Spioneren op een burcht
|
|
- Elias Christiaens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 www 6-2 Spioneren op een burcht Iedereen heeft wel iets gezien van of gehoord over middeleeuwse kastelen. Ze worden ook wel burchten genoemd. Wie weet heb je zo n kasteel bezocht. Dat kun je in elk geval in deze oefening doen. Van deze opdracht is ook een interactieve website-versie beschikbaar. Houd steeds in de gaten dat alleen de rijkste edelen op zo n groot kasteel woonden. Verplaats je in een middeleeuwse man of vrouw die erop uitgestuurd is om te spioneren. Je moet voor je heer, een edelman, een verslag maken over een burcht van een vijand van hem. Hij wil de burcht gaan bestormen. Maar hij wil tevoren weten hoe de burcht in elkaar zit. Hieronder zie je een tekening van een dubbel ommuurd kasteel. Ook zie je verschillende gebouwen binnen die muren. Ga in groepjes van twee leerlingen spioneren. Gebruik de tekening en de vragen hiernaast voor je spionageverslag. Je kunt het verslag geheel samen maken. Je kunt ook de vragen onder elkaar verdelen. Het spionageverslag 1 Hoe je bent binnengekomen a In wat voor vermomming en met wat voor middeleeuwse smoes of smoezen zijn jullie de burcht binnengekomen? e Wat is het opvallendste gebouw op de binnenplaats? Geef aan in hoeverre het moeilijk of gemakkelijk te veroveren is. f Op de volgende bladzijde staan de bewoners van de burcht. Ieder heeft op de burcht zijn of haar eigen taak: bekijk de bewoners goed en geef bij elk (of elk groepje) hun vermoedelijke taak op de burcht aan. g Deel nu de twintig soorten werkzaamheden in vier groepen in: voeg werkzaamheden bij elkaar wat bij elkaar hoort. h Ga na of de burchtbewoners voldoende voorzorgsmaatregelen hebben genomen: waarop moet je dan letten? 2 De beschrijving van de situatie ter plaatse Verwijs bij het beantwoorden van de vragen naar de nummers in de tekening. b Welke drie belangrijke verdedigingslinies zijn jullie tegengekomen op weg naar de binnenplaats? i Op welke manieren kunnen de burchtbewoners zich daarna tegen een aanval verdedigen? c Welke is volgens jullie het lastigst te passeren? 3 De afronding van het verslag j Op welke manier kan het kasteel het best worden aangevallen? Doe een voorstel. k Waarom hadden de meeste belegeraars geen tijd om een burcht heel lang te belegeren? d Beschrijf welke gebouwen je zag op de binnenplaats en waarvoor die gebouwen (vermoedelijk) hebben gediend
2 A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T
3 www 6-1 Wat zeggen en denken ze? In je leerboek heb je op blz. 102 gelezen wat het leenstelsel inhield: het in leen geven van gebieden in ruil voor hulp. Een leenman legde dan bij zijn leenheer de eed van trouw af. Dat gebeurt op de afbeelding op blz. 102 (boven) doordat de leenman zijn handen in die van zijn leenheer legt. In ruil voor die eed kreeg hij van de leenheer grond in leen. Op de afbeelding zie je alles zoals het hoorde. Maar de werkelijkheid was vaak anders (blz. 102). Wat zullen die twee op de afbeelding gezegd hebben en wat kunnen ze gedacht hebben? a Vul in de tekstvlakjes op de bovenste afbeelding in wat leenheer en leenman tegen elkaar zeggen bij het afleggen van de eed. b Vul in de denkwolkjes op de onderste afbeelding in wat leenheer en leenman mogelijk denken bij het afleggen van de eed.
4 www 6-3 Ziekte en gezondheid in de Middeleeuwen Door de Kruistochten namen de contacten tussen het Midden-Oosten, Azië en Europa sterk toe. Veel nieuwe producten drongen in Europa door (blz. 134). Maar ook enkele zeer dodelijke ziekten: pest en lepra. De pest (ook Zwarte Dood genoemd) in de jaren De ziekte begon met hoofdpijn, koorts en overgeven. Kort daarop gevolgd door grote builen op het lichaam, meestal eerst in de oksels en de lies, daarna over het gehele lichaam. De zweren werden zwart. Na een paar dagen werd de zieke beter. Of er kwamen allemaal zwarte builen over zijn hele lichaam en dan stierf hij kort erna. Je kon binnen een dag dood zijn. In grote gebieden van Europa stierf een derde tot de helft van de bevolking aan deze ziekte. Pas in 1898 werd de echte oorzaak van de pest ontdekt: de pestbacil die via vlooien en ratten bij mensen terechtkwam. In de opdracht na deze bronnen kun je de Middeleeuwen met de Grieks-Romeinse tijd en met onze eigen tijd vergelijken. Let op de volgende punten: ontstaan van ziekten, de zorg voor hygiëne, de genezers / heelmeesters, de behandeling van mensen met een dodelijke besmettelijke ziekte. Bron 1 Links vooraan zit een monnik om de zieke te begeleiden. Een vrouw in een rode jurk geeft de zieke een brandende kaars om boze geesten af te wenden. Linksachter bekijkt een arts een glazen bol met urine. De middeleeuwse artsen dachten dat elk mens vier lichaamsvochten had. Bloed was een daarvan. Een mens werd ziek, als hij van een bepaald lichaamsvocht teveel had. Dat zag de arts aan de urine. Om dat vocht te verminderen tapte hij bijvoorbeeld bloed af of liet hij mensen overgeven. In de Middeleeuwen waren er maar weinig artsen. Er waren wel ziekenhuizen. Maar daarin werkte zelden een arts. Er waren weinig universiteiten. En daaraan waren geen ziekenhuizen verbonden waarin onderzoek werd gedaan. De geestelijken zagen ziekte als een teken van God. Daarnaar hoefde geen onderzoek te worden gedaan. Bron 2 De meeste artsen in de Middeleeuwen vonden het snijden in lichamen beneden hun waardigheid. Dat lieten zij doorgaans over aan de kapper. Die was meestal ook tandentrekker. Een beetje moeilijk voor te stellen als je nu bij de kapper zit. Of als de tandarts bij je aan het gaten boren en vullen is. Hier opent de chirurg een schedel om de boze geest vrij te laten die epilepsie bij zijn patiënt veroorzaakte. Alcohol werd gebruikt om infecties te voorkomen. Bron 3 In een boek over geneeskunde schreef de Franse arts Guy de Chauliac in 1363 over de oorzaak van de Zwarte Dood. De oorzaak is dat de drie grote planeten Saturnus, Jupiter en Mars op 24 maart 1345 zo dichtbij elkaar waren. Als planeten zo dichtbij elkaar komen dan is dat altijd een teken dat er wonderbaarlijke of verschrikkelijke dingen gaan gebeuren.
5 Bron 4 In 1348 schreef koning Edward III van Engeland aan de burgemeester van Londen: Bevel om ervoor te zorgen dat menselijke uitwerpselen en ander vuil in de straten van de stad met spoed worden verwijderd naar ver afgelegen plaatsen. De stad moet worden ontdaan van stank. De koning heeft gemerkt dat het gif van de lucht gevaarlijk is voor de mensen. Vooral door de besmette lijke ziekte (de pest) die dagelijks in omvang toeneemt. Bron 5 Hiernaast een afbeelding van een Engelse lepralijder in de 14 de eeuw. Lepra (of melaatsheid) is een zeer besmettelijke en langzaam verlopende ziekte. Eerst vooral uitwendig, met knobbels en zweren. Bij de kwaadaardigste vorm sterven op den duur lichaamsdelen als handen en voeten af en daarna ook inwendige organen. Lepralijders werden in de Middeleeuwen in afzondering geplaatst. Ze moesten op afstand goed herkenbaar zijn. Daarom moesten ze bepaalde kleding dragen. En een bedelschotel, een vorkstok (om brood op te steken zodat je de lepralijder niet hoefde aan te raken) en een ratel of bel (om hun komst aan te kondigen) bij zich hebben. Ook moesten ze bij elkaar wonen in aparte leprahuizen. Of apart in een leprahuisje ver van dorp of stad, langs grote wegen. Ze moesten door bedelen aan de kost proberen te komen. Bron 6 Deze afbeelding komt uit een Duits boek uit Bovenaan zie je God. In het midden liggen slachtoffers van de pest op de grond. Bron 7 Hiernaast zie je een optocht (processie) van geestelijken en leken onder leiding van een paus. Zij smeken God om een einde aan de pest te maken. Vooraan lopen mensen die in de Middeleeuwen flagellanten ( flagella is Latijn en betekent zweep) genoemd werden. Zij dachten dat God de Zwarte Dood (de pest) naar de mensen had gezonden. Als straf voor begane zonden. De flagellanten hoopten God van gedachten te doen veranderen. Daartoe trokken zij rond om namens alle mensen boete te doen door zichzelf te slaan.
6 a Hoe dachten middeleeuwers over het ontstaan van ziekten? Vul het schema hiernaast in. We hebben een voorbeeld gegeven. Zoek zelf op de vorige twee bladzijden andere bronnen met andere antwoorden. b Vergelijk met behulp van het schema onderaan de middeleeuwse stad op blz met een Romeinse stad in de keizertijd (blz , 84 en 97) op het gebied van hygiëne en de medische wetenschap (blz leerboek). Gegevens over onze tijd moet je zelf uitzoeken. c Waarom waren er voor de pestlijders niet zulke gedragsregels als voor lepralijders (bron 7)? Waarom ontstonden ziekten volgens de middeleeuwers? Natuurlijke oorzaken Bron Antwoord 1 te grote hoeveelheid van een van de lichaamsvochten Bovennatuurlijk oorzaken d Nu worden mensen met ernstige besmettelijke ziekten niet meer zo apart gehouden. Geef daarvoor een verklaring. Ziekte en gezondheid in de loop van de tijd Gezondheidszorg in de steden: binnenshuis Romeinse stad Middeleeuwse stad Nederlandse stad nu buitenshuis Naar wie voor genezing? Wat doet de overheid?
7 www 6-11 Arabische invloed op de Nederlandse taal Vooral door de Kruistochten kwamen mensen uit Europa in contact met de Arabische cultuur. De middeleeuwse Europeanen hebben kennis en producten van de Arabische wereld overgenomen. Vaak werden bij deze overname ook de Arabische woorden in de Europese talen overgenomen. Daardoor hebben wij nu in de Nederlandse taal woorden waarvan de oorsprong Arabisch is. Hieronder zie je een aantal van deze woorden. Tot op de dag van vandaag komen er nog steeds woorden bij zoals kebab, shoarma, koeskoes. Nederlandse woorden van Arabische herkomst uit de Middeleeuwen: admiraal, alchemie, alcohol, algebra, artisjokken, atlas, cijfer, damast, divan, dragon, gaas, gitaar, henna, jasmijn, kamfer, kamille, kapen, katoen, koffie, mascara, marsepein, mokka, mousseline, muskaat, muts, natron, opkalefateren, oranje, rijst, saffraan, satijn, (schaak)mat, soda, sofa, sorbet, spinazie, suiker, taf, tamboerijn, trompet, watten. a In veel geschiedenisboeken (ook in dit leerboek, blz en 135) staat dat de moslims in de Middeleeuwen de Europeanen ver overtroffen in (a) kennis en (b) manier van leven. Kies minstens drie woorden voor a en minstens drie voor b om deze bewering te ondersteunen. Zorg ervoor dat je je keuze kunt verdedigen, als je docent erom vraagt. b Probeer veel van de bovenstaande woorden van Arabische herkomst in een aantal groepen te verdelen. Je merkt dan op welke gebieden de Arabieren invloed hebben uitgeoefend op Nederland. Bedenk de groepen zelf. Je kent vast niet alle woorden, maar wel heel wat. Woorden die je niet kent, kun je in het Historisch Woordenboek op de website opzoeken. Of aan iemand vragen die de betekenis wel weet.
een zee van tijd een zee van tijd Werkblad 1 Ω Steden Ω Les 1: De middeleeuwse steden Naam:
Werkblad Ω Steden Ω Les : De middeleeuwse steden De middeleeuwse steden Aan het eind van de middeleeuwen is de adel de baas. De adel is rijk en heeft alle grond. De kasteelheer woont met zijn vrouw, kinderen
Nadere informatieDe middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6.
De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. Inhoud 1.De pest 6. Het kasteel 2. Waarom middeleeuwen? 7.Straffen 3.Belegeringswapens 8.Karel de Grote 4. Kinderen
Nadere informatieInfo plus Het leenstelsel
Project Middeleeuwen F- verrijking week 1 Info plus Het leenstelsel Inleiding De Middeleeuwen betekent letterlijk de tussentijd. Deze naam is pas later aan deze periode in de geschiedenis gegeven. De naam
Nadere informatieMiddeleeuwen. door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013
Middeleeuwen door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013 Inhoud blz 1. Voorpagina blz 2. Inhoud blz 7. Sint Willibrord blz 8. De Landheer blz 3. De Middeleeuwen blz 9. Munten blz 4. Carcassonne blz 10.
Nadere informatieweetje weetje weetje weetje weetje weetje weetje
Een processie is een godsdienstige plechtigheid in de vorm van een optocht van geestelijken en gelovigen. Een processie zorgt voor een gevoel van samen horen omdat ze mensen verenigt. 1 4 Rond Sint-Macharius
Nadere informatieONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS. Van:
ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS Van: Ieder groepje gaat op ontdekkingsreis, deze gebieden worden verdeeld: heelal, de zee, een onderaards gebied, een vulkanisch gebied, een bergachtig gebied, een woestijn
Nadere informatieZiek zijn in de Middeleeuwen
Ziek zijn in de Middeleeuwen In de middeleeuwen was het leven niet altijd aangenaam. Een kleine groep mensen had de macht. Zij waren erg rijk. Voor de rest van de bevolking was het leven zwaar. Er was
Nadere informatieDe kruistochten. God wil het! Steden en Staten
prehistorie 42 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten De kruistochten In de woonkamer van familie Vos hangt een klok met Romeinse cijfers. Jos en Mirthe willen graag
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 3 Toetsvragen
Tijdvak 3 Toetsvragen 1 Op veel afbeeldingen wordt de Romeinse keizer Constantijn als een heilige afgebeeld met een stralenkrans om zijn hoofd. Welke reden was er om Constantijn als christelijke heilige
Nadere informatieKruistocht in Spijkerboek opdracht
Kruistocht in Spijkerboek opdracht In het boek Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman gaat het over Dolf Wega. Hij komt via een tijdmachine in de Middeleeuwen. Jullie gaan hem helpen om op een aantal
Nadere informatieBrandaan. Geschiedenis WERKBOEK
7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Juul Lelieveld, Frederike Pals, Jacques van der Pijl Controle historische
Nadere informatieDoelgroep Leerlingen van de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs (8-10 jaar)
14 januari Inleiding In de serie beroepen voor de middenbouw gaat deze lesbrief over de dokter, arts, genezer of welke andere term dat beroep ook wordt aangeduid. Het beroep dokter is waarschijnlijk een
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieGODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen
GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Kastelen De eerste kastelen De eerste kastelen werden tussen 800 en 1000 na Christus gebouwd. In die tijd maakten de Noormannen de kusten van Europa onveilig: ze plunderden dorpen en boerderijen. De mensen
Nadere informatieAfval vroeger en nu. Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv.
Afval vroeger en nu Naam: Vroeger was alles anders. De mensen leefden heel primitief. Dat heb je gezien in het filmpje van Schooltv. 1. Wat betekent primitief? 3 antwoorden zijn goed. eenvoudig simpel
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieMercator en de ontdekkingsreizen
Mercator en de ontdekkingsreizen V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1 Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek aan het Mercatormuseum een boeiende
Nadere informatieFeodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 25 June 2015 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62228 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatieFeodalisme hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 15 December 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62228 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieLesmateriaal bovenbouw
Lesmateriaal bovenbouw Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Bouw je eigen telescoop Benieuwd naar het oppervlak van de maan? Of de ringen van Saturnus? Deze dingen staan te ver
Nadere informatie4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.
4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test
Nadere informatieBoek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus.
Boek1. Les 1. Dit is het verhaal van Maria. Dit is het verhaal van de engel. Dit is het verhaal van Jezus. De engel zei: God zal jou een kind geven. God zal jou Zijn Kind geven. God zal jou Jezus geven.
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis De pest
Werkstuk Geschiedenis De pest Werkstuk door een scholier 1688 woorden 27 september 2005 6 362 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik heb als onderwerp De zwarte Dood gekozen, of ook wel de pest.
Nadere informatieEen weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom. Naam:
Een weg door de geestelijke stromingen vragenlijst voor het Christendom Naam: Het Christendom Hallo, dit is de vragenlijst die hoort bij de website over geestelijke stromingen. Je kunt de website vinden
Nadere informatieDE MIDDELEEUWEN. Gemaakt Door: Amy van der Linden Leonardo Middenbouw groep 6
DE MIDDELEEUWEN Gemaakt Door: Amy van der Linden Leonardo Middenbouw groep 6 INHOUDSOPGAVE Middeleeuwen. Karel de Grote. Middeleeuwse straffen. De pest. Dokters in de Middeleeuwen. Beroepen in de Middeleeuwen.
Nadere informatieDE WONDEREN VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieAanleiding projectweken. Gewenste kaders van een projectweek. Het proces
Aanleiding projectweken In het kader van talentontwikkleing en werken met 21 eeuwse vaardigheden zijn leerkrachten zich aan het ontwikkelen en professionaliseren naar nieuwe, innovatieve vormen van onderwijs.
Nadere informatieWelke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood?
Jozefs broers bij de onderkoning. Welke opdracht gaf Jakob aan zijn zonen vanwege de hongersnood? Genesis 42:1-2 1 Toen Jakob zag dat er koren in Egypte was, zei Jakob tegen zijn zonen: Waarom kijken jullie
Nadere informatieKaaiendonkse. Tradities. (studieles ) Vooraf. Voorbereiding leerkracht
Kaaiendonkse Tradities Doorvmiddel van de tekst en de verwerkingsopdracht krijgen de leerlingen inzicht in de viering van het carnaval in de regio Oosterhout Het belangrijkste doel is de leerlingen een
Nadere informatieKarel de Grote en het feodale stelsel. Rilana Kuiters. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Rilana Kuiters Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/73905 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatie1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste chronologische volgorde. Noteer alleen de letters.
Oefenrepetitie geschiedenis SUCCES!!! 4 Havo Periode 1 Tijdvakken 1 t/m 4 Dyslectische leerlingen slaan de vragen met een asterisk (*) over. DOOR DE TIJD HEEN 1. Zet de onderstaande gebeurtenissen in de
Nadere informatieWereldgodsdiensten. Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum. Naam:
Wereldgodsdiensten Project Levensbeschouwing 2 e klas St. Nicolaaslyceum Naam: Inhoudsopgave Inleiding Schema Beoordeling Deel 1 Test jezelf! Deel 2 Kies je onderwerp en aan de slag! Deel 3 Het ervaren
Nadere informatieDe gelijkenis van de barmhartige Samaritaan.
De gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel dingen
Nadere informatieHet koninkrijk van God vlakbij
Het koninkrijk van God vlakbij Dit werkboek is van : Cellessen voor kinderen van 8-12 jaar Serie lessen voor kleine groepen; leeftijd 8-12 jaar Lessen zijn geschreven op basis van het boek Natuurlijk BOVENnatuurlijk
Nadere informatieLesbrief Assenstelsels. Versie 1
Versie 1 Datum: 11 juni 2011 Cursus: Docent: Taal in alle vakken Radha Gangaram Panday Door: Mario Hummeling, 1597628 Shafi Ilahibaks, 1540943 Cyril Bouwman, 1581806 Herman Hofmeijer, 1058201 Nico van
Nadere informatieE.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7
E.H.B.O. Werkstuk Vera Kleuskens, groep 7 1 Vera Kleuskens groep 7 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 1. Wat is E.H.B.O... 5 2. E.H.B.O. vereniging... 6 3. Cursus... 7+8+9 4. Reanimatie en A.E.D....
Nadere informatieWerkstuk-wijzer. School: CBS De Wegwijzer te Zuidbroek. Groep:.. (Om je te helpen bij het maken van een werkstuk)
Werkstuk-wijzer (Om je te helpen bij het maken van een werkstuk) School: CBS De Wegwijzer te Zuidbroek Naam: Groep:.. Hoe maak je een goed werkstuk? Als je bij de voorbereiding van je werkstuk de stappen
Nadere informatieVollenhove Wonen op een havezate
D S T R K C N T Opdracht 1 Nodig: foto van jezelf als klein kind, fotoblad opdracht 1 In Vollenhove staat de havezate Oldruitenborgh. De havezate is al heel oud. Bijna 250 jaar geleden, rond 1770, woonden
Nadere informatieInhoud. Inleiding. Wegwezen hier 7. Wat is een kerk? 10. Maar die schandalen dan? 17. In je eentje geloven? 24. Wat doet een kerk?
Inhoud Inleiding. Wegwezen hier 7 Wat is een kerk? 10 Maar die schandalen dan? 17 In je eentje geloven? 24 Wat doet een kerk? 30 Is het niet saai daar? 37 Hoe vind je een geschikte kerk? 45 Bijlage. Om
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieHet onze Vader. Naam:
Het onze Vader Naam: Onze Vader Onze Vader, Die in de hemelen zijt. Uw Naam worde geheiligd. Uw Koninkrijk kome. Uw wil geschiede, zoals in de hemel zo ook op de aarde. Geef ons heden ons dagelijks brood.
Nadere informatieGeloof tegenover gevoelens
Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 47 (30-11)
1 De Bijbel open 2013 47 (30-11) Zie, hij bidt. Dat lezen we in Hand. 9 over Paulus. Zie hij bidt., het wordt verteld na zijn bekering op de weg naar Damascus. En het wordt gezegd alsof het iets heel bijzonders
Nadere informatieWERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.
WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een
Nadere informatie1 Korintiërs 12 : 27. dia 1
1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd
Nadere informatiegermaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Nadere informatieOpstel Geschiedenis Het leven in de middeleeuwen
Opstel Geschiedenis Het leven in de middeleeu Opstel door een scholier 1897 woorden 20 april 2003 4,2 136 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoi, ik ben Adrianus, een boer, hieronder staan mijn gedachten
Nadere informatieJezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24
Jezus kreeg de straf voor onze zonden, wij ontvangen vergeving en vrede. Jesaja 53:4-6 en 1 Petrus 2:24 Als je iets verkeerd doet, verdien je straf. Ja toch? Dat is eerlijk. Er is niemand die nooit iets
Nadere informatieLes 3 Monniken en Ridders MUZIEK
Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Annemieke Hooijschuur en Hanneke de Jong Les 3 Monniken en Ridders MUZIEK Wereldlijke en Geestelijke Voorkennis De leerlingen zijn enigszins op de hoogte van de levenswijze
Nadere informatieJezus geeft zijn leven voor de mensen
Eerste Communieproject 38 Jezus geeft zijn leven voor de mensen Niet iedereen gelooft in Jezus In les 5 hebben we gezien dat Jezus vertelt over de Vader. God houdt van de mensen. Hij vergeeft je zonden.
Nadere informatieWater Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.
Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt
Nadere informatieFenomena. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1
Fenomena Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Fenomena Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-2016 1 Fenomena Welkom bij Fenomena! Deze hele
Nadere informatiePlant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8
Plant in de klas Instructieblad leerkracht Groep 6/7/8 Colofon Titel: Plant in de klas - Instructieblad leerkracht, groep 6/7/8 Auteurs: Nienke van den Berg Hilde Spitters (NIGZ) Redacteuren: John Luteijs
Nadere informatieLet op! Alles graag getypt in lettergrootte 12, lettertype mag je zelf kiezen.
Beste leerling van groep 6 en ouders, Afgelopen weken zijn de leerlingen bezig geweest met het maken van een klad-werkstuk, over een onderwerp naar eigen keuze. Thuis moeten de leerlingen het net-werkstuk
Nadere informatieWeerwolven van Wakkerdam
Weerwolven van Wakkerdam In een stadje hier niet ver vandaan, wonen behalve gewone nette burgers, ook mensen die s nachts weerwolven worden. Deze weerwolven worden elke nacht wakker en hebben dan vreselijke
Nadere informatie(Deel van) Zijn Lichaam
(Deel van) Zijn Lichaam 1 December 2013 I. Wedergeboren Leven II. Levende stenen 1 Petrus 2:4-5 Voeg u bij hem, bij de levende steen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen om zijn
Nadere informatieDe Bijbel open 2013 44 (09-11)
1 De Bijbel open 2013 44 (09-11) Als ouders zondigen, dan worden hun kinderen daarvoor gestraft. Is dat zo? Dat kan toch niet waar zijn. Toch lijkt dat wel zo te staan in Deut. 5:9 en Ex. 20:5. In deze
Nadere informatieD E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout
D E P A U L U S C A K E of de suiker is niet méér waard dan het zout Personen Verteller Huisvrouw Cake ingrediënten; o Bloem o Zout o Suiker o Eieren o Kersen o Sukade o Krenten o Boter (Bij dit toneelstuk
Nadere informatieEen moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit.
Ecoduct Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Wat is dat dan precies, een ecoduct? Zo vroeg een jonge
Nadere informatieTijd van monniken en ridders ( ) 3.1 Leenheren en leenmannen ( ) ( ) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw
3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof
Nadere informatieKijk nog eens in het boek op bladzijde 58 naar Verschillende vormen van werkwoorden. Onderstreep nu de werkwoorden in je zinnen.
Grammaticaoefeningen 2 Gezondheid Verschillende vormen van werkwoorden Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 58 naar Verschillende vormen van werkwoorden. 1 Begrijp je deze informatie? ja /
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest
Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12 Bruiloftsfeest Sara en Johannes hebben een kaart gekregen In een hele mooie enveloppe Met de post kregen ze die kaart Weet je wat op die kaart stond? Nou? Wij gaan trouwen!
Nadere informatieJEZUS IS MIJN SUPERHELD
JEZUS IS MIJN SUPERHELD NAAM Studielessen voor 4-7 jarigen. Mei 2005 Deze lessen zijn geschreven door Beryl Voorhoeve, Judith Maarsen De lessen zijn geschreven om te gebruiken in kleine Bijbelstudie groepen
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatieTijd van monniken en ridders (500 100) 3.1 Leenheren en leenmannen (500 100) (500 100) Plundering Rome door Alarik in 410, tekening uit de 20 e eeuw
3.1 Leenheren en nen 3.1 Leenheren en nen Gallië was rond 450 n. Chr. al meer dan 4 eeuwen (sinds Caesar) onder Romeins bestuur en een sterk geromaniseerd gebied, cultuur, bestuur, economie, taal en geloof
Nadere informatieHoe maak je een werkstuk?
Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg
Nadere informatieAls je niet goed weet hoe je moet bidden, kun je het leren! Daarom gaan we in deze les kijken wat God ons te zeggen heeft over gebed.
Les 2: Bidden. Bidden is praten met God. En dat heb je nodig, om Hem te leren kennen. Als je bidt kom je als het ware bij God in zijn huiskamer en ga je Hem dingen vertellen en vragen. Dan zal Hij ook
Nadere informatieDrents Archief. Meisje met de hoepel. Groep 2 Speuren in het archief
Drents Archief Meisje met de hoepel Groep 2 Les 3 Speuren in het archief Les 3 Speuren in het archief Samenvatting van de les In het Drents Archief bevindt zich een kistje dat een dubbele bodem blijkt
Nadere informatieWat doe je in deze les? Zo staat het in het stappenplan
Strategieles Ophelderen van onduidelijkheden Wat doe je in deze les? Bij Nieuwsbegrip lees je altijd een tekst. Je gebruikt dan het stappenplan Lezen en de woordhulp. Een stap op het stappenplan is ophelderen
Nadere informatieNaam: KASTELEN. Vraag 1a. Waarvoor moeten we onze huizen tegenwoordig beschermen? ... pagina 1 van 6
Naam: KASTELEN Heb jij je wel eens afgevraagd hoe je jouw huis zou verdedigen als anderen het probeerden te veroveren? Nou, vroeger dachten de mensen daarr dus echt wel over na. Ze bouwden hun huis zelfs
Nadere informatieJouw werkstuk lever je uiterlijk in op donderdag 20 maart 2014!!
Hoe maak ik in groep 8 een werkstuk? Jij gaat de komende weken thuis een werkstuk maken. Een werkstuk is een lange weettekst. Het wordt geschreven om iemand iets te leren of te laten weten. Net als in
Nadere informatieEen gebouw ontwerpen en dan.
Een gebouw ontwerpen en dan. Waar maak je het van??? Lesbrief over bouwmaterialen Project Topstages www.ontdektechniek.nu Deel A: Voorbereiding Inleiding In de eerste fase van het bouwproces wordt door
Nadere informatieChique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar.
LES 8: Spijsvertering (2) Chique woorden Weet jij wat deze woorden betekenen? Vraag om de beurt de betekenis van een chique woord aan elkaar. Defecatie - Poepen Borborygmus - Knorrende maag Monosodiumglutamaat
Nadere informatieVandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen
Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie
Nadere informatieInhoud. Thema 5.1 Jagers en boeren 3. Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6. Thema 5.3 Monniken en ridders 9. Thema 5.4 Steden en staten 12.
Inhoud Thema 5.1 Jagers en boeren 3 Thema 5.2 Grieken en Romeinen 6 Thema 5.3 Monniken en ridders 9 Thema 5.4 Steden en staten 12 Eigentijds Eigentijds Toets Thema 5.1 Jagers en boeren 1. Rondtrekken 3.
Nadere informatieJezus vertelt, dat God onze Vader is
Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.
Nadere informatieKlassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500)
Klassieke Muziekgeschiedenis De Middeleeuwen (500 1500) Algemeen Als je aan de Middeleeuwen denkt, dan denk je waarschijnlijk aan grote kastelen, ridders en jonkvrouwen. Natuurlijk, dit is een gedeelte
Nadere informatieWelke profetie gaf precies aan het einde van Achab en Izebel?
Hoe de profetie over Achab en Izebel is uitgekomen. Welke profetie gaf precies aan het einde van Achab en Izebel? 1 Koningen 21:17-19 17 Maar het woord van de HEERE kwam tot Elia, de Tisbiet: 18 Sta op,
Nadere informatieLES 1 OFFERFEEST, RITUELEN EN DE FILM GODS LAM
LES 1 OFFERFEEST, RITUELEN EN DE FILM GODS LAM Algemene opzet van de les Doelen: " Kinderen kunnen verwoorden hoe het offerfeest gevierd wordt. " Kinderen kunnen zich inleven in de personen uit de film
Nadere informatieHet kasteel van Dracula
Uit het dagboek van Jonathan Harker: Het kasteel van Dracula 4 mei Eindelijk kom ik bij het kasteel van Dracula aan. Het kasteel ligt in de bergen. Er zijn geen andere huizen in de buurt. Ik ben moe. Het
Nadere informatieBijlage I Lesopzet voor leerlingen groep 7 en 8. welkom
Bijlage I Lesopzet voor leerlingen groep 7 en 8 welkom t r u u b s k in de voulgblik n oud nieuws en ee ter welkom in de volksbuurt oud nieuws en een terugblik Introductie Eerst bekijken jullie de animatiefilm
Nadere informatieOver taaie taboes en lastige liefdes
Seksuele diversiteit graad 3 Lesvoorbereiding Over taaie taboes en lastige liefdes Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print het artikel Huwelijken
Nadere informatieOpdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto.
D S K C N L Opdracht 1 1. Je krijgt van je juf of meester een foto. Bekijk je foto goed. 2. Zoek nu een klasgenoot met een andere foto. 3. Zoek samen nog twee klasgenoten met een andere foto. 4. Bekijk
Nadere informatieProgramma groepsbijeenkomst Weg van Leven thema: Genade
Programma groepsbijeenkomst Weg van Leven thema: Genade Welkom en opening (10 min.) Deel 1: gesprek rond het thema (45 min.) gezamenlijk lezen van de inleidende tekst bij het thema uit het werkschrift
Nadere informatieVraag 96 : Wat eist God in het tweede gebod?
Zondag 35 Zondag 35 gaat over het tweede gebod. Lees de tekst van Zondag 35. Vraag 96 : Wat eist God in het tweede gebod? Antw : Dat wij God in generlei wijze afbeelden en op geen andere wijze vereren,
Nadere informatieDie Jezus volbracht in zijn leven, toen hij in de wildernis leefde
Kunt u een verhaal over Jezus vertellen dat veel voor u betekent? Ja, Jezus is erg belangrijk voor mij en anderen die geloven dat hij onze redder en heer der levenden is Een belangrijk verhaal voor mij
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatie13 Jij en pesten. Ervaring
82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken
Nadere informatieZorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.
Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp
Nadere informatie4 manieren om Samsam te gebruiken
sam samsam Lesbrief wereldburgerschap Samsam gaat over alle thema's van wereldburgerschap. Door met de onderstaande opdrachten een les samen te stellen, sluit u altijd aan bij één van de kerndoelen van
Nadere informatie1. Je gaat zo meteen een tekst lezen. Tijdens het lezen ga je vragen stellen. Lees eerst de uitleg.
Tekst lezen en vragen stellen 1. Je gaat zo meteen een tekst lezen. Tijdens het lezen ga je vragen stellen. Lees eerst de uitleg. Als je een tekst leest, kun je vragen stellen over de tekst. Dan begrijp
Nadere informatieWerkplek H >> Startprojectboek Tendens
H >> Startprojectboek Tendens Werkplek H >> Startprojectboek Tendens Mijn lesplanning bij deze werkplek 1 Is dit de eerste werkplek die je doet? Haal dan de differentiatieopdracht die bij deze werkplek
Nadere informatiehttp://photoshoptutorials.ws/photoshop-tutorials/text-effects/tron-grid/all-pages.html
http://photoshoptutorials.ws/photoshop-tutorials/text-effects/tron-grid/all-pages.html Rooster Deze foto werd gebruikt in de hoogste resolutie. En dit is het einderesultaat: Het is heel belangrijk van
Nadere informatieBij. research. Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne.
Bij research Gemaakt door: Flore Wassenberg A3c Stage gelopen bij Ron en Janne. Opdracht 1 Stagelogboek De eerste dag heb ik bij Ron Steijvers stage gelopen en die is project leider ontwikkelaar, vooral
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, Wie zijn er van betekenis in mijn leven? Als ik daar over nadenk word ik blij. Want er zijn zoveel mensen van betekenis voor mij. en voor u? Voor wie ben ik van betekenis?
Nadere informatieGemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen,
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, lieve mensen, Afgelopen maandag hebben we met de deelnemers van de kring Eigentijds Bijbellezen Paasverhalen gelezen. Vier verhalen van de opstanding, verteld door
Nadere informatieHet wonder van het kruis. De omwisseling aan het kruis
Het wonder van het kruis De omwisseling aan het kruis Het wonder van het kruis / De Omwisseling Vergeving Verlossing / Reiniging Genezing Bevrijding Verzoening Nieuw leven Getsemane Diezelfde avond ging
Nadere informatie7.1. Boekverslag door D woorden 6 maart keer beoordeeld. Interview met kinderarts Laura vd. Meer Door Daniëlle, Bregje en Margreth
Boekverslag door D. 1906 woorden 6 maart 2002 7.1 431 keer beoordeeld Vak LOB Interview met kinderarts Laura vd. Meer Door Daniëlle, Bregje en Margreth 1. Welke opleiding heeft u gevolgd? Je moet eerst
Nadere informatie