Kindertandheelkunde deel 2

Transcriptie

1 Kindertandheelkunde deel 2

2 Kindertandheelkunde deel 2 Onder redactie van: Dr. W.E. van Amerongen Prof. dr. L.C. Martens Dr. G. Stel Dr. J.S.J. Veerkamp Houten 2013

3 Ó 2013 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 887 Ontwerp omslag: Boekhorst design, Culemborg Ontwerp binnenwerk: TEFF, Den Haag ( Automatische opmaak: Pre Press Media Groep, Zeist Eerste druk, 2004 Tweede, herziene druk, 2013 Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Inhoud Auteurs 9 Voorwoord Behandelen van gebitselementen met ontwikkelingsstoornissen 13 P.J. De Coster, L.C. Martens Inleiding Glazuurstoornissen Behandelen van glazuurstoornissen Behandelen van dentinestoornissen Toekomstmogelijkheden Behandelingsstrategieën Kaasmolaren Casuïstiek 21 Richtlijnen 24 Literatuur Cariësrisico 25 C. van Loveren, J.S.J. Veerkamp Inleiding Het individuele cariësrisico Pragmatische aanpakken Conclusie Samenvatting Casuïstiek 37 Richtlijnen 38 Literatuur Parodontale aandoeningen bij kinderen en jonge volwassenen 41 M.D.A. Petit, G.A. van der Weijden, U. van der Velden Inleiding Het gezonde parodontium van het melk-, wisselen blijvende gebit Etiologie van parodontale aandoeningen bij kinderen Classificatie van parodontale aandoeningen bij kinderen en jonge volwassenen Parodontale diagnostiek Parodontale behandeling 50 Literatuur Behandeling van (diepe) cariës in melkelementen 53 G. Stel, J.S.J. Veerkamp, W.E. van Amerongen, L.C. Martens, M.C.M. van Gemert-Schriks 32.1 Inleiding Management van cariës in melkelementen Pulpabehandelingen Extractie 63 Literatuur Traumatische gebitsbeschadigingen: classificatie, epidemiologie, etiologie, complicaties en diagnostiek 65 L.C. Martens Inleiding Classificatie en omschrijvingen Epidemiologie Etiologie Complicaties die kunnen optreden na beschadiging ten gevolge van trauma Onderzoek 73 Richtlijn 79 Literatuur Behandeling van traumatische beschadigingen in het melkgebit 81 L.C. Martens, R.G.E.C. Cauwels Inleiding Epidemiologie en etiologie Radiologisch onderzoek Behandeling van beschadigingen van de harde tandweefsels en de pulpa Behandeling van beschadigingen van het parodontium Posttraumatische complicaties Extractie De gevolgen van een melktandtrauma voor de ontwikkeling van de blijvende elementen Casuïstiek 89 Richtlijnen 90 Literatuur 90

5 6 35 Behandeling van traumatische beschadigingen in het blijvende gebit 91 R.G.E.C. Cauwels, L.C. Martens Inleiding Beschadigingen van de harde tandweefsels en de pulpa Beschadigingen van het parodontium Besluit 103 Literatuur Orale pathologie bij kinderen 105 I. van der Waal, J.A. Baart Inleiding Aandoeningen van het mondslijmvlies Aandoeningen van het tandvlees en de nog tandeloze kaakwal Zwellingen van de weke delen Afwijkingen van de speekselklieren Niet-dentogene cysten Dentogene cysten Dentogene tumoren Botafwijkingen Casuïstiek 114 Richtlijnen 116 Literatuur Mondaandoeningen bij jeugdige oncologische patiënten 117 J.E. Raber-Durlacher, D. Bresters Inleiding Kwaadaardige aandoeningen bij kinderen Orale symptomen van de maligniteit Orale complicaties ten gevolge van de behandeling Preventieve behandelingsstrategieën Conclusie Casuïstiek 124 Richtlijnen 124 Literatuur Kaakchirurgische ingrepen bij kinderen 127 J.A. Baart, J.F.L. Bosgra, M. Gilijamse Inleiding Ontstekingen Cysten Ontwikkelingsstoornissen Autotransplantatie van gebitselementen Casuïstiek 143 Richtlijnen 143 Literatuur Orthodontie 145 H.J.W. Wassenberg, P.J.M.R. Bakker Inleiding Factoren die een rol spelen bij de skeletale ontwikkeling 145 Kindertandheelkunde deel Stadia van de dentale ontwikkeling en de factoren die daarbij een rol spelen Afwijkingen in de verschillende stadia van de gebitsontwikkeling en de begeleiding daarvan 157 Richtlijnen 166 Literatuur Esthetische tandheelkunde in het kindergebit 169 H.J. de Kloet, F.J.M. Roeters Inleiding Cariës Traumata Agenesieën Verkleuringen Afwijkingen in vorm en structuur Standafwijkingen Tot besluit 192 Richtlijnen 193 Literatuur Het kind met beperkingen: algemene problematiek en symptomatologie 197 L.C. Martens, R.G.E.C. Cauwels, L.A.M. Marks Inleiding Epidemiologische gegevens Bijzondere problematiek Ten slotte Casuïstiek 204 Richtlijnen 206 Literatuur Het kind met beperkingen: aspecten van mondhygiëne 209 L.C. Martens, R.L.R.G. Leroy 42.1 Problematiek bij het uitvoeren van mondhygiëne Aangepaste mondhygiëne Chloorhexidine als aanvulling bij mechanische plaquecontrole Mondhygiëne in de instelling 214 Richtlijnen 214 Literatuur Kinderen met psychiatrische en psychische problemen. Een globaal overzicht 217 T.F.H. Scheers Inleiding Niveaus van vaardigheden Epidemiologie Psychiatrische en psychische stoornissen 217 Richtlijnen 222 Literatuur 223

6 Inhoud 7 44 Kinderen met een verstandelijke, sociale of motorische beperking. Hun tandheelkundige behandeling 225 L.C. Martens, R.L.R.G. Leroy, L.A.M. Marks Inleiding Kinderen met een verstandelijke beperking Verstandelijke beperking bij syndromen: het syndroom van Down Kinderen met een sociale beperking: autisme en ADHD Kinderen met een motorische beperking 237 Richtlijnen 240 Literatuur Werken met kinderen met een beperking 243 L.C. Martens, J.K.M. Aps Inleiding Werkomgeving Hulpmiddelen 245 Richtlijnen 250 Literatuur Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen 251 Gelijknamige Werkgroep 46.1 Overzicht aanbevelingen Mondzorg voor jeugdigen Screening Preventie Diagnostische instrumenten Behandeling Organisatie van zorg Implementatie 302 Literatuur 307 Bijlagen Verslag literatuursearch richtlijnontwikkeling Mondzorg voor Jeugdigen Hulpmiddelen bij het monitoren van laesies Risicomanagement mondziekten PMO Stroomdiagram risicomanagement PMO per cyclus (cariës en erosieve slijtage) Informatie over BeWE Basisadvies en aanvullend advies Cariëspreventie Sealants Stroomdiagram frequentie BW röntgenopnamen Implementatie richtlijn Afkortingenlijst Orthodontische indicatiekaart Jeugdgezondheidszorg; collectieve en individuele preventie NEXØ 350 Register 353

7 Auteurs Dr. W.E. van Amerongen Prof. dr. J.K.M. Aps Dr. J.A. Baart Dr. P.J.M.R. Bakker Drs. J.F.L. Bosgra Drs. D. Bresters Dr. R.G.E.C. Cauwels Prof. dr. P.J. De Coster Dr. M.C.M. van Gemert-Schriks M. Gilijamse Drs. H.J. de Kloet Dr. R.L.R.G. Leroy Prof. dr. C. van Loveren Prof. dr. L.A.M. Marks Prof. dr. L.C. Martens Dr. M.D.A. Petit Dr. J.E. Raber-Durlacher Prof. dr. F.J.M. Roeters T.F.H. Scheers Dr. G. Stel Dr. J.S.J. Veerkamp Prof. dr. U. van der Velden Prof. dr. I. van der Waal Drs. H.J.W. Wassenberg Prof. dr. G.A. van der Weijden Werkgroep Richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen: Mw. dr. N.G. Blanksma, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum, Groningen Mw. dr. B. Bokhout, Vereniging van Orthodontisten Mw. L. Bouwman, Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (tot juni 2010) Mw. N.G.J.H. Broeren, Nederlandse Vereniging van Diëtisten Mw. drs. A.M.T. Buiting, voorzitter, Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland Mw. drs. A.L.L. van Foreest, Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (vanaf juni 2010) Mw. dr. M.C.M. van Gemert-Schriks, Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde Dhr. drs. Th.A. Goedendorp, Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde Mw. drs. J.P. van Groenestijn, CBO (vanaf mei 2010) Dhr. dr. R.J.M. Gruythuysen, Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Tandheelkunde Mw. drs. L.D. van Herwijnen, Nederlandse Vereniging van Instellingen voor Jeugdtandzorg Dhr. P. Helderop, Nederlandse Vereniging voor Logopedie en Foniatrie Mw. drs. J.B. Krikken, ACTA Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (tot mei 2011) Mw. H.M.P. Kurstjens, opleiding Mondzorgkunde, Hogeschool Arnhem/Nijmegen Dhr. prof. dr. C. van Loveren, Nederlandse Vereniging voor Mondgezondheid/Ivoren Kruis Dhr. dr. Th.G. Mettes, tandarts-onderzoeker implementatie richtlijnen IQ Healthcare UMC St. Radboud, Nijmegen Dhr. drs. B.J. Njio, Nederlandse Vereniging van Orthodontische Studie (NVOS) Mw. drs. C.M.M. Ooms, Samenwerkende Regionale Instellingen voor Jeugdtandverzorging Mw. drs. I. van Oosterhout-de Jong, Artsen Jeugdgezondheidszorg Nederland Dhr. dr. P.N. Post, senior adviseur, CBO (tot november 2010) Mw. H. Rippen, Stichting Kind en Ziekenhuis, Dordrecht (vanaf november 2011) Mw. drs. C.J.G.M. Rosenbrand, CBO Mw. D.E. Slot MSc., Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten Mw. drs. B. Spaan, COBIJT, Centraal Overleg Bijzondere Tandheelkunde Dhr. dr. G. Stel, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum, Groningen Dhr. dr. J.S.J. Veerkamp, ACTA Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (vanaf mei 2011) Mw. drs. B. Wijsen, Stichting Kind en Ziekenhuis, Dordrecht (tot november 2011) Dhr. dr. J.P. van Wouwe, Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde Dhr. drs. T.G.M. Zuidgeest, Vereniging tot bevordering der Tandheelkundige Gezondheidszorg voor Gehandicapten Adviseur werkgroep: Dhr. dr. A.J.P. van Strijp, ACTA Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam

8 Voorwoord Het is alweer een flinke tijd geleden dat een herziene versie van Kindertandheelkunde deel 1 uitkwam. Hoog tijd om ook deel 2 aan te passen aan de laatste inzichten. Voor u ligt deze vernieuwde versie en zoals voor de hand ligt, is er het nodige veranderd. Sommige hoofdstukken hebben betrekkelijk weinig aanpassingen ondergaan, maar vele andere zijn drastisch aangepakt. Er zijn zelfs hoofdstukken volledig weggelaten en vervangen door geheel nieuwe. De redactie heeft ervoor gekozen om twee hoofdstukken die wetenschappelijk diepgaand waren onderbouwd en daardoor nogal theoretisch van aard waren, te vervangen door een meer praktisch georiënteerd hoofdstuk. Het betreft de beschrijving van de behandeling van (diepe) cariës in melkelementen. Verder is er een lijvig hoofdstuk toegevoegd: de Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen. Deze richtlijn is het resultaat van een initiatief van de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde (NMT) en de Nederlandse Vereniging voor Kindertandheelkunde (NVvK). Er is een werkgroep samengesteld met vertegenwoordigers uit diverse disciplines. Deze werkgroep heeft zich zeker twee jaar beziggehouden met het vaststellen van een richtlijn voor de kindertandheelkunde conform de daarvoor geldende regels zoals die ook worden toegepast in de geneeskunde. Deze richtlijn is recentelijk door alle partijen onderschreven en het zou een gemiste kans zijn deze niet op te nemen in Kindertandheelkunde deel 2. De redactie ziet de richtlijn als een document voor de algemene praktijk, dat richting geeft aan ontwikkelingen in de kindertandheelkunde; de individuele zorgverlener kiest uiteindelijk voor de behandeling die voor zijn patiënt het meest geschikt lijkt. Hoewel het werken volgens evidence-based principes ook in de tandheelkunde algemeen zijn toepassing heeft gevonden, wil dat nog niet zeggen dat er voor iedere handeling ook een harde onderbouwing is te vinden. Integendeel, vaak komt het neer op een afweging van de beschikbare literatuur, waarbij niet zelden en dus ook binnen de hiervoor genoemde landelijke werkgroep compromissen (moeten) worden gesloten, waarbij de klinische ervaring van de behandelaar een doorslaggevende rol kan spelen. Omdat de landelijke richtlijn op punten niet altijd gelijk is aan de richtlijnen zoals die door de diverse auteurs aan het einde van ieder hoofdstuk zijn opgesteld, heeft de redactie gemeend deze, gelijk aan de opzet van deel 1, te moeten handhaven. De redactie is zich ervan bewust dat (aspecten van) nationale richtlijnen kunnen verschillen van Europese of internationale. Ook de lezer van dit handboek moet zich dat realiseren. Naast herziening van de tekst, is ruime aandacht besteed aan de afbeeldingen. Ook die zijn op veel plaatsen in de revisie gegaan, waardoor er over het geheel genomen een zeer lezenswaardig deel 2 tot stand is gekomen. Evert van Amerongen