Actief Aandeelhouderschap

Transcriptie

1 Actief Aandeelhouderschap Beleid Augustus 2017

2 Inhoud 1 Inleiding 3 2 Actief aandeelhouderschap Stemmen Engagement Uitsluiten ESG-score 8 3 Manieren om onze rechten als aandeelhouder te gebruiken 9 4 Het meten van voortgang en impact 11 INHOUD 2

3 1 Inleiding Als verantwoorde fonds- en vermogensbeheerder biedt ACTIAM producten met toegevoegde waarde voor institutionele beleggers. Wij zijn ervan overtuigd dat: de sleutel tot succesvol beleggen ligt in het creëren van waarde; wij, om goede financiële resultaten te kunnen behalen, voor meer stakeholders waarde dienen te creëren dan alleen voor de kapitaalverschaffers; en een onderneming die met de belangen van alle stakeholders rekening houdt, een beter geleid bedrijf is en langetermijnbeleggers dan ook een voor de hand liggend beleggingsvoorstel biedt. De 'stakeholders' van een bedrijf zijn niet enkel de aandeelhouders, maar ook de werknemers, klanten en leveranciers, de gemeenschap waarin het bedrijf actief is en het milieu. 1 Aan deze stakeholders dient aandacht te worden besteed, en wel op zodanige wijze dat zij een bijdrage willen blijven leveren aan de toekomst van 'hun' bedrijf. Een bedrijf verdient zijn bestaansrecht door met de financiële en niet-financiële belangen van die stakeholders rekening te houden. Bij ACTIAM zijn wij ervan overtuigd dat we gedragsverandering bij bedrijven kunnen bewerkstelligen door het uitoefenen van onze invloed als aandeelhouder. Dit noemen wij 'actief aandeelhouderschao'. Onze strategie van actief aandeelhouderschao beslaat vier gebieden: engagement, stemmen, uitsluiting en ESG-Score. Deze vier gebieden worden niet los van elkaar toegepast, maar staan met elkaar in verband en worden ingezet om elkaar te versterken. Uit onderzoek naar de invloed van engagement (d.w.z. het aangaan van een actieve dialoog met ondernemingen) blijkt dat de ratio's met betrekking tot rendement op vermogen, winstmarge, omzet en productiviteit één jaar na een geslaagde engagement vergeleken met niet-geslaagde engagement sterk zijn verbeterd. 2 Het selecteren van een bedrijf en het te bespreken onderwerp betreft een weloverwogen proces, waarbij we naar twee elementen kijken: 1) is er sprake geweest van een grote controverse die een (mogelijke) schending van onze Fundamentele Beleggingsprincipes betreft; en 2) past de engagement in onze focusthema's en is deze van wezenlijk belang voor het betreffende bedrijf. Wij lichten beide zaken in het tweede deel nader toe. Dit document is als volgt opgebouwd. In het tweede deel gaan we dieper in op de vier verschillende gebieden van actief aandeelhouderschao, te weten engagement, stemmen, uitsluiting en ESG-scores en hoe een en ander onderling samenhangt. In het derde deel laten we zien hoe wij namens onze cliënten onze rechten als aandeelhouder kunnen gebruiken. In het vierde deel zetten we nader uiteen hoe we de voortgang en impact meten. 1 Ons beleid met betrekking tot actief aandeelhouderschap is op bedrijven gericht. 2 _Dimson_Karakas_Li_v131_complete.pdf INLEIDING 3

4 2 Actief aandeelhouderschap Onze strategie van actief aandeelhouderschap bestaat uit drie hoofdelementen. Ten eerste: het uitoefenen van ons recht als aandeelhouder om op de AVA (of BAVA) van een bedrijf te stemmen. Ten tweede kunnen wij een constructieve dialoog met een bedrijf aangaan, wat engagement wordt genoemd. En ten derde kunnen wij, als laatste pressiemiddel, een bedrijf van ons beleggingsuniversum uitsluiten. Alle drie de elementen kunnen los van elkaar worden ingezet of juist tegelijkertijd, bijvoorbeeld om elkaar te versterken. 3 Hierna wordt elk element nader toegelicht. Als vierde mogelijkheid kunnen we bij het selecteren van bedrijven ten aanzien van bepaalde fondsen ESG-scores toepassen. Dit lichten wij nader toe in paragraaf STEMMEN Stemmen bij volmacht (proxy voting) vertegenwoordigt de meest basale vorm van engagementactiviteit door ACTIAM. ACTIAM oefent namens haar klanten het stemrecht uit op een manier die hun belangen weerspiegelt, en heeft als doel om te stemmen op alle aandeelhoudersvergaderingen van de in de portefeuilles van haar klanten opgenomen bedrijven. ACTIAM heeft dan ook een verantwoord stembeleid ontwikkeld, op basis van internationaal erkende 'best practice'-richtlijnen op het gebied van corporate governance en verantwoord beleggen. ACTIAM hanteert de 'corporate governance'-principes van het International Corporate Governance Network ('ICGN') als overkoepelende richtlijn ten behoeve van governance best practice. Deze principes worden internationaal in corporate governance-kringen als 'best practice'-standaard erkend. De ICGN-principes weerspiegelen en bekrachtigen de OESO Corporate Governance Principles, alsmede de aanvullende, door het ICGN ontwikkelde adviezen. Op basis van deze richtlijnen heeft ACTIAM een algemeen stembeleid ontwikkeld, dat de typische agendapunten van aandeelhoudersvergaderingen beslaat in elk van de markten waarin ACTIAM stemt. Bij het beoordelen van goed bestuur van individuele bedrijven houdt ACTIAM zich, waar van toepassing, eveneens aan de marktspecifieke, (inter)nationale codes en overige erkende best practice-richtlijnen. Teneinde de impact van de activiteiten op het gebied van actief eigenaarschap in relatie tot de focusthema's klimaat, land en water te vergroten, koppelt ACTIAM stemkeuzes op twee manieren aan engagementactiviteiten. Ten eerste stelt ACTIAM strengere eisen aan bedrijven die actief zijn in sectoren die wat haar focusthema's betreft als 'high-impact' of 'high-risk' worden beschouwd. Als het gaat om het steunen van bestuursvoorstellen op algemene vergaderingen, stelt ACTIAM meer specifiek aanvullende duurzaamheidseisen in relatie tot bestuursstructuur, verkiezingen van bestuurders, beloning, risicobeheer en bedrijfsreorganisaties. Ten tweede evalueert ACTIAM regelmatig hoe de betreffende bedrijven op haar engagementinspanningen reageren en hoe zij ten aanzien van de tijdens haar engagement aangeroerde kwesties vooruitgang boeken. Daartoe heeft ACTIAM 60 bedrijven geselecteerd die zij de komende jaren op de voet zal volgen. Als het bewuste bedrijf onvoldoende reageert of niet voldoende vooruitgang boekt, kan ACTIAM ervoor kiezen om bestuursbesluiten niet te steunen, om op de AVA van zo'n bedrijf het woord te voeren of om tegen-stemmen op te volgen door middel van een brief aan het bedrijf of een nieuwe resolutie (mede) in te dienen STEMMEN OP AANDEELHOUDERSRESOLUTIES Naast ons algemene stembeleid erkennen en ondersteunen wij de krachtige bijdrage van aandeelhouders aan de totstandkoming van de agenda voor de algemene vergadering in de vorm van het indienen van moties. Wij hebben dan ook breed geformuleerde richtlijnen ontwikkeld met betrekking tot het stemmen op aandeelhoudersmoties (zie deel 2 van het stembeleid). Aangezien aandeelhoudersmoties niet alleen op bestuursgerelateerde onderwerpen betrekking hebben, maar ook op maatschappelijke, milieu- en ethische kwesties, worden in deze richtlijnen onze Fundamentele Beleggingsprincipes alskader gebruikt. De door onze principes gedekte ESG-kwesties zijn: mensenrechten; fundamentele arbeidsrechten; 3 Na uitsluiting van een bedrijf zijn wij geen aandeelhouder meer en hebben wij dus ook geen stemrecht mee. Een bedrijf kan echter op de nominatie staan om uitgesloten te worden en in die fase kan de uitoefening van ons stemrecht een groter pressiemiddel vormen. Op deze manier kunnen beide elementen nog steeds tegelijkertijd worden ingezet. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 4

5 corruptie; milieu; wapens; klant- en productintegriteit; dierenwelzijn. De bedoelde principes vormen de parameters voor onze beleggingen en dienen ter minimalisering van het risico dat wij bij onaanvaardbare activiteiten betrokken zijn. Speciale passages aangaande aandeelhoudersmoties die verbandhouden met ACTIAMs focusthema's klimaat, land en water vormen onder andere het onderwerp van de bedoelde richtlijnen. Dat weerspiegelt niet alleen onze wens om ten aanzien van dergelijke onderwerpen best practices te bevorderen, maar ook de groei in aandeelhoudersactiviteit ten aanzien van klimaatverandering, watermanagement en duurzaam landmanagement.. Teneinde de impact van haar actief eigenaarschap activiteiten te vergroten, kan ACTIAM publiekelijk haar steun uitspreken voor aandeelhoudersmoties of haar naam mede aan een motie verbinden. Bij dat laatste neemt ACTIAM de volgende factoren in overweging: Sluit het besluit aan bij ACTIAMs Fundamentele Beleggingsprincipes en haar focusthema's klimaat, water en land? Is ACTIAM al eerder het gesprek met het betreffende bedrijf aangegaan en/of heeft zij al eerder een vergelijkbaar besluit gesteund? Heeft het bedrijf niet op de engagementinspanningen van beleggers gereageerd of bij het aanpakken van de kwestie te langzaam voortgang geboekt? ACTIAM overweegt tevens om uit eigen beweging aandeelhoudersbesluiten in te dienen, als een bedrijf niet op de engagementinspanningen heeft gereageerd of onvoldoende voortgang heeft geboekt ten aanzien van een kwestie die ACTIAM tijdens intensieve engagement aan de orde heeft gesteld ENGAGEMENT Het initiëren van engagement betekent dat wij een constructieve dialoog met een bedrijf aangaan, teneinde het gedrag van dat bedrijf te beïnvloeden. Bij ACTIAM doen wij dat op de twee volgende, verschillende manieren PROACTIEF ENGAGEMENT Bij proactief engagement gaan wij het gesprek met een bedrijf aan voordat er problemen ontstaan. Hierbij gaat het vaak om bedrijven waarvoor bepaalde risico's gelden, maar die slechts in beperkte mate over beleid beschikken of dat beleid nog moeten implementeren. Of het gaat om bedrijven die potentieel een positieve bijdrage kunnen leveren. Bij het selecteren van bedrijven voor dit type engagement richten wij ons op de drie focusthema's die door ACTIAM zijn ontwikkeld: klimaat, water en land. ACTIAM selecteert de bedrijven/sectoren waar deze thema's het meest van belang zijn. Aangezien proactief engagement niet op schending van de Fundamentele Beleggingsprincipes van ACTIAM gericht zijn, kan deze veel meer tijd in beslag nemen dan responsief engagement (zoals hieronder toegelicht). De doelstellingen ten aanzien van proactief engagement zijn er in het algemeen op gericht om te proberen de bedrijfsstrategie tot een duurzamere strategie om te buigen. Voor ieder focusthema hebben wij een afzonderlijke strategie van actief eigenaarschap ontwikkeld, waarin onder andere de 'high impact'-sectoren, engagementfocus en stemstrategie zijn vastgelegd RESPONSIEF ENGAGEMENT Als zich een grote controverse heeft voorgedaan waarbij onze Fundamentele Beleggingsprincipes zijn geschonden, dan initiëren wij een responsief engagementtraject met het bewuste bedrijf. 5 Daarbij wordt de naleving van onze principes, die op de twee volgende hoofdcriteria is gebaseerd, ieder kwartaal beoordeeld. 1. Herhaalde of systematische betrokkenheid bij activiteiten die onder onze beginselen vallen, en het achterwege laten van toereikende maatregelen om die betrokkenheid te verhelpen. 4 Zelf een aandeelhoudersresolutie indienen is lastig en niet altijd mogelijk, vooral in landen buiten Nederland. Wij streven er dan ook altijd naar om in die gevallen met lokale beleggers/groepen samen te werken. 5 Bijvoorbeeld ernstige milieuschade of mensenrechtenschendingen. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 5

6 2. Onvoldoende bereidheid om deze betrokkenheid in de toekomst te voorkomen. Een onderneming heeft onvoldoende maatregelen getroffen om lopende of toekomstige betrokkenheid te voorkomen als een of meer van de volgende zaken gelden: A) Het ontbreekt de onderneming aan samenhangende beleidssystemen met de volgende componenten: Beleidsuitgangspunten; Operationeel beleid om deze uitgangspunten uit te voeren; Adequate procedures om risico s te beoordelen, beperken en aan te pakken; Systemen om risico s en risicomanagement en de uitvoering van het operationele beleid te bewaken; Voldoende training en opleiding waarin medewerkers, onderaannemers en leveranciers getraind worden om het beleid goed uit te voeren; Mechanismen om regelmatige terugkoppeling naar het management te stimuleren; Regelmatige (openbare) rapportages5. B) De onderneming laat geen geloofwaardige uitvoering en/of handhaving van genoemde systemen zien. Bij responsief engagement is het ons doel om nauw met de bedrijven samen te werken aan een oplossing voor de betreffende kwestie, alsmede aan de ontwikkeling van een langetermijnstrategie ter minimalisering van het risico dat zich in de toekomst iets soortgelijks voordoet. In samenwerking met de bewuste bedrijven kijken we kritisch naar hun strategische beleid, risicoanalyses, implementatie, de training en opleiding van hun werknemers, de klachtenprocedures, transparantie en rapportage. Wij blijven deze elementen kritisch monitoren. Dit type engagement is relatief kort van duur, namelijk zo'n twee jaar. Als de engagement niet tot het gewenste resultaat leidt, dan kan de ultieme consequentie zijn dat het bedrijf van ons beleggingsuniversum wordt uitgesloten. Als we daartoe besluiten terwijl er al sprake is van beleggingen in dat bedrijf, dan worden die beleggingen zo snel mogelijk verkocht HOE VOERT ACTIAM ENGAGEMENT? Engagement door ons kan verschillende vormen aannemen. Een en ander vindt niet volgens een vast patroon plaats, maar wordt van geval tot geval bepaald. Vanuit ons als team zijn er grenzen aan hoe vaak wij via engagement bij een bedrijf betrokken kunnen zijn. Teneinde onze kennis optimaal in te kunnen zetten, hebben wij besloten om de engagements uitgevoerd door ons interne engagement team te richten op de drie focusthema's. Voor alle overige engagements schakelen wij een externe partij in om namens ons op te treden. Elke engagement wordt nauwlettend gemonitord.. Dit wordt in het vierde deel nader toegelicht. Als het interne engagementteam van ACTIAM zich met de engagement bezighoudt, geschiedt dat zelfstandig of samen met andere beleggers. In dat laatste geval verloopt dat via officiële kanalen als de PRI of Eumedion, of via informele netwerken. Onze voorkeur gaat uit naar coalities met anderen, omdat we dan op efficiënte wijze meer bedrijven kunnen bereiken en een grote groep beleggers vertegenwoordigen. 2.3 UITSLUITEN ACTIAM beschouwt het uitsluiten van een bedrijf als een laatste pressiemiddel. We zullen altijd eerst evalueren of we het gedrag van een bedrijf misschien kunnen veranderen. Als engagement echter òf niet tot de mogelijkheden behoort, òf niet tot het gewenste resultaat leidt, dan kan de ultieme consequentie zijn dat het bedrijf van ons beleggingsuniversum wordt uitgesloten. Los daarvan leiden bepaalde producten en/of activiteiten (te weten de productie van kernwapens, het lozen van afvalstoffen in rivieren e.d.) tot onmiddellijke uitsluiting. Zowel de volledige lijst met uitsluitingscriteria als het overzicht van uitgesloten bedrijven zijn te vinden op de website van ACTIAM. Hieronder is onze beslisboom weergegeven. Deze laat zien hoe wij tot de verschillende statussen van een bedrijf komen. De boom begint bovenaan met ons gehele universum en eindigt onderaan met de volgende mogelijke beslissingen: uitsluiting, toelaten tot het beleggingsuniversum, proactief engagement of responsief engagement. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 6

7 ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 7

8 Mogelijke tijdslijnen: 6 Milestone KPI TIME PERIOD 0 Nieuwe engagement/doelstellingen gefinaliseerd Q1 20x1 1 Controverse / issue geïdentificeerd Q2 20x1 Eerste bericht naar het bedrijf 2 Dialoog gestart Q2 / Q3 20x1 a. Eerste gesprek met het bedrijf - inleiding en uitleg doel engagement, en/of; b. Follow-up bericht, d.w.z. nadere toelicht doelstellingen. 3 Bedrijf belooft werk te maken van doelstelling Q3 / Q4 20x1 a. Erkenning van het belang, en/of; b. Vaststelling tijdsschema. 4 Bedrijf ontwikkelt strategie voor het bereiken van doelstelling Q4 20x1 / Q1 20x2 a. Maatregelen afgesproken, en/of; b. Doelen/resultaten overeengekomen. 5 Kwestie(s) opgelost, strategie effectief Q1 20x3 a. Blijvende effectiviteit afgesproken maatregelen, en/of; b. Overeengekomen resultaten bereikt. 2.4 ESG-SCORE Teneinde ESG) in ons beleggingsproces te integreren en op een duurzamere portefeuille aan te sturen, heeft ACTIAM een ESG-score ontwikkeld. De ESG-score is een manier om de duurzaamheid van een bedrijf te meten, alsmede de kansen en risico's voor dat bedrijf, waarbij de nadruk op de focusthema's ligt. Deze score wordt op alle beleggingscategorieën toegepast en behelst zowel kwalitatieve als kwantitatieve data. Portefeuillemanagers dienen qua ESG-score beter te presteren dan de benchmark, zodat zij de ESG-prestatie van een bedrijf moeten meenemen bij hun beslissing om de positie van ACTIAM in een bedrijf te onder- of overwegen. 7 6 Deze tijdslijn is een voorbeeld, de werkelijke tijdslijn zal mede afhangen van hoe het bedrijf reageert op ons verzoek tot een gesprek. 7 Dit geldt uitsluitend voor de actieve fondsen. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 8

9 3 Manieren om onze rechten als aandeelhouder te gebruiken De hiervoor besproken elementen kunnen in verschillende fasen van onze dialoog met een bedrijf worden gebruikt, afhankelijk van de responsiviteit van dat bedrijf. Op de AVA/BAVA kunnen wij in ieder geval ons recht als aandeelhouder uitoefenen. ACTIAM streeft er daarbij naar om te stemmen op alle mogelijke AVA's/BAVA's van de in haar universum opgenomen bedrijven, en om over alle voorgestelde besluiten (van zowel aandeelhouders als management) te stemmen. Verder kunnen we ertoe besluiten om het gesprek met een bedrijf aan te gaan, teneinde relevante kwesties nader te bespreken en te trachten het bedrijf een andere kant op te bewegen of ervoor te zorgen dat een kwestie goed wordt opgelost. ACTIAM evalueert regelmatig hoe de betreffende bedrijven op haar engagementinspanningen reageren en vooruitgang boeken ten aanzien van de geïdentificeerde issues. Als een bedrijf niet reageert (of ons niet serieus neemt), dan beschikken wij over diverse mogelijkheden om dat bedrijf onder druk te zetten. Alhoewel een en ander altijd van geval tot geval wordt beoordeeld, worden een aantal algemene stappen hieronder weergegeven. 8 Ten eerste kunnen wij met andere beleggers samenwerken om onze leverage te vergroten, (gezamenlijk) publiekelijk verklaringen af leggen of onze zorgen bij de raad van bestuur van een bedrijf te uiten. 9 Als dit geen reactie van het bedrijf uitlokt, dan kunnen wij op de eerstvolgende AVA tegen de raad van bestuur stemmen. In dat geval sturen wij altijd eerst een brief naar de raad van bestuur, waarin wij de reden voor onze handelswijze toelichten en een laatste kans bieden om de bewuste kwestie met ons te bespreken. De volgende mogelijkheid die we kunnen inzitten zou zijn om een aandeelhoudersbesluit aangaande de betreffende kwestie (mede) in te dienen. Dit kan echter, vooral als je slechts een kleine aandeelhouder bent, uitmonden in een uiterst moeizaam en duur traject op uiteenlopende markten. Los daarvan moet er veel lobbywerk verricht worden om het betreffende punt op de agenda te krijgen en vervolgens door een meerderheid van de aandeelhouders aangenomen te laten worden. Als wij dit wel willen proberen dan zullen we altijd op zoek gaan naar lokale partners. Als een aandeelhoudersbesluit daadwerkelijk op de agenda terecht is gekomen en door een (super)meerderheid van de aandeelhouders wordt aangenomen, wordt het bedrijf gedwongen om aan het verzoek te voldoen. Zoals eerder gezegd, beschikken wij ook over de mogelijkheid om een bedrijf, bij wijze van laatste pressiemiddel, uit te sluiten, hoewel dat niet onze voorkeur heeft aangezien uitsluiting niet leidt tot een oplossing van het probleem. Als we het bedrijf echter laten weten dat wij het in de gaten houden en dat het wellicht van ons beleggingsuniversum wordt uitgesloten, creëert dat soms al voldoende druk om iets gedaan te krijgen. 8 Dit is geen vast proces, in sommige gevallen kan het logisch zijn om stappen over te slaan of de middelen in een andere volgorde te gebruiken. 9 In plaats van bijvoorbeeld de Investor Relations- of MVO-teams. MANIEREN OM ONZE RECHTEN ALS AANDEELHOUDER TE GEBRUIKEN 9

10 MANIEREN OM ONZE RECHTEN ALS AANDEELHOUDER TE GEBRUIKEN 10

11 4 Het meten van voortgang en impact Teneinde de voortgang van de engagements te kunnen monitoren, hebben wij een mijlpaalsysteem met scores van nul tot vijf ontwikkeld, dat ons helpt te bepalen welke engagements op schema liggen en welke er achterliggen. De voortgang wordt via onze kwartaalverslagen op de website gepubliceerd. Verder kijken we naar relevante, bedrijfsspecifieke impactmetingen als een indicatie van de daadwerkelijk geboekte vooruitgang. Wat betreft ons stemgedrag zij we bezig met de implementatie van twee methoden voor het meten van de impact daarvan. ACTIAM volgt de impact van haar strenge eisen voor bedrijven in sectoren die, in relatie tot haar focusthema's, 'high impact' worden geacht. ACTIAM heeft een database opgezet om stemgedrag met betrekking tot aandeelhoudersbesluiten te volgen en te analyseren. Aan de hand van deze input evalueren wij dan jaarlijks de impact van ons stemgedrag en passen we, indien nodig, het stembeleid aan. Daarnaast verrichten wij momenteel onderzoek naar de invloed van onze engagements en ons stemgedrag op onafhankelijke variabelen als CO 2 -uitstoot of financiële resultaten. Uit dergelijk onderzoek blijkt voor ons niet alleen de invloed van onze engagements, maar zulk onderzoek kan ons in de toekomst ook beter helpen bij de selectie van bedrijven voor (proactief) engagement. HET METEN VAN VOORTGANG EN IMPACT 11

12 Disclaimer Deze Disclaimer is van toepassing op de in deze presentatie en/of dit document opgenomen commerciële informatie (hierna: de Informatie) die door ACTIAM N.V. (hierna: ACTIAM) aan de ontvanger wordt aangeboden. Door het in ontvangst nemen van deze Informatie accepteert de ontvanger de toepasselijkheid van deze Disclaimer. ACTIAM streeft ernaar nauwkeurige en actuele informatie te verschaffen uit betrouwbaar geachte bronnen. ACTIAM kan echter de nauwkeurigheid en volledigheid van de Informatie niet garanderen en aan de Informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De Informatie kan technische of redactionele onnauwkeurigheden of typografische fouten bevatten. ACTIAM geeft geen garanties, expliciet of impliciet, aangaande de vraag of de Informatie die middels deze presentatie en/of dit document verkregen is nauwkeurig, volledig of actueel is. ACTIAM is niet verplicht om de verstrekte Informatie bij te werken of onnauwkeurigheden of fouten te herstellen. De ontvanger zal ACTIAM inclusief haar bestuurders, management en medewerkers niet aansprakelijk stellen voor eventuele tekortkomingen in deze Informatie. De waarde van beleggingen kan fluctueren en resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Het bespreken van risico s in de Informatie dient niet beschouwd te worden als een volledige opsomming van alle voorkomende risico s. De hier vermelde Informatie dient door de ontvanger niet te worden geïnterpreteerd als zakelijk, financieel, beleggings-, hedging-, handels-, juridisch, regelgevend, belasting-, of boekhoudkundig advies. De belegger dient zelf elders onafhankelijk advies in te winnen. Ook dient deze informatie niet beschouwd te worden als een aanbod om producten te kopen, te verkopen of te investeren. Op producten en diensten genoemd in deze Informatie zijn mogelijk specifieke voorwaarden van toepassing die geraadpleegd dienen te worden voordat tot een transactie besloten wordt. De ontvanger van de Informatie is zelf verantwoordelijk voor de wijze waarop de ontvanger de Informatie gebruikt. De op die Informatie gebaseerde beslissingen zijn voor rekening en risico van de ontvanger. Deze Informatie wordt de ontvanger uitsluitend aangeboden voor eigen gebruik en de ontvanger zal deze Informatie slechts aan derden ter beschikking stelling na schriftelijke toestemming van ACTIAM. Nederlands recht is van toepassing op deze Disclaimer.