellen (opleiding, baan, zinvolle dagbesteding, woning, etc.). Op basis van de modulaire opgebouwde zorgstandaarden kunnen (in zorgpaden en/of zorgprogramma s) herkenbare zorgproducten worden samengesteld die aansluiten op de zorgvraag van de patiënt en de fase van zijn of haar ziekteproces. 12 Meerjarenprogramma

15 In dit hoofdstuk wordt de kern van het meerjarenprogramma verder uiteengezet. Achtereenvolgens komen de missie, de doelstellingen, de doelgroepen en de boogde resultaten van het netwerk aan de orde. Hierna worden de reikwijdte en de grenzen van het programma besproken. 3.1 Missie en doelstellingen Het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz is een samenwerkingsverband opgericht door de beroepsverenigingen van de psychiaters (NVvP) en de psychologen (NIP) en het Landelijk Platform GGz (LPGGz). In het netwerk participeren daarnaast GGz Nederland (GGz NL), Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en een groot aantal andere, relevante beroepsorganisaties en stakeholders. Het netwerk heeft voor haar werkzaamheden de volgende missie geformuleerd: Het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz streeft naar de planmatige, continue verbetering en innovatie van de beroepsuitoefening van professionals in de geestelijke gezondheidszorg, opdat de door hen te leveren zorg op de juiste plek, door de juiste persoon, doelmatig, in goede samenhang en rondom de patiënt 8) wordt verleend. Gelet op haar missie heeft het netwerk de volgende doelstellingen geformuleerd: 1 Het initiëren, financieren en begeleiden van projecten die de ontwikkeling (en verbetering) van hoogwaardige, multidisciplinaire en goed implementeerbare kwaliteitsstandaarden tot doel hebben. De te ontwikkelen kwaliteitsstandaarden zijn gericht op het gehele zorgcontinuüm, zijn patiëntgericht en houden rekening met het feit dat de zorg tegen aanvaardbare kosten kan worden geleverd. 3. DOEL & RESULTATEN MEERJARENPROGRAMMA 2 Het bieden van transparantie voor patiënten, zorgverleners, zorginstellingen, verzekeraars en toezichthouders door het breed verspreiden en landelijk ontsluiten van de ontwikkelde kwaliteitsstandaarden. Daarbij is het uitgangspunt dat de beschikbare instrumenten ook worden opgenomen in het openbare Register van het Kwaliteitsinstituut dat is ondergebracht bij Zorginstituut Nederland. 3 Het creëren van randvoorwaarden en draagvlak bij betrokken veldpartijen en professionals binnen de GGz om de instemming met en de implementatie van de ontwikkelde kwaliteitsstandaarden te bevorderen. 8) Daar waar de patiënt wordt genoemd, gaat het tevens altijd over de betrokkenheid van de familie. Meerjarenprogramma 13

16 DOEL & RESULTATEN MEERJARENPROGRAMMA 3.2 Doelgroepen Het netwerk richt zich met haar activiteiten op de volgende doelgroepen: Primair professionals in de (brede) GGz (inclusief hun beroepsverenigingen); patiënten met psychische aandoeningen en hun naasten (inclusief hun organisaties). Secundair kennisinstituten; zorgaanbieders in de (brede) GGz (inclusief hun brancheorganisaties); zorgverzekeraars (inclusief hun brancheorganisatie); gemeenten (inclusief de VNG); onderwijsinstellingen (inclusief hun koepelorganisaties); etc. 3.3 Resultaten Om de doelstellingen van het netwerk nader te specificeren en evalueerbaar te maken zijn de volgende resultaten geformuleerd: Ad 1. Er is een model voor GGz-zorgstandaarden en de hieruit voortvloeiende zorgpaden opgesteld. Op basis van de dit model kan, uitgaande van de zorgvraag van de patiënt en de fase in zijn of haar ziekteproces, per aandoening of doelgroep goede en doelmatige zorg worden beschreven met de daarbij behorende uitkomstmaten. Mede op basis van een recent overzicht van bestaande en nog bruikbare kwaliteitsstandaarden, is er een prioriteringsoverzicht opgesteld op basis waarvan tot en met 2017 projecten gefinancierd zullen worden. Onderdeel van dit prioriteringsoverzicht is een analyse welke richtlijnen ontbreken of herzien moeten worden om op een verantwoorde wijze zorgstandaarden te ontwikkelen (zie ook paragraaf 4.1). Binnen een periode van 4 jaar zijn voor 80% van de meest voorkomende aandoeningen en stoornissen in de GGz (modulair opgebouwde) zorgstandaarden opgesteld waarin onder andere de indicatiestelling, de inhoud en de organisatie van de zorg (het zorgproduct) worden beschreven op een dusdanige wijze dat deze aansluit op de zorgvraag van de patiënt en de fase van zijn of haar ziekteproces. Naast deze (modulair opgebouwde) zorgstandaarden worden minimaal 15 generieke kwaliteitsstandaarden ontwikkeld die van toepassing zijn op de behandeling van en zorg voor grotere groepen patiënten ongeacht hun aandoening of stoornis. Voor die (onderdelen van) zorgstandaarden die een nadere onderbouwing via een richtlijn nodig hebben, blijkend uit de daarvoor opgestelde analyse, is een (modulair opgebouwde) multidisciplinaire richtlijn ontwikkeld of geprogrammeerd. 14 Meerjarenprogramma

17 Alle te ontwikkelen zorgstandaarden zijn voorzien van een samenvatting, een keuzehulp, een patiëntenversie en indicatoren, zoals bijvoorbeeld de effectiviteitsindicator gemeten met ROM. Bij elke zorgstandaard en multidisciplinaire richtlijn is kosteneffectiviteit als onderwerp meegenomen en zal er in een proefimplementatie/praktijktest worden voorzien. Ad 2. Van de door het netwerk ontwikkelde kwaliteitsstandaarden is minimaal 90% van de hiervoor in aanmerking komende instrumenten (richtlijnen, zorgmodules, zorgstandaarden, meetinstrumenten, etc.) opgenomen in het Register van het Kwaliteitsinstituut (onderdeel Zorginstituut Nederland). Voor professionals in de GGz is een modulair opgebouwde database Kwaliteitsontwikkeling GGz ontworpen waarin alle relevante kwaliteitsstandaarden zijn opgenomen (zie ook paragraaf 4.2.3). De database is toegankelijk gemaakt via de website of een vergelijkbare website. De genoemde website wordt omgebouwd, geactualiseerd en uitgebreid met informatie over andere kwaliteitsstandaarden. De database zal ook goed toegankelijk zijn op tablets en smartphones. Ad 3. Er is een procedure opgesteld die het consultatieproces en de instemmingsprocedure voor door het netwerk te ontwikkelen kwaliteitsstandaarden beschrijft. Deze procedure is door alle bij het netwerk betrokken beroepsverenigingen geaccordeerd. Bij 80% van de zorgprofessionals in de GGz is de kennis over het gebruik van kwaliteitsstandaarden in de GGz toegenomen. Deze kennis kan vergroot worden door bijen scholing via de geëigende kanalen, maar ook via de organisatie van een informatiebijeenkomst na afronding van elke kwaliteitsstandaard. DOEL & RESULTATEN MEERJARENPROGRAMMA Er is een zichtbare relatie ontwikkeld tussen het netwerk en relevante veldpartijen, zoals universiteiten, hoge scholen en aanbieders van postacademisch onderwijs, welke terug te zien is bijvoorbeeld door opname van ontwikkeling- en toepassing van kwaliteitsstandaarden in het curriculum. Vanaf 2015 is er jaarlijks een congres of symposium georganiseerd om de resultaten van het netwerk en de ontwikkelde kwaliteitsproducten te presenteren. 3.4 Reikwijdte en grenzen Domein Het domein van het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz is de geestelijke gezondheidszorg voor kinderen, volwassenen en ouderen, waaronder ook de verslavingszorg en de forensische geestelijke gezondheidszorg. Geestelijke gezondheidszorg vindt plaats in het continuüm van zelfmanagement, huisartsenzorg Meerjarenprogramma 15

18 DOEL & RESULTATEN MEERJARENPROGRAMMA (inclusief ondersteunende zorg), generalistische basis-ggz, gespecialiseerde GGZ, inclusief topzorg. Zorg in dit continuüm wordt bekostigd vanuit verschillende financiële stromen, waaronder de Zvw, de Wmo, de Awbz, Justitie en soms particuliere bekostiging. Focus Het netwerk legt in haar meerjarenprogramma de focus op het (door)ontwikkelen van multidisciplinaire, hoogwaardige en goed implementeerbare kwaliteitsstandaarden voor de brede ggz. Daarbij heeft het netwerk de ambitie om activiteiten te ondernemen en financiële middelen in te zetten op die terreinen waar de behoefte aan kwaliteitsstandaarden het grootst is en haar activiteiten het meeste effect sorteren. Met name de echelonnering van de GGz en de daarbij behorende transitiemomenten in het zorgcontinuüm van huisarts en praktijk-ondersteuner (POH) > generalistische basis GGz > specialistische GGz (inclusief topzorg) zullen de komende tijd veel aandacht vragen en vragen om heldere kwaliteitsstandaarden. Kwaliteitsregister Het netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz laat kwaliteitsstandaarden ontwikkelen die voldoen aan het toetsingskader kwaliteitsstandaarden van het Kwaliteitsinstituut (onderdeel Zorginstituut Nederland). Het netwerk onderhoudt regelmatig contact met het Kwaliteitsinstituut, waarbij eventuele lacunes in de kwaliteitscycli en kansen voor innovaties in de kwaliteitsstandaarden worden geagendeerd. Implementatie Om echte kwaliteitsverbeteringen te realiseren is het essentieel dat resultaten van dit meerjarenprogramma worden toegepast in de praktijk. Kwaliteit van zorg is en blijft echter in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van zorgprofessionals en zorgaanbieders. Ook zorgverzekeraars hebben hierbij een eigen verantwoordelijkheid. Hoewel het netwerk een taak heeft om het gebruik van (te ontwikkelen) kwaliteitsstandaarden te bevorderen, kan het netwerk geen verantwoordelijkheid dragen voor de daadwerkelijke implementatie van de ontwikkelde instrumenten. 16 Meerjarenprogramma

19 Dit hoofdstuk geeft een nadere beschrijving van de structuur en inhoud van het meerjarenprogramma. Na bespreking van enkele uitgangspunten, worden achtereenvolgens de drie verschillende programmalijnen van het meerjarenprogramma besproken en wordt ingegaan op een aantal inhoudelijke beoordelingscriteria. Hierna wordt een toelichting gegeven op de patiëntenparticipatie binnen het programma (en de projecten) en worden enkele samenwerkingsrelaties met andere veldpartijen besproken. 4.1 Uitgangspunten De financiering van te ontwikkelen kwaliteitsstandaarden zal plaatsvinden op basis van een prioriteringsoverzicht dat door de Agendaraad in samenspraak met de Implementatieraad op korte termijn zal worden opgesteld (zie ook paragraaf 3.4, Ad 1). Onderdeel van dit prioriteringsoverzicht is een analyse welke (delen van) richtlijnen ontbreken of herzien moeten worden om op een verantwoorde wijze zorgstandaarden en zorgpaden op te kunnen stellen. Na vaststelling van dit overzicht door het bestuur zal het gebruikt worden om aanvragen voor een financiele bijdrage te prioriteren. Bij het opstellen van dit prioriteringsoverzicht zullen de volgende uitgangspunten gehanteerd worden: Toekomstvisie GGz Alle door het netwerk te ontwikkelen kwaliteitsstandaarden dragen bij aan de gezamenlijke toekomstvisie zoals beschreven in het Bestuurlijk Akkoord (zie ook paragraaf 2.1). Echelons Door het netwerk worden kwaliteitsstandaarden ontwikkeld voor het gehele zorgcontinuüm van de GGz dus van zelfmanagement, huisartsenzorg (inclusief ondersteunende zorg), generalistische basis-ggz tot de gespecialiseerde GGz (inclusief topggz). 4. STRUCTUUR & INHOUD MEERJARENPROGRAMMA Type kwaliteitsstandaarden In de programmering van het netwerk zal aandacht zijn voor alle type kwaliteitsstandaarden; zoals richtlijnen, zorgstandaarden en afgeleide producten zoals patiëntenversies, paragrafen met betrekking tot specifieke doelgroepen, veiligheid of e-health, cliënttevredenheidsmetingen (CQ-index), (onderdelen van) ROM-instrumenten en normenkaders. Doelgroepen In het meerjarenprogramma wordt rekening gehouden met een spreiding van kwaliteitsstandaarden over de diverse doelgroepen (ziektebeelden, echelon, beroepsgroepen, etc.) Meerjarenprogramma 17

20 STRUCTUUR & INHOUD MEERJARENPROGRAMMA Nieuw/herzien Er dient een zeker evenwicht te zijn in de mate waarin nieuwe kwaliteitsstandaarden worden ontwikkeld en bestaande instrumenten worden herzien c.q. gerenoveerd. Prioritering Om in het prioriteringsoverzicht een nadere volgorde te bepalen te bepalen (voor welke aandoeningen/stoornissen of psychische klachten krijgt de ontwikkeling van kwaliteitsstandaarden voorrang), zullen de NHS-criteria (conform de Regieraad) worden gebruikt. Deze zijn: impact op gezondheidszorgbudget; ernst van de ziektelast; aandachtsgebied voor beleid/sociale effecten en gelijkheid; variatie in zorg; beschikbaarheid evidence; informatiebehoefte; patiëntveiligheid. 4.2 Programmalijnen Om de doelstellingen (met de daarbij behorende resultaten) van het meerjarenprogramma te realiseren, heeft het netwerk een drietal programmalijnen geformuleerd: 1 Ontwikkeling van stoornis-specifieke kwaliteitsstandaarden; 2 Ontwikkeling van generieke kwaliteitsstandaarden; 3 Communicatie- en implementatieactiviteiten Programmalijn 1: Stoornis-specifieke kwaliteitsstandaarden Kwaliteitsstandaarden zullen binnen het netwerk zoveel mogelijk modulair opgebouwd worden. Zorgstandaarden (maar ook richtlijnen en meetinstrumenten) bevatten zowel stoornisspecifieke modules als generieke modules die van toepassing kunnen zijn op de behandeling van en zorg voor grotere groepen patiënten ongeacht hun aandoening of stoornis. In programmalijn 1 worden projectvoorstellen gefinancierd die ten doel hebben stoornisspecifieke zorgstandaarden te ontwikkelen voor de meest voorkomende aandoeningen en stoornissen in de GGz. Deze standaarden zijn modulair opgebouwd (indicatiestelling, de inhoud en de organisatie van de zorg) en sluiten aan op de zorgvraag van de patiënt en de fase van zijn of haar ziekteproces. De stoornis-specifieke informatie omvat in principe alle echelons (het gehele zorgcontinuüm). De zorgvraag verschilt per fase. Per fase wordt de individuele behandeling en zorg beschreven behorend bij de betreffende aandoening of stoornis. Elke stoornis-specifieke module bevat tenminste vier vaste onderdelen: 18 Meerjarenprogramma