Totale knieprothese KNAP-programma

Transcriptie

1 Totale knieprothese KNAP-programma

2 Uw orthopedisch chirurg heeft met u besproken dat u binnenkort een knieoperatie ondergaat. Tijdens deze operatie wordt uw beschadigde kniegewricht vervangen door een kunstgewricht, een knieprothese. Dit is een veel voorkomende operatie bij mensen met een zogenaamde versleten knie. In deze folder informeren we u over de ingreep. Neem deze folder mee bij elk bezoek aan het Orthopedisch Centrum Máxima en de fysiotherapeut. U kunt ook de app Orthopedie Groot Eindhoven in de App Store of Google Play downloaden (indien u in het bezit bent van een smartphone). Hierop vindt u ook alle informatie rondom uw operatie en is ook beeldmateriaal van onder andere de prothese en de oefeningen te zien. 1

3 Afspraken voor en na de operatie Orthopedie PROMs vragenlijst: Radiologie: Preoperatieve screening (POS): Inschrijfbalie: Operatiedatum: Voorlichtingsmiddag: Voor u naar huis gaat, na uw polikliniekbezoek Afname neuskweek. Vragenlijst in te vullen op de poli orthopedie. Loc. EHV route 180, loc. VHV route 055. Als een aanvullende foto voor operatie nodig is. Loc. EHV Route 031, VHV route 030. Als er wijzigingen zijn in uw persoonsgegevens dan dient u deze aan te laten passen. Route: in de centrale ontvangsthal. Voor de operatie U wordt gebeld zodra er een datum voor uw operatie gepland kan worden. Loc. EHV route 085 Auditorium van uur. Datum: Krukkentraining: Uitslag neuskweek: Bloedprikken: Opnametijd: Controle 1: Controle 2: Controle 3: Meetmoment 2: Meetmoment 3: Loc. EHV route 071, Mathijssenzaal. Afspraak wordt u toegestuurd door de afdeling fysiotherapie. Neem uw krukken of rollator mee. Ongeveer 2 weken voor de operatie wordt u gebeld. 1 Werkdag voor de operatie (formulier heeft u meegekregen bij de Pre Operatieve Screening) U wordt 1 werkdag voor de operatie tussen uur en uur gebeld. Na de operatie 6 weken na operatie. De afspraak krijgt u bij ontslag op de afdeling. 3 maanden na operatie. De afspraak krijgt u bij de eerste controle. 1 jaar na operatie. De afspraak krijgt u te zijner tijd toegestuurd. PROMs vragenlijst 6 maanden na operatie. Volgt per of post. 1 jaar na operatie. Volgt per of post. 2

4 INHOUDSOPGAVE De meest gestelde vragen 4 Hoofdstuk 1 Algemene informatie Belangrijke telefoonnummers Het programma KNAP De coach De polikliniek assistente orthopedie Informatie over de anesthesie 11 Hoofdstuk 2 De operatie De totale knieprothese De operatie Duur van de operatie Eprex Registratie operatiegegevens 15 Hoofdstuk 3 Voorbereiding op de opname Vermindering van wondinfecties Voorafgaand aan de operatie Hulp thuis, wat regelt u zelf Wat nog meer te regelen vóór opname Bloedprikken De opnametijd Nuchter zijn 23 Hoofdstuk 4 De opname in het ziekenhuis De ontvangst Na de operatie Revalidatie Opnameduur 26 Hoofdstuk 5 De herstelperiode thuis Met ontslag Complicaties Controles Fysiotherapie: instructies Fysiotherapie: oefeningen 33 3

5 De meest gestelde vragen 1. Kom ik in aanmerking voor revalidatie? Ervan uitgaan dat de operatie verloopt zoals verwacht kunt u in de thuissituatie gaan revalideren. De operatie is erop gericht dat u mag bewegen met een hulpmiddel. Mogelijk zijn er extra voorzieningen en thuiszorg nodig. Mocht u en uw familie obstakels zien om in eerste instantie niet terug naar huis te gaan, dan kunt u zelf (voorafgaand aan uw opname) een zorghotel regelen. Informeer bij uw zorgverzekeraar over de vergoeding van kosten. Bij eventuele complicaties na de operatie zal er opnieuw een beoordeling plaatsvinden over de benodigde nazorg. 2. Hoe lang blijft mijn knie dik, pijnlijk of warm? De pijn en zwelling van de knie kan na een totale knieprothese langdurig aanhouden. Het is belangrijk dat u een balans zoekt tussen rust en beweging. Pijn U kunt verschillende vormen van pijn ervaren, zoals: Pijn door overbelasting. Dit uit zich vaak s nachts. Spierpijn. Dit is ten gevolge van de standsverandering van de knie. De spieren kunnen dan in spanning staan en ze moeten wennen aan de nieuwe situatie. Pijn in uw bovenbeen. Deze pijn is meestal na 2 a 3 dagen verdwenen. De pijn komt als gevolg van de bloedleegteband die tijdens de operatie wordt gebruikt. (Knie) bandenpijn. Dit is voornamelijk aan de binnen- of buitenzijde van de knie te merken. Zenuwpijn of onrustige benen. Het herstel van uw knie heeft tijd nodig en geleidelijk aan wordt de pijn minder. 3 tot 4 maanden na de operatie treedt een aanzienlijke verbetering op. 4

6 Zwelling Met name de eerste 2 weken na de operatie kan uw been erg dik worden. De zwelling vermindert meestal gedurende de eerste maand na de operatie. Een combinatie van bewegen en rustmomenten met de benen omhoog waarbij u uw voeten beweegt (oefening 1) zorgen meestal voor een vermindering van de zwelling. Zorg dat u stilstaan vermijdt. In het algemeen is de zwelling s avonds het grootst. Warmte Uw knie kan gedurende 6 tot 12 maanden na de operatie warm (soms zelfs heet) aanvoelen. Dit is het gevolg van het natuurlijke genezingsproces. Uw lichaam is zich dus aan het herstellen. Omdat de knieprothese vlak onder de huid zit, voelt u dit duidelijk. Dit kunt u verminderen door te koelen. 3. Hoe vaak moet ik oefenen en hoe weet ik dat ik teveel geoefend heb? Drie keer per dag 15 tot 30 minuten oefenen, vooral het strekken en buigen van de knie is belangrijk. Voert u de oefeningen serieus uit, maar overdrijf het niet! Bij te lang oefenen vermeerdert de zwelling en de pijn. Het is wel erg belangrijk dat u binnen 3 maanden probeert te komen tot een volledige strekking van de knie. Buigen mag iets langer duren. Om goed te kunnen fietsen en op te staan uit een stoel is een buiging van graden nodig. 4. Wanneer mag ik weer fietsen en autorijden? U mag weer gaan fietsen als u geen krukken meer gebruikt, uw knie ver genoeg kan buigen en voldoende kracht in uw benen heeft. Gebruik bij voorkeur een damesfiets vanwege de lage instap. Het fietsen moet soepel gaan zonder grote kracht of inspanning. Eventueel oefenen op een hometrainer is aan te raden. U mag weer gaan autorijden als u geen krukken en pijnmedicatie (die uw reactievermogen verminderd) meer gebruikt. Ook is het van belang dat u voldoende kracht in uw 5

7 benen heeft. Tijdens de eerste controle wordt dit met u besproken. Raadpleeg ook de polisvoorwaarden van uw verzekeringsmaatschappij. 5. Wanneer mag ik weer douchen en in bad? Als u het ziekenhuis verlaat zit er een waterdichte pleister op de wond waarmee u mag douchen. Als de wond droog is en de hechtingen verwijderd zijn mag u ook zonder verband douchen. Beperk het contact tussen de wond en het water tot enkele minuten, zodat de huid niet week kan worden. Het is het beste om de wond de eerste twee maanden met uw handen te wassen en niet met een washandje. Let erop dat u het litteken van boven naar beneden wast (niet van links naar rechts). Let er ook op dat u rond de wond geen crème of lotion gebruikt. Een bad nemen mag als de wond helemaal gesloten is. 6. Hoe verzorg ik mijn wond? De wond moet schoon en droog blijven. De huid rondom de nietjes kan wat rood of geïrriteerd zijn. Na het verwijderen van de nietjes (twee weken na operatie) neemt de roodheid af. Is het wondgebied gezwollen, rood of er komt vocht uit of heeft u koorts, neem dan contact op met de polikliniekassistente orthopedie. U krijgt bij ontslag instructies mee voor de wondverzorging. 7. Wanneer mag ik weer trappen lopen? Het is belangrijk dat de verpleegkundigen en de fysiotherapeut weten dat u trappen moet kunnen lopen wanneer u weer thuis bent. Tijdens de opname in het ziekenhuis wordt het trappen lopen met u geoefend, zodat dit voor u thuis geen problemen oplevert. 8. Waar moet ik op letten na de knieoperatie? De volgende leefregels zijn belangrijk: De eerste 6 weken niet hurken. Niet op een lage kruk of stoel gaan zitten. Extreme bewegingen vermijden. 6

8 Zwemmen kan en mag na ongeveer zes weken (overleg met uw arts of fysiotherapeut). Gymnastiek en (beperkt) sporten mag wanneer u hier fysiek voldoende bent aangesterkt. Bespreek dit met uw fysiotherapeut. Bij slapen op uw zij is het vaak prettig om een kussen tussen uw knieën te leggen. Leg in rugligging geen kussen onder uw geopereerde knie! Het gebruik van krukken is zolang als de fysiotherapeut het nodig vindt. Dit is onder andere afhankelijk van uw looppatroon. Draag de eerste drie maanden schoenen die vast aan de voet zitten en een brede hak hebben. Vermijd dus hoge hakken en slippers! 9. Mag ik gebruik maken van warmte- en/of ijspakkingen? U krijgt van de afdeling een cryocuff mee naar huis, die u gebruikt om te koelen. Uitleg hierover krijgt u op de afdeling. Het gebruik van warmte is niet verboden, maar werkt in de regel averechts. 10. Wanneer kan ik weer deelnemen aan het arbeidsproces? Dit kan per patiënt verschillend zijn en vraagt om een individueel advies. Raadpleeg hierover dus uw bedrijfsarts wanneer u het werk weer kunt hervatten. Maak samen met de bedrijfsarts een plan om terug te keren. 11. Is het normaal dat mijn knie een soort klikgeluid maakt? Dit is normaal en niet verontrustend. Ongeveer 70% van de patiënten met een nieuwe knie horen een soort klikgeluid wanneer ze de knie buigen. 12. Kan het kwaad als ik hard op mijn knie val? De prothese zit stevig, deze kan niet zomaar los gaan zitten. Bij een vervelende val kan wel een botbreuk optreden, vlak boven of vlak onder de prothese. 7

9 13. Ik heb veel last van het litteken, mag ik in de zon? Het litteken heeft een jaar nodig om tot rust te komen. U mag wel in de zon met het litteken, maar gebruik wel een hoge factor zonnebrandcrème (SPF 50). 14. Ik ben nog duizelig Dit kan de eerste dagen nog van de operatie en medicijnen zijn. Blijft dit zo, neem dan contact op met de polikliniekassistente orthopedie. 15. Moet ik iets aangeven bij de douane, kan ik door het poortje bij het vliegveld, problemen MRI-scan? In uw prothese is titanium/roestvrijstaal verwerkt. Dit geeft bijna zeker een signaal bij een douanepoortje. Leg in dat geval rustig uit dat u een prothese heeft. Bij een eventuele MRI-scan in de toekomst, moet u melden dat u een prothese heeft. In het algemeen kan het onderzoek wel plaatsvinden. Bij het groepsconsult krijgt u ook een röntgenfoto. 16. Hoeveel weegt een prothese? Ongeveer één pond. Dit is ongeveer even zwaar als het bot dat is verwijderd. 17. De huid is gevoelloos Dit klopt, de oppervlakkige huidzenuwen zijn doorgesneden, het duurt een tijd voordat dit weer is genezen. 18. Hoe lang gaat de prothese mee? de levensduur van knieprotheses variëren tussen de 10 en 20 jaar. Het materiaal slijt nauwelijks, maar de verbinding tussen de prothese en uw bot gaat op den duur loszitten. 19. Seksualiteit Gemeenschap na de operatie is geen probleem. U mag op de knie steunen, maar over het algemeen voelt dit met een knieprothese oncomfortabel. 8

10 1. Algemene informatie 1.1 Belangrijke telefoonnummers Voor vragen van maandag tot vrijdag tussen 8.30u en 17.00uur: Polikliniek Orthopedisch Centrum Máxima (040) voor minder dringende vragen s Avonds of in het weekend (alleen bij spoed): Afdeling spoedeisende hulp, (040) locatie Veldhoven Verpleegafdelingen 9e etage, locatie Eindhoven (040) e etage, locatie Eindhoven (040) Verpleegafdeling 227, locatie Veldhoven (040) Afdeling Radiologie (040) Fysiotherapie, Paramáx (040) P.O.S. (pre-operatief spreekuur) (040) Kijk op voor aanvullende informatie of (indien u in het bezit bent van een smartphone) download de app Orthopedie Groot Eindhoven in de App Store of Google Play. 9

11 1.2 Het programma KNAP Orthopedisch Centrum Máxima organiseert rondom uw operatie een programma ter voorbereiding, nazorg en revalidatie: KNAP (knie actief programma). Dit is erop gericht om u weer snel en verantwoord op de been te helpen. U heeft daarbij veel steun aan uw coach (zie 2.3) en medepatiënten. Het programma KNAP bestaat uit: a. Voorlichting Vóór, tijdens en na uw opname wordt u uitgebreid voorgelicht over wat u te wachten staat. Vóór uw opname is er een voorlichtingsmiddag. We raden u ten zeerste aan om hierbij aanwezig te zijn. b. Vooraf oefenen Voor uw opname krijgt u van de fysiotherapeut van ons ziekenhuis een uitnodiging voor een groepsbijeenkomst waarbij u voorlichting krijgt over en gaat oefenen met het lopen met een loophulpmiddel. c. Vooraf voorzieningen thuis Vóór uw opname kunt u thuis voorzieningen treffen om uw revalidatie straks gemakkelijker te maken. Meer informatie vindt u op de polikliniek. d. Samen sterk met uw medepatiënten In het programma KNAP wordt u samen met andere patiënten, die ook een heup- of knieprothese krijgen, opgenomen, omdat u aan elkaar veel steun heeft. e. Huiskamer Op de verpleegafdeling is een huiskamer ingericht, waar u met uw medepatiënten revalideert. U oefent er stapsgewijs de dagelijkse dingen. f. Operatie in Veldhoven U doorloopt hierbij ook de stappen a t/m c. Bij opname revalideert u in uw eigen tempo met behulp van fysiotherapie. 10

12 1.3 De coach Uw persoonlijk begeleider, uw coach, speelt een belangrijke rol. Hij of zij ondersteunt u voor, tijdens én na uw opname. Uw partner of iemand anders kan uw coach zijn. Een coach is niet verplicht, maar we raden het u wel aan. Ervaring leert dat patiënten veel aan hun coach hebben. U heeft een kaart over de coach gehad, deze kunt u aan hem of haar geven. Door samen met u het hele traject van voorbereiding, opname en herstel te doorlopen, weet uw coach precies hoe u met uw knieprothese om moet gaan. Uw coach kent uw thuissituatie en neemt deel aan alle gesprekken. Coaches zijn de hele dag welkom op de verpleegafdeling en kunnen een maaltijd nemen op de afdeling. Een broodmaaltijd kost 3.50, een warme maaltijd De polikliniekassistente orthopedie De polikliniekassistente informeert en begeleidt u rondom uw opname voor de knieprothese. Zij neemt twee weken voor de operatie telefonisch contact met u op om u de uitslag van de eerder afgenomen neuskweek te vertellen en om eventuele vragen te beantwoorden. Verder is zij het vaste aanspreekpunt voor uw vragen, voor én na de opname. Meestal kan zij direct een antwoord geven en anders overlegt zij met de betreffende zorgverlener. De polikliniek assistente is ook het vaste aanspreekpunt voor uw huisarts, fysiotherapeut en wijkverpleegkundige. Bij vragen kunnen zij contact opnemen met de polikliniek orthopedie. Na uw opname wordt u gebeld door de verpleegkundige van de verpleegafdeling. Zij informeert of de nabehandeling thuis goed verloopt. Zij stelt vragen over bijvoorbeeld uw mobiliteit, wondgenezing en pijn. 1.5 Informatie over de anesthesie Voor de totale knieoperatie krijgt u een ruggenprik. Informatie hierover leest u in de folder Anesthesie. Deze krijgt u bij uw bezoek aan het POS (pre-operatief spreekuur). 11

13 2. De operatie 2.1 Informatie over de totale knieprothese Het kniegewricht (zie tekening) is een scharniergewricht. Het gewricht kan bij het lopen en bewegen soepel scharnieren (bewegen), omdat er op de uiteinden van boven- en onderbeen een laag kraakbeen zit. dijbeen knieschijf kraakbeen meniscus zijbanden kruisbanden kuitbeen scheenbeen vooraanzicht zijaanzicht Door zijn steunende functie, helpt ook de meniscus bij het scharnieren. Kraakbeen is normaal gesproken glad verend weefsel. Bij het ouder worden verslechtert de kwaliteit van het kraakbeen en vermindert de steunende functie van de meniscus. Meestal gaat het hier om gewone slijtage, ook wel artrose genoemd. Soms wordt de slijtage veroorzaakt door ziekten zoals reuma of een botbreuk in het verleden. De meest voorkomende klacht bij slijtage van het kniegewricht is pijn. Verder wordt het gewricht steeds stijver. Soms heeft de stand van het been (O- of X-been) ook invloed op de slijtage. 12

14 Als de slijtage van de knie toeneemt, nemen ook de klachten toe. Medicijnen en fysiotherapie helpen dan niet meer. Een nieuwe knie is dan een goede oplossing. Pijn is vaak de voornaamste reden om operatief in te grijpen. Omdat een kunstgewricht (prothese) geen onbeperkte levensduur heeft, wordt de operatie bij jonge patiënten meestal zo lang mogelijk uitgesteld. De pijn die u voor de operatie had, is na de operatie vrijwel altijd sterk verminderd. Vaak is de knie de eerste maanden nog wel pijnlijk. De knie wordt ook minder stijf, maar hij wordt niet meer zo soepel als hij ooit was. Met veel oefenen en geduld kunt u uw nieuwe knie na zes tot twaalf maanden voldoende bewegen om al uw dagelijkse activiteiten te kunnen doen. 2.2 De operatie Er zijn twee typen knieprotheses in gebruik: de totale en de halve knieprothese. De meest gebruikte is de totale knieprothese (zie tekening); het kraakbeen van zowel het boven- als het onderbeen wordt dan vervangen. De orthopedisch chirurg geeft aan welk type prothese de voorkeur verdient. 13

15 Tijdens de operatie maakt de orthopedisch chirurg een verticale snee van ongeveer 20 centimeter, over de voorkant van de knie. De aangetaste gewrichtsvlakken worden verwijderd. Vervolgens wordt het bot met speciale instrumenten aangepast aan de vorm van de prothese, waardoor goede verankering mogelijk is. Een hard plastic (polyethyleen) schijf tussen de metalen delen van de prothese zorgt ervoor dat het gewricht soepel scharniert. Knieprothese 2.3 Duur van de operatie De operatie duurt ongeveer anderhalf uur. In totaal verblijft u twee tot drie uur op het operatiecomplex. Tijdens en ook na de ingreep krijgt u antibiotica om de kans op infectie te verkleinen. 2.4 Eprex Tijdens de operatie verliest u bloed. Dit bloedverlies wordt gecontroleerd. Is er veel bloedverlies dan is een bloedtransfusie noodzakelijk. Dit komt vaker voor bij patiënten die vóór de operatie al een laag gehalte aan rode bloedcellen hebben. Daarom wordt vóór de opname uw bloed onderzocht. Heeft u een laag gehalte aan rode bloedcellen, dan krijgt u eventueel drie weken vóór de operatie een behandeling met Eprex. U wordt hierover geïnformeerd bij de POS (pre 14

16 operatieve spreekuur). Eprex is een medicament dat de aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. De behandeling bestaat uit het toedienen van enkele injecties. 2.5 Registratie operatiegegevens LROI Om een beeld te krijgen van de levensduur van knieprotheses worden uw operatiegegevens geregistreerd in de Landelijke Registratie Orthopaedische Implantaten (LROI) van de Nederlandse Orthopaedische Vereniging. U krijgt een afschrift van de gegevens die over u zijn vastgelegd. PROMs In de afgelopen jaren zijn vragenlijsten ontwikkeld die bijvoorbeeld de ervaren gezondheid, kwaliteit van leven en functioneren vanuit het perspectief van patiënt meten. Deze vragenlijsten heten patiënt gerapporteerde uitkomstmaten; ofwel Patient Reported Outcome Measures, afgekort PROM s. Bij een totale knieprothese wordt gevraagd om vóór de operatie, zes en 12 maanden na de operatie een vragenlijst in te vullen. Vult u deze in, dan helpt u de orthopedie om de kwaliteit van de protheses en de zorg te verbeteren. 15

17 3. Voorbereiding op de opname 3.1 Vermindering van wondinfecties Bij elke operatie bestaat het risico op een wondinfectie. Deze wondinfectie kan bij een prothese ernstige gevolgen hebben. Wondinfecties kunnen ontstaan door de Staphylococcus Aureus bacterie, roken of kort voor een operatie scheren. De Staphylococcus Aureus bacterie Dit is een bacterie die bij veel mensen altijd of tijdelijk verblijft. De bacterie zit vooral in neus en keel. Van deze bacterie wordt u meestal niet ziek. Krijgt de bacterie echter de kans om door de huid het lichaam binnen te dringen, bijvoorbeeld via een wond(je), dan kunnen er vervelende infecties ontstaan. Het onderzoek Om te kijken of u de Staphylococcus aureus-bacterie bij u draagt, neemt de polikliniekassistente met een wattenstaafje een neuskweek af uit beide neusgaten. Deze kweek wordt opgestuurd naar het laboratorium. De uitslag Twee weken voor de operatie krijgt u telefonisch de uitslag van de polikliniekassistente orthopedie te horen. Behandeling Als u de Staphylococcus aureus-bacterie bij u draagt, wordt er in principe een recept naar uw apotheek gestuurd en haalt u daar de medicatie op. De medicatie bestaat uit: neuszalf een desinfecterende zeepoplossing 16

18 De behandeling Dag U start één dag voor opname met de behandeling. Het is de bedoeling dat u zich die dag grondig wast met de zeepoplossing. Breng een ruime hoeveelheid zeepoplossing aan op een washand en was hiermee uw gehele lichaam, ook uw hoofdharen. In de ochtend en avond smeert u de voorgeschreven neuszalf in uw beide neusgaten. Op de dag van de operatie, wast u s morgens uw haren en lichaam opnieuw met de desinfecterende zeepoplossing. Zalf daarna uw beide neusgaten weer met de neuszalf. Dag 3, Op deze dagen gaat het wassen van uw lichaam met de lotion en het zalven tijdens de ziekenhuisopname gewoon door. Uw hoofdharen hoeft u niet meer te wassen met de zeepoplossing. Neem daarom de lotion en zalf mee naar het ziekenhuis. Roken Waarom is roken slecht? Nicotine laat het hart sneller kloppen, zorgt voor een hogere bloeddruk, geeft schade aan de bloedvaten en verhoogt de zuurstofbehoefte van het lichaam. Door inname van koolmonoxide neemt de zuurstoftoevoer af. Zuurstof is belangrijk voor de wondgenezing. Teer veroorzaakt de rokershoest. Door het roken neemt het slijm in de longen toe. Hierdoor plakken de trilhaartjes in de longen aan elkaar vast en werken zo onvoldoende. Door roken ontstaat een krampende beweging (vasospasme) in de bloedvaten. Dit verslechtert de doorbloeding en dus ook de wondgenezing. Dit ontstaat al na één sigaret en houdt tot ongeveer zes weken aan! 17

19 Wat zijn de voordelen van stoppen met roken? Stoppen met roken geeft een betere zuurstoftoevoer naar de wond. Gevolg: een snellere wondgenezing, minder kans op infecties en een kortere ligduur van gemiddeld twee dagen. Minder irritatie van de luchtwegen, waardoor u na de operatie minder of niet hoest. Kleinere kans op verkramping van de spieren rond de luchtpijp (bronchospasme) en dus minder benauwd en kortademig na de operatie. Vermindering van de aanmaak van maagzuur, waardoor minder kans op misselijkheid en braken na de operatie. Minder kans op longontsteking. Betere lichaamsconditie door een goede bloedcirculatie in uw lichaam. Wanneer stoppen met roken? Stop minstens acht weken voor de operatie met roken. De eerste week heeft u ontwenningsverschijnselen, zoals meer hoesten omdat het slijm in de longen los komt. Lukt acht weken stoppen vooraf niet, stop dan in ieder geval zeven dagen voor de operatie tot ná de genezing van de wond. Hulp bij het stoppen met roken Stoppen met roken is niet makkelijk. U kunt hierbij professionele hulp krijgen. Dit kan via uw huisarts of specialist. Zij kunnen bijvoorbeeld nicotinepleisters voorschrijven en u informeren over de behandelmogelijkheden. Scheren van het operatiegebied Wij verzoeken u het operatiegebied minimaal één week voor de operatie niet meer te scheren. Als ontharen nodig is, gebeurt dit op het operatiecomplex, vlak voor de ingreep. Geen griepspuit Wij adviseren om twee weken voor en twee weken na de operatie geen griepspuit te nemen. 18

20 3.2 Voorafgaand aan de operatie Om uw opname zo goed mogelijk voor te bereiden heeft u drie afspraken in het ziekenhuis: 1. Gesprek op het pre-operatief spreekuur (POS) Nadat u bij de polikliniek bent geweest bezoekt u het preoperatief spreekuur (POS). Daar vult u een vragenlijst in over uw medische (voor)geschiedenis. Een apothekersassistente noteert welke geneesmiddelen u gebruikt. Vóór uw opname krijgt u een lijst toegestuurd, waarop alle medicijnen die u gebruikt zijn vermeld met een eventuele aangepaste dosering op of voor de dag(en) voor de operatiedag. U heeft tevens een gesprek met een POS-assistent. Tijdens dit gesprek krijgt u informatie over onder andere nuchter blijven. De POS assistent bepaalt of er vooraf aanvullend onderzoek nodig is en informeert u over de anesthesie (verdoving). De voorkeur gaat uit naar een verdoving met een ruggenprik (regionale anesthesie). Wanneer een ruggenprik niet mogelijk is, krijgt u een algehele narcose. Verder wordt er bloed afgenomen en in sommige gevallen wordt er ook een ECG (hartfilmpje) gemaakt. Afhankelijk van het tijdstip kan dit allemaal dezelfde dag plaatsvinden 2. Voorlichtingsbijeenkomst U krijgt tijdens het intakegesprek bij de polikliniek Orthopedie een datum voor een voorlichtingsbijeenkomst op locatie Eindhoven. Het is belangrijk dat u en uw coach hierbij aanwezig is. Tijdens de bijeenkomst, die ongeveer twee uur duurt, krijgt u informatie van een orthopedisch chirurg, een POS-assistent, een fysiotherapeut en een verpleegkundige van de verpleegafdeling. U kunt ook uw vragen stellen. 3. Gesprek met de fysiotherapeut In de week voorafgaand aan de operatie wordt u door de fysiotherapeut van het MMC uitgenodigd voor een groepsbijeenkomst. Deze vindt plaats in de Mathijssenzaal op de poli Orthopedie, route 71 in Eindhoven. In deze bijeenkomst 19

21 krijgt u voorlichting over het lopen met een loophulpmiddel en maakt u kennis met patiënten die op dezelfde dag geopereerd worden aan een heup- of knieprothese. Tevens krijgt u advies over welk loophulpmiddel het meest geschikt voor u is en gaat u daarmee oefenen. Deze bijeenkomst hoort bij uw behandeling en er zijn geen kosten aan verbonden. Na de operatie heeft u krukken nodig, tenzij u al gebruik maakt van een rollator, deze kan u gebruiken tijdens uw revalidatie. Indien u krukken nodig heeft, moet u voor de operatie zelf huren of kopen bij een thuiszorgwinkel in uw woonomgeving. Voor actuele tarieven informeert u bij de thuiszorgwinkel. 3.3 Hulp thuis, wat regelt u zelf Dat u naar huis mag is meestal een fijn bericht. Zeker als er iemand thuis is die u helpt. Wanneer dit niet het geval is, raden we u aan om extra ondersteuning te regelen. Om u op weg te helpen, hieronder een aantal zaken die u of uw familie/ mantelzorg zelf moet regelen: Huishoudelijke hulp Informeer tijdig bij uw gemeente, afdeling wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) of het zorgloket naar de mogelijkheden. De gemeente mag er 6 weken over doen om uw aanvraag in behandeling te nemen. Een eigen bijdrage wordt altijd berekend en verschilt per gemeente. U bent natuurlijk ook vrij om zelf iemand te benaderen. Er zijn via internet bemiddelingsbureaus voor het vinden van een geschikte huishoudelijke hulp bij u in de buurt. Hulpmiddelen Om uw revalidatie thuis makkelijker te maken, kunt u vóór uw opname bij de thuiszorgwinkel hulpmiddelen lenen of kopen. Denk bijv. aan (loop)hulpmiddelen op advies van de fysiotherapeut, douchestoel, urinaal, postoel, verlengde 20

22 schoenlepel, een helping hand (waar u dingen mee kunt oppakken), een toiletverhoger en elastische schoenveters. Aanpassingen in uw woning Informeer bij u gemeente, afdeling WMO naar de mogelijkheden. Maaltijdvoorziening Kant- en klaar maaltijden, tafeltje dekje of catering. Bezorging van boodschappen door uw supermarkt. Personenalarmering Er zijn diverse instanties en thuiszorgorganisaties die dit aanbieden. Thuiszorg Indien voor u van toepassing kunt u alvast nadenken over welke thuiszorgorganisatie u graag zou willen na de operatie. Tijdens uw opname in MMC bespreekt de verpleegkundige dit met u. Vervolgens wordt er een zorgplan voor u opgesteld. Op basis hiervan start de wijkverpleegkundige de zorg bij u thuis. Zorghotel U beslist zelf of u na de ziekenhuisopname terug naar huis óf naar een zorghotel gaat. In dat geval bespreekt en regelt u zelf een plek. Aan een zorghotel zijn hotelkosten verbonden. Het zorgplan voor de thuiszorg in het zorghotel wordt door de transferverpleegkundige van MMC geregeld. Informeer bij uw zorgverzekeraar naar de mogelijkheden en vergoeding. Dit is afhankelijk van uw polis. Nog een aantal tips: - Bedenk welke obstakels u tegenkomt wanneer u door huis loopt met een hulpmiddel. Denk bijvoorbeeld aan kleedjes op de grond. - Een sleutelkastje ophangen bij de voordeur waarmee de thuiszorg zichzelf kan binnen laten. 21

23 3.4 Wat nog meer te regelen vóór opname Coach Uw coach (persoonlijk begeleider) kan vóór, tijdens en na uw opname een grote steun voor u zijn. Uw partner kan uw coach zijn, of iemand anders die u daarvoor vraagt. Een coach is niet verplicht, maar we raden het u wel aan. U heeft een kaart over de coach gehad, deze kunt u aan hem of haar geven. De coach krijgt drie uitrijdkaarten om gratis te parkeren. Fysiotherapeut Na uw opname is fysiotherapie noodzakelijk. Het is raadzaam om u vóór de opname aan te melden bij een fysiotherapeut bij u in de buurt, zodat hij/zij u alvast kan inplannen ná de operatie. Let op: ga na of uw zorgverzekeraar fysiotherapie vergoed. Afspraak huisarts Veertien dagen na de operatie moeten de nietjes verwijderd worden. Dit kan uw huisarts of de polikliniekassistente doen. Maak hiervoor een afspraak bij uw huisarts of de polikliniek. 3.5 Bloedprikken De laatste werkdag voor de opnamedag laat u bloed prikken. U kunt hiervoor terecht bij de bloedafname van Máxima Medisch Centrum locatie Eindhoven of Veldhoven (een afspraak is niet nodig), of bij een prikpost in uw omgeving. Mocht het voor u moeilijk zijn om een prikpost te bereiken, dan kunt u ook bij u thuis bloed laten prikken. Bel (040) om hiervoor een afspraak te maken. Woont u niet in de omgeving dan vertelt de POS-assistent u wanneer en waar u moet prikken. Neem de bon voor bloedafname mee, deze krijgt u bij de POS. 22

24 3.6 De opnametijd De laatste werkdag vóór de opnamedag wordt u door de afdeling tussen en uur gebeld. Tijdens dit telefoongesprek hoort u: het tijdstip waarop u in het ziekenhuis wordt verwacht vanaf wanneer u nuchter moet zijn waar u zich kunt melden hoe laat de operatie is Eventuele vragen die u heeft kunt u stellen. Als u voor opname ziek of verhinderd bent Bent u in de dagen voor uw opname ziek of bent u om een andere dringende reden verhinderd? Neem dan zo snel mogelijk contact op met de polikliniek van Orthopedisch Centrum Máxima, telefoonnummer (040) Buiten kantoortijden belt u met (040) en vraagt u naar de dienstdoende orthopedisch chirurg. Belt u ook met de polikliniek als u in de dagen voor uw opname een wondje heeft in de buurt van het operatiegebied of een ontsteking in uw lichaam. 3.7 Nuchter zijn Deze informatie vindt u in de folder Anesthesie. Deze heeft u gekregen bij de afdeling POS (pre-operatief spreekuur). 23

25 4. De opname in het ziekenhuis 4.1 De ontvangst Op de afgesproken dag en tijd komt u samen met uw coach naar de verpleegafdeling. U meldt zich aan de balie. Tijdens het opnamegesprek neemt de verpleegkundige al uw gegevens met u door; inclusief uw actuele medicatielijst. Deze kunt u kort voor uw operatie bij uw eigen apotheek halen. Zij brengt u vervolgens naar de afdeling operatie. 4.2 Na de operatie Na de operatie heeft u een: Infuus De eerste dag(en) heeft u een infuus in uw arm. Dit infuus zorgt ervoor dat u voldoende vocht in uw lichaam krijgt. Zo nodig krijgt u via het infuus ook medicijnen. Het infuus wordt verwijderd als u weer voldoende drinkt, de urineproductie op gang is gekomen, het bloedgehalte weer in orde is en u via het infuus geen medicijnen meer krijgt. Blaaskatheter Soms wordt de urine opgevangen door een blaaskatheter. Dit is een flexibel slangetje dat zorgt dat de urine uit de blaas kan lopen. Drukverband Na de operatie een pleister op de operatiewond, met hier overheen een drukverband. Dit drukverband wordt de volgende ochtend verwijderd. Het litteken zit aan de voorkant van de knie en is ongeveer 20 cm lang. Het litteken is gehecht met nietjes. Bij een hemi(halve) knieprothese is de wond ongeveer 10cm lang en wordt onderhuids gehecht met oplosbaar hechtdraad. 24

26 4.3 Revalidatie Verpleegkundig Specialist Binnen het Orthopedisch Centrum Maxima werken twee verpleegkundig specialisten, mevrouw H. Kox en mevrouw C. van Doesburg. Een verpleegkundig specialist is bevoegd is om een gedeelte van de medisch specialistische zorg te verlenen. De verpleegkundig specialist werkt op locatie Eindhoven, waar ze visite loopt. De verpleegkundig specialist brengt de klachten van een patiënt in kaart, voert onderzoeken uit en regelt waar nodig vervolgonderzoek. Daarnaast geeft zij informatie over de behandeling en kunnen patiënten bij haar terecht met vragen. De verpleegkundig specialist voert haar werkzaamheden uit in nauwe samenwerking met de behandelend orthopedisch chirurg. Wanneer u op controle komt zult u haar ook tegen komen op de polikliniek. Fysiotherapie Door goede pijnstilling en door de operatietechniek is de knieprothese meteen belastbaar. Dat wil zeggen dat u er op de operatiedag al meteen op mag lopen. U zet met behulp van een speciaal loophulpmiddel onder begeleiding van de verpleegkundige op de operatiedag dus al de eerste passen. Dit is echter alleen mogelijk als de spieractiviteit en het gevoel in uw benen voldoende is. Doordat u op de operatiedag al uit bed mag, voelt u zich de volgende dag minder stijf en krijgt u vertrouwen in het lopen. De dagen daarna komt de fysiotherapeut iedere dag twee keer langs om oefeningen met u te doen. Deze oefeningen zijn bedoeld om veilig te leren lopen en traplopen (indien nodig). Verder wordt gewerkt aan de beweeglijkheid van de knie en het versterken van de spieren. De instructies en oefeningen van de fysiotherapeut vindt u onder hoofdstuk 5. 25

27 De huiskamer De dag na de operatie verblijft u overdag met uw medepatiënten in de huiskamer. Deze is speciaal ingericht voor patiënten met een nieuwe knie of heup die op de 10 e etage zijn opgenomen. Het is de bedoeling dat u de huiskamer bezoekt in makkelijk zittende kleding (dus niet in uw nachtkleding). In de huiskamer staan comfortabele stoelen, en u kunt er de dagelijkse dingen oefenen die u straks ook thuis weer moet doen. Bijvoorbeeld zelf koffie en thee zetten. De huiskamer Stapsgewijs ontdekt u wat gemakkelijk gaat en waarbij u nog instructie of hulp nodig heeft van de verpleegkundige, de fysiotherapeut of uw coach. Met uw medepatiënten kunt u ervaringen uitwisselen. Zo werkt u samen aan uw herstel. 4.4 Opnameduur De duur van uw verblijf op de verpleegafdeling is in principe twee nachten. 26

28 5. De herstelperiode thuis 5.1 Met ontslag Vóór ontslag heeft u een gesprek met de verpleegkundige. U krijgt van de verpleegkundige mee naar huis: een overdracht, een machtiging voor de fysiotherapie en een pasje over uw prothese (voor de douane). Uw huisarts krijgt bericht over het verloop van uw operatie en revalidatie. Medicijnen en materialen voor thuis Voor u naar huis gaat krijgt u van de apotheek medicijnen en pleisters bezorgt voor thuis en krijgt hierover uitleg. Vervoer naar huis Na de ingreep mag u niet zelf deelnemen aan het verkeer. Ook mag u niet met het openbaar vervoer reizen. Regel daarom dat iemand u met de auto ophaalt of u kunt met uw begeleider met de taxi naar huis gaan. 27

29 5.2 Complicaties Soms kunnen er complicaties optreden, zoals: infectie van de knieprothese of het gebied eromheen nabloedingen trombose (bloedpropjes) zenuwschade materiaalslijtage; op de lange termijn bestaat er een kleine kans dat één van de prothesedelen los gaat zitten. Daarom krijgt u na 1, 5, en 10 jaar een controle met röntgenfoto. Na deze periode jaarlijks. Neem contact op met het ziekenhuis (zie hoofdstuk 1.1), als (één van) de volgende complicaties binnen twee weken na uw ontslag voorkomen: De wond gaat lekken. De wond en/of been wordt extreem dik en/of gaat meer pijn doen. U kunt niet meer op uw geopereerde been staan, terwijl dit daarvoor goed mogelijk was. U krijgt koorts. 5.3 Controles Het groepsconsult (indien opgenomen in Eindhoven) Ongeveer 6 weken na de operatie heeft u een afspraak voor het groepsconsult. Samen met uw medepatiënten met een nieuwe knie komt u op controle bij de polikliniekassistente en de verpleegkundig specialist. Voorbereiding: vooraf röntgenfoto laten maken Voorafgaand aan het groepsconsult laat u een röntgenfoto maken van uw knieprothese. Deze afspraak wordt voor u gemaakt op de afdeling. Opzet van het groepsconsult Het groepsconsult bestaat uit twee delen. In het eerste deel vragen de polikliniek assistenten hoe het met u gaat en beantwoorden uw vragen. 28

30 In het tweede deel wordt besproken wat u wel en niet kan doen met uw knie. Het vervolg van het revalidatieproces komt hierin aan bod. Ook worden alle overige (medische) vragen en onduidelijkheden beantwoord door de verpleegkundig specialiste. De röntgenfoto s worden beoordeeld door een orthopedisch chirurg en mochten er bijzonderheden zijn, dan wordt dit gemeld. Indien u persoonlijke vragen heeft of er lichamelijk onderzoek nodig is, dan vindt dit plaats na het groepsconsult in een aparte ruimte. Onderwerpen tijdens het groepsconsult zijn: Zwemmen, fietsen en autorijden. Ouderengymnastiek en (beperkt) sporten. Lopen zonder loophulpmiddelen. Levensduur prothese. Als u in Veldhoven opgenomen bent geweest, komt u na zes weken terug bij uw orthopedisch chirurg en laat u een half uur voor de afspraak een röntgenfoto maken. Vervolgcontroles Na het groepsconsult vinden de controles als volgt plaats: na drie maanden, één-, vijf- en tien jaar en daarna ieder jaar. Indien u (pijn) klachten heeft, mag u eerder terug komen. 29

31 5.4 Fysiotherapie: instructies De dag na uw knieoperatie begint u met revalideren met de fysiotherapeut. In dit hoofdstuk vindt u instructies en oefeningen van de fysiotherapeut die van belang zijn tijdens uw revalidatie. Instructies van de fysiotherapeut Koeling van de knie Na de operatie kan de knie pijnlijk en gezwollen zijn, er rood uitzien en warm aanvoelen. Om dit te verminderen wordt uw knie gekoeld. De fysiotherapeut geeft aan of u na ontslag uit het ziekenhuis uw knie moet blijven koelen. Lopen met elleboogkrukken/rollator Na de operatie mag u uw geopereerde been volledig belasten, maar wegens beperkte spierkracht is de eerste weken het gebruik van een loophulpmiddel noodzakelijk. In overleg met de fysiotherapeut mag u het gebruik hiervan geleidelijk afbouwen. De snelheid hiervan heeft met name met de kwaliteit van uw looppatroon te maken. Uit ervaring blijkt dat wanneer u vóór de operatie alvast oefent op het lopen met een loophulpmiddel, het lopen na de operatie voorspoediger verloopt. Juiste hoogte elleboogkrukken/rollator Ga rechtop staan en laat uw armen langs uw lichaam hangen. De kruk/rollator heeft de juiste hoogte als het handvat zich ter hoogte van uw polsgewricht bevindt. Voor de elleboogkrukken geldt dat als u het handvat vastpakt de bovenrand van de manchet (de plastic ring ) zich minimaal 5 cm onder uw ellebooggewricht moet bevinden. 30

32 Lopen met twee elleboogkrukken 1. Breng beide elleboogkrukken tegelijk naar voren. 2. Plaats de voet van het geopereerde been tussen de twee krukken. 3. Plaats vervolgens het niet geopereerde been een staplengte ervoor. Handeling 1. en 2. kunnen ook tegelijkertijd worden uitgevoerd. Lopen met één elleboogkruk 1. Pak de elleboogkruk aan de zijde van het niet geopereerde been. 2. Breng de elleboogkruk naar voren. 3. Plaats de voet van het geopereerde been ter hoogte van de kruk. 4. Plaats vervolgens het niet geopereerde been een staplengte ervoor. Handeling 2. en 3. kunnen ook tegelijkertijd worden uitgevoerd. Over een drempel stappen met één of twee krukken 1. Plaats de elleboogkruk(ken) over de drempel. 2. Stap met uw geopereerde been over de drempel. 3. Stap vervolgens met het niet geopereerde been over de drempel. Handeling 1. en 2. kunnen ook tegelijkertijd worden uitgevoerd. Trottoir opstappen 1. Zet uw niet geopereerde been op het trottoir. 2. Stap met uw geopereerde been op het trottoir. 3. Zet vervolgens de elleboogkrukken op het trottoir. Handeling 2. en 3. kunnen ook tegelijkertijd worden uitgevoerd. Trottoir afstappen 1. Zet de elleboogkrukken een niveau lager op de grond. 2. Zet uw geopereerde been een niveau lager op de grond. 31

33 3. Stap vervolgens met uw niet geopereerde been van het trottoir. Handeling 1. en 2. kunnen ook tegelijkertijd worden uitgevoerd. Trap oplopen 1. Pak met één hand de armleuning vast en houd in uw andere hand de elleboogkruk. 2. Zet uw niet geopereerde been een trede hoger. 3. Zet vervolgens uw geopereerde been en de elleboogkruk op dezelfde trede naast uw niet geopereerde been (aansluitpas). Trap aflopen 1. Pak met één hand de armleuning vast en houd in uw andere hand de elleboogkruk. 2. Zet de elleboogkruk een trede lager. 3. Steun goed op de armleuning en de elleboogkruk. 4. Zet uw geopereerde been op dezelfde trede naast de elleboogkruk. 5. Zet vervolgens uw niet geopereerde been op dezelfde trede. Liggen / slapen Na de operatie mag u zowel op uw rug als op uw zij liggen / slapen. Als u op uw zij ligt, is het prettig om een kussen tussen uw knieën te leggen. Zitten Ga de eerste weken in een stoel met armleuningen zitten. De stoel mag niet te laag zijn. De ideale zithoogte is die waarbij tijdens het zitten de hoek tussen uw bovenbeen en romp 90 is. Gebruik de armleuningen als u gaat zitten en gaat staan. Strek de geopereerde knie daarbij wat naar voren. Zo voorkomt u dat u de knie teveel buigt, wat mogelijk pijnlijk kan zijn. Auto Zet de auto niet te dicht bij het trottoir, zodat er bij het in- en uitstappen geen onnodig hoogteverschil ontstaat. 32

34 Bij het instappen in de auto moet u eerst gaan zitten en dan de voeten één voor één naar binnen zetten. Bij het uitstappen moet u eerst de voeten één voor één naar buiten zetten en dan pas gaan staan. Door een plastic zak op de zitting te leggen gaat het draaien makkelijker. Oprapen Als u iets van de grond wilt oprapen, dan steunt u op uw niet geopereerde been en op de elleboogkruk aan de geopereerde zijde (of met uw hand op bijvoorbeeld een stoel of tafel). Vervolgens brengt u uw geopereerde been naar achteren en iets naar buiten, de tenen blijven contact houden met de grond. U kunt dan met de hand aan de zijde van het niet geopereerde been hetgeen op de grond ligt oprapen. U kunt ook gebruikmaken van een zogenaamde helping hand. Voetverzorging/ schoen aantrekken Bij de verzorging van uw voet en bij het aan-/uittrekken van uw sok of schoen kunt u gebruikmaken van hulpmiddelen, zoals een lange schoenlepel. 5.5 Fysiotherapie: oefeningen De oefeningen die u in deze paragraaf vindt, zijn bedoeld om de beweeglijkheid van uw geopereerde knie te verbeteren en de spieren eromheen te versterken. Uw fysiotherapeut geeft aan welke oefeningen u moet doen. Het is belangrijk deze oefeningen dagelijks te doen. Herhaal de oefeningen tien keer en voer ze twee tot drie keer per dag uit. Met oefening één en twee kunt u na de operatie beginnen, zodra het gevoel in uw benen weer terug is. 33

35 Oefeningen U.H. = uitgangshouding 1. Enkels draaien U.H. = rugligging met gestrekte benen: Til uw voeten op en strek ze. Draai cirkeltjes met uw voeten. 2. Strekken been U.H. = In zithouding met gestrekte benen (bijvoorbeeld op bed): Span uw bovenbeenspieren, door uw knieholte naar beneden tegen de ondergrond te duwen en de tenen naar u toe te trekken. Eventueel kunt u een handdoek oprollen en onder uw hak leggen. 34

36 3. Knie licht buigen U.H. = rugligging: Trek uw niet geopereerde been zover mogelijk gebogen naar uw borst. U kunt eventueel met uw handen meehelpen. Maak met het geopereerde been lichte kniebuigingen en houd een paar tellen vast en duw het weer gestrekt op de onderlaag. 4. Knie buigen en strekken met hak op de grond U.H. = rugligging: Plaats de voet op een handdoek op een glad oppervlak. Buig en strek de knie terwijl de voet op de grond blijft. 35

37 5. Knie strekken met voet van de grond U.H. = zittend op een stoel Strek de knie van het geopereerde been maximaal en houdt enige tellen vast Plaats de voet terug op de grond 6. Kniebuigingen U.H. = staand met uw handen vast aan een tafel of stoel. Til de knie zo hoog mogelijk op en houdt het standbeen goed gestrekt. Wissel het been af. 36

38 Notities Heeft u vragen over uw behandeling? We raden u aan om ze hier op te schrijven. Zo weet u zeker dat u niets vergeet. 37

39

40 Hoe tevreden bent u over uw arts of ziekenhuis? Geef uw mening over MMC op ZorgkaartNederland.nl Máxima Medisch Centrum Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus Postbus PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC _12_18