ZAT EN DE TOEKOMST. Gewenste ontwikkeling van ZAT naar ondersteuning en zorg voor kinderen en/of hun ouders

Transcriptie

1 ZAT EN DE TOEKOMST Gewenste ontwikkeling van ZAT naar ondersteuning en zorg voor kinderen en/of hun ouders September 2012

2 1

3 Inhoud Pagina Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het veld 7 Hoofdstuk 2 Ondersteuningsstructuur in de (Brede) School Ontwikkelingen leidend voor vernieuwing (Brede) School Ondersteuningsteam 12 Hoofdstuk 3 Ondersteuningsstructuur in de Kinderopvang en Buitenschoolse 16 opvang/activiteiten 3.1 Ondersteuningsstructuur 0-4 jaar Structuur Buitenschoolse opvang/activiteiten 17 Hoofdstuk 4 Rollen en functies 18 Hoofdstuk 5 (Financiële) haalbaarheid en consequenties Huidige situatie Toekomstige situatie 23 Hoofdstuk 6 Samenvatting en implementatievoorstel Samenvatting Consequenties voor de interne ondersteuningsstructuur 24 (schoolintern en schoolnabij) 6.3 Proef Planning 27 Bijlagen Bijlage 1 Werkplan ZAT voortgang (i.r.t. CJG) 30 Bijlage 2 Handelingsgericht werken, indiceren en arrangeren 33 Bijlage 3 Ondersteuningsstructuur 0-4 jarigen 35 Bijlage 4 Ondersteuningsstructuur 4-12 jarigen 36 Bijlage 5 Gebruikte afkortingen voluit geschreven 2

4 Inleiding Aanleiding In 2008 is in Nijmegen de ZAT structuur ingericht, uitgaande van een behoefte aan meer specialistische hulp voor kinderen die ondersteuning nodig hebben. Voorzieningen die een aanbod kunnen leveren in de schoolnabije zorg hadden hierover afspraken gemaakt. Momenteel zijn in Nijmegen de ZAT's 0-4, ZAT's 4-12 en ZAT VO actief. In twee stadsdelen zijn de ZAT's 0-4 jaar en 4-12 jaar samengevoegd. Deze notitie gaat over de ZAT's 0-4 jaar en de ZAT's 4-12 jaar. Voor de ZAT's in het VO en die van het ROC zijn andere ontwikkeltrajecten uitgezet. De afgelopen jaren heeft het ZAT zich ontwikkeld en er zijn (soms zonder regie) veranderingen doorgevoerd. De praktijk wijst uit dat het ZAT zoals het oorspronkelijk was opgesteld, niet meer conform die opzet draait. Redenen hiervoor zijn: Invoeren intern zorgteam o Door meer structuur in school worden signalen eerder en anders opgepakt (kortere lijnen worden gebruikt) Invoeren Handelingsgericht werken o Door meer te kijken naar wat heeft een kind nodig, worden andere oplossingen gezocht en gevonden Komst wijkteams (nu regieteam) o Multi-problem-gezinnen werd domein van wijkteam, dus gemeente o Politie van ZAT naar wijkteam o Vermindering wijkaanmelding ZAT o Aanwezigheid in ZAT van wijkteamregisseur werd stopgezet Komst CJG o Uitvoeringsregie meer bij gemeente o Andere aansturing van het netwerk Minder disciplines in het ZAT o Marant : aanwezigheid is door bezuinigingen stopgezet o Leerplicht : niet voor elke casus aan tafel o Politie : niet voor elke casus aan tafel o (BJZ : niet voor elke casus aan tafel) Allerlei initiatieven m.b.t. verkorten lijnen naar zorg en onderwijsondersteuning o Experiment Jeugdzorg Dichtbij o Inzet Jeugd-GGZ (Pro Persona) o Kortdurende Ambulante begeleiding AB SWV o Verkorte procedure REC-aanvraag Dit alles heeft tot gevolg dat het ZAT voornamelijk een stempelfunctie heeft gekregen voor aanvragen AB-onderzoek en/of verwijzing SBO (schooljaar : 57% en in %). Bijstelling is nodig. Helderheid over hoe we met de interne ondersteuningsstructuur en de ondersteunings- cq zorgstructuur nabij de school willen omgaan en hoe we deze willen inrichten is gewenst. 3

5 Werkgroep In de periode augustus 2011-maart 2012 is de Werkgroep ZAT-voortgang gevormd. Een werkopdracht is geformuleerd: De doelstelling, procedure, inhoud en leden van het ZAT in de nabije toekomst wordt vastgesteld. De consequenties van veranderingen worden voorgelegd aan betrokkenen. 1 De werkgroep ZAT voortgang legt een concept voorstel voor aan de Projectgroep Regie van de Zorg en de Projectgroep CJG. N.a.v. de bespreking zullen aanpassingen worden verwerkt en voorstel wordt voorgelegd aan het Bestuur WSNS Nijmegen e.o. en de stuurgroep CJG. De stuurgroep CJG heeft een advies rol. Op dit moment is niet duidelijk of het voorstel vanuit de stuurgroep CJG naar DB CJG of andere bestuursorganen wordt gestuurd. Deze vraag wordt voorgelegd aan de bestuurders. In de werkgroep zitten vertegenwoordigers van Ib-ers, Zat voorzitters, NIM, GGD, Tandem, KOK en de gemeente Nijmegen 1. Tijdens vergadering heeft de werkgroep voorlichting gekregen over de werkwijze van de ZAT s 0-4, 4-12 jaar en ZAT 0-12 binnen het CJG. Tevens is er schriftelijk materiaal (waaronder het Handboek ZAT en KOK) bestudeerd. Door discussie in werkgroepvergaderingen hebben allen input geleverd vanuit verschillende invalshoeken. Na een inventarisatie van de aanwezigheid, frequentie, inhoud en werkwijze van het Intern Zorgteam onder alle PO scholen Nijmegen (conform Kansen voor Kinderen), hebben de IB voorzitters aanbevelingen gedaan m.b.t. het verbeteren van de interne ondersteuningsstructuur. In een bijeenkomst met ZAT- en IB-voorzitters is gevraagd naar de gewenste toekomstige ondersteuningsstructuur: schoolintern en schoolnabij. Hun aanbevelingen zijn als advies ingebracht bij de werkgroep ZAT voortgang. Een schrijfgroep voortkomend uit de werkgroep heeft alle aanbevelingen verbonden tot voorliggende notitie. De notitie De notitie ZAT en de toekomst is een nota waarin rekening gehouden wordt met de (aanstaande) ontwikkelingen in kinderopvang, onderwijs en Jeugdzorg (hoofdstuk 1). Er wordt uitgegaan van een versterking van de Interne ondersteuningsstructuur (intern zorgteam) door toevoeging van partners van Zorg voor Jeugd. Uitgangspunt is hierbij is gedeelde ondersteuning en zorg nabij het kind, de ouder en de kinderopvang/school. De verbinding met het CJG, dan wel Sociaal Wijkteam wordt gezocht, ook weer vanuit de principes korte lijnen, preventief i.p.v. curatief en kindnabij. Hiermee vervalt de noodzaak voor een permanent ingericht ZAT. Dit wordt uitgelegd in hoofdstuk 2. De uitwerking voor de kinderopvang is op dit moment lastig, daarom worden veranderingen in hun ZAT structuur (KOK) nog niet meegenomen in het voorstel. In het kader van Brede Schoolontwikkeling kunnen signalen in het voorschoolse wel meegenomen worden in de nieuwe ondersteuningsstructuur. De BSO en andere partners van de (OWS/Brede) school zijn ook meegenomen, zie hiervoor hoofdstuk3. In alle ontwikkelingen wordt de rol van ouders beschreven. We willen hierin niet achterblijven, hoofdstuk 4 is o.a. hieraan gewijd. Tevens worden de functies van de bij het (Brede) schoolondersteuningsteam toegelicht. (Financiële) haalbaarheid en consequenties voor de bij het huidige ZAT betrokken functionarissen wordt inzichtelijk gemaakt in hoofdstuk 5. Tot slot is in hoofdstuk 6 een samenvatting en een implementatieplan opgenomen. Voor invoering van de voorgestelde veranderingen is het nodig de notitie te bespreken met de diverse geledingen 1 Zie voor uitwerking Werkopdracht Bijlage 1 4

6 binnen onderwijs, zorg en gemeente om consensus te vinden op de hoofdlijnen. Een ieder zal vanuit de eigen opdracht en organisatie in moeten stemmen met de voorgestelde richting of een aanpassing daarvan. Inmiddels heeft dit plaatsgevonden en is er consensus. Er is in overleg met het bestuur SWV Nijmegen e.o. gekozen voor het uitproberen van de nieuwe structuur in een wijk van Nijmegen. Deze notitie geldt als basis voor de proef. De ervaringen die tijdens de proef worden opgedaan, zullen verwerkt worden naar een implementatievoorstel in heel Nijmegen. Hoe de proef eruit ziet en waar deze wordt gehouden, wordt toegelicht in hoofdstuk 6. Met vriendelijke groet Namens de Werkgroep ZAT voortgang Brigitte Vlaminkx Thea de Graaf 5

7 Hoofdstuk 1 Ontwikkelingen in het veld Kinderen en hun ouders bevinden zich in een zeer veranderende omgeving. Medewerkers in kinderopvang, scholen, jeugdzorg en hulpverlening ook. Ontwikkelingen waar we op dit moment mee te maken hebben: Nijmeegs Beleidskader Voorschoolse voorzieningen Passend onderwijs Brede schoolontwikkeling Transformatie Stelsel Zorg voor Jeugd o Decentralisatie AWBZ- functie Begeleiding o Transitie Jeugdzorg Flexibilisering JGZ Vorming CJG Wet op Maatschappelijke Ondersteuning Vorming Sociale Wijkteams in Nijmegen. De meeste ontwikkelingen kennen ook een wetgevingstraject. Bij nog niet alle ontwikkelingen is de wetgeving vastgesteld. De tijdspaden waarin de veranderingen in de praktijk doorgevoerd zullen zijn, lopen uiteen. De ontwikkelingen en de samenloop ervan, brengen veranderingen met zich mee. Voor de praktijk zorgen veranderingen voor onduidelijkheid en onduidelijkheid zorgt voor onzekerheid. We kunnen niet wachten tot er volledige duidelijkheid is over het nieuwe stelsel. Er komt ook geen allesomvattende blauwdruk die we lokaal en regionaal gaan uitrollen. Gaande weg zullen er in de praktijk nieuwe vormen van samenwerking ontwikkeld worden. Dit is ook mogelijk omdat er al wel een duidelijke visie en uitgangspunten zijn vastgesteld die richting geven. De Wet op Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Transformatie van het stelsel Zorg voor Jeugd en Passend onderwijs kennen een aantal gelijke uitgangspunten. Deze uitgangspunten zijn: Van curatief naar preventief Van sectoraal naar integraal Van indiceren naar arrangeren : vroegtijdige onderkenning : generalisten i.p.v. specialisten : handelingsgerichte diagnostiek; wat heeft het kind in deze situatie nodig, hoe gaan we dat doen, wie voert het uit en wat kost het? Hieraan kan toegevoegd worden: Ouder/gezin blijft in de regievoering: van zorgen voor, naar zorgen dat. Minder bureaucratie : korte lijnen met korte termijnen Thuisnabij : gewoon waar mogelijk Lokaal en regionaal : lichte en matige zorg/ondersteuning lokaal (thuisnabij) zware (specialistische) zorg/ondersteuning regionaal (Nijmegen of grotere regio) Deze uitgangspunten vragen om een andere kijk naar kinderen, een andere kijk naar ouders. Dit wordt gevraagd van begeleiders, leerkrachten en hulpverleners. Het vraagt ook om een andere kijk naar begeleiders/leerkrachten, naar een andere ondersteuningsstructuur in en nabij de (Brede) school. 6

8 Hoofdstuk 2 Ondersteuningsstructuur in de (Brede) school 2.1 Ontwikkelingen leidend voor vernieuwing De beschreven ontwikkelingen waar we mee te maken hebben, zorgen er voor dat er op meerdere terreinen beweging komt. Op het terrein van visie; hoe kijken we aan tegen kinderen met een ondersteuningsvraag, maar ook op het terrein van de zorg en ondersteuning waar ouders en kinderen op kunnen rekenen. In het vorige hoofdstuk is al aangegeven dat de richting en de visie elkaar niet bijten en dit biedt houvast voor een doorontwikkeling van de ondersteuningsstructuur op school en in gezinnen die elkaar versterkt en in elkaars verlengde ligt. Vooruitlopend hierop willen we een aantal nieuwe uitgangspunten / begrippen beschrijven waar we mee aan de slag kunnen. Omdat dit al gaande is, of omdat het in de nabije toekomst zijn beslag zal krijgen. Achtereenvolgens zijn dit: 1. Van recht op zorg naar recht op ondersteuning; een andere kijk 2. Brede scholen en hun partners 3. Samenwerking tussen onderwijs en jeugd(gezondheidszorg) en nieuwe functies in het jeugdstelsel. 1. Andere kijk Bij de invoering van alle ontwikkelingen zal o.i. vooral gekeken moeten worden naar: Wat heeft een kind nodig om zich te ontwikkelen Wat heeft een ouder nodig om het kind gezond op te laten groeien Wat heeft een begeleider / leerkracht nodig om passende ontwikkeling (onderwijs) aan dit kind te kunnen geven. Vertrekpunt van denken hierbij is dat wat je zelf kunt doen, je ook zelf doet. Is hierbij ondersteuning nodig, kijk dan eerst in het eigen netwerk. Het netwerk gaat vóór professionele steun. Ouders houden zo veel mogelijk zelf de regie, wanneer nodig ondersteund vanuit de professionele zorg. Daar waar er signalen zijn dat de ontwikkeling, de gezondheid en/of de veiligheid van het kind in gevaar is en/of waar blijkt dat ouders onvoldoende mee willen werken wordt geïntervenieerd. Deze interventies worden vanuit bovenstaande vertrekpunten uitgevoerd. Signalen rondom kinderen vragen extra zorgvuldigheid. Kinderen kunnen niet altijd voor zich zelf opkomen. Kinderen hebben rechten 2. Naast de algemene regels Kinderen hebben recht op liefde en zorg en Alle kinderen hebben dezelfde rechten zijn de rechten onder te verdelen in: Blijf-van-me-af-rechten Ik-heb-een-mening- rechten Ik-heb-extra-zorg-rechten. Ouders en andere opvoeders moeten opkomen voor de rechten van het kind. De overheid heeft de taak om wanneer ouders tekortschieten, aanvullende ondersteuning te bieden zodat het kind zich kan blijven ontwikkelen. 2 Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties (1989) 7

9 In onderstaand model 3 wordt de visie op Passend onderwijs in een breed maatschappelijk perspectief geplaatst. Uitgangspunt is dat alle kinderen en jongeren zorg en aandacht nodig hebben en dat ouders voor de opvoeding de eerst verantwoordelijken zijn. Binnen Passend onderwijs wordt de term zorg (onderwijszorg) vervangen door ondersteuning. Dit is gerelateerd aan de denkrichting preventief werken en zoveel mogelijk ondersteuning bieden in de directe leefomgeving van jeugdigen en ouders. Zorg wordt geleverd door organisaties werkend op het gebied van Jeugdzorg en Jeugdgezondheidszorg. Deze organisaties zetten zich in dat zorgen voor veranderd wordt in zorgen dat. Onderwijs en onderwijsondersteuning zijn onlosmakelijk met elkaar en met de opvoeding verbonden. Vanuit dit brede perspectief wordt specialistische en toegankelijke ondersteuning voor kinderen en / of ouders (indien nodig) op een vernieuwende manier vorm gegeven. Een veilige en gezonde omgeving (doel 1), goed onderwijs (doel 2) en passende ondersteuning en zorg (doel 3) dragen bij aan een succesvolle schoolloopbaan. Ieder kind moet de gelegenheid krijgen zich binnen zijn/haar mogelijkheden ten volle te ontplooien in een schoolklimaat van hoge verwachtingen. Onderwijs moet o.i. met de partners 4 Zorg voor Jeugd ervoor zorgen dat de drie doelen behaald kunnen worden. 2. In Nijmegen: alle scholen Brede Scholen. Een Brede School is een netwerk van voorzieningen voor kinderen en het gezin in de buurt, met de school als middelpunt. Een Brede School werkt samen met diverse organisaties. Samen richten ze zich op het vergroten van de ontwikkelingskansen van kinderen en ouders, zodat kinderen gestimuleerd worden en ouders en buurt zich meer verbonden voelen. 3 Referentiekader Passend onderwijs februari Partners Zorg voor Jeugd zijn de huidige CJG / Brede School partners aangevuld met zorgaanbieders Jeugd & Opvoedhulp, (J)GGZ, (L)VG, verslavingszorg, justitiële jeugdzorg, etc. 8

10 De organisatie van een Brede School wordt als volgt gekenmerkt 5. ONDERSTEUNINGS-PARTNERS KERNPARTNERS KETENPARTNERS KERNPARTNERS De organisaties waar kinderen ingeschreven staan en waar diensten (opvoeding, ontwikkeling, opvang, onderwijs) aan verleend worden. Te denken valt aan: school, KDO, BSO, Huiskamer, Zorgaanbieder VG). De kernpartners bepalen met elkaar de visie, het pedagogisch klimaat en het ontwikkelarrangement. ONDERSTEUNINGSPARTNERS De organisaties die ondersteuning verlenen, zodat de Kernpartners hun doelstelling goed kunnen uitvoeren. Te denken valt aan: Maatschappelijk werk, Jeugdgezondheidszorg, Welzijn, Politie, ambulante diensten, etc. Zij hebben een eigen doelstelling maar in het uitvoeren van de diensten voor de Brede School, volgen zij de visie van de Brede School. KETENPARTNERS De organisaties die ingekocht worden om specialistische diensten te leveren (Kunst en Cultuur, Sport, Techniek, Natuur, etc). Zij hebben een eigen doelstelling maar in het uitvoeren van de diensten voor de Brede School, volgen zij de visie van de Brede School. 3. Onderwijs en Jeugd(gezondheids)zorg Het interne Zorgteam conform Kansen voor Kinderen (augustus 2007) is een orgaan in school dat op schoolniveau acties coördineert. D.w.z. het Zorgteam bevordert en bewaakt een optimale afstemming naar binnen en naar buiten, zorgt voor de communicatie, voor het doorhakken van knopen en voor ondersteuning van collega s die in de dagelijkse praktijk met de betreffende leerlingen werken. Hierin zitten de directeur, de interne begeleider(s), de eventueel aanwezige remedial teacher en mogelijk andere teamleden die op-specifieke-leerlingen-gerichte taken uitvoeren boven het niveau van de groep (bv. de begeleider van een plusklas of van rugzakleerlingen); hierbij kan ook de schoolmaatschappelijk werker betrokken worden. In het SWV Nijmegen e.a. zijn 46 scholen betrokken. Het SBO en de SO4 kent een eigen ondersteuningsstructuur. Uit inventarisatie (november 2011) is gebleken dat van de overige 43 scholen er 40 een intern Zorgteam hebben. Leden zijn voornamelijk de intern begeleider en directeur (in een aantal scholen is de directeur niet aanwezig; in één school is de SMW-er aanwezig in het Zorgteam). Alle veranderingen en wetteksten spreken over versterking van de ondersteuning. Gerelateerd hieraan moet vooral de interne ondersteuningsstructuur versterkt worden t.b.v. het volgen van kinderen conform de 3 doelstellingen: zorgen voor een veilige en gezonde omgeving, goed onderwijs en passende ondersteuning en zorg. In de nabije toekomst zal de transformatie naar een nieuw stelsel Zorg voor Jeugd zijn intrede doen. In deze transformatie is een zelfde gedachte zichtbaar. De gemeenten krijgen de taak een samenhangende zorgstructuur te realiseren die goed aansluit op basisvoorzieningen waar jeugdigen 5 Deze indeling komt voort uit de werkgroep Doorontwikkeling Brede Scholen. De notitie waarin deze indeling wordt voorgesteld, wordt op 2 juli 2012 besproken in de Stuurgroep Brede Scholen Nijmegen 9

11 en ouders gebruik van maken. Afstemming van de verschillende verandertrajecten op het terrein van jeugd en onderwijs is daarom van belang. Afstemming in een zo vroeg mogelijk stadium op de ondersteuning en zorg voor jeugdigen en ouders is daarom noodzakelijk. Iedere school heeft in de nabije toekomst een schoolondersteuningsprofiel. Dit is een beschrijving van de voorzieningen die zijn getroffen voor leerlingen die extra ondersteuning behoeven. Het schoolondersteuningsprofiel valt in 2 delen uiteen: 1. Het basisprofiel: hierin staat de basisondersteuning beschreven welke de school biedt aan haar leerlingen. Het is het geheel van preventieve en licht curatieve interventies die binnen de ondersteuningsstructuur van de school planmatig en volgens kwaliteitseisen moet worden uitgevoerd. Dit basisprofiel is binnen het Samenwerkingsverband (Nijmegen e.o.) vastgesteld en is voor iedere school binnen het SWV geldend. 2. De voorzieningen die zijn getroffen voor leerlingen die extra ondersteuning behoeven. Het Samenwerkingsverband waartoe de school behoort, moet een dekkend aanbod bieden. De extra ondersteuning kan i.s.m. partners geboden worden en wordt omschreven in arrangementen (licht curatief en tijdelijk van aard tot intensief en langdurend of structureel van aard). Met de transitie van de Jeugdzorg naar de gemeenten komt er ook een nieuwe wet. De wet op de Jeugdzorg verandert in de wet op Zorg voor Jeugd. De verwachting is dat dit o.a. zal leiden tot nieuwe functies in het stelsel Zorg voor Jeugd 6 : Generalist: legt en onderhoudt (langdurige) contacten met ouders/gezinnen, sluit aan op wat gezinnen aan ondersteuning vragen, voert dit zelf uit, maakt samen met gezin een plan (regie blijft bij het gezin) en kan generalist met specifieke expertise en/of de specialist inzetten Generalist+ (met specifieke expertise): levert specifieke expertise (specifieke methodieken); dit is een tijdelijke interventie. Specialist: ondersteunt de generalist of voert onderdelen van het traject uit (specialistische expertise); dit is een tijdelijke interventie. Alle voorgaande omschreven ontwikkelingen vragen om een versterking van de interne ondersteuningsstructuur die gericht is op preventie, integratie van onderwijsondersteuning en zorg en handelingsgericht arrangeren. Hierbij kan minder bureaucratisch gewerkt worden en thuisnabijheid bevorderd worden. In voorgaande ziet de werkgroep ZAT voortgang de motivatie om een (Brede) School ondersteuningsteam te vormen. 6 Gebaseerd op: Stam, P.M. & Doodkorte, P.P.J Van denken naar doen; Opvoeden versterken in de praktijk. BMC advies en management,

12 2.2 (Brede) School Ondersteuningsteam We introduceren een (Brede) School ondersteuningsteam met de volgende werkwijze: De Directeur en Intern begeleider hebben overeenkomstig de interne structuur regelmatig overleg m.b.t. leerlingen, functioneren leerkrachten, functioneren vergader- en ondersteuningsstructuur (leerlingbespreking groepsbespreking observaties groepsbezoek etc). Werkwijze Het ondersteuningsteam vergadert 8 10 per jaar. In het overleg tussen directeur en intern begeleider wordt vastgesteld wat geagendeerd wordt in het ondersteuningsteam. De signalen rondom het kind en/of gezin worden gecategoriseerd aangeleverd (zie onderstaande tekening), echter integraal besproken in het ondersteuningsteam. SIGNALEN buurt cognitief ouders lichamelijk gezondheid psychisch veiligheid sociaal emotioneel gedrag Het ondersteuningsteam (Brede) School kent de volgende leden: Directeur (generalist) Integraal, onderwijskundig leider 7 en voorzitter Intern begeleider (generalist) Coördinatie van de benodigde ondersteuning voor kind en/of leerkracht, coachen van de leerkracht Ondersteuner SWV nieuwe stijl (generalist) Kennis van leer- en gedragsproblemen, kundig in observatie, onderzoek, coaching en overdracht van expertise. Kennis hebben van SWV t.b.v. inzet (generalisten + en specialist) en /of verwijzing. Schoolmaatschappelijk Werkende (generalist) Signalering van problemen in de driehoek kind thuis onderwijs. Kan voorlichten, informeren en adviseren. Werkt met de leerling, de ouders en/of een teamlid Medewerker Jeugdgezondheidszorg (generalist) Signalering van gezondheidsbedreigende factoren bij jeugdigen, gezondheidsbevorderende adviezen geven en zo nodig verwijzen naar hulpverlening op zowel medisch als psychosociaal terrein. Casusgerelateerde plaats Ouders Verantwoordelijke voor het kind, kindkenner, regievoerder Leerkracht Eerstverantwoordelijke voor de leerling en groep (generalist) Vrije stoel Medewerker: BSO, Welzijn, Huiskamer, e.a. 7 Een schoolleider is integraal verantwoordelijk voor het tot stand brengen en uit (laten) voeren van een visie op het onderwijskundig proces. Hij/zij dient als vraagbaak en als coach voor zijn/haar teamleden. Hij/zij draagt integrale verantwoordelijkheid en weet interne en externe personen te benutten om ook een kwalitatief integraal beleid te kunnen formuleren en voeren 11

13 De aanwezigheid van functionarissen van onderwijs en jeugd(gezondheids)zorg (en eventueel anderen) waarborgt de integraliteit en biedt de school de gewenste ondersteuning. Handelingsgericht werken Zoals hiervoor beschreven staat worden vele signalen opgepikt binnen school. Het kind onderwijs geven conform handelingsgericht werken 8 is de taak van de leerkracht. De 7 uitgangspunten voor Handelingsgericht werken zijn: 1. Opvoed- en onderwijsbehoeften centraal 2. Afstemmen en wisselwerking kind, opvoeding, onderwijs 3. Ouders en leerkrachten doen ertoe 4. Positieve aspecten kind, opvoeding, onderwijs 5. Constructieve samenwerking 6. Doel- en oplossingsgericht 7. Werkwijze is systematisch en transparant. In bijlage 2 wordt het Handelingsgericht werken, indiceren en arrangeren schematisch uitgelegd. In de hierna beschreven werkwijze zal aangegeven welke onderdelen het Handelingsgericht werken, indiceren en arrangeren betreffen. Werkwijze Interne ondersteuningsstructuur i.r.t. schoolnabije structuur In bijlage 3 (Kinderopvang) en bijlage 4 (onderwijs) wordt de hierna beschreven interne ondersteuningsstructuur in een stroomdiagram uitgelegd. Signalen rondom de ontwikkeling van het kind wordt door de ouders en/of de leerkracht opgepikt. De signalen worden door de ouders besproken met de leerkracht of door de leerkracht besproken met ouders. De taak van de leerkracht is het Handelingsgericht werken. Aanhoudende signalen worden door de leerkracht besproken met de intern begeleider. Noodzaak m.b.t. check herkenbaarheid signalen bij de (pedagogisch) medewerkers van de bij de (Brede) School betrokken kernpartners is onderdeel van het gesprek (taak leerkracht om dit te inventariseren). Signalen van (pedagogisch) medewerkers van de bij de (Brede) School betrokken kernpartners worden neergelegd bij de leerkracht. Adviezen van de intern begeleider worden door de leerkracht besproken met: o de ouders: ouders worden ten alle tijden op de hoogte gebracht van signalen rondom het kind; o de leerling (indien mogelijk) o de (pedagogisch) medewerkers van de bij de (Brede) School betrokken kernpartners Adviezen worden uitgevoerd. Indien de signalen verdwijnen is de casuïstiek afgerond. Indien de signalen blijven, dan herhaalt zich de cyclus en wordt het kind besproken in het ondersteuningsteam (Brede) School. Ouders worden uitgenodigd in het ondersteuningsteam. De inbreng van de signalen in het ondersteuningsteam en de adviezen worden altijd besproken met ouders. De signalen worden besproken (Multi disciplinair). Tevens wordt gekeken naar wat er nodig is om de zorgen weg te nemen. Dit kan leiden tot lichte, matige of intensieve 8 Handelingsgericht werken, indiceren en arrangeren; Noelle Pameijer 12

14 ondersteuningsvragen. Deze ondersteuningsvragen kunnen gerelateerd zijn aan het kind, de leerkracht (en/of andere begeleiders in de (Brede) school) en/of de ouders. Het ondersteuningsteam kan: o adviseren en/of o besluiten andere generalisten, generalisten + of specialisten binnen de (Brede) school in te schakelen o besluiten de Verwijsindex in te vullen o besluiten het signaal door te leiden naar: de generalist +/specialist in het CJG/SWT door JGZ-er of SMW-er: er is dan sprake van casusregie d.m.v. geformaliseerd formulier aanvankelijk 9 met medeweten van de CJG coördinator of het indicatie- en toewijzingsorgaan Samenwerkingsverband (vooralsnog de PCL en CVI of een experiment in ) door IB-er of Ondersteuner SWV nieuwe stijl: er is dan sprake van casusregie d.m.v. geformaliseerd formulier. N.B. De keuze CJG/SWT of Indicatie en toewijzingsorgaan Samenwerkingsverband (PCL/CVI) is afhankelijk van de inhoud/categorie van het signaal kind en/of ouders De CJG-coördinator /Sociaal Wijkteam overleg met de aanmelder (casusregisseur) of er hulpverleners (generalist+, specialist) ingeschakeld moet worden, casemanagement 10 nodig is of dat een rondetafeloverleg 11 (voorheen ZAT) gepland moet worden. In deze fase van het proces: o is er sprake van overgang van licht curatieve naar zwaardere vormen van ondersteuning en/of zorg o zijn ouders bekend met de signalen, op de hoogte van de besprekingen en worden zij uitgenodigd voor besprekingen o wordt de ib-er/directeur door de casusregisseur op de hoogte gehouden van de o ontwikkelingen / voortgang heeft het CJG in haar netwerk de beschikking over hulpverleners van MEE, SWON, MW, Tandem, Interlokaal, wijkverpleging en ook over specialisten uit de jeugdzorg die na een onafhankelijke advies 12 ingezet kunnen worden. Het proces Handelingsgericht werken, bespreken met ouders en werkwijze ondersteuningsteam, het vaststellen van extra ondersteuning is het Handelingsgericht arrangeren. Indien er sprake is van onvoldoende vervolg (door onvermogen of onwil kind, ouders-gezin of buurt), dan wel dat er sprake is van onvoldoende resultaat, dan is opschaling gewenst naar: o Bureau JeugdZorg o Bij multiproblem gezinnen naar het Regieteam o Verwijzing naar het speciaal onderwijs 9 Het is onduidelijk wat de rol van de CJG-coördinator binnen het Sociaal wijkteam zal worden. Zolang er een coördinator is, worden signalen door de JGZ-er/SMW-er besproken met de coördinator 10 Zie notitie CJG 11 Zie notitie casusregie CJG 12 Dit zal nog niet bij de start al duidelijk geregeld zijn, omdat dit onderdeel is van de transformatie jeugdzorg, die pas in 2015 zijn beslag krijgt. De verdere ontwikkeling van de werkwijze uit het Experiment Jeugdzorg Dichtbij geeft wellicht mogelijkheden om hier voor 2015 al mee te werken. 13

15 ouders gezondheid buurt veiligheid SIGNALEN gedrag cognitief sociaal emotioneel lichamelijk psychisch Signalen komend uit de wijk worden door de casusregisseur of CJG-coördinator/SWT neergelegd bij een van de vertegenwoordigers van het ondersteuningsteam (Brede) School. Afhankelijk van de aard van het signaal zal een van de leden van het ondersteuningsteam aanwezig zijn bij rondetafelvergaderingen of Regieteam vergaderingen. De casusregisseur zorgt voor de verbinding en terugkoppeling naar school. Schematisch ziet dit er als volgt uit (Brede) School Ondersteuningsstructuur Ouders Leerkracht Ouders IBer DIR (Brs) School (Brede) School Ondersteuningsteam DIR vz Integraal onderwijsk Indicatieocmmissie (PCL of CVI) (Toekomst: Toewijzingscie SWV) 1 loket? CJG/SWT Casusregisseur OF Casusregisseur Ondersteuning SWV Zorg van aanbieders IB-er Ondersteuner SWV Coörd kind Leren, gedrag, stoornissen, ziektebeelden Extra ondersteuning in bagage JGZ-er Gezondheid Extra zorg in bagage Ronde tafel gesprek??? Regieteam (S)MW Veiligheid Extra zorg in bagage Ouders Regieteamregisseur Politie vz Vrije stoel Leerkracht PSZ Act.plein/BSO Wijkagent Etc. etc, etc Casemanagement 12- BJZ Veiligheidshuis Woningbouw Meldpunt Bijzondere zorg Wijkbeheerder Scenarioteam Elk opvoedingsdomein heeft dus een plaats: gezin, onderwijs en vrije tijd. Alleen vanuit dat principe is het mogelijk om één kind één plan te realiseren. De indicatiestelling is dus integraal, maar ook handelingsgericht. Dat wil zeggen: niet alleen uitgaande van kindkenmerken, maar vooral vanuit hun behoeften en de behoeften van de opvoeders. Zo wordt een onderwijscontinuüm ingericht met een palet aan voorzieningen en mogelijke ondersteuningsvormen voor kinderen/leerlingen die extra begeleiding nodig hebben. Hierbij is de samenwerking tussen onderwijs en lokale partners in de hulpverlening zeer belangrijk. De integrale en handelingsgerichte werkwijze (in gesprek met ouders, handelingsgericht werken en integrale toewijzing) wordt het handelingsgericht arrangeren genoemd. 14

16 Hoofdstuk 3 Ondersteuningsstructuur in de Kinderopvang en Buitenschoolse opvang/activiteiten 3.1 Ondersteuningstructuur 0 4 jaar De ZAT structuur 0-4 jaar loopt naar wens. Collega s bespreken de (ontwikkeling van) kinderen met elkaar en met ouders. Tenminste 1 x per jaar worden alle kinderen besproken met de zorgcoördinator Zodra een ouder een signaal van zorgen afgeeft of een pedagogisch medewerker krijgt een niet pluis gevoel, dan treedt alert op ontwikkeling of een ander signaleringssysteem in werking (een stroomdiagram is als bijlage 3 bijgevoegd). Het signaal wordt besproken met collega s en met ouders. Indien de signalen aanhouden, dan wordt dit neergelegd bij de zorgcoördinator of leidinggevende. N.B. De zorgcoördinator en leidinggevende hebben toegang tot de Verwijsindex en kunnen hierbij nagaan of er anderen zijn die ook signalen hebben. Adviezen (soms n.a.v. observaties) worden met pedagogisch medewerkers en ouders besproken. De adviezen worden uitgevoerd en dit kan leiden tot verdwijnen van de signalen Indien de signalen aanhouden, wordt dit wederom met de zorgcoördinator of leidinggevende besproken Zij kunnen beslissen het signaal neer te leggen bij het ZAT 0-4 jaar Stand van zaken: Er is een afnemend gebruik van het ZAT 0-4. Redenen hiervoor zijn: - Er is meer bilateraal overleg - Professionals weten elkaar te vinden - Medewerkers weten te verwijzen - Deskundigheid is gegroeid. Kijk op Kleintjes (KOK) heeft haar waarde bewezen. De veranderingen beschreven in hoofdstuk 2 zullen ook invloed zijn in de Kinderopvang. Toekomstige veranderingen zijn niet ondenkbaar, maar op dit moment is het niet wenselijk (te complex) om structuurverandering mee te nemen in de ZAT 0-4 of 0-12 jaar (zie implementatieplan hoofdstuk 6). Indien de implementatie conform het voorstel wordt uitgevoerd, zal in maart 2013 bij de evaluatie de stand van zaken worden opgenomen en wenselijke veranderingen t.a.v. structuur 0-4 jaar, dan wel 0-12 jaar worden opgenomen. Aanbevelingen voor maart 2013 Gezinsaanmelding in Verwijsindex is nu nog mogelijk; dit is wel noodzakelijk; dit i.v.m. systeembenadering 15

17 3.2 Structuur Buitenschoolse opvang / activiteiten Onder Buitenschoolse opvang wordt verstaan: Voorschoolse Tussenschoolse Naschoolse opvang. In Nijmegen zijn diverse aanbieders BSO actief. Er is verschil zichtbaar, er zijn: a. BSO (VSO TSO NSO) actief in OWS/(Brede) Scholen en b. Zelfstandig opererende BSO s; (nog) niet gekoppeld aan een (Brede) School. Onder Buitenschoolse (naschoolse) activiteiten wordt verstaan: De activiteiten nu nog vallend onder de Huiskamer en Ouder Kind Centrum. Het is tot nu toe niet geregeld binnen RvdZ en/of CJG hoe signalen van de Buitenschoolse opvang/activiteiten opgepakt zullen worden, een voorstel is in het verleden wel gedaan. Het voorstel was: Laat de BSO onderdeel zijn van ondersteuningsteam (Brede) school Geef de BSO de mogelijkheid om zelf de Verwijsindex te gebruiken, Zorgcoördinatie in te schakelen en aanmeldingen te doen bij het ZAT, dan wel CJG. Dit voorstel wil de werkgroep overnemen. Alhoewel er twee organisatievormen BSO zijn en niet alle scholen Brede Scholen zijn of Buitenschoolse activiteiten heeft, kan ieder kind van een BSO/BSA vallen onder de ondersteuningsstructuur (Brede) School (zie bijlage 4). Indien een pedagogisch medewerker van een BSO/BSA zich ernstig zorgen maken over een kind meldt zij dit bij de leerkracht van de betreffende leerling. Zij bespreken de signalen en handelen conform de procedure beschreven in Hoofdstuk 2. 16

18 Hoofdstuk 4 Rollen en functies Ouders De driehoek kind - ouder school (leerkracht IB-er) is van groot belang. Kinderen presteren beter als hun ouders positief betrokken zijn bij school, wijst onderzoek uit. De ouder erkennen als kindkenner en leerkracht bondgenoot laten zijn in de opvoeding geeft meerwaarde. De rol van ouders en de school bij onderwijs en opvoeding is niet gelijk, maar wel gelijkwaardig 13. Dit geldt ook voor de Kinderopvang. Vanuit deze grondhouding vindt de communicatie tussen school en/of Kinderopvang en ouders plaats. Ouders zijn primair verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kind. Scholen zijn primair verantwoordelijk voor het onderwijs. Kinderopvang is primair verantwoordelijk voor opvang en een aanvulling op de opvoeding thuis. In de communicatie tussen ouders en scholen en/of Kinderopvang betekent dit onderscheid dat ouders voor de school de rol van pedagogisch partner vervullen, dat de school voor de ouders de onderwijskundig partner is en Kinderopvang de partner in opvoeding is. Alle drie zijn zij gericht op hetzelfde doel: kinderen maximale kansen bieden. Ouders zijn de grootste kindkenners, zijn verantwoordelijk en delen in dialoog met de professionals hun ervaringen. Onderwijs, Kinderopvang en opvoeding zijn zo nauw met elkaar verbonden dat scholen en/of Kinderopvang en ouders als partners moeten optrekken om deze gezamenlijke doelstelling te bereiken. Partnerschap en heldere communicatie over rollen en verantwoordelijkheden bij onderwijs, onderwijs-ondersteuning en/of Kinderopvang helpen om vroegtijdig problemen in onderwijs en opvoeding te signaleren en daar met een passende interventie op te reageren. In de onderwijssituatie is het uiteindelijk de school die over de aard van de interventie m.b.t. onderwijsondersteuning beslist, maar dit in overleg met ouders vastlegt. Indien het gaat om andere signalen dan trekken ouders, onderwijs en/of Kinderopvang gezamenlijk op. Eventuele ondersteunende taken van ouders in de thuissituatie worden bij het planmatig handelen van de leerkracht en/of pedagogisch medewerker betrokken en vastgelegd. Ouders leveren verder een belangrijke bijdrage aan het opvoedingsplan en ontwikkelingsperspectief, waarna dit door de school en/of Kinderopvang wordt vastgesteld. De ouder is derhalve altijd op de hoogte van het inbrengen van de casus in het ondersteuningsteam en wordt uitgenodigd. Is daarmee gesprekspartner en medeverantwoordelijk voor planvorming en het vervolg. N.B. ER IS INMIDDELS EEN AANGEPASTE VERSIE VAN DE FUNCTIES. DEZE ZITTEN APART IN DE KLAPPER!!! Functies leden (Brede) School ondersteuningsteam Directeur (Brede) School: Als integraal, onderwijskundig leider is verantwoordelijk voor het tot stand brengen en uit (laten)voeren van een visie op het onderwijskundig proces Hij/zij weet interne en externe personen te benutten voor de totstandbrenging en uitvoering van het onderwijskundig beleid 13 Tekst is grotendeels afkomstig uit het Referentiekader Passend onderwijs

19 Is coach voor de IB-er Is voorzitter van het (Brede) schoolondersteuningsteam (regievoerder) Wijst indien nodig in overleg een casusregisseur aan Ziet toe op afstemming met de onderwijsvertegenwoordiger SWT en/of regieteam. Intern begeleider Coördineert de benodigde ondersteuning voor kind en/of leerkracht Coacht de leerkracht Onderhoudt contacten met ouders Brengt casuïstiek in bij directeur en/of ondersteuningsteam Is lid ondersteuningsteam Onderhoudt contacten met leden van het ondersteuningsteam en betrekt hen indien gewenst/nodig bij casuïstiek Onderhoudt contacten met de casusregisseur (indien aangewezen) Is in voorkomende gevallen casusregisseur (naar indicatie en toewijzingscommissie) Is lid Ronde tafelgesprek indien gewenst/nodig Is deelnemer SWT / regieteam indien gewenst/nodig Ondersteuner SWV nieuwe stijl (generalist) Heeft kennis van leer- en gedragsproblemen Kent het netwerk m.b.t. extra ondersteuning (ook t.a.v. het SWV 25.07) Kan indien nodig generalisten+ en/of specialisten en/of middelen inroepen/inzetten Is kundig in observatie, onderzoek, coaching en overdracht van expertise Adviseert t.a.v. aangepaste (leer)middelen, materialen en ruimte-indeling Onderhoudt contact met leden ondersteuningsteam Is lid van het ondersteuningsteam Kan casusregisseur zijn; onderhoudt vanuit deze rol contacten met de indicatie en toewijzingscommissie; zorgt voor terugkoppeling aan IB-er en/of ondersteuningsteam. (School)Maatschappelijk werk (generalist) Signaleert problemen in de driehoek kind thuis onderwijs Geeft voorlichting, informatie en/of advies (ook beleidsmatig aan school) Werkt met de leerling, de ouders en/of een teamlid Onderhoudt contact met leden ondersteuningsteam Is lid van het ondersteuningsteam Kan indien nodig generalisten+ en/of specialisten inroepen/inzetten Kan casusregisseur zijn; onderhoudt vanuit deze rol contacten met de CJG/SWT-coordinator; zorgt voor terugkoppeling aan IB-er en/of ondersteuningsteam. Leidt, zo nodig, toe naar andersoortige hulpverlening. Is deelnemer SWT / regieteam indien gewenst/nodig Houdt verbinding met de wijk / wijkmaatschappelijk werk / welzijn en netwerk en SWT Medewerker Jeugdgezondheidszorg (generalist) Signaleert gezondheidsbedreigende factoren bij jeugdigen Geeft gezondheidsbevorderende adviezen aan ouders en/of school Onderhoudt contact met leden ondersteuningsteam Is lid van het ondersteuningsteam Kan indien nodig generalisten+ en/of specialisten inroepen/inzetten 18

20 Kan casusregisseur zijn; onderhoudt vanuit deze rol contacten met de CJG/SWT-coordinator; zorgt voor terugkoppeling aan IB-er en/of ondersteuningsteam. Verwijst zo nodig naar hulpverlening op zowel medisch als psychosociaal terrein. Andere functionarissen Andere medewerkers van de (Brede) School kunnen indiener zijn van een casus via de IB-er en deelnemer zijn van het (Brede) Schoolondersteuningsteam (vrije stoel). Te denken valt aan leerkracht, huiskamerbegeleider, TSO-medewerker, pedagogisch medewerker kinderopvang, Zorgcoördinator KOK, BSO-medewerker, etc, etc. Externe functies gerelateerd aan (Brede) Schoolondersteuningsteam Casemanagement 12- Maatschappelijk werk dat snel en concreet hulp biedt aan gezinnen met kinderen in de basisschoolleeftijd Waar andere reguliere hulp niet effectief is gebleken. Deze casemanagers komen in actie indien nodig binnen 24 uur - als zij signalen ontvangen over latent of manifest risicogedrag van een kind, dat zou kunnen duiden op problemen op meerdere leefgebieden. Het CM12- wil door tijdig ingrijpen kinderen en gezinnen helpen voor wie maatschappelijke nood en ontsporing dreigt. Het CM12- werd ingezet via het ZAT (IB-er meldde aan, i.g.g. van spoed meldde de ZAT-voorzitter nadat er contact was geweest met SMW). Gedurende het afgelopen schooljaar werden steeds meer gezinnen aangemeld buiten het ZAT om. Dit waren aanmeldingen van gezinscoaches, jeugdzorg, BJZ, regieteams. De complexiteit van problemen van aangemelde gezinnen neemt toe. Cliënten hebben ook steeds vaker een verstandelijk beperking en/of hebben last van psychiatrische problematiek. De inzet is wijkgericht. Gezien de doelstelling van de functie lijkt voortzetting wenselijk. Inzet wordt met NIM, ZAT voorzitters en IB-ers geëvalueerd wordt in 2012 (opstarten evaluatie september 2012). Casusregie Casusregie begint bij casuïstiek waarbij meer dan één instantie betrokken is. Hulpverleners moeten contact met elkaar leggen en één professional moet hierin het voortouw nemen. Dit is de casusregisseur. Hij/zij regisseert en zorgt dat de hulpverlening tot stand komt. Wie de casusregisseur is kan verschillen per casus. Casusregie aangewezen door de directeur van de school o SMW of JGZ indien casuïstiek richting CJG/SWT gaat o IB-er of ondersteuner SWV, indien casuïstiek richting indicatiecommissie S(B)O gaat (in toekomst Toewijzingscommissie) Casusregie net als de CJG coördinator casusregie inzetten. o hulpverlener van de GGD, NIM, BJz, MEE Gelderse Poort o de Intern Begeleider (IB er) van het basisonderwijs o de Zorgcoördinator van Kijk op Kleintjes 0-4 jarigen. CJG coördinator / SWT (kwartiermaker of teamleider?) Legt het accent op coördinatie van de zorg/ondersteuning conform de uitgangspunten van het SWT/CJG Onderzoekt wat de behoefte is met betrekking tot opvoedondersteuning i.o.m. het (Brede) Schoolondersteuningsteam Richt zich op preventie Legt verbindingen tussen functionarissen in een wijk CJG coördinator / SWT functionaris kan procesregie uitvoeren. 19

21 Procesregie is nodig in casuïstiek waarbij de hulpverleners er onderling niet uitkomen en waarbij een onafhankelijke functionaris procesmatig de leiding neemt. De werkwijze van de procesregisseur bestaat uit het trekken van het proces, bijvoorbeeld via een rondetafelgesprek. Op basis van de gemaakte afspraken houdt de procesregisseur vervolgens actief toezicht op het naleven van het plan en de gemaakte afspraken in het rondetafelgesprek. De procesregisseur registreert iedere case in een voortgangsoverzicht. Aan de hand van het plan en de afspraken kan de procesregisseur evalueren, waarna kan worden afgeschaald. De procesregisseur heeft doorzettingsmacht en is de spil van het CJG / SWT in het opschalingmodel. 20

22 Hoofdstuk 5 (Financiële) Haalbaarheid en consequenties 5.1 Huidige situatie Inhoud gaat voor vorm, dit geldt ook bij samenwerking in zorg en ondersteuning. Vorm kan niet zonder inzet van mensen en niet zonder financiën. De werkgroep denkt dat de beoogde verandering kan, budgettair neutraal. Door de schoolnabije Zorgadviesteams om te bouwen naar ondersteuningsteam (Brede) School ontstaat er een overlegvorm dichtbij het kind en/of ouder, met korte lijnen en zonder veel bureaucratie. Maar kan dit in een tijd waarin bezuinigingen aan de orde van de dag zijn? We denken dit te kunnen doen met dezelfde financiën. Op dit moment worden er middelen ingezet voor de ZAT structuur door de gemeente, de schoolbesturen, en de Provincie. De deelnemende instellingen zetten middelen in, al dan niet geoormerkt en met een expliciete opdracht vanuit de financiers. Er is hierin dus momenteel voor sommige organisaties een keuze vrijheid. Dit houdt in dat het anders inzetten van deze middelen een besluit kan zijn van zowel de gemeente als van instellingen of onderwijs zelf. Bijvoorbeeld: De GGD is momenteel bezig met het flexibiliseren van de jeugdgezondheidszorg. Zij heeft als belangrijk doel voor ogen meer gebruik te maken van signalen op de school om de ontwikkeling van kinderen te kunnen volgen en bevorderen. Aansluiten bij het zorgteam (Brede) School zou dit mogelijk kunnen maken. Of één en ander financieel mogelijk is, moet nog verder doorgerekend worden en is afhankelijk van meerdere factoren die de besluitvorming beïnvloeden. De werkgroep denkt dat de verandering van ondersteuningsstructuur budgettair neutraal kan. Het proces, de werkwijze en de taken veranderen en dit zal altijd een gevoel van meer inspanning en hogere tijdsinvestering met zich meebrengen. Door het proces goed te ondersteunen met scholing en anderssoortige ondersteuning denken we dat het na invoering kwaliteitswinst oplevert. Voorwaarde voor de invoering van de nieuwe ondersteuningsstructuur is dat betrokken partners vanuit hun eigen budget financiën en menskracht leveren en dat dit aangevuld wordt met financiering vanuit de gemeente. Een vergelijk m.b.t. inzet uren en professionals is gemaakt. Een overzicht in uren wordt op de volgende bladzijde toegelicht. 21

23 HUIDIGE SITUATIE (voorbeeld berekening) aantal bijeenkomsten aantal bijeenkomsten Intern zorgteam 8 10 tijdsduur vergadering 2 2 voorbereiding/nabereiding 2 2 totaal per vergadering 4 4 totaal uren p.p. per schooljaar aantal personen in ondersteuningsteam: 2 (dir+ iber) of 3 (+rt ofsmw) 2 2 totaal uren per intern zorgteam per jaar ZAT 8 10 tijdsduur vergadering IB-er per leerling 1 1 voorbereiding/nabereiding 3 3 totaal per vergadering 4 4 totaal uren p.p. per schooljaar aantal personen naar ZAT: 1 (IB-er); uitzondering 2, leerkracht 1 1 totaal uren per ZAT per jaar ZAT 8 10 tijdsduur vergadering zat leden 3 3 voorbereiding/nabereiding 2 2 totaal per vergadering 5 5 totaal uren p.p. per schooljaar aantal vaste leden ZAT: 6 (vz, plan, ggd, nim, bjz, ab) 6 6 totaal uren per ZAT per jaar delen door 6 scholen exclusief de uren van zatvz en planner t.b.v. de zat's 5.2 TOEKOMSTIGE SITUATIE aantal bijeenkomsten aantal bijeenkomsten ondersteuningsteam BS; exclusief leerling-, groepsbespreking 8 10 tijdsduur vergadering 2,0 2,0 voorbereiding/nabereiding 2,0 2,0 totaal per vergadering 4,0 4,0 totaal uren p.p. per schooljaar aantal personen school in ondersteuningsteam 2 2 totaal uren per ondersteuningsteam per jaar aantal personen "externen" in ondersteuningsteam 3 3 totaal uren per ondersteuningsteam per jaar

24 Hoofdstuk 6 Samenvatting en implementatie 6.1 Samenvatting De afgelopen jaren heeft het ZAT zich ontwikkeld en er zijn (soms zonder regie) veranderingen doorgevoerd. De praktijk wijst uit dat het ZAT zoals het oorspronkelijk zoals was opgesteld, niet meer conform die opzet draait. Redenen hiervoor zijn de komst van de wijkteams (nu regieteam), de installatie van het CJG, bezuinigingen, invoering intern zorgteams in scholen, invoeren Handelingsgericht werken, invoering allerlei initiatieven m.b.t. verkorten lijnen naar zorg en onderwijsondersteuning. Allerlei ontwikkelingen hebben of krijgen invloed op de werkwijze en werking van het ZAT. Te denken valt aan het Nijmeegs Beleidskader Voorschoolse voorzieningen, Passend onderwijs, Brede schoolontwikkeling, Transformatie Stelsel Zorg voor Jeugd (waaronder Decentralisatie AWBZ- functie Begeleiding en Transitie Jeugdzorg), flexibilisering JGZ, vorming Sociale Wijkteams, waar CJG onder gaat vallen en de Wet op Maatschappelijke Ondersteuning Al deze ontwikkelingen hebben een aantal uitgangspunten gemeen. Deze uitgangspunten zijn: Van curatief naar preventief : vroegtijdige onderkenning Van sectoraal naar integraal : generalisten i.p.v. specialisten Van indiceren naar arrangeren : handelingsgerichte diagnostiek; wat heeft het kind en/of ouders in deze situatie nodig, hoe gaan we dat doen, wie hebben we nodig en wat kost het? Daarbij is het belangrijk dat: Ouder/gezin in de regievoering blijft : van zorgen voor, naar zorgen dat Er minder bureaucratie is : korte lijnen met korte termijnen Ondersteuning zo thuisnabij mogelijk is : gewoon waar mogelijk Vastgesteld wordt wat lokaal, dan wel regionaal ingezet wordt: lichte en matige zorg/ondersteuning lokaal (thuisnabij); intensieve (specialistische) zorg/ondersteuning regionaal (Nijmegen of grotere regio). Het huidige ZAT en het interne Zorgteam is geëvalueerd met IB-ers, IB-voorzitters en ZAT voorzitters, in aanwezigheid van de Projectgroep Regie van de Zorg. De aanbevelingen zijn besproken met de werkgroep ZAT voortgang en hebben geleid tot het volgende constatering: 1. De interne ondersteuningsstructuur binnen de KDO werkt goed en verandering zijn op dit moment niet wenselijk 2. De interne ondersteuningsstructuur binnen school dient versterkt te worden t.b.v. de opdracht voor school (alle kinderen succesvol op school), het behalen van de doelen (alle kinderen volgen het onderwijs dat bij hen past, kinderen leven gezond, kinderen voelen zich veilig) en vanuit de hierboven genoemde uitgangspunten. 3. Samenwerking met hulpverleners uit Partners voor zorg en de gemeente is wenselijk en noodzakelijk. 6.2 Consequenties voor de ondersteuningsstructuur (schoolintern en schoolnabij) Het ZAT wordt in de huidige vorm opgeheven. Dit wordt gedaan middels een proef in de wijk Dukenburg, Nijmegen. De proef duurt een jaar. In de andere stadsdelen blijft het ZAT ongewijzigd werken (zie verder 6.3 Proef Dukenburg). Het ZAT 0-4 jaar blijft bestaan in haar huidige vorm. 23

25 Handelingsgericht werken en handelingsgericht arrangeren krijgt belangrijke rol o Invoering in iedere school en schoolondersteuningsteam is van belang. Scholing wordt hiervoor aangeboden. Binnen de (Brede) school wordt het intern Zorgteam omgevormd naar het (Brede) School ondersteuningsteam. De Directeur is voorzitter en de leden zijn de Intern begeleider, (School)Maatschappelijk werker, Jeugdgezondheidzorgwerker en een ondersteuner Samenwerkingsverband nieuwe stijl. Ouders worden voor de bespreking uitgenodigd. Leerkracht en medewerkers van de bij de (Brede) School betrokken kernpartners kunnen worden uitgenodigd voor de bespreking. Directeur (Brede) school krijgt andere rol in ondersteuning o HGW i.c.m. Handelingsgericht indiceren en arrangeren wordt overal ingevoerd. Dit heeft gevolgen voor het ondersteuningsteam, het coachen van leerkrachten en de IB-er o Voorzitten ondersteuningsteam, regievoering, aanwijzen casusregie IB-er o HGW i.c.m. Handelingsgericht indiceren en arrangeren wordt overal ingevoerd. Dit heeft gevolgen voor het coachen van de leerkrachten en andere functionarissen binnen (Brede) School o Gesprekken met ouders worden gevoerd op basis van gelijkwaardigheid Leerkracht o HGW i.c.m. Handelingsgericht indiceren en arrangeren wordt overal ingevoerd. Dit heeft gevolgen voor het werken van de leerkrachten en andere functionarissen binnen (Brede) School o Gesprekken met ouders worden gevoerd op basis van gelijkwaardigheid. Signalen rondom kinderen worden in eerste instantie binnen school/het schoolondersteuningsteam besproken en afgehandeld. Blijvende signalen worden via de SMWer of de JGZ-er besproken met de CJG-coordinator of direct doorgeleid naar passende ondersteuning (generalist+/specialist) of door IB-er of ondersteuner SWV nieuwe stijl neergelegd bij het indicatieorgaan (of plaatsings- en toewijzingscommissie SWV nieuwe stijl). Financieel lijkt voorgaande haalbaar (budgettair neutraal), mits de betrokken organisaties minimaal dezelfde financiële input leveren middels inzet van medewerkers en de gemeente het huidige niveau van subsidiering behoudt (m.n. voor de ZAT s die in het kalenderjaar 2013 blijven werken). 6.3 Proef Dukenburg In Dukenburg wordt het ZAT in de huidige vorm opgeheven m.i.v In iedere (Brede) school wordt een ondersteuningsteam ingericht. Er wordt hierbij nauw samengewerkt met het Sociale Wijkteam en flexibilisering Jeugdgezondheidszorg wordt ingevoerd. Motivatie Voor de wijk Dukenburg is gekozen omdat de werkgroep rekening wilde houden met de CJG SWT ontwikkeling. Motivatie voor deze keuze: In Dukenburg is het ZAT 0-12 nog niet actief (ZAT 0-4 loopt via KOK) Er zijn zowel OWS/Brede Scholen als scholen Er is geen CJG, het SWT is in oprichting. Het SWT moet een duidelijke verbinding met de jeugdketen krijgen. Door invoering van de nieuwe ondersteuningsstructuur kan dit gezamenlijk opgepakt worden. 24

26 De Nijmeegse ontwikkeling m.b.t. ZAT, CJG ziet er als volgt: ZAT vz onderwijs ZAT vz CJG ZAT vz SWT Zuid X X i.o. (Midden) X samen met Zuid, maar geen SWT Midden Noord X X i.o. Oost / Centrum X West X i.o. Dukenburg X SWT draait Lindenholt X SWT i.o. Tijdsduur De proef loopt gedurende Evaluatie vindt plaats in oktober 2013, waarbij aanbevelingen aan het bestuur worden gepresenteerd. Besluitname over invoering Nijmegen breed vindt in november 2013 plaats, zodat implementatie vanaf kan plaatsvinden. Opdracht De opdracht bij de proef is: Wat moet de werkwijze zijn voor het (Brede) schoolondersteuningsteam (aanpassingen nodig?) o Frequentie o Bespreken casuïstiek o Welke functionarissen o Casusregie o Rol leerling ouder o Etc Is het (Brede) schoolondersteuningsteam voldoende toegerust voor haar taak om handelingsgericht te arrangeren? o Voldoende ondersteuning in haar bagage o Is er een ondersteuningsbehoefte/scholingsbehoefte o Lukt het de uitgangspunten uit te voeren Hoe wordt de relatie met het SWT en Regieteam ervaren? o Van (Brede) school naar SWT en Regieteam o Van SWT, Regieteam naar de (Brede) School Welke veranderingen heeft de flexibilisering Jeugdgezondheidszorg tot gevolg gehad? o Welke knelpunten worden gesignaleerd? o Welke successen? Wordt invoering Nijmegen Breed geadviseerd? o Welke knelpunten worden gesignaleerd? o Welke successen? Zijn aanvullende procedures / protocollen nodig voor de invoering Nijmegen Breed? Zijn er aanvullende randvoorwaarden nodig? Is het mogelijk om bij de invoering ZAT 0-4 jaar te betrekken en indien ja, hoe. 25

27 Implementatiestructuur Voor de invoering van de ondersteuningsstructuur i.r.t. flexibilisering Jeugdgezondheidszorg en Sociaal Wijkteam is een Nijmeegs implementatieteam ingericht. Deze bestaat uit: Jan Bannink : projectleider SWT Annemiek Postma : beleidsmedewerker NIM Brigitte Vlaminkx : beleidsmedewerker GGD Thea de Graaf : projectleider RvdZ Deze personen zijn aanspreekpunt voor de leden van het implementatieteam Dukenburg. Voor de proef Dukenburg wordt een implementatieteam Dukenburg ingericht (bespreekpunt). Samenstelling implementatieteam Dukenburg??? Tosca van Lamoen Directeur Prins Claus?? Intern begeleider Ellen van Brakel GGD Maaike Borsboom NIM Yvonne Bekkers SWT kwartiermaker Mariëlle Heuvelmans Regieteam - regisseur 6.4 Planning Algemeen 1. Scholing HGW wordt in ingericht voor alle scholen in Nijmegen. Nijmegen is hierbij verdeeld in stadsdelen gerelateerd aan ZAT s. De functionarissen van het (Brede) School ondersteuningsteam kunnen meedoen aan de scholing. 2. De proef wordt in oktober 2013 geëvalueerd en leidt in principe tot bijstelling van de totale structuur in Nijmegen. In de bijstelling wordt rekening gehouden met de uitwerking van nieuwe ontwikkelingen. 3. In de proef Dukenburg wordt ZAT 0-4 niet meegenomen. Er is aandacht voor tijdens de preof. Eventuele aanpassingen m.b.t. de ondersteuningsstructuur Kinderopvang worden in de evaluatie meegenomen. Data De ontwikkelingen beschreven in dit document zijn groot en divers. Zowel in omvang als in invoeringstermijnen. Hieronder volgt de planning voor het informeren van het veld. Wat Wanneer Wie Werkgroep Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Informeren directeuren scholen Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ (Joseph, Conexus, een-pitters Informeren ZAT voorzitters Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Informeren IB voorzitters Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Informeren IB netwerk Dukenburg Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Informeren directeuren proef Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Dukenburg JGZ Sept/okt 2012 Beleidsmedewerker GGD (S)MW Sept/okt 2012 Beleidsmedewerker NIM SWT Sept/okt 2012 projectleider SWT Regieteam Sept/okt 2012 projectleider SWT VONK/ KION (management en Sept/okt 2012 Werkgroeplid Kijk Op Kleintjes 26

28 zorgcoördinatoren) Informeren Tandem welzijn Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ (management) PCL / CVI Cluster 3 en 4 Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ BJZ Sept/okt 2012 Projectleider RvdZ Bijeenkomst betrokkenen proef Oktober 2012 Implementatieteam Nijmegen Dukenburg Vaststellen wat nodig is om de proef te starten per Oktober 2012 Implementatieteam Nijmegen tijdens de bijeenkomst proef Inrichten implementatieteam Dukenburg Oktober 2012 Implementatieteam Nijmegen tijdens de bijeenkomst proef Vervolgbijeenkomsten SMW/JGZ proef Oktober 2012 Beleidsmedewerkers NIM en GGD Vervolgbijeenkomst onderwijs proef Okt/nov 2012 Implementatieteam Dukenburg + Projectleider RvdZ Vervolgbijeenkomst proef Dukenburg November 2012 Implementatieteam Dukenburg + Implementatieteam Nijmegen Start proef Dukenburg Januari 2013 Deelnemende locaties Volgen en evalueren Januari tm september 2013 Implementatieteam Dukenburg + Implementatieteam Nijmegen Informeren van Nijmeegs veld Januari tm september 2013 Implementatieteam Dukenburg + Implementatieteam Nijmegen Voorleggen aanbevelingen aan Oktober 2013 Projectleider RvdZ bestuur WSNS/ SWV Nijmegen Implementatie ondersteuningsstructuur Nijmegen December 2013 januari 2014 Implementatieteam Nijmegen 27

29 BIJLAGEN 28

30 Bijlage 1 Werkplan ZAT voortgang (i.r.t. CJG) Werkgroep (naam) Verantwoording aan In het kader van Werkgroepleden ZAT voortgang (irt CJG) De werkgroep legt verantwoording af aan bestuur WSNS (via projectgroep RvdZ en aan stuurgroep CJG Regie van de Zorg en CJG ontwikkeling Liesbeth Postma (ib vz, st Josephscholen) Tosca van Lamoen (zat-vz, conexus) Anja Koop ( KION) Annemiek Postma (NIM) Brigitte Vlaminkx (GGD) Erni Venhovens (Tandem) Elise Roelofs (Spectrum) Henk Peereboom (Gemeente Nijmegen) Ben Berends (projectgroep RvdZ) Thea de Graaf (coördinator RvdZ) Startvergadering (datum) Aanleiding Welke acties zijn reeds ondernomen Doelstelling werkgroep/werkplan Welke vragen zijn er voor de werkgroep Stukken worden ter informatie verstuurd naar: Maria Buur Projectmanager CJ&G gem. Nijmegen Een aantal jaren geleden is de ZAT structuur ingericht. Momenteel zijn in Nijmegen de ZAT 0-4, ZAT 4-12 en ZAT VO actief. Er zijn diverse ontwikkelingen zichtbaar, die in de praktijk veranderingen in het ZAT zichtbaar maken. Helderheid over voortgang is gewenst. 1. ZAT voortgang Zorgteam-ZAT-AB SWV o Overzicht van intern zorgteam van ieder school (analyseren) o Gegevens ZAT geanalyseerd o Bijeenkomst ZATvz-IBvz-Abswv Werkgroep ZAT Voortgang gevormd Informatie gelezen en uitgewisseld Landelijke bijeenkomst gevolgd Werkplan opgesteld 2. ZAT 0-12 Voorbereidende werkgroep (Henk Peerenboom, gemeente Nijmegen), Elise Roelofs (Spectrum) en Thea de Graaf (Brede schoolontwikkeling) hebben de wenselijkheid van een ZAT 0-12 onderzocht. De ervaringen in de kinderopvang-wereld en in CJG Noord geven aan dat dit een positief vervolg zou kunnen zijn. De uitwerkingen in de werkgroep ZAT voortgang worden door Elise Roelofs verwerkt naar een voorstel ZAT De doelstelling, procedure, inhoud en leden van het ZAT worden vastgesteld. De consequenties van veranderingen worden voorgelegd aan betrokkenen Algemene vragen: Wat is de doelstelling van het ZAT (beschreven in ZAT klapper) 29

31 Past de uitwerking in de eindrapportage binnen de visie Regie van de Zorg / Brede Schoolontwikkeling * Gebruikte literatuur Wat is reden van onderbrengen ZAT in CJG Welke procedures waren vastgesteld m.b.t. ZAT Wordt het ZAT uitgevoerd de doelstelling en procedures Is wijziging doelstelling procedures werkwijze gewenst? Zijn er in scholen interne zorgteams (deelnemers, frequentie, werkwijze, invloed op verwijzing naar ZAT) Welke onderwerpen worden besproken en wat zijn opbrengsten Gebruiken alle hulpverleners het ZAT Wie zijn de vaste ZAT-leden (verandering gewenst?) Wat is de rol en het profiel van iedere vaste ZAT Wie is de voorzitter van het ZAT Wat is de rol van het onderwijs e.a. Wat is de opbrengst van het ZAT Wat betekent de Verwijsindex voor het ZAT Welke behoefte is er aan digitalisering: N.B. dit wordt door een aparte werkgroep uitgewerkt Is ZAT 0-12 mogelijk, en zo ja wat betekent dit voor doelstelling, procedure etc. Wat is de rol van het ZAT in passend onderwijs/jeugdzorg rekening houdend met wetgeving Wat is de rol van het ZAT t.a.v. indicatie en toewijzing Welke scholing / training is nodig om veranderingen in te voeren: Handelingsgericht Werken, Indiceren en Arrangeren Wat is de rol van ouders bij deze ontwikkelingen: Kindkenner, partner, regievoerder Wat is de rol van de gemeente bij deze ontwikkeling: Adviseur, medeontwikkelaar, mede-financier Zijn er specifieke voorwaarden die voor invoering van belang zijn: Ondersteuning van bestuurders en partners in Zorg Proef draaien Voldoende financiën Ja, want het gaat om de ondersteuning naar het kind/de leerkracht te brengen, schoolnabij, korte lijnen en zo snel mogelijk. Daarnaast wordt er rekening gehouden met de Brede Schoolontwikkeling ZAT-klapper CJG notitie Taakomschrijving onderwijsvertegenwoordiger ZAT stukken NJI Evaluatie CJG noord (zat 0-12) Projectstructuur RvdZ Zat analyse ZAT interviews Analyse Ibvz intern Zorgteams (februari 2012) Wet en regelgeving Passend onderwijs (februari 2012) Procedure Maand Wat opleveren / Waar bespreken December 2011 Januari 2012 Februari 2012 Startvergadering Vergadering werkgroep Bijeenkomst Ibvz-ZATVZ-SWV ab: voorstellen 30

32 Communicatie hoe: Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering December 2011 Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Vergadering werkgroep Maart 2012 Vergadering werkgroep April 2012 Directeurenvergadering: voorstellen interne zorgteam Vergadering werkgroep Mei 2012 Vergadering werkgroep Juni e concept Bestuur WSNS Stuurgroep CJG Zie hoofdstuk 6 in de notitie Het werkplan is besproken Stukken zijn uitgedeeld ter voorbereiding van volgend overleg De agenda voor volgende vergadering is vastgesteld. De ZAT vz-planners hebben de cijfers van geanalyseerd en conclusies en aanbevelingen gegeven Werkplan is op punten aangepast. Er is informatie verspreid over de verschillende ZAT s. Besproken is het vermoeden dan wijkteams casuïstiek afvangen van de ZAT s. IB voorzitters hebben de inventarisatie van intern Zorgteams geanalyseerd. Aanbevelingen zijn gedaan De werkgroep heeft in drietallen gebrainstormd over de toekomst van de interne ondersteuningsstructuren in onderwijs en kinderopvang en over de toekomst van de ZAT-structuur. Besloten wordt om Ambulante Begeleiding bij deze werkgroep te betrekken als het specifiek over het primair onderwijs gaat. ZAT vz / IB vz / Project groep RvdZ hebben aan de hand van uitleg over CJG, SWT, Passend onderwijs gesproken over de wenselijke toekomstige ondersteuningsstructuur. Zij hebben hierbij de aanbevelingen IBvz en ZAT vz/planners meegenomen in hun overwegingen De aanbevelingen van IB vz en ZAT vz/planners zijn besproken Projectleider SWT van de Gemeente Nijmegen heeft een presentatie gegeven over de sociale wijkteams die de Gemeente in de wijken gaat plaatsen (uiteindelijk ipv de regieteams). Vanuit de werkgroep zijn veel kritische vragen, met name over het (ontbreken van) jeugdbeleid. De projectleider RvdZ en beleidsmedewerker GGD vormen een schrijfgroep voor de notitie. Zij vragen andere werkgroepleden hen te helpen op onderdelen. De conceptnotitie wordt besproken en op punten aangepast. De route van de notitie wordt besproken Projectgroep RvdZ: Positief over de inhoud en het voorstel. Bevelen het bestuur WSNS/SWV de proef uit te voeren Voortgang n.a.v. vergadering Voortgang n.a.v. vergadering Titel rapportage Bestuur WSNS/SWV Nijmegen e.o. Bestuur NIM en GGD ZAT en de Toekomst 31

33 Bijlage 2 Handelingsgericht werken, indiceren en Arrangeren Handelingsgericht werken is in eerste instantie de taak van de leerkracht. De resultaten van het handelingsgericht werken krijgt zijn weerslag in de interne ondersteuningsstructuur. 32

34 Bij invoering van Passend onderwijs zal er sprake zijn van een overgang naar handelingsgericht arrangeren. In de voorgestelde ondersteuningsstructuur, past dit prima. 33