Kloosterkerk Zondag Oculi, 4 maart 2018 Johannes 19 Voorganger: ds Klaas Wigboldus

Transcriptie

1 Kloosterkerk Zondag Oculi, 4 maart 2018 Johannes 19 Voorganger: ds Klaas Wigboldus Gebed om ontferming willen wij ons zoals we zijn richten naar uw licht als bloemen naar de zon. Zo bidden wij U: zoeken wij rust en bezinning, even een heilzame stap op de plaats om zo ook de ander te zien en niet alleen ons zelf. Zo roepen wij U aan: bidden wij U voor de onvoorstelbare nood van de wereld, voor de ontelbaren die leven te midden van oorlog en geweld onrecht en ongeluk, voor al uw mensen bidden wij. Zo roepen wij U aan: Preek Gemeente van Christus In een tijd en samenleving waarin beelden steeds belangrijker worden en we de hele dag overspoeld worden door visuele prikkels, gaat het vanmorgen over zien en gezien worden. Dat laatste is een universele menselijke behoefte. Word ik gezien, mag ik er zijn? Is er iemand die mij ziet en aanneemt zoals ik ben? De niet bij naam genoemde blindgeborene uit het evangelieverhaal van vanmorgen wordt door niemand gezien. De mensen kijken wel, maar langs hem heen en dus zien ze hem niet. Want er is een belangrijk verschil tussen kijken en zien. Kijken doe je naar de televisie, we kijken naar het nieuws en we kijken naar talkshows over het nieuws en via kijk-cijfers en kijkers-onderzoek kunnen we nagaan hoe váák mensen kijken en waarnaar. Via snelle en vaak ondoordachte tweets kun je dan ook nog kijken naar wat mensen er zoal van vinden. De blindgeboren bedelaar uit ons evangelieverhaal wordt bekeken en iedereen weet wel iets over hem te zeggen, maar gezien wordt hij dus niet. Jezus ziet hem wèl. Hij kijkt naar hem met een andere blik. Jezus ziet hem in de eerste plaats als mens, als een geliefd kind van God. En Hij ziet hem, zoals we lazen, in het voorbijgaan. 1

2 Wie gevoelig is voor de taal van de bijbel spitst bij deze uitdrukking meteen de oren. In het verhaal over de uittocht uit Egypte staat dat God - in een nacht anders dan andere nachten - voorbijging om zijn volk uit de slavendienst van Egypte te bevrijden. Dat is het joodse paasverhaal. Johannes wil ons hier een paasverhaal vertellen. De blindgeborene wordt uitgeleid, bevrijd uit de duisternis. Ik heb terdege de ellende van mijn volk gezien, sprak God tot Mozes. Zo wordt ook de ellende van de blindgeborene terdege gezien gezien door Jezus en Jezus ziet met de ogen van God. Het belangrijkste gegeven in ons evangelieverhaal is dan ook niet dat de blindgeborene nu uit zijn ogen kan kijken, maar dat hij gezien wordt. Dat is een steeds weerkerend refrein in de bijbel of het nu gaat over dat onaanzienlijk slavenvolkje in Egypte, over een eenvoudige herdersjongen die koning over Israël wordt, over een tollenaar die zich in een boom verstopt zodat niemand hem ziet, over melaatsen, hoeren, eenvoudige vissers..god ziet hen staan en lijkt zelfs een zwak voor hen te hebben, omdat ze niet gezien worden. Er wordt wel over hen gepraat, maar niet met hen, hoort u maar: Rabbi, wie heeft er gezondigd, dat die man blind is geboren, hij of zijn ouders? Hij kan toch niet zomaar blindgeboren zijn, daar moet toch iets achter zitten? Volgens een wijd verbreide gedachte zal het wel met schuld te maken hebben, met een straf van God. Maar Jezus zegt: hij heeft niet gezondigd en zijn ouders ook niet. Jezus doet niet mee aan dit soort speculaties. De mensen zoeken naar een verklaring, want dan wordt de toestand van die man en zijn vele soortgenoten, tenminste een beetje hanteerbaar. Jezus kijkt totaal anders naar hem. Nogmaals, Hij ziet de blindgeborene als een geliefd kind van God dat volop meetelt. Helemaal geen zonde en straf en schuld. Zeker, het is zonde, dat die man er zo aan toe is. Maar dan moet je wel bedenken dat zonde letterlijk betekent je doel missen. Zonde dus, dat die man zo zijn jaren slijt. Dat kan niet de bedoeling zijn. Maar laat het nú dan ook gebeuren dat juist door déze mens het werk van God zichtbaar wordt. Laat het weer goed worden met hem. In het scheppingsverhaal wordt verteld dat God zag dat alles goed was. Dat houdt ook een belofte in: alles komt goed. Het komt goed met het leven, heb daar vertrouwen in. Zolang ik in jullie midden ben, zegt Jezus, zal ik dàt licht in de wereld laten schijnen. Toen Hij dat gezegd had spuwde Hij op de grond, maakte met zijn speeksel wat modder en streek dat op de ogen van de blinde. Een verwijzing naar het scheppingsverhaal dat vertelt dat wij mensen uit uit aarde genomen zijn. Adam betekent aardmens, hoe kwetsbaar ben je. Nadat Jezus de modder op de ogen van de blinde had gestreken, gaf Hij hem de opdracht: Ga naar het badhuis van Siloam en was u daar. Hier weer zo n diepere laag in ons evangelie- verhaal. Jezus doet dit teken tijdens het Loofhuttenfeest, waarop de tocht door de woestijn wordt herdacht. Het was ook een oogstfeest, waarop het water van Siloam in een gouden kruik naar de tempel werd gebracht en geplengd als een offer aan God. God, als levend water voor de wereld. 2

3 Het zich wassen in het water van Siloam, wordt voor de blindgeborene als een doortocht door al dat water dat ons overspoelt en waarin we verdrinken. Wie zou hier niet denken aan de doortocht van het volk door het water van de zee en het water van de Jordaan en wie zou niet denken aan het water van de doop. Zo komen er allerlei associaties boven. Ons evangelieverhaal moet je bij het lezen zo nu en dan even opzij leggen om vervolgens stil te worden en al die associaties vrij spel te geven. Zo betekent het woord Siloam - gezondene Jezus is de gezondene en de blindgeborene wordt een gezondene om te laten zien dat jij mens, gezien wordt door God. Hoe stevig je ook door anderen in welke hoek dan ook wordt weggedrukt, jij mag gezien worden, jij telt mee. De blindgeborene waste zich en daarna kon hij zien èn werd hij gezien. Dat eerste moet overweldigend zijn geweest en dat laatste niet minder, maar toch ook ontgoochelend. Hij blijft in de ogen van de mensen immers nog steeds die blindgeborene en dus onderwerp van discussie. Toen zijn buren en kennissen hem zagen zeiden deze: Is dat niet de man die altijd zat te bedelen? Ja, zeiden sommigen, anderen zeiden: nee, maar hij lijkt er wel op. Hoe zijn je ogen open gegaan, vroegen ze hem. Vertel het ons. En dan vertelt hij tot in detail wat hem is overkomen. Hij vertelt over die man die modder op zijn ogen streek en hem naar het badwater Siloam zond en hoe hij, na zich gewassen te hebben, kon zien. Waar is die man, vroegen de mensen sensatiebelust. Dat weet ik niet, zei hij. Maar daar nemen nieuwskijkers geen genoegen mee. Ze namen de man die blind geweest was mee naar de farizeeën. Want de dag waarop Jezus modder gemaakt had en zijn ogen geopend had, was namelijk een sabbat. Dàt wordt dus het nieuws, dat hij genezen is op de sabbat, want tijdens de sabbat mocht er niet gewerkt worden..het had toch ook wel een dag later gekund? Dàt wordt dan ineens het onderwerp van gesprek. Al die kijkende mensen blijken blind te zijn voor wat er wèrkelijk gebeurd is, geslagen met een geestelijke blindheid, ook de farizeeën. Zij zijn nu de blinden geworden. Ze vroegen de man het hemd van z n lijf. En weer vertelt hij alles wat hem is overkomen, met als gevolg nog meer verwarring. Die man die jou genezen heeft deugt niet, krijgt hij te horen, hij heeft de sabbat geschonden. Maar anderen zeiden, een zondig mens kan zó iets toch niet doen, een blinde genezen? Wat vind jij zèlf eigenlijk van die man, vragen ze. per slot van rekening heeft hij jouw ogen geopend. En zo wordt de blindgeborene ter verantwoording geroepen. Hij is een profeet luidt zijn antwoord. Het gevolg is dat zijn ondervragers nu gaan twijfelen aan de echtheid van zijn verhaal.nepnieuws, een beproefde methode Ben jij eigenlijk wel blind geweest? Of heb je al die tijd iedereen zitten belazeren met dat gebedel van jou. Te lui om te werken, zeker. Dus halen ze zijn ouders erbij. Die kunnen niets anders zeggen dan, dit is onze zoon en wij weten niet anders dan dat hij vanaf zijn geboorte blind was. 3

4 En hoe hij nu weer kan zien, vraag hem dat zelf maar. Hij is oud genoeg om voor zichzelf te spreken. Dat zeiden ze, vertelt Johannes erbij, omdat ze bang waren uit de synagoge gegooid te worden. En zover willen zijn ouders, bang als ze zijn, het niet laten komen. Ze komen er niet verder mee, die farizeeën, en ze zeggen tegen de man - hoe dan ook, geef Gòd maar de eer, maar vergeet de man die je genezen heeft, die deugt niet. En wanneer de man opnieuw moet vertellen wat er gebeurd is zegt hij - wat willen jullie nu nog meer horen, ik heb jullie alles al verteld willen jullie soms ook leerlingen van hem worden? Dat is tegen het zere been..wij? Jij bent zijn leerling, maar wij zijn leerlingen van Mozes, antwoorden ze uit de hoogte. Wil jij ons soms de les lezen jij die vanaf je geboorte een en al zonde bent, wil jij ons de les lezen? Ze drukken de man weer terug in de hoek waar hij zat en ze joegen hem weg, dat wil zeggen de synagoge uit. Jezus hoorde dat en zocht hem op. Jezus ziet naar hem om. Geloof je in de Mensenzoon, vraagt Hij hem. Mensenzoon. dat is een term uit het boek Daniël waarmee de beloofde Messias wordt bedoeld. Als ik wist wie het was, heer, zou ik in hem geloven, antwoordt de man. En dan zegt Jezus: Je kijkt naar hem en je spreekt met hem. Toen zei de man: Ik geloof, Heer, en hij boog zich voor Jezus neer. Eigenlijk staat er: ik vertrouw, u heer. Want geloven is vertrouwen, dat is hetzelfde woord. De man gaat het zien, zijn ogen gaan open voor het levensgeheim want dat is het - dat een ongeziene God naar mensen omziet. Hij krijgt zicht op een andere dimensie. Een dimensie van universele goddelijke liefde. God ziet om naar zijn volk, zo zeiden de profeten het, en de psalmisten en Maria in haar lofzang en ook de oude Zacharias in zijn lofzang, na de geboorte van Johannes de Doper. God ziet naar ons om. Nee, dat is geen dogma, maar een diep levensgeheim. De Heer heeft mij gezien, en onverwacht ben ik opnieuw geboren en getogen, dichtte Huub Oosterhuis. Mensen ervaren dat zo. God gaat als het ware voorbij in het voorbijgaan heeft Hij mij gezien. Van God zelf krijg je dus niets te zien maar de ervaring is er wel, vaak achteraf. Deze derde zondag in de veertigdagentijd -zondag oculi- heeft zijn naam te danken aan een tekst uit psalm 25: Mijn ogen zijn steeds gericht op de Heer. Oculi ogen. Hoe kijken we? En zou ons kijken zich ook vandaag kunnen verdiepen tot zien, tot inzicht? Dat geloofsgeheim, dat God naar mensen omziet, kan niet anders geactualiseerd worden dan alleen door het omzien van mensen naar elkaar. En daarom mag je hopen en bidden dat mensen zich het ware zicht op elkaar niet laten ontnemen door alléén maar te kijken, door vooroordelen, door stereotyperingen en de waan van de dag en kunnen we er vandaag aan toevoegen - de tweets van de dag. De veertigdagentijd staat bekend als vastentijd. En dat slaat dan meestal op ons consumeergedrag. Maar zou vasten ook niet dit kunnen betekenen: dat we meer tijd nemen om naast al dat kijken van ons ook weer te leren zien. 4

5 Omzien naar die ander die, om welke reden dan ook, weggekeken wordt, openlijk of heimelijk gemarginaliseerd, niet voor vol aangezien, hooguit getolereerd. Mensen die zogenaamd anders zijn, anders geaard, anders gelovig, mensen die in de ogen van anderen afwijkend zijn, niet passend in de geijkte patronen, ze worden nog altijd in een hoek geduwd, wel bekeken maar niet gezien. Misschien kunt u daar zelf van meepraten - wel bekeken maar niet gezien - of moeten anderen bekennen, ik kijk te veel en zie te weinig. Hoe dan ook, wij kunnen in dit gelaagde verhaal waarin Torah en Profeten meeklonken, nòg een gelaagdheid aanbrengen: door het zelf verder te schrijven, door er in mee te spelen. En als u in het verhaal stapt kan uw positie daarin wisselen. De blindgeborene heeft geen naam. Zijn naam zou Elckerlijck kunnen zijn, of Alleman of Uenik. Dat geldt ook voor de omstanders, zijn ouders, en de farizeeën. Die anonimiteit van het verhaal biedt ons de ruimte om onze eigen namen hier in te vullen. Het wordt dan uw en mijn verhaal, het verhaal van mensen onderweg naar meer menswording. Want daar gaat het toch om. Amen. Gebeden op U zijn onze ogen gericht, tenminste als we niet te veel worden afgeleid, want we kijken, alle kanten op, onze ogen uit. Verlicht onze ogen dat ze mogen zien wie niet gezien worden. Zie ons aan wanneer onze blik verblind wordt door eigenbelang en kortzichtigheid, spreek dan opnieuw uw eerste woorder zij licht. Wij bidden U voor mensen die leven met zorgen ziekte en verdriet, dat zij kracht en troost ervaren. We noemen U de namen van... In de stilte van dit ogenblik noemen wij ook de namen van hen die ons persoonlijk ter harte gaan en spreken wij voor U uit wat in ons hart is en niemand anders voor ons verwoorden kan... Door Jezus Christus, onze Heer, die ons leerde bidden Onze Vader... 5