Johan van Oldenbarneveltgymnasium, Zangvogelweg 140 te Amersfoort. donderdag 15 november Ovidius Metamorphosen door theatergroep Aluin

Transcriptie

1 Studium Generale Johan van Oldenbarneveltgymnasium, Zangvogelweg 140 te Amersfoort donderdag 15 november Ovidius Metamorphosen door theatergroep Aluin dinsdag 27 november Maurits Lesmeister, Muziek in tijden van syfilis: Schuberts laatste pianosonate donderdag 10 januari Bart Buiskool, De levensloop van sterren dinsdag 5 februari presentatie van excellente werkstukken van examenleerlingen donderdag 7 maart Machteld Loeff, Keizer Hadrianus door Marguerite Yourcenar donderdag 11 april Marjoke Krikke, Het Gruuthuse handschrift, tekst en context: Over Egidius en andere middeleeuwse kaskrakers donderdag 9 mei Jan Baars, De Amen-break zaterdag 25 mei excursie naar het ringfort op de Grebbeberg en de Cunerakerk van Rhenen donderdag 18 juni Gabriel Bakkum, Op ontdekking vanuit de Mediterranée

2 Ovidius Metamorphosen theatergroep Aluin donderdag 15 november 2018 En tot in verre landen, waar Romeinse macht zal heersen, zal men mij lezen en ik zal door alle eeuwen heen als dichterswoorden waarheid zingen roemvol blijven leven. Ovidius was niet overdreven bescheiden. Toch kon ook hij niet voorspellen dat eeuwenlang na de val van de Romeinen zijn werk nog schittert en als inspiratiebron diende voor alle dichters, waaronder William Shakespeare. Narcissus en Echo, Venus en Mars, Vulcanus, Philemon en Baucis, Pygmalion, Daedalus en Icarus, Apollo en Daphne en nog meer prachtige, weemoedige verhalen over uitzinnige liefde en verstikkende afgunst, over hoogmoedige goden en wrede straffen, over eigenliefde en verraad, angst, verlies en vertrouwen. Alles verandert en niets blijft hetzelfde. Metamorphosen wordt bewerkt en geregisseerd door Erik Snel en gespeeld door Gabby Bakker en Victorine Plante van theatergroep Aluin.

3 Muziek in tijden van syfilis: Schuberts laatste pianosonate Maurits Lesmeister dinsdag 27 november 2018 In deze lezing gaat Maurits Lesmeister in op verschillende aspecten van de Pianosonate in Bes, D960, van de Weense componist Franz Schubert ( ). Er zal iets worden gezegd over de biografische en cultuurhistorische achtergrond; Schubert kan worden gezien als een exponent van wat de Eerste Weense school wordt genoemd, een componist die aan het einde van zijn korte leven nog een aantal verbijsterende meesterwerken schreef terwijl hij doodziek was. De kern van het verhaal zal echter een bespreking zijn van de sonate: aan de hand van de partituur, zal de spreker van achter de vleugel ingaan op zaken als harmonie, melodie, ritme en bovenal de vorm van het stuk. Er zal zoveel mogelijk gestreefd worden naar een verhaal dat zonder enorme kennis van muziek te volgen is (noten kunnen lezen is niet strikt noodzakelijk), maar ook interessant is voor wie al meer in de materie is ingevoerd. De avond wordt afgesloten met een live-uitvoering van het eerste deel van de sonate.

4 De levensloop van sterren Bart Buiskool donderdag 10 januari 2019 In zijn op verzoek herhaalde en zeer succesvolle lezing volgt Bart Buiskool de levensloop van sterren. Hij kijkt hierbij niet alleen naar de verschillende fasen in de levensloop van sterren, maar ook naar hoe we weten wat we daarover weten, en wie de eerste was die die kennis verzamelde. De lezing gaat daarmee ook over de geschiedenis van de sterrenkunde. Verrekijker meebrengen!

5 Excellente profielwerkstukken examenleerlingen dinsdag 5 februari 2019 Sinds enkele jaren schrijven de examenleerlingen van klas 6 een thesis of profielwerkstuk: een eindexamenonderzoek. In december presenteren de ze dit op een symposium. Naar aanleiding van de presentaties op dat symposium vragen wij enkele onderzoeksgroepjes om hun presentatie in een wat ruimere vorm en voor een wat ruimer publiek nogmaals te geven in het kader van het Studium Generale: wij willen graag laten zien tot wat voor excellent werk onze leerlingen in staat zijn. De precieze inhoud van deze avond wordt t.z.t. bekend gemaakt.

6 Keizer Hadrianus door Marguerite Yourcenar Machteld Loeff donderdag 7 maart 2019 Al jong reisde de Franse schrijfster Marguerite Yourcenar met haar vader naar Griekenland en Italië. Zij raakte gefascineerd door de romeinse keizer Hadrianus. Tijdens zijn regering van 117 tot 138 na Chr. bouwde hij o.a. het Pantheon in Rome, liet hij de naar hem genoemde muur aanleggen op de noordgrens van het rijk in Brittannia en ontwierp hij een buitenverblijf in Tivoli. Wat rest van deze bouwwerken geeft een beeld van zijn passie voor de Griekse en Egyptische cultuur en een vorm van pantheïsme. De biografie die Marguerite Yourcenar schreef, is meer dan dat. Zij leefde jarenlang met deze keizer die ze, zoals ze schreef, beter kende dan haar naaste familie. Bovenal tekent zij het portret van een mens of zoals zij het zelf verwoordt; een man die zowel een vorst als een buitengewoon interessant mens was. Hadrianus gedenkschriften, vert. J.A. Sandfort, Athenaeum-Polak en Van Gennep, Herinneringen van Hadrianus, vert. Jenny Tuin, Athenaeum-Polak en Van Gennep, Deze laatste editie is ook in Salamander Klassiek bij Singel Uitgevers uitgegeven in 2005.

7 Het Gruuthuse handschrift, tekst en context: Over Egidius en andere middeleeuwse kaskrakers M. Krikke donderdag 11 april In 2007 kocht de Koninklijke Bibliotheek Den Haag voor een onbekend bedrag een middeleeuws verzamelhandschrift van de adellijke Vlaamse familie De Caloen. Een voorvader De Caloen had de perkamenten bladen in de negentiende eeuw laten binden in een smakeloos bruine kaft. De bladen zien er niet bijzonder uit: geen kostbare miniaturen, slordige lay out, verschillende handschriften met correcties en aanvullingen. Waarom heeft de Koninklijke Bibliotheek hier na geheime onderhandelingen naar verluidt een bedrag van zeven cijfers voor willen betalen? Het handschrift stond sinds zijn ontdekking omstreeks 1840 bekend als het handschrift der Oudvlaemsche liederen en gedichten, maar in de loop van de tijd werd het steeds vaker vernoemd naar zijn oudst bekende eigenaar, de schatrijke Brugse edelman Lodewijk van Gruuthuse ( ). Wie was hij? En waarom had hij belangstelling voor dit handschrift in een tijd waarin de boekdrukkunst sterk opkwam? Het Gruuthuse handschrift bevat de oudste en omvangrijkste verzameling wereldlijke liederen met muzieknotatie uit het Nederlandse taalgebied. Het meest gebloemleesde lied is ongetwijfeld het Egidius, waer bestu bleven. Minder bekend is dat er een tweede Egidiuslied in het handschrift staat. Wie was deze Egidius? Werd het zoals alle schoolboeken ons decennialang leerden inderdaad geschreven door Jan Moritoen? En hoe heeft het lied geklonken? Sinds de aankoop tien jaar geleden is er veel onderzoek gedaan naar de gedichten en liederen van het Gruuthuse handschrift. Tijdens deze lezing zal ik ingaan op de ontstaansgeschiedenis van de verzameling, de auteurs en de muzikale en literair-historische achtergronden die recent onderzoek heeft opgeleverd.

8 De Amen-break Jan Baars donderdag 9 mei 2019 In 1969 nemen The Winstons, een klein bandje uit Washington D.C., een single op. De uitgever vraagt of de band iets in gedachten heeft voor de B-kant van het plaatje. The Winstons hebben eigenlijk niets en besluiten bij gebrek aan beter een simpele versie van het gospelliedje Amen op te nemen. Zo n dertig jaar later, wanneer het internet wereldwijd is doorgebroken, komt Richard L. Spencer, de leider van de band, erachter dat de drumbreak van dat liedje op de B-kant over de hele wereld in duizenden liedjes gebruikt is. Die zes seconden muziek hebben in sommige kringen een haast heilige status gekregen. Verknipt, omgedraaid, versneld en vertraagd komt het in allerlei vormen in tientallen verschillende genres terug. In deze lezing zullen we heel veel fragmenten beluisteren en bekijken wat dit stukje muziek zo bijzonder maakt.

9 Het ringfort op de Grebbeberg en de Cunerakerk van Rhenen excursie zaterdag 25 mei 2019 Onze verkenningen in de regio voortzettend gaan we dit jaar naar Rhenen. In de vroege middeleeuwen lag Rhenen op de grens van het gebied van de Friezen en het gebied van de Franken: hiervan getuigt het oude ringfort op de Grebbeberg. Tegen de achtergrond van deze status als grensgebied moet ook de legende van de heilige Cunera worden gezien, die zich afspeelt aan het hof van de Friese koning Radboud: De christelijke Cunera, die aan zijn hof toevlucht had gezocht, werd uiteindelijk gewurgd met haar eigen sluier, de zgn. dwale, die nog altijd bewaard wordt in het Catharijneconvent in Utrecht. Haar graf in Rhenen werd een centrum van verering. De kerk van Rhenen werd daardoor in de middeleeuwen een belangrijk bedevaartsoord, en heeft zelfs de hoogste kerktoren van Nederland ná die van de hoofdkerken van Utrecht en Amersfoort. Ook van binnen was de kerk heel bijzonder. Gelukkig heeft het interieur de beeldenstorm redelijk overleefd, en de oksaal, een van de weinige die in Nederland bewaard zijn, is een prachtig voorbeeld van laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst. De kerk is niet altijd open voor bezoekers, maar voor onze groep wordt een rondleiding aangevraagd.

10 Op ontdekking vanuit de Mediterranée Gabriel Bakkum donderdag 18 juni 2019 De geschiedenis van de Oudheid, zelfs in z n ruimste definitie, heeft vooral betrekking op de landen rond de Middellandse Zee: het Midden-Oosten en Egypte, Griekenland, Carthago en Rome. Deze kring van landen lijkt wel een eigen gemeenschap, met de zee als een gemeenschappelijk dorpsplein. Ook in de Oudheid waren er echter al onverschrokken geesten die de mediterrane wereld verlieten om de wereld daarbuiten te verkennen. In deze lezing volgen we de reizen van: Aristeas van Proconessus, die door Azië trok, missschien zelfs voorbij de Oeral, Eudoxus van Cyzicus, die zowel de zeeroute van Egypte naar India als de zeeroute langs de westkust van Afrika verkende, Hanno van Carthago, de ontdekkingsreiziger van West-Afrika, en tenslotte Pytheas van Massalia, de ontdekkingsreiziger van de Noordzee, die misschien zelfs IJsland bereikte. Op onze reis zullen we dan ook een aantal eigen ontdekkingen doen, zoals het koninkrijk van de koningin van Sheba, de oorsprong van het woord gorilla, en het totaal vergeten internationale handelscentrum van Le Yaudet.