Zwg door Kees van der Pol Zeker Weten Goed. Zeker Weten Goed. 19 March Simone van der Vlugt Whodunit, Psychologische roman Eerste uitgave 2004

Transcriptie

1 Zwg door Kees van der Pol Zeker Weten Goed Zeker Weten Goed 19 March 2015 Auteur Genre Simone van der Vlugt Whodunit, Psychologische roman Eerste uitgave 2004 Flaptekst 'Het verhaal is met vaart geschreven en blinkt vooral uit in de typering van alledaagse situaties, zoals de gesprekken en de beschrijvingen van het moderne leven' - Trouw Eerste zin Het laatste stuk fietst ze alleen. Samenvatting In de proloog maken we kennis met een meisje dat op vrijdagmiddag 8 mei 1995 uit school op weg gaat naar een afspraak in de Donkere Duinen. Een bestelbusje rijdt achter haar aan. In het eerste hoofdstuk is de ikfiguur van de roman, Sabine Kroese op het strand. Het is 6 mei Ze ontmoet er even het meisje dat ze vroeger was ten tijde van de verdwijning van een klasgenootje. Daarna rijdt ze terug naar haar werk op De Bank in Amsterdam. Ze heeft een jaar met een burn out gekampt en keert nu op arbeidstherapeutische basis terug naar haar werk,waar de onsympathieke Renee haar plaats heeft ingenomen door er zich bij Sabines baas in te likken. Het botert vanaf het begin niet tussen die twee. Ze mist nu wel haar vriendin Jeanine die bij het bedrijf weg is. Die zoekt ze die dag meteen op en Jeanine zegt dat ze om de nieuwe secretaresse Renee is opgestapt. In een van de eerste hoofdstukken wordt ook gesproken over de op handen zijnde reunie van de Helderse scholengemeenschap; erg veel zin om daar naar toe te gaan heeft Sabine niet. Sabine merkt dat de vrouwen van het secretariaat van de Bank achter haar rug praten omdat ze weinig uitvoert tijdens haar aanwezigheid. Wel krijgt ze de aandacht van een lekker stuk van systeembeheer. Dat blijkt Olaf te zijn, een schoolvriend van haar broer Robin, die in Engeland woont ; haar ouders wonen permanent in Zuid-Spanje. Herhaaldelijk komen er herinneringen aan haar schooltijd in Den Helder naar boven. Ze had er een vriendinnetje van de basisschool, dat aan epilepsie leed. Ze hielp dit meisje Isabel meestal bij het herstellen na een epileptische aanval, maar als ze naar de brugklas gaan, laat Isabel haar steeds meer in de steek. Ze stookt zelfs haar vriendinnetjes tegen Sabine op en ook de jongens weet ze om haar vinger te winden. Isabel is echter eensklaps verdwenen, op 8 mei 1995 is ze vanuit school vertrokken en niemand heeft haar ooit meer gezien. (het verhaal van de proloog) Het is niet eens zeker of ze wel vermoord is. Wel is recent nog een uitzending van Vermist aan haar gewijd, maar ook hierop zijn weinig reacties gekomen. Ook Peter R. de Vries heeft zich met Pagina 1 van 7

2 de zaak bemoeid. Intussen maakt Olaf werk van haar: ze besluiten 's avonds te gaan eten en Sabine dost zich prachtig uit. Het blijkt echter dat ze naar een poffertjestent gaan. Eigenlijk vindt ze het nog wel leuk ook. Olaf vraagt haar ook naar de vriendschap met de verdwenen Isabel en ontkent op Sabines wedervraag dat hij zelf nog een tijdje verkering met Isabel had. Ze vraagt zich af waarom hij dat ontkent. Hij vertelt juist dat haar broer Robin verliefd op Isabel was. Sabine schrikt hier heftig van. Zelf heeft ze in die tijd verkering met een lekkere knul van school, ook al een vriend van Robin. Het is Bart met wie ze haar eerste en tot nu toe enige seksuele relatie heeft gehad. Maar de dag nadat Isabel verdween, heeft hij het uitgemaakt. In feite hebben we hier dus al drie mogelijke kandidaten voor de misdaad met betrekking tot Isabel. In een flashback wordt de verkering met Bart beschreven. In 2004 gaat Sabine na negen jaar weer met een man naar bed: Olaf. De volgende dag oheeft ze op het strand van Zandvoort een gesprek met Jeanine, waarin ze praten over de verdringing van gegevens uit je geheugen. Bij een heftige emotionele belevenis kan het zijn dat iemand zijn geheugen wist om zich zelf emotioneel te beschermen. (amnesie) Maar haar psychologie onder wier behandeling ze het afgelopen jaar geweest is, heeft haar gezegd: je kunt zo hard rennen als je wilt, maar eens haalt het verleden je in. In het volgende hoofdstuk komt er ook weer een stukje herinnering boven. Sabine herinnert zich als in een droom dat ze achter Isabel aan heeft gefietst op weg naar de afspraak in de Donkere Duinen van Den Helder. Ze besluit daarop naar Den Helder te gaan en ontmoet daar in gedachten weer het meisje dat ze zelf vroeger was. Dat meisje wil helemaal niet praten over Isabel. De situatie op het kantoor wordt steeds vervelender, temeer daar Sabine nogal wat fouten maakt die de vrouwen van haar afdeling haar aanrekenen. Bovendien is er een soort jaloezie daar ze de vlotte Olaf heeft weten te versieren, naar wie nog meer vrouwenogen smachtend hebben gekeken. Op 24 mei wordt ze 24 jaar en dat doet haar terugdenken aan de dag dat ze haar verjaardag mocht vieren van haar ouders; er was niemand komen opdagen en ze had nogal wat lekkers gebakken: appeltaarten. Op de website van Vermist ziet ze iets over de zaak van Isabel. Tegelijkertijd leest ze dat een zekere Sjaak van Vliet twee jaar later een ander meisje van haar school heeft verkracht en vermoord, maar Van Vliet zelf is twee jaar geleden in de gevangenis overleden. Haar broer belt op om haar te feliciteren : ze praten wat over Olaf en Isabel. En ook over de concierge van de school, mijnheer Groesbeek. Dat was een man die met leuke meisjes niet zo te vertrouwen was. Hij bracht ze bij een kleine blessure graag naar huis in zijn bestelbusje (!) Het was Sabine ook een keer overkomen en bij ene verkeerslicht had hij zijn hand op haar knie gelegd. Sabine besluit hem de volgende dag op te zoeken in Den Helder. Het is een wat zonderlinge man geworden, die zijn zes poezen de namen van meisjes heeft gegeven. Later zoekt Sabine via de knipselkrant in de bibliotheek uit dat de namen van de poezen overeen komen met de namen van zes verdwenen meisjes uit de jaren tachtig en negentig.. Ze besluit de politie hierover in te lichten, die echter niet veel met die gegevens kan uitrichten. Intussen is zo verdachte nummer vier in de roman tevoorschijn gekomen. (Olaf, Robin, Bart en Groesbeek) Thuisgekomen merkt ze dat Olaf op haar wacht. Ze heeft echter geen Pagina 2 van 7

3 zin in hem en in seks. Bovendien maakt Olaf de opmerking dat hij graag zou willen biechten, omdat hij iets vervelends op zijn kerfstok heeft. Sabine vertrekt voor de zoveelste keer naar Den Helder: ze ontmoet er het meisje van haar jeugd en samen gaan ze naar een donkere plek in de duinen. Ze ervaart het verleden weer, ziet hoe Isabel zich losrukt van een manspersoon en ziet even later een beeld van Isabel terwijl ze vermoord is. Daarna vlucht Sabine weer naar Amsterdam. Thuis merkt ze dat er iemand binnen is geweest: er staat een bos bloemen van Olaf. Hoe kan hij binnengekomen zijn? Wanneer ze wordt opgebeld door haar collega Zinzy, die het al eerder op het werk voor haar heeft opgenomen, hoort ze dat er brand is geweest in het appartement van Renee en dat die in paniek naar beneden is gesprongen : ze is opgenomen in het ziekenhuis. Dat verhaal hoort ze later opnieuw uit de mond van Olaf die haar uit eten heeft gevraagd. Sabine vraagt aan Olaf hoe hij binnen in haar appartement is gekomen: hij vertelt dat hij de sleutel van de bovenbuurvrouw heeft gekregen. Wanneer Sabine dit later op de avond verifieert, blijkt dat hij opnieuw gelogen heeft. De volgende dag is het heerlijk op kantoor nu Renee in het ziekenhuis ligt. De andere meisjes nemen weer veel werkzaamheden en andere dingen van Sabine aan. Ze heeft het weer even naar haar zin. Later belt haar broer Robin om te vertellen dat hij in Amsterdam is. Hij komt bij haar : ze hebben het uiteraard over vroeger. Robin ontkent heftig dat hij verliefd is geweest op Isabel, maar doet dat op een manier die verdenking wekt. Sabine hoort op kantoor dat Olaf ook een afspraakje heeft gemaakt met Renee. Dat verklaart meteen dat hij weet hoe haar flatje is ingericht: dat heeft hij namelijk uit zijn mond laten vallen. Op het werk krijgen ze ruzie en in een opwelling slaat hij haar. Het is meteen over met haar liefde voor hem. Ze wil niets meer met hem te maken hebben, maar hij stalkt haar. De volgende morgen vertrekt ze weer vroeg naar Den Helder en bezoekt de moeder van Isabel. Samen halen ze herinneringen op. Ze mag de agenda van Isabel zien. Daarin staat op de bewuste dag in mei 1995 : DD IO. Volgens Sabine betekent dit Donkere Duinen Isabel Olaf. Ze weet dus nu dat de afspraak van Isabel met Olaf is geweest. De laatste zoekt intussen via de voice mail op haar mobiel wanhopig contact met haar. Nu ze toch in Den Helder is, besluit ze de moeder van Olaf te bezoeken. Ze vertelt dat ze de vriendin van hem is, en zijn moeder vertelt niets vermoedend iets over de vorige vriendin van Olaf. Ook die gaat ze later opzoeken en ze hoort dat deze vrouw het heeft uitgemaakt, omdat Olaf gewelddadig wordt, wanneer hij zijn zin niet krijgt. Ze waarschuwt Sabine voor zijn gedrag. Wanneer ze buitenkomt, ziet ze een man wandelen. Het blijkt bij nader inzien Bart de Ruijter te zijn, met wie ze ooit verkering heeft gehad: een beetje toevallig is dat overigens wel. Hij vertelt haar dat hij in scheiding ligt en vraagt haar om naar de reunie te komen. Op zaterdag 19 juni 2004 is de reunie. Sabine besluit er heen te gaan, maar ze heeft slechts een paar plichtmatige reuniegesprekjes met meisjes uit haar klas. Maar dan ontmoet ze Bart weer en ze besluiten weg te gaan naar het strand. Op het strand hebben ze een heerlijke vrijscene en ze besluit met Bart mee naar zijn huis te gaan. Daar halen ze het verleden op en zegt Bart op Sabines vraag dat zij het juist geweest is die de verkering heeft verbroken : een dag na de verdwijning van Isabel wilde ze niets meer met hem te maken Pagina 3 van 7

4 hebben. Dat schept wat afstand tussen hen beiden. De volgende morgen vraagt de ex van Bart of hij op hun dochtertje wil passen, want ze heeft griep. Hij stemt erin toe en Sabine voelt zich min of meer afgewezen door Bart. Ze vertrekt naar Amsterdam, maar merkt dat Olaf haar achterna zit. In haar appartement komt het tot een explosie : hij slaat alles kort en klein en ze moet het huis uitvluchten: ze besluit ten einde raad naar Jeanine te gaan waar ze de nacht doorbrengt. Sabine wordt de dag erop gebeld door het ziekenhuis. Bart is opgenomen : hij is aangereden door een automobilist die doorgereden is. Hij heeft naar haar gevraagd. Ze gaat erheen, maar ze ontmoet de ex-vrouw en vindt dat ze daarom niet bij Bart hoort. Omdat Olaf haar weer opgespoord heeft, besluit ze nogmaals bij de politie langs te gaan en te vertellen wat ze inmiddels van de moord op Isabel weet. Ze wijst Olaf als verdachte aan en ze vindt dat de politie hem moet oppakken. Ze vertelt dat haar herinneringen langzaam terugkomen en over de afspraak van Isabel met Olaf. Ze raadt de politie aan op een bepaalde plek te graven en het lijk van Isabel wordt inderdaad later die dag gevonden: ze is gewurgd. De politie zal Olaf arresteren. Toch wordt hij dezelfde middag al vrij gelaten. Hij komt verhaal halen bij haar: hoe haalt ze het in haar hoofd om haar te beschuldigen? Hij ontkent de moord, geeft wel toe dat hij brand gesticht bij Renee, omdat hij Sabine wilde helpen en Renee een kreng vond. Hij wordt woedend, overweldigt haar, legt zijn vingers om haar keel, maar komt toch weer tot bezinning. Met Sabine is er echter op dat moment iets gebeurd. Door de emotie van Olafs wurgpoging herinnert ze zich de gang van zaken weer. Ze weet ineens wie Isabel vermoord heeft. Haar broer Robin komt even later bij haar op bezoek en ze vertelt hem dat ze weet wie Isabel vermoord heeft en dat ze de dader gaat aangeven. Robin is helemaal van slag: er wordt nu gesuggereerd dat hij de dader is en dat Sabine hem heeft willen beschermen door het geheugenverlies. Sabine gaat voor de derde keer naar de Helderse politie. Ze wijst in een boek met foto's een verdachte aan: het is Sjaak van Vliet die twee jaar later ook al een klasgenootje heeft vermoord. Helaas is hij twee jaar geleden in de gevangenis overleden.. De zaak is rond, al lijkt de inspecteur nog wat te twijfelen. In de nazomer van 2004 is Renee op de zaak teruggekeerd. Sabine laat haar meteen even gevoelig weten dat de rollen weer zijn omgedraaid. Ze vertelt haar nog niet dat ze inmiddels ontslag heeft genomen : ze gaat voorlopig naar Zuid-Spanje. In de epiloog reist ze voor de laatste keer naar Den Helder. Het jonge meisje is weer bij haar: ze gaan naar de plek waar Isabel gevonden is. Ineens herinnert Sabine I zich alles weer: Sabine II is Isabel op de fiets gevolgd naar de Donkere Duinen waar Olaf en Isabel ruzie gekregen hebben, omdat ze de verkering met hem wilde uitmaken. Ze heeft daarna een epileptische aanval gekregen en Sabine was bij haar gaan zitten. Isabel had Pagina 4 van 7

5 haar toen ze bijkwam, gepest met de opmerking dat ze nu haar broertje Robin om haar vinger zou winden. Die was immers op haar verliefd. Dat zette zoveel kwaad bloed bij Sabine dat ze Isabel gewurgd had. Eigenlijk had haar alter ego Sabine II dat gedaan. Die verborg het lijk onder een struik en Sabine I ging naar huis. Ze wiste het gehele voorval uit haar geheugen. Zo beschermde ze zichzelf. Als ze zich omdraait, is het meisje niet meer aanwezig. Sabine I heeft haar niet meer nodig. Ze zal nu zelf moeten proberen het verleden voor de tweede keer weg te stoppen. Zal dat haar lukken? Titelverklaring De titel van deze roman is niet lastig te verklaren. In het begin van de roman is er sprake van een reunie van de Helderse scholengemeenschap, waarvan Sabine Kroese leerlinge was. Ze is overigens niet van plan de reunie te bezoeken. Maar de geplande reunie zet wel de kanalen van haar geheugen op een kiertje, wat aanleiding is om de geschiedenis van de verdwenen Isabel te achterhalen. Slechts in een hoofdstuk komt de reunie naar voren in het verhaal, maar Sabine vlucht vrij snel weg van die schoolgebeurtenis met haar oude vriendje Bart. Daarna komt de reunie niet meer ter sprake. Op een ander niveau zou de titel kunnen wijzen naar de letterlijke betekenis van reunie, wat hereniging betekent : de hereniging met de vrienden van Sabines broer, Olaf en Bart. Met Bart heeft ze in het verleden een kortstondige liefdesrelatie gehad, die verbroken op de dag na de verdwijning van Isabel. Ook die twee geliefden worden, zij het voor korte tijd, herenigd. Op het diepste niveau zou de titel ook nog kunnen wijzen op de bijzondere situatie van de vertelster. Ze ontmoet enkele keren in de roman het meisje dat ze was, toen ze veertien was. Sabine Een versus Sabine Twee. In het laatste hoofdstuk vallen beide Sabines samen : ze zijn herenigd. Structuur & perspectief Voor het grootste deel wordt de roman chronologisch verteld door Sabine. Een aantal herinneringen door middel van flash backs laten zien wat er negen jaar geleden is gebeurd. Er is een proloog waarin een meisje (Isabel) op de fiets op weg gaat naar de, zoals later blijkt, fatale afspraak met haar moordenaar. Daarna volgen 43 genummerde hoofdstukken. Deze hoofdstukken hebben geen titel. Er is ook een epiloog Het verhaal van De reunie wordt verteld door de 23-jarige Sabine Kroese. Ze vertelt in de ikvorm. Voor het heden, dat zich in 2004 afspeelt, vertelt ze in de tegenwoordige tijd, in het zgn. onwetende perspectief. Voor datgene wat in het verleden (negen jaar geleden, dus in 1995) is gebeurd, vertelt ze retrospectief. Stukje bij beetje komt er steeds meer helderheid in de gebeurtenissen van het verleden. Simone van der Vlugt laat Sabine in enkele passages ook vertellen tegen het meisje dat ze zelf was ten tijde van de verdwijning van Isabel. Decor Het verleden speelt zich af in Den Helder, de plaats waar de middelbare school van Sabine Kroese staat. Zelf woonde ze in die tijd vlakbij Den Helder in het dorpje Julianadorp. In het heden woont en werkt ze in Amsterdam. Ze is arbeidzaam op het secretariaat van De Bank (ABN-AMRO) waar ze moet opboksen tegen een vervelende collega Renee, die de andere werknemers tegen haar in het harnas probeert te jagen.. Pagina 5 van 7

6 Het verhaal is ook als eigentijds te dateren met verhaalelementen als , internet, sms-jes, de ingevoerde Euro. De roman speelt zich af in Dan is de verdwijning van Isabel in Dat valt uit de tekstgegevens op te maken. Overigens heb ik de schrijfster bij de verwerking van die gegevens op een aantal foutjes kunnen betrappen. Het heden van de roman speelt van 6 mei 2004 tot eind juni In de epiloog zal het waarschijnlijk de nazomer van 2004 zijn (september, oktober) omdat de hoofdfiguur spreekt over het is dan nog erg warm in Zuid-Spanje, waar haar ouders wonen. Dat houdt dus meteen in dat de roman erg actueel is. In de roman wordt verteld dat negen jaar voordat het heden zich af speelt, Isabel verdwenen is : op vrijdagmiddag 8 mei. Dat is weer twee jaar nadat een serieverkrachter, Sjaak van Vliet, is opgepakt wegens de moord op een ander tienermeisje. Dat gebeurde namelijk in de nazomer van Opvallend Voor een schrijfster van historische jeugdromans is het vreemd dat ze zich niet goed heeft gedocumenteerd in het verleden. De reunie vindt plaats op 19 juni 2004 en dat is in dat jaar inderdaad op een zaterdag. De data van 2004 lijken daarmee te kloppen. Maar Simone van der Vlugt laat Isabel op vrijdagmiddag 8 mei 1995 na schooltijd verdwijnen. In 1995 viel 8 mei niet op een vrijdag; bovendien stelt ze dat Olaf die dag wiskundeexamen heeft (dat moet havo of vwo zijn). Maar in 1995 waren er op vrijdagmiddag 8 mei nog helemaal geen examens. Die begonnen in dat jaar pas op maandag 15 mei en dan ook nog niet met wiskunde. Een andere fout die de schrijfster daar maakt, is dat ze stelt dat Olaf die middag na zijn eindexamen wiskunde om uur de school verlaten had. Dit wordt verteld in verband met zijn alibi. Ook dat kan niet juist zijn. Een middagexamen op havo of vwo begint altijd om uur en duurde in de periode van de Mammoetwet (dus voor de Tweede Fase eindexamens) ook altijd al drie uur. Hij kan de school dus niet eerder dan uur hebben verlaten. Zelfs wanneer hij zeer snel met zijn opgaven zou zijn geweest, kan niet worden aangenomen dat hij na een uur examen wiskunde (dat hij met goed gevolg heeft afgelegd) de gymzaal zal hebben verlaten. Het zal door een gewone detectivelezer niet zijn opgemerkt, maar omdat schrijver dezes in het onderwijs werkzaam is, viel het hem wel op. Simone van der Vlugt, die dus veel historische jeugdromans schreef, had zich op dit punt, heel eenvoudig beter kunnen documenteren met behulp van een kalender en een examenschema. Ook valt het niet echt aannemelijk te maken dat de hoofdverdachte van de moordzaak dezelfde middag al na een korte ondervraging vrij komt om met zijn directe bezoek daarna aan Sabine de laatste de mogelijkheid te geven de misdaad op te lossen. Deze laatste onvolkomenheid was misschien nodig voor het tempo van de roman, de fouten met de data in mei 1995 rondom de verdwijning zijn toch eigenlijk een slordigheid. Stijl Simone van der Vlugt schrijft ontzettend spannend door middel van cliffhangers. Er zit veel vaart in verhaal, er worden geen moeilijke woorden gebruikt. Daarbij hoef je niet na te denken tijdens het verhaal, het is gemakkelijk om te lezen. Slotzin Ik denk niet dat ik het een tweede keer kan wegstoppen, niet in Spanje, niet in Londen, zelfs niet aan de andere kant van de wereld. Maar ik ga het proberen. Pagina 6 van 7

7 Beoordeling Deze eerste roman voor volwassenen van de schrijfster is een echte aanrader voor scholieren die van een spannende roman houden. Simone van der Vlugt is staat om de lezer van de eerste tot en met de voorlaatste pagina van het boek in spanning te laten met de belangrijkste vraag wie er achter de verdwijning van Isabel Hartman heeft gezeten. Diverse keren wordt de lezer op het verkeerde been gezet, zoals het in een goede detective betaamt. Daarom is het boek uitermate geschikt voor eindexamenkandidaten van het VMBO TL-4 en Havo-5. Op de scholen waar docenten voor de vwo-kandidaten toestemming geven literaire thrillers op de lijst te zetten, kunnen ook deze scholieren veel plezier aan het boek beleven. En met die docenten is trouwens niets mis. Te lang wordt m.i. namelijk volgehouden dat lezen niet leuk en of spannend mag zijn. Ik denk dat de meeste scholieren deze roman namelijk in de bekende ruk zouden uitlezen. Het boek is met een enorme vaart geschreven. Het kan bijna niet anders of de schrijfster zal met de publicatie van deze roman worden genomineerd voor de Gouden Strop Het boek is namelijk beduidend spannender en beter opgebouwd dan de roman De eetclub van Saskia Noort die in mei 2004 in dezelfde serie van de uitgeverij verscheen en deze prijs in 2004 haalde. De reacties van de lezers van de website Crimezone die thrillers recenseert, zijn unaniem heel positief. Pagina 7 van 7