RaadsRaad compendium van de gemeenteraad

Transcriptie

1 RaadsRaad compendium van de gemeenteraad

2 RaadsRaad Inhoudsopgave 1. Inleiding Waarom RaadsRaad? Opbouw RaadsRaad De organisatie van de gemeenteraad De gemeenteraad en de gemeente Taakverdeling raad en college Organisatie van de raad De organisatie van raads- en commissievergaderingen Besluitvorming over raadsvoorstellen Globale werkwijze Vaststellen van de agenda Beeldvorming, Informeren en Ontmoeten Oordeelsvorming, de commissievergadering Besluitvorming, de raadsvergadering Besluitvormingsinstrumenten Controleren van het college Recht op informatie Opvragen van informatie Controle-instrumenten Rekenkamercommissie Agenderen door raads- en commissieleden Inleiding Het agenderen van ingekomen stukken Agenderingsinstrumenten De financiële sturing van de gemeente Inleiding Planning en controlecyclus Structuurfonds

3 1. Inleiding 1.1 Waarom RaadsRaad? De gemeenteraad functioneert in een complexe politiek bestuurlijke omgeving. Een omgeving met heel eigen regels en gebruiken, die noodzakelijk zijn om te zorgen dat de politieke discussie zich kan concentreren op de inhoud en niet op het proces. Voor nieuwkomers en buitenstaanders maakt dit het raadswerk echter ingewikkeld en ondoorzichtig. RaadsRaad is bedoeld om aan nieuwe raads- en commissieleden en andere belangstellenden snel inzicht te geven in hoe de raad werkt en welke afspraken er zijn. Voor raads- en commissieleden die al wat langer functioneren kan het een vraagbaak zijn om na te slaan welke afspraken er ook al weer gelden. 1.2 Opbouw RaadsRaad RaadsRaad is gericht op het dagelijkse werk van gemeenteraadsleden. Centraal staan daarom de taken die gemeenteraadsleden hebben en de kennis die ze daarvoor nodig hebben. Achtereenvolgens worden hiervoor de volgende hoofdstukken behandeld: Organisatie van de gemeenteraad De behandeling van raadsvoorstellen Het controleren van het college Het agenderen van onderwerpen De financiële aansturing van de gemeente Om RaadsRaad informatief, gebruiksvriendelijk en actueel te houden is de griffie zeer geïnteresseerd in uw reactie als gebruiker over onder meer de inhoud, de vorm of de bruikbaarheid. Als u suggesties of aanvullingen hebt, kunt u deze aan de griffie kenbaar maken via het mailadres van de griffie raadsondersteuning@s-hertogenbosch.nl. 3

4 2. De organisatie van de gemeenteraad 2.1 De gemeenteraad en de gemeente De gemeenteraad is onderdeel van het bestuur van de stad. Simpel gezegd vormt het college van burgemeester en wethouders het door de raad benoemde dagelijks bestuur en de gemeenteraad het algemeen bestuur van de gemeente, met allebei eigen specifieke taken. Het college geeft als dagelijks bestuur leiding aan een ambtelijk apparaat van ongeveer 1400 formatieplaatsen. Deze ambtenaren worden aangesteld door het college en leggen ook aan het college verantwoordelijkheid af. De raad staat op afstand van de dagelijkse uitvoering. Waar het college en de ambtelijke organisatie gericht zijn op consensus en eenduidigheid in de uitvoering van het beleid, gaat het in de raad om het zichtbaar maken van de diversiteit in meningen en van alternatieven voor het huidige beleid. Dit betekent dat in de raad alles onderwerp van debat kan worden. Om het debat te kunnen richten op de inhoud is het belangrijk om over de werkprocessen van de raad goede afspraken te maken en een interne organisatie in te richten die deze afspraken bewaakt. In dit hoofdstuk wordt hier nader op ingegaan. 2.2 Taakverdeling raad en college Uit de gemeentewet volgt een verdeling van taken en bevoegdheden tussen het college en de gemeenteraad. De gemeenteraad stelt bijvoorbeeld de begroting vast en kan gemeentelijke regels (verordeningen) vaststellen, het college is onder andere bevoegd tot het sluiten van contracten (bijvoorbeeld over de aankoop of verkoop van grond), het benoemen of ontslaan van ambtenaren en het uitvoeren van de beslissingen van de gemeenteraad. De gemeenteraad heeft een aantal bevoegdheden die eigenlijk bij de raad liggen, gedelegeerd aan het college. Dan gaat het bijvoorbeeld over bevoegdheden op het gebied van de ruimtelijke ordening en subsidieverlening. De gemeenteraad kan geen besluiten nemen over onderwerpen die tot de bevoegdheid van het college horen of die ze aan het college heeft gedelegeerd. Ze kan vanzelfsprekend wel politieke druk op het college uitoefenen om op een bepaalde manier te handelen, bijvoorbeeld door het aannemen van moties. Naast de wettelijke bevoegdheidsverdeling zijn er ook lokaal afspraken gemaakt hoe raad en college met elkaar omgaan. Zo is het in s-hertogenbosch gebruikelijk dat de raad de belangrijke beleidsnota s vaststelt. In de meeste gevallen is dat echter niet wettelijk verplicht. Als het beleid is vastgesteld, is vervolgens is de afspraak dat de raad het college de ruimte geeft om het door de raad vastgestelde beleid uit te voeren. Omgekeerd betrekt het college de raad tijdig als zaken anders lopen dan verwacht. Binnen het werk van de gemeenteraad zijn de volgende taken te onderscheiden: Besluiten over de onder andere door het college van B en W voorbereide voorstellen; Controleren van de uitvoering van het beleid door het college van B en W; Het agenderen van maatschappelijk relevante onderwerpen die (nog) niet door het college van B en W zijn opgepakt. Voor het uitvoeren van deze taken heeft de gemeenteraad een aantal instrumenten tot zijn beschikking die in de volgende hoofdstukken zullen worden besproken. Als de raad vindt dat de uitvoering door de gemeente van het beleid niet loopt zoals gewenst, dan kan ze het college of individuele wethouders ter verantwoording roepen. Uiterste consequentie kan zijn dat de raad het vertrouwen in het college of een wethouder opzegt. Gebruikelijk is dat college of 4

5 wethouder in zo n geval zijn ontslag indient. Gebeurt dit niet dan heeft de raad de bevoegdheid om wethouders formeel te ontslaan. 2.3 Organisatie van de raad Om het raadsproces goed te laten verlopen zijn een aantal functies en organen ingesteld die hierin een rol vervullen. Raadsvoorzitter: op grond van de Gemeentewet is dit de burgemeester. De burgemeester zit normaal gesproken de gemeenteraadsvergaderingen voor, bewaakt de orde van de vergadering en houdt in de gaten dat iedereen zich aan de afgesproken spelregels houdt. De Gemeentewet geeft hem ook een taak als hoeder van de bestuurlijke integriteit; Griffier: op grond van de Gemeentewet heeft iedere gemeente een griffier die de gemeenteraad ondersteunt. In grotere gemeenten heeft de griffier de beschikking over een griffie die hem bijstaat in zijn taak. In tegenstelling tot andere ambtenaren worden griffier en griffiepersoneel benoemt door de gemeenteraad, ze zijn dus niet ondergeschikt aan het college van B en W. De griffier en de griffie ondersteunen de raads- en commissievoorzitters en het presidium, maar ook fracties en individuele raadsleden. Ze zijn vraagbaak voor alles wat raadsleden in de dagelijkse praktijk tegenkomen, het proces, maar ook de inhoud. Kan de griffie een inhoudelijke vraag niet zelf beantwoorden dan legt ze deze voor aan de inhoudelijk deskundige ambtenaren op het vakgebied. Presidium: dit is het dagelijks bestuur van de gemeenteraad. Het is verantwoordelijk voor o.a de agendering van de raad en zijn commissies en het doen van voorstellen over de huishouding en werkwijze van de raad. Het presidium bestaat uit de voorzitters van de raadscommissies en een door de raad aangewezen voorzitter en vice-voorzitter van het presidium. De burgemeester is als raadsvoorzitter lid van het presidium, de griffier is de secretaris van het presidium. Presidium, raadsvoorzitter en griffier zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een goed verloop van de werkprocessen van de raad. De onderlinge afspraken zijn vastgelegd in een aantal regelingen. De belangrijkste hiervan zijn: Commissiestatuut, met daarin de belangrijkste regels voor de vergaderingen van de raadscommissies; Reglement van orde van de raad, met daarin de belangrijkste regels over het functioneren van de raad en de rechten van individuele raadsleden; Verordening ambtelijke bijstand, met daarin de regels voor het opvragen van informatie door raadsleden en het krijgen van ambtelijke ondersteuning; Verordening rechtspositie raads- en commissieleden, met daarin de regels over de financiële en facilitaire ondersteuning van raads- en commissieleden; Verordening fractieondersteuning, met de regels met betrekking tot de financiële ondersteuning die in de raad vertegenwoordigde partijen krijgen van de gemeente. De griffie adviseert de raad(sleden) over inhoud en de uitvoering van deze regelingen. 2.4 De organisatie van raads- en commissievergaderingen Een belangrijk element in het functioneren van de gemeenteraad zijn de raads- en commissievergaderingen. De raadsvergadering wordt voorgezeten door de burgemeester en de commissievergadering door een door de raad benoemt raadslid. In de raadsvergadering hebben alleen raadsleden zitting. In de commissies (met uitzondering van de commissie Bestuurszaken) worden per partij twee personen benoemd. Dit kunnen raadsleden zijn, maar partijen kunnen zich ook 5

6 laten vertegenwoordigen door zogenaamde commissieleden niet-raadsleden. Dit zijn mensen die niet in de raad zijn gekozen, maar wel op de kandidatenlijst van de partij voor de laatste verkiezingen hebben gestaan. Iedere partij mag maximaal twee commissieleden niet-raadsleden inzetten. In de commissie Bestuurszaken hebben alleen de fractievoorzitters zitting. Uitgangspunt van de raads- en commissievergaderingen is dat de commissies en de raad over hun eigen agenda gaan en zelf beslissen over de vergaderorde. Dat betekent dat ieder raads- of commissielid in de vergadering een zogenaamd ordevoorstel kan doen tot: a. het wijzigen van de volgorde van de agendapunten; b. het tegelijk behandelen van bepaalde agendapunten; c. het afvoeren van een bepaald agendapunt; d. het uitstellen van de behandeling van een agendapunt tot een nader te bepalen tijdstip. Over een ordevoorstel wordt meteen beslist. Bij stemming over een ordevoorstel in de commissie vindt een gewogen stemming plaats. De stem van iedere partij telt mee voor het aantal zetels dat de partij in de raad heeft. 6

7 3. Besluitvorming over raadsvoorstellen 3.1 Globale werkwijze De gemeenteraad vergadert ongeveer één keer per maand. In deze vergadering vergadert de raad over door het college en raadsleden aangeleverde raadsvoorstellen en neemt hier besluiten over. Ieder raadvoorstel bevat een concept-raadsbesluit. Sinds 2016 heeft de gemeenteraad het besluitvormingsproces gestructureerd in de fases beeldvorming oordeelsvorming besluitvorming. De hele cyclus inclusief de raadsvergadering neemt ongeveer 4,5 week in beslag en ziet er als volgt uit. Dag 0 Vaststellen raadsagenda door het presidium Dag 1 Publiceren commissieagenda s en raadsagenda Dag 11 Informeren en Ontmoeten Fractievergaderingen Dag Commissievergaderingen Fractievergaderingen Dag 33 raadsvergadering In onderstaande paragrafen worden de onderdelen verder uitgewerkt. 3.2 Vaststellen van de agenda Raadsvoorstellen kunnen afkomstig zijn van het college (de grote meerderheid van de voorstellen), raadsleden en de rekenkamercommissie. Uitgangspunt is dat raadsvoorstellen die beschikbaar zijn voordat het presidium besluit over de agenda van een raadsvergadering, voor die vergadering worden geagendeerd. Het presidium kan echter besluiten om voorstellen niet te agenderen of door te schuiven, bijvoorbeeld als er te veel voorstellen op de agenda staan om in één vergadering te behandelen, of omdat een voorstel overduidelijk niet aan gestelde eisen voldoet. Voor urgente gevallen kan het presidium ook toestaan dat voorstellen later worden aangeleverd. Voorstellen die voor de raadsagenda worden geagendeerd, worden automatisch ook geagendeerd voor de raadscommissie die het onderwerp in portefeuille heeft. De agenda s voor commissie en raad worden digitaal aan raads- en commissieleden verstrekt. Hiervoor is speciale software (ibabs) beschikbaar. 7

8 3.3 Beeldvorming, Informeren en Ontmoeten In Informeren en Ontmoeten kan het college of een andere indiener van een raadsvoorstel (de rekenkamercommissie) een toelichting aan de raad geven over een raadsvoorstel. Het initiatief kan bij het college liggen, maar een commissie of het presidium kan ook verzoeken om een toelichting. Na afloop van een presentatie is er ruimte voor raads- en commissieleden om toelichtende vragen te stellen aan de spreker. Het is niet de bedoeling om onderling of met ambtenaren of het college een politiek debat te voeren. Op de Informeren en Ontmoeten avond is er ook ruimte voor burgers om in te spreken over de voor de commissie geagendeerde onderwerpen. Iedere inspreker heeft vijf minuten de tijd om in te spreken. Na iedere inspreker is er gelegenheid voor de raads- en commissieleden voor toelichtende vragen aan de inspreker. Als raads- of commissieleden na Informeren en Ontmoeten nog verduidelijkende (technische) vragen hebben over het voorstel, dan kunnen ze rechtstreeks contact opnemen met de ambtenaar die het stuk heeft opgesteld. De naam van de ambtenaar staat in het raadsvoorstel vermeld. 3.4 Oordeelsvorming, de commissievergadering Tussen Informeren en Ontmoeten en de commissievergaderingen hebben de meeste fracties een fractievergadering om hun voorlopige standpunt ten opzichte van de geagendeerde raadsvoorstellen te bepalen. In de commissievergadering debatteren de fracties vervolgens over de geagendeerde voorstellen. Dit gebeurt in twee termijnen. In de eerste termijn hebben de fracties vier minuten de tijd om hun standpunt duidelijk te maken. Andere fracties kunnen kritische vragen (interrupties) stellen over dit standpunt. De tijd die gemoeid is met interrupties telt niet mee in de spreektijd. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling om tijdens de commissievergadering nog technische vragen aan de portefeuillehouder (wethouder of burgemeester) te stellen over het voorstel. De commissievoorzitter zal dergelijke vragen over het algemeen niet toelaten. Politieke vragen aan de portefeuillehouder zijn wel toegestaan. Na de eerste termijn van de commissie krijgt de portefeuillehouder de gelegenheid om te reageren op wat er in de commissie aan de orde is geweest. Daarna begint de tweede termijn waarin de fracties nog twee minuten de tijd krijgen voor concluderende opmerkingen. Fracties kunnen hierin aangeven of ze het voorstel steunen en of ze amendementen en moties overwegen. Aan het einde van de commissiebehandeling concludeert de voorzitter of het voorstel in de raadsvergadering nog verder besproken moet worden of dat het als hamerstuk kan worden geagendeerd. In het eerste geval geeft hij zo mogelijk ook aan welke punten nog ter discussie staan. Als uit de commissiebehandeling blijkt dat er waarschijnlijk onvoldoende steun voor een raadsvoorstel in de raad is, kan de indiener (meestal het college) het voorstel intrekken. 3.5 Besluitvorming, de raadsvergadering Voorafgaande aan de raadsvergadering stelt het presidium de agenda van de vergadering vast, waarbij de raadsvoorstellen worden ingedeeld in hamerstukken en bespreekstukken. Deze indeling is indicatief. Aan het begin van de raadsvergadering inventariseert de voorzitter over welke voorstellen de raad nog wil spreken. De voorstellen waar niemand over wil spreken zijn daarmee vastgesteld. Over de overige voorstellen vindt een debat plaats in de raad. 8

9 De bespreking van raadsvoorstellen in de raadsvergadering verloopt net als in de commissie in twee termijnen. De spreektijden zijn hetzelfde: vier minuten in de eerste termijn, twee minuten in de tweede termijn en interrupties tellen niet mee in de spreektijd. Ingediende moties en amendementen (zie volgende paragraaf) worden tegelijk met het voorstel besproken. Na de bespreking vindt stemming plaats over amendementen, moties en het voorstel. Stemming vindt meestal plaats door handopsteken, waarbij een meerderheid van de uitgebrachte stemmen nodig is om een voorstel aan te nemen. Als de stemmen staken wordt in de volgende vergadering opnieuw gestemd, staken de stemmen dan opnieuw, dan is het voorstel verworpen. In twee gevallen wordt niet met handopsteken gestemd. Over de benoeming van personen wordt altijd schriftelijk gestemd. Over andere voorstellen kunnen raadsleden hoofdelijke stemming vragen. In dat geval roept de voorzitter alle raadsleden één voor één op om mondeling uit te spreken of ze voor of tegen een voorstel zijn 3.6 Besluitvormingsinstrumenten Om de besluitvorming over raadsvoorstellen bij te sturen kunnen raadsleden gebruik maken van moties en amendementen. Het is gebruikelijk dat partijen die een motie of amendement willen indienen deze (ruim) voor de vergadering aan de griffie via sturen, waarna de griffie ze publiceert. Op die manier kunnen andere partijen zorgvuldig afwegen of ze deze willen steunen. Moties en amendementen moeten echter altijd nog officieel in de raadsvergadering worden ingediend. Tot aan de stemming kunnen er nog moties en amendementen worden ingediend, ook als die niet van te voren zijn rondgestuurd. Een bijzonder instrument is het raadplegend referendum. De raad kan dit inzetten om te peilen wat de mening van de Bossche bevolking is, voordat ze een besluit neemt over een raadsvoorstel. Amendement Met een amendement wordt het concept-besluit dat in een raadsvoorstel is opgenomen gewijzigd. Als het wordt aangenomen neemt de raad dus een ander besluit dan door de steller voorgesteld. Een amendement wordt rechtstreeks in het besluit opgenomen, is juridisch bindend en moet door het college worden uitgevoerd. Dit betekent wel dat aan een amendement hoge eisen worden gesteld. Een amendement moet: gaan over een raadsbevoegdheid (anders kan de raad er niet over besluiten); juridisch correct zijn; dekking aangeven als er financiële consequenties zijn; tekstueel passen binnen het te wijzigen besluit. Het is zeer aan te bevelen om amendementen vooraf ter toetsing aan de griffie te sturen. Een bijzonder geval zijn amendementen over bestemmingsplannen. In het verleden is afgesproken om geen amendementen over bestemmingsplannen in te dienen/aan te nemen. Reden hiervan is dat in een bestemmingsplan niet zomaar iets gewijzigd kan worden zonder dat dit consequenties heeft voor andere onderdelen van het plan. Vanwege de juridische zorgvuldigheid is daarom afgesproken dat raadsleden wijzigingen van een bestemmingsplan met een motie voorleggen aan de gemeenteraad. Als de raad de motie aanneemt, wordt niet gestemd over het bestemmingsplan, maar neemt het college het plan terug en past dit in de geest van de motie aan. Het gewijzigde plan wordt dan opnieuw aan de raad voorgelegd. 9

10 Motie Met een motie kan een raadslid sturing geven aan de uitvoering van een raadsbesluit door het college. Een motie gaat dus juist niet over een bevoegdheid van de raad, maar over een bevoegdheid van het college. In een motie is in ieder geval een raadsuitspraak opgenomen waarin de raad uitspreekt hoe ze over een bepaalde zaak denkt óf een oproep aan het college om op een bepaalde manier te handelen. Vaak zijn echter allebei de elementen aanwezig. Het college is juridisch niet verplicht om een motie uit te voeren en geeft na de raadsvergadering ook zo snel mogelijk aan hoe ze met aangenomen moties wil omgaan. Het is een politieke kwestie hoe zwaar de raad tilt aan het niet uitvoeren van een motie door het college. Om het voor de raadsleden inzichtelijk te houden hoe het met de afhandeling van moties staat, houdt de griffie een lijst met openstaande moties bij. Deze lijst staat maandelijks op de agenda van de commissievergaderingen, zodat raads- en commissieleden het college kunnen aanspreken op de afhandeling van moties. In bijlage 1 zijn formats van een motie en een amendement opgenomen. Raadplegend Referendum De raad kan besluiten om een raadplegend referendum te houden voordat ze een besluit neemt over een bepaald raadsvoorstel. Een fractie die over een bepaald raadsvoorstel een referendum wil houden, dient hiertoe een motie in bij de behandeling van het raadsvoorstel. Als de raad de motie aanneemt, wordt niet gestemd over het concept-raadsbesluit en wordt de verdere behandeling ervan uitgesteld totdat het referendum is gehouden. Dit betekent in de praktijk dat de stemming over het raadsvoorstel een half jaar opschuift. Tot op heden is in s-hertogenbosch geen referendum gehouden. 10

11 4. Controleren van het college 4.1 Recht op informatie Het informeren van de raad door het college en de burgemeester is op hoofdlijnen geregeld in de Gemeentewet. Het college en de burgemeester zijn allereerst verplicht om de raad alle informatie te geven die hij voor het uitoefenen van zijn taak nodig heeft (actieve informatieplicht). Het college gebruikt hiervoor een aantal instrumenten: Raadsinformatiebrieven Het college informeert met een raadsinformatiebrief de raad over de uitvoering van door de raad vastgesteld beleid. Raadsinfobulletin Via het raadsinfobulletin worden raadsleden geïnformeerd over de uitoefening van collegebevoegdheden of andere politiek relevante informatie, met een zekere urgentie of actualiteit. Het kan ook korte informatie zijn, waarbij het college voorlopig alleen de feiten weergeeft en aankondigt dat het nog met een uitgebreidere nota komen. College- en wethoudersbrieven Het college en individuele wethouders kunnen brieven sturen naar raad en de commissie. De meest voorkomende onderwerpen zijn: - informatie over de uitvoering van aangenomen moties; - mededelingen over de voorgang van de planning; - informatie die is toegezegd in een raads-of commissievergadering Besluitenlijst college Het college maakt wekelijks de openbare besluitenlijst van de collegevergadering openbaar inclusief de openbare stukken die daarbij horen. Daarnaast zijn college en burgemeester verplicht om de raad mondeling of schriftelijk de door een of meer leden gevraagde inlichtingen te verstrekken, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang (passieve informatieplicht). Als het college van mening is dat informatie die aan de raad wordt verstrekt niet in de openbaarheid mag komen, kan ze informatie onder geheimhouding verstrekken. De afspraken over informatieverstrekking zijn vastgelegd in het Handvest Informatievoorziening. 4.2 Opvragen van informatie Informatieverzoeken van raadsleden kunnen in twee categorieën worden onderscheiden, verzoeken om technische informatie en politieke vragen. Technische informatie is informatie in schriftelijke stukken en ander materiaal die zonder nadere interpretatie beschikbaar is. Raads- en commissieleden kunnen, al dan niet via de griffie, rechtstreeks bij een inhoudelijk deskundige ambtenaar om technische informatie vragen. De ambtenaar kan deze informatie ook rechtstreeks aan het raadslid verstrekken. Weigeren om informatie te verstrekken, bijvoorbeeld vanwege de omvang van de te verstrekken informatie, loopt wel via het college. De procedures zijn geregeld in de Verordening Ambtelijke Bijstand. Raadsleden die problemen ondervinden bij het opvragen van informatie kunnen dit voorleggen aan de griffie. Het stellen van politieke vragen en de wijze van beantwoording is geregeld in het Reglement van Orde. Politieke vragen worden altijd aan het college gesteld en niet aan ambtenaren. Vragen kunnen schriftelijk worden gesteld (zogenaamde artikel 33 vragen), dan wel mondeling in de raadsvergadering (vragenhalfuur) of de commissievergadering (rondvraag). Beantwoording van 11

12 mondelinge vragen gebeurt door de portefeuillehouder. Een interpellatie is een bijzondere vorm van een mondelinge vraag, met daaraan een raadsdebat gekoppeld. Het kan zijn dat een raadslid vraagt om informatie die niet in de openbaarheid mag komen. Bijvoorbeeld omdat het aanbestedingsgevoelige informatie is. Het college kan deze informatie dan onder geheimhouding verstrekken. Het komt in s-hertogenbosch heel weinig voor dat informatie geheim wordt verklaard. Gelet op de juridische consequenties van het opleggen van geheimhouding, zijn hier wel duidelijke afspraken over gemaakt. Er wordt onderscheid gemaakt tussen geheime informatie die aan de gehele raad wordt verstrekt en geheime informatie die aan individuele raadsleden ter beschikking wordt gesteld. Informatie die naar de hele raad gaat, kan worden ingezien bij de griffier. De geheimhouding moet worden bekrachtigd met een raadsbesluit, anders vervalt de geheimhouding. Informatie die naar individuele raadsleden gaat, kan worden ingezien bij de behandelend ambtenaar en er is geen bekrachtiging door de raad noodzakelijk. 4.3 Controle-instrumenten Voor de politieke controle van de beleidsuitvoering door het college heeft de raad de volgende instrumenten: artikel 33 vragen; vragenhalfuur in de gemeenteraad; rondvraag in de commissie; interpellatie; raadsonderzoek/raadsenquête. Artikel 33 vragen: Deze worden zo genoemd omdat ze geregeld zijn in dat artikel van het Reglement van orde van de gemeenteraad. De aanleiding voor het stellen van schriftelijke vragen is divers. Ruwweg zijn twee hoofdredenen voor het stellen van schriftelijke vragen te onderscheiden: De vragensteller denkt dat het college niet handelt zoals het zou moeten handelen en vraagt hierover opheldering; De vragensteller constateert een misstand in de maatschappij en wil weten wat het college gaat doen. Het is aan te bevelen om de artikel 33 vragen te concentreren op de politieke vragen. Eventuele technische vragen (hoe zit de zaak precies in elkaar) kunnen beter vooraf rechtstreeks of via de griffie aan de ambtelijke organisatie gesteld worden. De vragen worden over het algemeen in briefvorm aan het college gesteld, maar zijn verder vormvrij. Indienen kan door de vragen naar de griffie te mailen via het adres Het college beantwoord de vragen binnen één maand of meldt in die periode onder opgaaf van redenen waarom die termijn niet gehaald wordt. Vragenhalfuur Het eerste halfuur van de raadsvergadering is bestemd voor het stellen van mondelinge vragen aan het college. Ook hier gaat het om politieke vragen. Vaak zijn het vragen die actueel en urgent zijn en waarvoor niet een maand op het antwoord kan worden gewacht. Vragen moeten minstens 8 uur voor aanvang van de vergadering worden ingediend, tenzij het gaat om spoedeisende gevallen. De voorzitter bepaalt of dit het geval is. Nadat het college antwoord op de vragen heeft gegeven is er ruimte voor het stellen van aanvullende vragen door de indiener van de vragen en andere raadsleden. Er is geen gelegenheid voor debat, interrupties of het indienen van moties. 12

13 Rondvraag in de commissie In de commissievergaderingen is er aan het einde van de vergadering ruimte voor vragen aan het college (rondvraag). Deze vragen kunnen tot aan het begin van de vergadering worden gesteld. Ervaring leert echter dat vragen die vlak voor of tijdens de vergadering worden gesteld, door de portefeuillehouder vaak niet goed kunnen worden beantwoord. Hij/zij heeft zich er immers niet op kunnen voorbereiden. De vragen kunnen worden ingediend bij de secretaris van de commissie. Interpellatie Een interpellatie is de uitgebreidere versie van de mondelinge vraag. In een interpellatie bevraagd een raadslid het college ook over de uitvoering van het beleid. Na het antwoord van het college vindt er echter een debat plaats over de antwoorden van het college. Een interpellatie wordt in de Bossche context ingezet als een fractie vermoedt dat het college zich niet heeft gehouden aan afspraken met de raad of eerder vastgestelde kaders. Als de indiener niet tevreden is met het antwoord van het college kan hij/zij een motie indienen waarin om een uitspraak van de raad over het handelen van het college wordt gevraagd. Een interpellatieverzoek wordt tenminste 24 uur voor de vergadering schriftelijk bij de voorzitter ingediend (via In spoedeisende gevallen kan de voorzitter van de termijn afwijken. Bij het verzoek geeft het raadslid aan wat het onderwerp van de interpellatie is en welke vragen daarbij aan het college worden voorgelegd. De raad beslist aan het begin van de raadsvergadering of de interpellatie wordt toegestaan. De interpellatie wordt in ieder geval aan de agenda toegevoegd indien minimaal acht raadsleden het verzoek tot interpellatie hebben ondertekend. Raadsonderzoek/raadsenquête Het meest vergaande controle-instrument dat de raad heeft is het uitvoeren van een raadsonderzoek of een raadsenquête. Dit zijn geen instrumenten die individuele raadsleden kunnen gebruiken, ze komen aan de raad als geheel toe. De raad moet dan ook bij meerderheid besluiten om deze instrumenten in te zetten. Beide instrumenten betreffen het uitvoeren van een onderzoek door de raad naar de beleidsuitvoering door het college. In het geval van een raadsenquête kan de raad echter (ex)ambtenaren en (ex)bestuurders onder ede horen. Bij een raadsonderzoek kan dit niet. Een raadsonderzoek is in s-hertogenbosch een aantal keer uitgevoerd, een raadsenquête nog nooit. Inzet van beide instrumenten vraagt veel tijd van de raadsleden die het onderzoek uitvoeren. 4.4 Rekenkamercommissie Een bijzonder controle-instrument van de gemeenteraad is de rekenkamer. Alle gemeenten moeten beschikken over een rekenkamer of rekenkamercommissie. In s-hertogenbosch is gekozen voor de rekenkamercommissie. Dit is een onafhankelijk orgaan, ingesteld door de raad zelf, met daarin 5 externe leden, 2 raadsleden en een onafhankelijke secretaris. De secretaris hoort formeel tot de griffie, maar legt inhoudelijk verantwoording af aan de rekenkamercommissie. De rekenkamercommissie verricht onderzoek naar de doelmatigheid, rechtmatigheid en de doeltreffendheid van het gemeentelijke beleid. De commissie legt in haar onderzoeken het accent op de maatschappelijke effectiviteit van beleid en wil met haar onderzoek bijdragen aan de verbetering van het bestuur van de gemeente. De commissie voert gemiddeld twee onderzoeken per jaar uit. De rekenkamercommissie bepaalt zelf de onderzoeksonderwerpen en de onderzoeksvragen. De raad kan wel een verzoek doen voor een onderzoek, maar de rekenkamercommissie beslist zelf of zij op dit verzoek ingaat. Een onderzoeksrapport wordt met een raadsvoorstel door de rekenkamercommissie aan de raad aangeboden en wordt verder behandeld als andere raadsvoorstellen. Het college wordt vooraf in de 13

14 gelegenheid gesteld om te reageren op de juistheid van het rapport, dit kan leiden tot aanpassingen in het rapport. Daarnaast kan het college reageren op de conclusies en aanbevelingen en hier zijn visie op geven. Dit advies wordt als aparte bijlage bij het rapport opgenomen. 14

15 5. Agenderen door raads- en commissieleden 5.1 Inleiding De meeste onderwerpen waar de raad over praat of besluiten over neemt worden voorbereid door het college. Een belangrijk recht van raadsleden is echter dat ze zelf ook onderwerpen kunnen agenderen. Hiermee kunnen onderwerpen op de politieke agenda worden gezet waarvoor binnen het college en de ambtelijke organisatie geen aandacht is. Hoofdregel is dat raads- en commissieleden geen directe aanleiding nodig hebben om iets te agenderen, zoals bijvoorbeeld een binnengekomen brief. In de praktijk is het wel vaak zo dat binnengekomen brieven van burgers of raadsinformatiebrieven de aanleiding zijn om iets te agenderen. 5.2 Het agenderen van ingekomen stukken Aan het begin van de raadsvergadering worden de ingekomen stukken behandeld. Hieronder vallen raadsinformatiebrieven van het college en binnengekomen brieven/mails van burgers en instanties. Zowel raadsinformatiebrieven als binnengekomen brieven van burgers en instanties worden in de raadsvergadering niet inhoudelijk besproken. Raadsinformatiebrieven zijn bedoeld om de raad te informeren en brieven van burgers en instanties worden standaard ofwel voor kennisgeving aangenomen of in handen van het college gesteld om te beantwoorden. De inhoud van zowel raadsinformatiebrieven als binnengekomen brieven kan echter aanleiding zijn voor raadsleden ze te agenderen voor een commissievergadering. Raadsleden kunnen tijdens de behandeling van de ingekomen stukken in de raadsvergadering aangeven of ze een bepaald stuk voor een commissie willen agenderen. Deze werkwijze is nadrukkelijk bedoeld om het voor raadsleden makkelijk te maken om het overzicht te houden op de ingekomen stukken en het agenderen daarvan. Het is voor de agendering van ingekomen stukken geen voorwaarde dat dit eerst in de raad is aangekondigd. Een raads- of commissielid kan ook een agenderingsverzoek doen als een ingekomen stuk nog niet op de agenda van de raad heeft gestaan. 5.3 Agenderingsinstrumenten Raads- en commissieleden hebben de volgende instrumenten tot hun beschikking om onderwerpen te agenderen voor een commissievergadering of de raadsvergadering: commissienotitie; motie vreemd aan de orde van de dag; initiatiefvoorstel. Ook burgers kunnen zelf onderwerpen agenderen. Hiervoor zijn twee instrumenten beschikbaar: inspreken over niet-geagendeerde onderwerpen; indienen van een burgerinitiatief Commissienotitie Raads- en commissieleden hebben het recht om onderwerpen te agenderen voor een commissievergadering. Dit kan na aanleiding van een ingekomen stuk zijn (zie vorige paragraaf), maar het kan ook een andere aanleiding zijn. Om een onderwerp te agenderen levert het raads- /commissielid bij de commissiesecretaris een bespreeknotitie aan, waarin kort omschreven is wat de 15

16 reden van agendering is en welke politieke vragen de indiener aan de commissie heeft. Een bespreeknotitie die wordt aangeleverd voordat de agenda voor de volgende vergadering is gepubliceerd, wordt op de agenda van deze vergadering gezet. Het presidium stelt jaarlijks de vergaderkalender vast, waarin ook de aanleverdata van commissiestukken is opgenomen. Een indiener kan overigens altijd vragen of een later ingediende notitie toch nog in de eerstvolgende vergadering behandeld kan worden. De commissie beslist zelf of ze hier mee instemt. Over de notitie vindt net als over raadsvoorstellen een debat in twee termijnen plaats. In de commissie vindt geen besluitvorming over de bespreeknotitie plaats. Na afloop van de behandeling heeft de indiener een beeld van hoe de commissie over het onderwerp denkt. Op basis daarvan kan hij/zij overwegen om in de raadsvergadering een motie vreemd aan de orde van de dag in te dienen waarin een uitspraak van de raad gevraagd wordt (zie volgende paragraaf). Motie vreemd aan de orde van de dag Behalve de in paragraaf 3.5 genoemde moties die betrekking hebben op een geagendeerd raadsvoorstel, kunnen raadsleden ook moties indienen over onderwerpen die nog niet op de agenda van de raad staan. In jargon heten dit moties vreemd aan de orde van de dag. Vaak gaat het over actuele onderwerpen waar in de maatschappij ophef over is ontstaan. De raad beslist aan het begin van de vergadering of een motie vreemd aan de orde van de dag aan de agenda wordt toegevoegd. Reden om dat niet te doen kan zijn dat een meerderheid vindt dat de vraagstelling zo complex is dat deze beter eerst in de commissie kan worden besproken. Als een motie vreemd aan de orde van de dag wordt ingediend door minimaal 8 raadsleden, wordt hij altijd aan de agenda toegevoegd. Een motie gaat over een bevoegdheid van het college. In een motie is in ieder geval óf een raadsuitspraak opgenomen waarin de raad uitspreekt hoe ze over een bepaalde zaak denkt óf een oproep aan het college om op een bepaalde manier te handelen. Vaak zijn allebei de elementen aanwezig. Het college is juridisch niet verplicht om een motie uit te voeren en geeft na de raadsvergadering ook zo snel mogelijk aan hoe ze met aangenomen moties wil omgaan. Het is een politieke kwestie hoe zwaar de raad tilt aan het niet uitvoeren van een motie door het college. Initiatiefvoorstel Tenslotte heeft een raadslid nog de mogelijkheid om zelf een raadsvoorstel op te stellen, een zogenaamd initiatiefvoorstel. Het verschil tussen een initiatiefvoorstel en een motie vreemd aan de orde van de dag is niet dat een initiatiefvoorstel belangrijker is. Ze worden gebruikt voor verschillende zaken. In het bijgaand figuur wordt dit samengevat. Als er sprake is van een onderwerp dat tot de bevoegdheid van het college hoort, het beleid wordt niet gewijzigd en er is geen extra geld nodig, dan is het niet zinvol om een initiatiefvoorstel in te dienen. Een initiatiefvoorstel doorloopt dezelfde procedure als een gewoon raadsvoorstel. Het presidium toets of voorstel voldoet aan de formele eisen. Is dit het geval dan wordt het voorstel geagendeerd voor de eerstvolgende raadsvergadering als de agenda voor die vergadering nog niet gepubliceerd is. Is dit wel het geval dan schuift de behandeling een cyclus door. De initiatiefnemer kan tijdens Informeren 16

17 en Ontmoeten desgewenst een toelichting op het voorstel geven. Ook kunnen burgers dan inspreken op het voorstel. Daarna wordt het voorstel besproken in de commissie. Naar aanleiding van de commissiebehandeling kan de initiatiefnemer eventueel een gewijzigd voorstel indienen. Tijdens de behandeling in de raad kunnen moties en amendementen op het voorstel worden ingediend. Een initiatiefvoorstel is vormvrij, maar moet natuurlijk een ontwerp-besluit bevatten dat aan de raad ter besluitvorming wordt voorgelegd. Gebruikelijk is dat een initiatiefvoorstel in ieder geval de volgende elementen bevat: - Inleiding en probleemstelling; - Gekozen oplossingsrichting en eventuele alternatieven; - Financiën - Ontwerp-besluit Inspreken door burgers over niet geagendeerde onderwerpen Tijdens Informeren en Ontmoeten kunnen burgers inspreken over raadsvoorstellen die op de agenda staan, maar ook over onderwerpen die niet geagendeerd zijn. Door die laatste mogelijkheid kunnen burgers onderwerpen onder de aandacht van de raad brengen, die de raad of het college zelf nog niet op de agenda hebben gezet. De inbreng van burgers kan voor fracties aanleiding zijn om het onderwerp te agenderen in de commissie of de raad. Van het inspreken wordt een verslag gemaakt. Die inspreektekst wordt op de lijst met ingekomen stukken geplaatst en ter afdoening in handen van het college gesteld. Dit zorgt ervoor dat burgers die inspreken over niet geagendeerde onderwerpen, altijd een reactie van de gemeente krijgen. Burgerinitiatief Met een burgerinitiatief kunnen inwoners zelf een voorstel op de agenda van de raad zetten, maar er zijn wel een aantal spelregels aan verbonden: De initiatiefnemer moet zestien jaar of ouder zijn; Het voorstel moet gaan over een onderwerp waarvoor de gemeenteraad bevoegd is om er een besluit over te nemen; In het voorstel moet een concept besluit zijn opgenomen waarover de gemeenteraad kan beslissen. Ook moet in het voorstel een uitleg en een globale kostenraming staan; Minimaal honderd inwoners van de gemeente van zestien jaar en ouder moeten steun aan het voorstel geven en hun handtekening, naam, adres en geboortedatum op een lijst zetten. Boven iedere lijst staat het voorstel dat aan de gemeenteraad wilt voorleggen, zodat mensen weten waarvoor ze tekenen. Het presidium beoordeelt of het burgerinitiatief aan de eisen voldoet Een burgerinitiatief dat is goedgekeurd door het presidium, doorloopt dezelfde procedure als een raadsvoorstel. De initiatiefnemer kan het voorstel toelichten in Informeren en Ontmoeten en er wordt in de commissie en de raad over gedebatteerd. De initiatiefnemer mag deelnemen aan het debat in de commissie en kan na het debat in de commissie het voorstel aanpassen. De initiatiefnemer mag niet deelnemen aan het debat in de gemeenteraad. 17

18 6. De financiële sturing van de gemeente 6.1 Inleiding Voor het kunnen realiseren van politieke plannen, zijn de financiën van de gemeente van groot belang. Aansturing van de financiën door de raad vindt plaats in de zogenaamde planning en controlcyclus. Binnen deze cyclus neemt het structuurfonds een bijzondere plaats in. Dit is een fonds waarin de gemeente regelmatig geld stort om grote structuurversterkende investeringen te kunnen doen. 6.2 Planning en controlecyclus In grote lijnen bekeken heeft de planning en controlcyclus voor de raad twee hoofdfuncties: 1. het vooraf vaststellen van de doelen van het gemeentelijke beleid en de hoeveelheid geld die aan het halen van die doelen besteed mag worden; 2. het achteraf controleren of het college zich voldoende inzet voor het halen van de doelen en zich daarbij aan de financiële randvoorwaarden houdt. Om invulling te geven aan deze functies bestaat de planning en controlecyclus uit de volgende onderdelen: De voorjaarsnota, waarin de belangrijkste ontwikkelingen en voorgenomen beleidswijzigingen worden gepresenteerd; De (programma)begroting, waarin de financiële consequenties van plannen uit de voorjaarnota zijn uitgewerkt en waarin voor het komende jaar bepaald wordt hoeveel geld voor welk beleidsonderwerp beschikbaar is. De jaarrekening en het jaarverslag, waarin het college verantwoording aan de raad aflegt over het in het afgelopen jaar gevoerde beleid. De voorjaarsnota De voorjaarsnota is het startpunt van de jaarcyclus en het sturingsinstrument van de raad voor de op te stellen begroting. De belangrijkste functie van de voorjaarsnota is de actualisering van de lopende begroting en het aangeven van de financiële kaders voor de nieuwe begroting. Met de voorjaarsnota geeft de raad aan het college de kaders mee waarbinnen het college de begroting moet opstellen. Het is voor de raad het belangrijkste moment om politieke uitspraken te doen over wijziging van het gemeentelijke beleid. Daarom heeft de raad ervoor gekozen om bij de voorjaarsnota de algemene beschouwingen te houden. Dit gebeurt in een aparte raadsvergadering, waarin de fracties hun politieke visie op de toekomst van de gemeente geven. Bij de behandeling van de voorjaarsnota proberen de fracties in de raad de kaders voor de begroting bij te sturen in de door hen gewenste richting. Omdat het daarbij gaat om sturende uitspraken en niet om juridisch harde besluiten, worden hiervoor moties en geen amendementen gebruikt. De programmabegroting In de programmabegroting staan de lange termijn doelen van de gemeente, de vertaling hiervan naar de voor het komende jaar te realiseren doelen en de daarbij in te zetten middelen. Met de goedkeuring van de begroting geeft de raad aan het college toestemming om in het begrotingsjaar de uitgaven te doen die in de begroting zijn opgenomen. De begroting is sinds 2017 volledig digitaal en bestaat uit twee delen: de beleidsbegroting en de financiële begroting. De beleidsbegroting is opgeknipt in programma s. Per programma zijn de 18

19 belangrijkste beleidsdoelen, uitvoeringsplannen en indicatoren opgenomen aan de hand van de volgende drie vragen: wat willen we bereiken? wat gaan we ervoor doen? wat gaat het kosten? Naast de programma s zijn in de beleidsbegroting ook een aantal verplichte paragrafen opgenomen. In deze paragrafen worden belangrijke onderwerpen uit de begroting, die voor meerdere of alle programma s van belang zijn, toegelicht. Het gaat dan bijvoorbeeld om het onderhoud van het gemeentelijke vastgoed, de wijze waarop de gemeente omgaat met het lenen van geld of het beleggen van de gemeentelijke reserves. In de financiële begroting staat een totaaloverzicht van alle inkomsten en uitgaven voor het komende jaar. Daarnaast wordt hierin de financiële positie van de gemeente in het komende jaar toegelicht en wordt een vooruitblik op de drie jaar daarna gegeven. De nadruk in de behandeling van de begroting ligt vooral op de besteding van de beschikbare (financiële) middelen en welke veranderingen de fracties daarin zouden willen zien. Wat in de begroting staat is bindend voor het college, dat hier dus niet zonder toestemming van de raad van af mag wijken. De raad stuurt tijdens de begrotingsbehandeling daarom vooral met amendementen. Voor zover deze amendementen de gemeente meer geld kosten dan in de begroting voorzien, moet de indiener van een amendement ook aangeven waar het geld hiervoor vandaan moet komen. Jaarverslag en jaarrekening Met het jaarverslag en de jaarrekening legt het college inhoudelijk en financieel verantwoording af over het afgelopen jaar. Met het jaarverslag geeft het college aan wat ze van haar inhoudelijke doelen heeft gerealiseerd. Om een goede vergelijking mogelijk te maken met wat het college zich had voorgenomen te doen, heeft het jaarverslag dezelfde opbouw als de begroting. Het jaarverslag is ook verdeeld in programma s. Bij het jaarverslag zit ook de stadsmonitor. Hiermee wordt de ontwikkeling van een aantal voor de stad belangrijke kerncijfers gevolgd. De stadsmonitor is een van de cijferbronnen waarmee het college zijn prestaties kan onderbouwen. In de jaarrekening vormt de financiële verantwoording. Deze wordt gecontroleerd door de door de raad aangewezen accountant, die een verklaring afgeeft of de jaarrekening een goed beeld geeft van de financiële situatie van de gemeente. Met de jaarrekening wordt ook het rekeningresultaat bekend gemaakt. Dit is het bedrag dat de gemeente meer of minder dan begroot heeft uitgegeven. Als er minder geld wordt uitgegeven dan begroot, is de afspraak dat dit geld terugvloeit naar de algemene middelen. Pas bij de begrotingsbehandeling wordt vervolgens een besluit genomen over de besteding van het overschot. Met het vaststellen van de jaarstukken verleent de gemeenteraad zijn goedkeuring aan het door het college gevoerde financiële beheer. Hiermee ontlast de vaststelling van de jaarrekening de leden van het college ten aanzien van het daarin verantwoorde financieel beheer (Gemeentewet). Bij grote onregelmatigheden kan de gemeenteraad besluiten de jaarstukken niet vast te stellen. Er moet dan een zogenaamde indemniteitsprocedure worden opgestart om alsnog tot goedkeuring te kunnen komen. Dergelijke procedures komen in gemeenteland maar zeer zelden voor. 6.3 Structuurfonds Het structuurfonds is het investeringsplan voor de stad, waarin voor de middellange termijn staat in welke projecten s-hertogenbosch wil investeren. In het structuurfonds worden alleen projecten 19

20 opgenomen die van bovenstedelijk strategisch belang zijn en waarvan de investering ten minste 5 miljoen bedraagt. Vulling van het structuurfonds vindt vooral plaats vanuit positieve resultaten bij de jaarrekening. De projecten uit het structuurfonds hoeven niet vanaf het begin financieel gedekt te zijn of in zijn geheel uit het structuurfonds betaald te worden. Met het opnemen in het structuurfonds start meestal ook een verkenning van cofinancieringsmogelijkheden door andere partijen. Investeringen in het structuurfonds doorlopen drie fasen, te weten: de verkenningsfase, de planstudiefase en de uitvoeringsfase. Wanneer de raad of het college de ambitie hebben om een plan op te nemen in het structuurfonds, dan komt het in de verkenningsfase terecht. Voorstellen hiervoor worden in de voorjaarsnota gedaan. Bij de begrotingsbehandeling wordt definitief besloten om het plan op te nemen in de verkenningsfase. Na de verkenningsfase wordt de raad via een raadsbesluit om toestemming en een krediet gevraagd om het plan verder uit te werken in de planstudiefase. Hierin worden de wat, waar, wanneer en hoe vragen verder ingevuld. Ook de mogelijkheden van cofinanciering worden dan onderzocht. Als uit de planstudiefase blijkt dat een project financieel en technisch haalbaar is, wordt een definitief kredietvoorstel aan de raad voorgelegd, waarmee het project in de uitvoeringsfase komt. In de begroting staat jaarlijks een overzicht van de projecten die in het structuurfonds zijn opgenomen. Er wordt dan ook indicatief aangegeven welke projecten gedekt kunnen worden met de beschikbare middelen. Dit betekent niet dat dat geld formeel al aan het project is toegewezen. Zoals gezegd gebeurt dat pas als de raad besluit het project in uitvoering te nemen. 20

21 Bijlage 1 Format motie en amendement Motie: [aansprekende titel] De gemeenteraad van s-hertogenbosch, in vergadering bijeen op [datum raadsvergadering], gehoord de beraadslagingen over [titel raadsvoorstel] Constaterende dat: [De feiten waarop de motie is gebaseerd]. Overwegende dat: [De mening van de indiener over de feiten]. Spreekt uit dat: [Politieke uitspraak van de raad] Verzoekt het College: [Verzoek aan het college om zaken te doen of juist niet te doen] [naam indiener] [naam partij] Amendement: [aansprekende titel] De gemeenteraad van de gemeente s-hertogenbosch, in vergadering bijeen op [datum vergadering], gezien het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. [datum raadsvoorstel] (regnr. ) over [naam raadsvoorstel]; Constaterende dat: [De feiten waarop het amendement is gebaseerd]. Overwegende dat: [De mening van de indiener over de feiten] Wijzigt het besluit: Door [duidelijke beschrijving hoe het besluit van het raadsvoorstel wordt gewijzigd, bijvoorbeeld door woorden te wijzigen of door een extra beslispunt toe te voegen of juist een beslispunt te schrappen] [naam indiener] [naam partij] 21