HERFST OP HET VOGELEILAND NME - LES VOOR GROEP 5 EN 6. Herfstavontuur

Transcriptie

1 HERFST OP HET VOGELEILAND NME - LES VOOR GROEP 5 EN 6 Herfstavontuur

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Leerdoelen en lesinhoud Organisatie van de les Algemene informatie over het Vogeleiland...5 Bijlagen A. Plattegrond Vogeleiland les... 8 B. Beschrijving opdrachten les... 9 C. Aanwijzingen en tips voor natuurouders en / of begeleiders...10 D. Routebeschrijving... 13

3 a a n t e k e n i n g e n

4 1. Inleiding Gaan we nou beginnen? vraagt een kind ongeduldig, tijdens de uitleg van de NME-medewerker 1 in het boswachtershuis. De kinderen staan te popelen om het eiland op te gaan, of juist naar die plek dat je van de kaart af moet lopen, dat is extra spannend. Ik heb eekhoorns gezien! roept een ander kind enthousiast. Als ze dan naar buiten mogen, zijn de kinderen bijna niet te houden. Het eerste groepje mag naar plek A: Kruidenthee maken. De kinderen moeten op de kaart zoeken waar op het eiland de kruiden groeien die ze nodig hebben. Ze maken afspraken: jij gaat de munt zoeken, dan gaan wij de brandnetels plukken. Een ander groepje mag bij het bruggetje beginnen, opdracht F, zij gaan naar waterbeestjes zoeken. Wacht eventjes!, roept hun begeleider, We moeten eerst lezen wat we moeten doen!. De kinderen zitten al op hun knieën met hun schepnet door het water te zeven. Vind je het water helder? vraagt de begeleider, Leg die netjes nog maar even weg! Vol overgave ontdekken de kinderen een uur lang het Vogeleiland en omgeving. Ze zijn teleurgesteld als het al weer tijd is om terug te gaan naar het boswachtershuis. Zomaar wat indrukken van een les vol verrassende ontdekkingen, voor zowel kinderen, begeleiders als leerkracht. D o e h e t z e l f l e s Herfstavontuur op het Vogeleiland is een doe-het-zelf-les. Voorafgaand aan het bezoek aan het Vogeleiland zorgt de leerkracht voor begeleiders en deelt alvast groepjes in. Nadat de medewerker van Natuur- en Milieu Educatie Amstelveen (NME Amstelveen) in het boswachtershuis vlakbij het Vogeleiland uitleg heeft gegeven over de les, bent u zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van de les. De kinderen voeren onder begeleiding in groepjes zelf de opdrachten uit. De NME medewerker blijft voor u aanspreekpunt tijdens de les. Op een speelse manier is geprobeerd om de kinderen de natuur op het eiland te laten ervaren. In deze handleiding geven wij u informatie over de inhoud van de les en praktische aanwijzingen voor de organisatie. In de bijlagen vindt u ondermeer een beschrijving van de opdrachten en een routebeschrijving. 1 NME = Natuur- en Milieu Educatie NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0 3

5 2. Leerdoelen en lesinhoud Algemeen doel De kinderen maken, door buiten opdrachten te doen, spelenderwijs kennis met de verschijnselen van de herfst. S p e c i f i e k e d o e l e n Doelgroep Herfstavontuur op het Vogeleiland is bedoeld voor de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs. Samenvatting van de les l o c a t i e a c t i v i t e i t t i j d s i n d i c a t i e b e g e l e i d i n g School Voorbereiding op het bezoek middels een kringgesprek Groepjes indelen 30 minuten Leerkracht Boswachtershuis Inleiding en instructie 20 minuten Medewerker van NME Amstelveen Vogeleiland Doen van opdrachten 60 minuten Leerkracht en ouders/ begeleiders Boswachtershuis Spullen inleveren + korte terugblik op de les 10 minuten Medewerker van NME Amstelveen School Nabespreking Naar keuze Leerkracht 4 NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0

6 3. Organisatie van de les Avontuur op het Vogeleiland bestaat uit een voorbereiding op school, een opdrachtenles op locatie en een nabespreking op school. Voorbereiding op school In de voorbereidingsles houdt u een kringgesprek met uw groep. Houd het kringgesprek het liefst één dag voor vertrek naar het eiland. Zo kan de informatie even inwerken en kunnen de kinderen er over fantaseren, met elkaar en ook met u. Gespreksonderwerpen kunnen zijn: avonturen, natuur, buiten zijn, plattegrond lezen, plattegrond maken van de klas, regels in de natuur (geen afval zomaar weggooien, op de paadjes blijven, niet te ver weggaan, niet schreeuwen, enzovoort.) Het is goed om de kinderen alvast op de regels voor te bereiden, door bijvoorbeeld met ze te praten over beschermde planten en de waarde van stilte voor schuwe dieren en natuurgenieters. Zie ook de achtergrond-informatie in hoofdstuk 4. W e e r s o m s t a n d i g h e d e n Zorg dat de kinderen geschikte kleding dragen. Dit betekent warme kleren, stevige (dichte) schoenen of regenlaarzen, lange broeken, regenjassen en dergelijke. De les gaat altijd door, tenzij u door ons gebeld wordt met een afmelding. G r o e p s i n d e l i n g NME Amstelveen zorgt voor 6 rugzakken, elk met materialen voor maximaal 5 kinderen. Maak dus niet meer dan 6 groepjes, met maximaal 5 kinderen per groep. Mocht de groep groter zijn dan 30 kinderen, dan is er één reserve rugzak met materialen. Het is daarom van belang dat u bij inschrijving, of anders ruim voor aanvang van de les, het juiste aantal leerlingen doorgeeft. Zorg voor één actieve ouder/begeleider per groepje kinderen. Het is handig als u zelf geen groepje heeft, zodat u rond kunt lopen en zo nodig kunt helpen. Zorg ervoor dat ook uw begeleiders goed voorbereid zijn! Geef ze bijlage C dus ruim op tijd. En vertel ze dat het op het Vogeleiland verboden is voor honden, mochten ze overwegen die mee te nemen. De avontuurlijke les zelf U wordt volgens de gemaakte afspraak met de kinderen bij het huis aan de rand van het Vogeleiland ontvangen door een NME-medewerker van de gemeente Amstelveen. Binnenin het huis hangt een grote plattegrond van het Vogeleiland. De medewerker vertelt iets over het eiland en over de gedragsregels voor op het eiland. Ook zal de medewerker iets vertellen over de materialen die de kinderen meekrijgen en bij sommige opdrachten wat praktische aanwijzingen geven. D e k i n d e r e n k r i j g e n p e r g r o e p j e d e v o l g e n d e m a t e r i a l e n m e e : NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0 5

7 De te lopen route is voor elk groepje anders, omdat elk groepje met een andere letter begint. Daarna verlopen de opdrachten in alfabetische volgorde. De kinderen lopen de route en verkennen het eiland en ook de omgeving van het eiland. Ze kunnen de opdrachten zelfstandig uitvoeren, maar een begeleider per groep is sterk aan te bevelen! Op verschillende plekken staan onderweg palen met een geelgekleurde bovenkant en een letter erop, hier is een opdracht te doen. De letter correspondeert met de opdracht in het boekje. B e l a n g r i j k : Elk groepje krijgt een verzamelopdracht: natuurschatten verzamelen. Hiervoor krijgt het, naast de rugzak, een houten koffertje mee met vakjes. Op de bodem van elk vakje staat een afbeelding, bijvoorbeeld van een hazelnoot. De kinderen zoeken er één echte hazelnoot bij. Na afloop van de les mogen ze de natuurschatten mee naar school nemen. Elk groepje krijgt hiervoor een pedaalemmerzak van de NME-medewerker. 6 NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0

8 4. Algemene informatie Vogeleiland 2 Het Vogeleiland ligt aan de westkant van het Amsterdamse Bos (vlakbij de parkeer- het Amsterdamse Bos. Van vogels naar planten Toen het Amsterdamse Bos in de jaren 30 van de vorige eeuw werd aangelegd, hadden de architecten het plan om een speciaal eiland voor vogels te maken. Op het zogenaamde Vogeleiland werden verschillende biotopen 3 gemaakt, in de verwachting dat verschillende vogelsoorten naar het eiland toe zouden komen en er zich thuis zouden voelen. Het liep allemaal anders. In de jaren 50 van de vorige eeuw werden de omringende bomen van het bos hoger en verdween het open karakter van het eiland. Hierdoor kwamen er minder soorten vogels op af. De beheerders van het bos besloten toen om van het Vogeleiland een heemtuin 4 te maken. Opnieuw maakten de beheerders verschillende biotopen, te weten: een duingebied, een moerasgebied, een heuvellandschap en een akker. Het was een hoop werk om goed voor de verschillende biotopen te zorgen. In de jaren 80 van de vorige eeuw had de gemeente Amsterdam minder geld om voor het Vogeleiland te zorgen. Hierdoor verdwenen sommige zeldzame planten. Het doel was nu niet meer om alle zeldzame planten van elke biotoop te beschermen, maar om zoveel mogelijk planten op het eiland te laten zien die ook in de rest van het Bos groeien. Gelukkig groeien er tot op de dag van vandaag veel meer soorten planten op het Vogeleiland, dan je in de rest van het Amsterdamse Bos kan vinden. Veel soorten planten In de lente kan je veel stinzenplanten 5 op het Vogeleiland zien. Er zijn dan veel Wilde In de zomer lijkt het Vogeleiland wel te verwilderen, sommige planten worden heel hoog. Bijzondere planten die dan bloeien zijn bijvoorbeeld: Moerasspirea, Engelwortel vlinders en libellen op het Vogeleiland. Op de akker, vlakbij het Vogeleiland groeit dan In de herfst bloeit alleen nog de Herfsttijloos. De roodpaarse bloemen van deze plant Gelderse roos, prachtige struiken met kleurrijke bessen. 2 Informatie afkomstig van 3 Biotoop= leefgebied dat zich onderscheidt door de bodemsoort en de begroeiing die van deze bodemsoort houdt en de insecten en vogels die hier leven. 4 Heemtuin= een Nederlandse heemtuin is een tuin waar alleen planten groeien die altijd al in Nederland groeiden. 5 Stins = een adellijk huis in Friesland met een groot landgoed en een omheining eromheen. Dit soort landgoederen maakten de mensen in de gouden eeuw toen de Nederlanders met hun grote zeilschepen verre reizen maakten. De rijke kooplieden namen de bollen en zaden mee van bijzondere planten uit andere landen en die plantten en zaaiden ze op hun eigen landgoed. Zo kwamen de stinzenplanten in Nederland. NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0 7

9 b i j l a g e a Plattegrond Vogeleiland b a g d c f 8 e NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0

10 b i j l a g e b Beschrijving opdrachten A. Kruidenthee maken Op het Vogeleiland staan verschillende eetbare kruiden, duidelijk aangegeven, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan. De kinderen verzamelen verschillende kruiden en maken er een kruidendrankje van, volgens het recept uit de rugzak. Ze proeven het drankje. B. Vogels op het eiland van het eiland. C. Sieraden maken halsketting. D. De bomen van het eiland De kinderen bekijken verschillende bomen, leren dat ook bomen uit hun jasjes knappen en verzamelen boomvruchten. E. De vuilnisdienst van het bos beestje mogen ze een tekening maken. F. Water onderzoeken Zittend op hun knieën kunnen de kinderen vanaf het bruggetje in het water turen. Met schepnetten kunnen ze enkele waterdiertjes vangen en op naam brengen met een zoekkaart. Als later in het seizoen geen waterdiertjes meer te vinden zijn, heeft de NME medewerker een alternatieve opdracht achter de hand: met behulp van een spiegeltje paddenstoelen onderzoeken. G. Nacht op het eiland De kinderen worden geblinddoekt en door een klasgenoot geleid langs een boomstam, een blad, enzovoort. De kinderen laten elkaar allerlei dingen voelen en de blinde moet raden wat voor voorwerp het is. NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0 9

11 b i j l a g e c - blad 1 Deze opdrachtkaarten kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. Aanwijzingen en tips voor natuurouders en andere begeleiders van de kinderen Het programma De les duurt in totaal anderhalf uur: 20 minuten inleiding en instructie; 60 minuten avonturieren 10 minuten korte terugblik op de les om ervaringen uit te wisselen en eventueel vragen te stellen aan de NME-medewerker. Uw Voorbereiding Bij aankomst in het boswachtershuis bij het Vogeleiland houdt de NME-medewerker een inleidend praatje voor kinderen en begeleiders. Zorg dat u niets mist van deze inleiding en uitleg. Ook spreekt de NME-medewerker met de kinderen regels af die gelden op het Vogeleiland. B e s t u d e e r v o o r a f g a a n d a a n d e l e s a lv a s t d e 7 o p d r a c h t e n d i e d e k i n d e r e n g a a n u i t v o e r e n ( z i e h i e r o n d e r ). A. Kruidenthee maken Op het Vogeleiland staan verschillende eetbare kruiden, duidelijk aangegeven, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan. De kinderen verzamelen verschillende kruiden en maken er een kruidendrankje van, volgens het recept uit de rugzak. Ze proeven het drankje. B. Vogels op het eiland van het eiland. C. Sieraden maken halsketting. D. De bomen van het eiland De kinderen bekijken verschillende bomen, leren dat ook bomen uit hun jasjes knappen en verzamelen boomvruchten. E. De vuilnisdienst van het bos Van één beestje mogen ze een tekening maken. F. Water onderzoeken Zittend op hun knieën kunnen de kinderen vanaf het bruggetje in het water turen. Met schepnetten kunnen ze waterdiertjes vangen en op naam brengen met een zoekkaart. Als later in het seizoen geen waterdiertjes meer te vinden zijn, heeft de NME medewerker een alternatieve opdracht achter de hand: paddenstoelen onderzoeken. 10 NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0

12 b i j l a g e c - blad 2 Deze opdrachtkaarten kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. G. Nacht op het eiland De kinderen worden geblinddoekt en door een klasgenoot geleid langs een boomstam, een blad, enzovoort. De kinderen laten elkaar allerlei dingen voelen en de blinde moet raden wat voor voorwerp het is. Voordat alle groepjes vertrekken, zal de NME-medewerker een tijd met u afspreken waarop u weer terug moet zijn bij het vertrekpunt. Houdt u die tijd tijdens de avonturen les goed in de gaten! Begeleiding tijdens het avontuur zelf U heeft als begeleider een ondersteunende rol, de kinderen doen alles zo veel mogelijk zelfstandig en u bent vraagbaak voor ze. De kinderen krijgen een rugzak met daarin de materialen die ze nodig hebben en een houten koffertje om natuurschatten in te verzamelen. U begeleidt een groepje van maximaal 5 kinderen. De kinderen lopen zelfstandig de route van de plattegrond van het Vogeleiland. De kinderen worden mede geprikkeld door uw actieve en enthousiaste houding. Op 7 verschillende plekken op het eiland staan palen met daarop een letter (A t/m G). Op elk van die plekken doen de kinderen opdrachten. In het opdrachtenboekje vinden de kinderen de letters terug boven de uit te voeren opdracht. Elk groepje begint bij een andere letter. De NME-medewerker vertelt bij vertrek elk groepje waar het moet beginnen. Elk groepje krijgt een verzamelopdracht: natuurschatten verzamelen. Hiervoor krijgt het een houten koffertje met vakjes mee. NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie

13 b i j l a g e c - blad 3 Deze opdrachtkaarten kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. Didactische tips Als u ziet dat er op een bepaalde plek al een groepje bezig is, ga dan gerust naar de volgende opdracht. Er zit geen volgorde in de opdrachten, maar om organisatorische redenen voeren de leerlingen de opdrachten in alfabetische volgorde uit. Ook is er de mogelijkheid om met de verzamelopdrachten bezig te zijn tot het andere groepje klaar is. Z o r g t u e r v o o r d a t h e t g r o e p j e b i j e l k a a r b l i j f t. Er bestaat geen fout antwoord. Reacties van kinderen kunnen zeer verschillend zijn. Probeert u om de kinderen daarin zo vrij mogelijk te laten. Let u erop dat de kinderen bij u staan als u tot de hele groep spreekt. Let erop dat de kinderen de opdrachten goed lezen. Laat een kind herhalen in eigen woorden wat de inhoud van de opdracht is, om te controleren of ze de opdracht hebben begrepen. Zorgt u ervoor dat alle kinderen aan de beurt komen bij het doen van de opdrachten. Leg ook een deel van de verantwoordelijkheid bij de kinderen zelf. Bijvoorbeeld het op de paden blijven: laat ze zelf ontdekken en verwoorden waarom die regel er is. Let erop dat de materialen uit de rugzak ook weer terugkomen. Daag de kinderen uit om hun eigen creativiteit en fantasie te gebruiken door het stellen van open vragen en vragen die uitnodigen tot experimenteren (bijvoorbeeld: kunnen we een manier bedenken om ). Als kinderen afgeleid worden door iets wat gebeurt in de omgeving dat niets met de opdracht te maken heeft, bijvoorbeeld het overvliegen van een enorm vliegtuig, ga er dan even op in. Dat is beter dan het negeren van de omgevingsprikkel. E n d a n t o t s l o t : U bent voor deze herfstles onmisbaar, de kinderen kunnen nog niet zelfstandig het eiland verkennen. Alvast bij voorbaat hartelijk dank voor uw hulp. Wij wensen u veel plezier en succes toe! 12 NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie 1.0

14 BIJLAGE D - blad 4 DEZE ROUTEBESCRIJVING KUNT U KOPËREN VOOR DE GROEPSBEGELEIDERS. Routebeschrijving van Amstelveen naar Amsterdamse Bos, Vogeleiland (met de auto) ER ZIJN DRIE MANIEREN OM VANUIT AMSTELVEEN NAAR HET VOGELEILAND TE RIJDEN. 1.Via Keizer Karelweg of Amsterdamseweg richting Amsterdam rijden. Op de Amstelveenseweg (verlengde van de Amsterdamseweg) linksaf bij hoofdingang Amsterdamse Bos. Dat is de Bosbaanweg. Deze volgen links langs de Bosbaan (water) in westelijke richting. Deze weg maakt een bocht in zuidelijke richting en gaat over in de Nieuwe Meerlaan. Hier de aanwijzingen Parkeerplaats in de gaten houden. Parkeren op de parkeerplaats voor het Groot Kinderbad. 2.Komend uit het Oude Dorp of van de Laan Nieuwer Amstel : Ga linksaf en neem de Burgemeester Colijnweg. Rijdt u over de Amsterdamseweg in zuidelijke richting, ga dan rechtsaf voor het Oude Dorp en neem de Burgemeester Colijnweg. Deze weg rijdt u af tot aan de eerste rotonde. Die gaat u driekwart rond (tweede afslag). Bij de volgende t-splitsing gaat u rechtsaf. U rijdt dan op de Bosrandweg. Die vervolgt u onder de A9 door. Hij gaat dan over in de Nieuwe Meerlaan. Deze maakt eerst een bocht naar links en dan naar rechts. Vanaf hier de bordjes P van parkeren in de gaten houden. Aan uw rechterhand vindt u de parkeerplaats Groot Kinderbad. 3.Voor de scholen uit de zuidelijke wijken van Amstelveen. U volgt de Beneluxbaan in westelijke richting, richting Aalsmeer. Op een goed moment kruist u de Legmeerdijk, u rijdt dan op het Schinkeldijkje. Deze weg gaat over in de Bosrandweg. Deze blijft u volgen. Op een gegeven moment komt u bij een rotonde, hier gaat u rechtsaf (eerste afslag). U rijdt dan nog steeds op de Bosrandweg. U blijft deze volgen en gaat op een goed moment onder de Burgemeester Colijnweg en de A9 door. Zie verder bij route 2. Routebeschrijving van Parkeerplaats Groot Kinderbad naar het Vogeleiland U loopt de parkeerplaats af in oostelijke richting. Bij de t-splitsing gaat u rechtsaf. Bij de eerstvolgende splitsing neemt u het rechterpad. Bij de eerst volgende kruising gaat u rechtsaf. Als u het pad vervolgt ziet u het bord met Vogeleiland. Linksvoor u ziet u een gebouwtje. Daar wordt u met de kinderen verwacht. NME Amstelveen Herfstavontuur op het Vogeleiland versie

15 c o l o f o n Uitgave: NME Amstelveen Postbus 4, 1180 BA Amstelveen Telefoon (020) nme@amstelveen.nl Ontwikkeling: Puur Natuur Amsterdam Vormgeving: Papyrus Diemen Juli 2008 NME Amstelveen