FLEXIBEL PENSIOEN VRAGEN EN ANTWOORDEN VOOR WERKNEMERS VAN TEIJIN ARAMID

Transcriptie

1 FLEXIBEL PENSIOEN 2013 VRAGEN EN ANTWOORDEN VOOR WERKNEMERS VAN TEIJIN ARAMID

2 FLEXIBEL PENSIOEN VOOR WERKNEMERS VAN TEIJIN ARAMID In deze brochure staan de belangrijkste regels van het uw pensioenreglement bij het Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB). Aan de brochure zelf kunnen geen rechten worden ontleend. Voor de regeling gelden de statuten en reglementen en de uitvoeringsovereenkomst met het pensioenfonds. Die vindt u op de website In deze brochure hebben we met deelnemers/werknemers natuurlijk ook de deelneemsters/werkneemsters op het oog.

3 INHOUD 2 Voorwoord 5 Deelneming, waardeoverdracht en premie 11 Ouderdomspensioen 23 Partner- en wezenpensioen 27 Zelf kiezen en pensioensparen 32 Bijzondere situaties en uw pensioen 35 Beëindiging deelneming 37 Klachten en geschillen 39 Aanvragen van pensioen, meer informatie Bijlagen: 41 Bijlage 1: organisatie en bestuur van het pensioenfonds 44 Bijlage 2: veranderingen in uw omstandigheden en uw pensioen 45 Bijlage 3: lijst van afkortingen en links 46 Bijlage 4: verhoging AOW-leeftijd Omslag: Pensioen ABC Fotografie: Bas van Spankeren Voor actuele pensioenontwikkelingen kunt u de website van uw pensioenfonds raadplegen: Via het beveiligde deel van deze site krijgt u toegang tot uw persoonlijke pensioengegevens en de planners w13 1

4 VOORWOORD Het Pensioenfonds voor de Grafische Bedrijven (PGB) voert vanaf 1 januari 2012 de nieuwe pensioenregeling van Teijin Aramid uit. De belangrijkste onderdelen van deze pensioenregeling komen in deze brochure aan bod. Pensioen, inkomen voor de tijd dat je niet meer werkt, dat is iets toch voor later. Moet ik me daar nu al mee bezighouden? Uw pensioenfonds adviseert deelnemers jaarlijks minimaal 15 minuten voor pensioen uit te trekken. Het uniform pensioenoverzicht dat u jaarlijks van ons ontvangt, leent zich daar het meest voor. U en uw eventuele partner komen daardoor later niet voor verrassingen te staan. Want ondanks dat het nog heel wat jaren kan duren voor u met pensioen gaat, moeten er in de tijd dat u voor pensioen spaart meestal wel zaken worden geregeld. Bijvoorbeeld als u elders al pensioen heeft opgebouwd. Of wanneer u ongehuwd samenwoont. Of omdat, gezien de persoonlijke omstandigheden, extra zekerheid voor de partner gewenst is. Of omdat u meer pensioen wilt opbouwen om een eerder opgelopen achterstand in te lopen. PGB maakt pensioen inzichtelijk Pensioen en alles er omheen is niet altijd even begrijpelijk. Dat geven wij graag toe. We hebben het daarom voor u gemakkelijker gemaakt. Zo heeft u via onze website direct toegang tot uw persoonlijke pensioengegevens. U kunt daar uw pensioen en dat van uw eventuele partner snel in kaart brengen. U ziet in één oogopslag wat u heeft gespaard en waar u later normaal gesproken op uitkomt. Inclusief het pensioen van de overheid (Anw of AOW). Wat te doen bij? Verder geven we in de brochure regelmatig aan wat u voor uw pensioen moet doen als uw persoonlijke omstandigheden veranderen. In bijlage 2 zijn alle situaties nog een keer op een rij gezet, voorzien van wat u kunt beslissen of doen. Bewaarexemplaar Als u wilt weten hoe het op onderdelen nu precies geregeld is, raadpleegt u deze brochure. We hebben er een bewaarexemplaar van gemaakt. Niet bedoeld om in één keer uit te lezen, maar handig om dit er op na te slaan als zich een vraag rond uw pensioen voordoet. Omdat het reglement niet voor iedereen gemakkelijk leesbaar is, zijn veelvoorkomende vragen verzameld. U vindt ze in deze brochure terug, voorzien van een antwoord. Om lastige pen- 2

5 sioenbegrippen kunnen we natuurlijk niet heen. Maar waar we ze gebruiken, proberen we ze ook uit te leggen. Vaak met een voorbeeld. Achter in de brochure vindt u een lijst met de meest gebruikte pensioenbegrippen. Die kunt u er altijd even op naslaan. Heeft u na het lezen toch nog vragen, neemt u dan contact op met de afdeling Klantenservice ( ). Zij helpen u graag verder. Reacties op deze brochure zijn welkom. Uw opmerkingen vormen een waardevolle bijdrage aan een volgende uitgave. Naast deze brochure heeft PGB meer brochures uitgebracht. Zoals: PGB-Pensioen Plus: informatie over de mogelijkheden om te sparen voor extra pensioen Waardeoverdracht van opgebouwde pensioenaanspraken: informatie bij entree of vertrek Partnerpensioen voor ongehuwd samenwonenden: informatie over de voorwaarden Einde relatie en pensioen (vanaf 1 mei 1995): informatie over pensioen en scheiding Einde relatie en pensioen (vóór 1 mei 1995): informatie over pensioen en scheiding Binnenkort pensioen: informatie voor deelnemers die met pensioen gaan Ruud Degenhardt, bestuursvoorzitter PGB: Deze brochure is voor zowel jong als oud bestemd. Het pensioenpakket bevat verschillende onderdelen die ook voor jongeren van belang zijn. PGB Beeld: het pensioenmagazine van PGB, periodieke editie over actuele pensioenontwikkelingen PGB Bericht: periodieke digitale nieuwsbrief nadat u zich daarvoor heeft aangemeld op U kunt ze aanvragen of downloaden via de website. 3

6 DEELNEMING, WAARDEOVERDRACHT EN PREMIE 4

7 DEELNEMING, WAARDEOVERDRACHT EN PREMIE U neemt deel aan PGB als u op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaam bent bij Teijin Aramid B.V. of een gelieerde onderneming waarvoor de Teijin Aramid CAO geldt. Vanaf het moment dat u in dienst treedt bij Teijin Aramid spaart u automatisch voor uw pensioen. U kunt pensioen opbouwen tot het moment dat het pensioen standaard ingaat. Wat doet een pensioenfonds eigenlijk? Een pensioenfonds verzekert een compleet pensioenpakket voor werknemers van een bedrijf, branche of beroepsgroep tegen een zo laag mogelijke premie. Pensioen is eigenlijk uitgesteld loon voor de tijd dat u niet meer werkt. Als u overlijdt, ontvangen de eventueel achterblijvende partner en de kinderen een uitkering. Een pensioenfonds heeft de verplichting om de in het vooruitzicht gestelde pensioenen periodiek uit te betalen, ook op langere termijn. Het geld daarvoor komt uit de premies die werkgevers en werknemers gezamenlijk hebben betaald en uit de beleggingsopbrengsten. Daarnaast streeft PGB er naar ook de koopkracht zo veel mogelijk op peil houden. Als er voldoende geld in kas is, stijgen de pensioenen mee met de prijzen. Een verhoging kan alleen maar komen uit de extra beleggingsopbrengsten. PGB belegt de premie verspreid over aandelen, vastrentende waarden (zoals obligaties) en alternatieve beleggingen, waaronder grondstoffen en infrastructuur. Bij het beleggen van het pensioengeld weegt PGB zorgvuldig de risico s af tegen het rendement dat de beleggingen opleveren. Daarnaast kent PGB ook zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid. De ondernemingen waarin het fonds belegt, moeten nationaal en internationaal recht naleven. Bedrijven die zich bezig houden met de productie van en handel in controversiële wapens zoals antipersoonsmijnen en clusterbommen zijn uitgesloten. Beleid en bestuur Het bestuur bepaalt het beleid van het fonds. Het bestaat uit vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties uit de branches waarvoor het fonds werkt. Het bestuur is verantwoordelijk voor de evenwichtige belangenbehartiging van bij het fonds aangesloten deelnemers, gewezen deelnemers, gewezen partners, wezen, pensioengerechtigden en werkgevers. Het bestuur is ook verantwoordelijk voor het behalen van de fondsdoelstellingen en de solide bedrijfsvoering die daarbij hoort. De bestuurders hebben een professionele achtergrond voor beleidsterreinen die voor pensioenfondsen 5

8 belangrijk zijn, zoals strategisch/financieel risico-management en vermogensbeheer. De medezeggenschap van werknemers en pensioengerechtigden is geregeld via de Deelnemersraad. In bijlage 1 leest u meer over besturing van het pensioenfonds. Vanaf welk moment neem ik deel aan de pensioenregeling? U neemt deel aan de pensioenregeling zodra u in dienst treedt bij uw werkgever. Uw leeftijd maakt daarbij niet uit. Wie bepaalt de inhoud van mijn pensioenregeling? De inhoud van de pensioenregeling is vastgesteld bij de CAO van Teijin Aramid. PGB is pensioenuitvoerder en voert uw pensioenregeling uit. Ik heb elders gewerkt en pensioen opgebouwd. Kan ik mijn pensioen meenemen? Ja, een werknemer die van baan verandert en daardoor deelnemer wordt in een andere pensioenregeling, kan zijn al opgebouwde pensioen meenemen. Pensioenfondsen hebben het dan over waardeoverdracht. Bij waardeoverdracht worden de bij ontslag meegekregen pensioenaanspraken omgerekend naar gelijkwaardige aanspraken in de pensioenregeling van de nieuwe werkgever. Het wettelijke recht daarop geldt voor werknemers die van baan veranderen en binnen zes maanden na opname in de nieuwe pensioenregeling waardeoverdracht aanvragen. Maar ook als niet aan deze voorwaarden is voldaan, kan waardeoverdracht mogelijk zijn als de andere pensioenuitvoerder daaraan meewerkt. Ik heb vóór 1 januari 2012 pensioen opgebouwd bij de Stichting Pensioenfonds Teijin Aramid. Kan ik dit pensioen overdragen aan PGB? Nee, dit pensioen is achtergebleven bij de vorige pensioenuitvoerder. Indien u in de toekomst van werkgever verandert kan dit pensioen wel worden meegenomen. Is het verstandig om het pensioen mee te nemen? Er zijn verschillende afwegingen mogelijk. Vergelijk de pensioenregeling Pensioenregelingen verschillen onderling nogal. Daarom is het belangrijk om direct bij het begin van de deelname de belangrijkste onderdelen van de pensioenregeling na te lopen en die te vergelijken met uw oude regeling. Wat is de leeftijd waarop u kunt stoppen met werken? Wat zijn de keuzemogelijkheden bij pensionering? Sluit dat aan bij uw planning? 6

9 Vergelijk de toeslagregeling Belangrijk is ook de toeslagregeling (vroeger aangeduid als indexatieregeling). Een toeslag is een verhoging van de opgebouwde pensioenen (vóór pensionering) en van de ingegane pensioenen (ná pensionering) met een door het bestuur vastgesteld percentage. U kunt bijvoorbeeld de toeslagregeling zelf, de kans op toeslagverlening en de verstrekte toeslagen in de afgelopen jaren vergelijken. Vergelijk de dekkingsgraad Of u vergelijkt de dekkingsgraad. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen het vermogen van een pensioenfonds en de verplichtingen (de waarde van alle nog uit te keren pensioenen). Naarmate de dekkingsgraad hoger is, neemt de kans op verhoging van uw pensioen toe en de kans op een korting van uw pensioen af. Een fonds met een hogere dekkingsgraad is dus aantrekkelijker. Informatie over de actuele dekkingsgraad en de in het verleden verstrekte en gemiste toeslagen vindt u op de website Ontwikkeling PGB-dekkingsgraad Hoe kan ik mijn pensioen meenemen? Nadat uw werkgever u heeft aangemeld, ontvangt u als nieuwe deelnemer pensioeninformatie. Daar zit ook een formulier bij waarop u kunt aangeven dat u uw pensioen wilt meenemen. 7

10 Als u uw pensioen wilt meenemen, stuur dan het pensioenstartformulier binnen zes maanden terug nadat u bent gaan deelnemen aan PGB. U ontvangt vervolgens een offerte waarin staat welk PGB-pensioen u ontvangt in ruil voor de overgenomen waarde. Als een waardeoverdracht voor u zinvol is, geeft u een schriftelijk akkoord. De overdracht gebeurt daarna. Kan ik bij indiensttreding nog meer regelen? Naast de waardeoverdracht kunnen er meer zaken zijn die u het beste meteen kunt regelen. Zo kunt u, als u ongehuwd samenwoont, uw partner voor partnerpensioen aanmelden. Mocht u onverwachts komen te overlijden, dan is uw partner verzekerd van partnerpensioen. Verder kunt u nagaan of de normale pensioenopbouw bij PGB toereikend is. Heeft u bijvoorbeeld eerder een achterstand in uw pensioenopbouw opgelopen? Heeft u te maken gehad met een echtscheiding? Het zijn vragen die u het beste direct bij de indiensttreding kunt beantwoorden. Wij helpen u daar graag bij. Ook dit kunt u op het pensioenstartformulier aangeven. Wat moet ik als werknemer voor de pensioenregeling betalen? Voor deelname aan de pensioenregeling betaalt u een bijdrage in de premie. Deze werknemersbijdrage is vastgelegd in de CAO van Teijin Aramid. Als u met pensioen gaat, ontvangt u van de overheid AOW. Het pensioen van PGB is daar een aanvulling op. Vanwege het aanvullende karakter, berekent het pensioenfonds de pensioenpremie niet over het gehele salaris, maar over een deel ervan. Dit deel wordt de pensioengrondslag genoemd. Een belangrijk pensioenbegrip. Pensioengrondslag De pensioengrondslag is het bruto pensioengevende salaris minus een drempelbedrag. Het drempelbedrag, ook wel franchise genoemd, is het deel van het salaris waarover geen premie wordt betaald, waarover ook geen pensioen wordt opgebouwd, maar waar straks de AOW van de overheid tegenover staat. De franchise wordt jaarlijks vastgesteld en kan bij CAO worden vastgesteld ( in 2013). Maakt het uit of ik als fulltimer of als parttimer werk? Als u fulltime werkt, gebruikt het pensioenfonds de volledige pensioengrondslag voor berekening van de premie. Als u in deeltijd werkt, is de verhouding tussen het aantal uren dat u werkt en het aantal uren van een fulltimer van belang. Dit percentage gebruikt het pensioenfonds om de hoogte van de franchise vast te stellen. Is het percentage bijvoorbeeld 50 dan 8

11 is de helft van de franchise van toepassing. Uw premie en pensioenopbouw blijven op deze manier altijd in verhouding staan tot de tijd die u werkt. Ik betaal premie, maar waarvoor precies? U en uw (eventuele) nabestaanden zijn, doordat u premie betaalt, verzekerd van pensioen. Onderdelen van het pensioenpakket worden nu kort genoemd en verderop uitgebreider behandeld. Voor de deelnemer is verzekerd 1 : een ouderdomspensioen; een WGA/WIA aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen bij de vorige pensioenuitvoerder (gedeeltelijke) premievrije opbouw. In sommige gevallen hoeft u geen premie te betalen. Voor de nabestaanden is verzekerd: partnerpensioen; wezenpensioen. U en uw (eventuele) nabestaanden zijn, doordat u premie betaalt, verzekerd van pensioen. 1.De werkgever heeft bij de vorige pensioenuitvoerder een WGA/WIA aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen verzekerd. 9

12 OUDERDOMSPENSIOEN 10

13 OUDERDOMSPENSIOEN Iedereen die de AOW-leeftijd bereikt en in Nederland woont of heeft gewoond, heeft recht op AOW. Heeft u in het buitenland gewoond dan kan een korting van toepassing zijn op uw AOW. De AOW is afgeleid van het minimumloon en geldt als een basisinkomen. Via uw werkgever spaart u bij PGB voor een aanvulling. Deze aanvulling heet ouderdomspensioen. Uw pensioenregeling is gebaseerd op een middelloonsysteem. Het uiteindelijk te bereiken pensioen is een afspiegeling van het tijdens de loopbaan gemiddeld verdiende loon. Standaard wordt het pensioen vanaf de eerste van de maand waarin u de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt levenslang uitgekeerd. Via uw werkgever spaart u bij PGB voor een aanvulling op de AOW Hoe spaar ik voor het ouderdomspensioen? Uw pensioenregeling is een opbouwregeling. U bouwt jaarlijks een deel van uw pensioen op volgens een vaste formule: in uw regeling is dat 2,25% van de pensioengrondslag in een jaar. Het pensioen dat u zo spaart, wordt ook wel een pensioenaanspraak genoemd. Dit recht op pensioen wordt vervolgens vanaf een afgesproken leeftijd levenslang uitgekeerd 2. Die leeftijd wordt de pensioenrichtleeftijd genoemd. Wat is dan, de pensioenrichtleeftijd? Dat is de leeftijd die wordt aangehouden in de berekening van de jaarlijkse pensioenopbouw. De richtleeftijd was altijd 65 jaar. Met ingang van 2013 is die verhoogd naar 67 jaar. Bij de nieuwe opbouw vanaf 1 januari 2013 gaat het pensioenfonds ervan uit, dat het pensioen gemiddeld twee jaar korter hoeft te worden uitbetaald, dus vanaf 67 jaar tot overlijden. Het is één van de maatregelen die er voor moet zorgen dat het pensioensysteem in Nederland toekomstbestendiger wordt. Let op: het pensioen dat u heeft opgebouwd tot en met 31 december 2012 blijft een richtleeftijd houden van 65 jaar. Deze pensioenaanspraak verandert dus niet. Kunnen de verschillende aanspraken bij elkaar worden opgeteld? Nee, dat kan niet zomaar. Ze verschillen in waarde. De pensioenopbouw wordt wel van jaar tot jaar bij elkaar opgeteld. Maar er wordt rekening gehouden met de richtleeftijd. U krijgt dus een pensioenaanspraak vanaf 65 jaar en een pensioenaanspraak vanaf 67 jaar. Om het voor u overzichtelijk te 2.Dit wordt pensioen op basis van een uitkeringsovereenkomst genoemd. Er worden aan u uitkeringen toegezegd. Het type regeling staat altijd in de aanhef van het uniforme pensioenoverzicht dat u jaarlijks ontvangt. 11

14 houden, zal het pensioenfonds de aanspraken ook omrekenen naar één bedrag op de voor u geldende (voorlopige) AOW-leeftijd. Op pagina 28 is dit in een voorbeeld uitgewerkt. Middelloon Aan het einde van uw loopbaan heeft u een ouderdomspensioen op basis van het inkomen dat u gemiddeld heeft verdiend. Uw pensioenregeling wordt daarom ook wel een middelloonregeling genoemd. Voorbeeld 1: toelichting middelloonregeling In dit voorbeeld wordt uitgegaan van een gemiddeld verdiend brutosalaris van per jaar en een franchise van per jaar. De richtleeftijd stellen we op 67 jaar. De pensioengrondslag komt uit op = De pensioensituatie na 1 jaar en na 46 jaar wordt weergegeven. pensioengevend salaris (bruto) : franchise : pensioengrondslag : opbouwpercentage pensioen : 2,25% pensioenopbouw per jaar : 602,39 (2,25% x ) pensioen na 46 jaar : ,94 (46 x 602,39) Toelichting: bij ongewijzigde omstandigheden bedraagt het PGB-pensioen in dit voorbeeld na 46 jaar ,94 bruto per jaar. Dit recht wordt bij gelijkmatige omstandigheden op de financiële markten levenslang vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd jaar uitbetaald. Als de beleggingsopbrengsten gedurende langere tijd erg tegenvallen, kan het pensioen in het uiterste geval worden verlaagd. Naast dit pensioen van PGB ontvangt u de AOW van de overheid. Wanneer wordt uitgegaan van de enkele gehuwden-aow 3 van 9.596,52 per jaar, komt het pensioen uit op ,46. Dat is ongeveer 93% van het in dit voorbeeld gebruikte gemiddelde salaris. (Let op: niet van het laatstverdiende salaris dus.) 3.Als u getrouwd bent of samenwoont met iemand die AOW-gerechtigd is, heeft ieder recht op 50% van het minimumloon. Dit is het gehuwdenpensioen. Beide partners hebben zo bij elkaar opgeteld samen een AOW-pensioen van 100%. In dit voorbeeld wordt uitgegaan van de enkele gehuwden AOW, dus 50% van het minimumloon. 12

15 Hoe zit het met de opbouw van mijn pensioen als ik carrière maak? Naarmate u meer carrière maakt en doorgroeit, zal de uitkomst van uw pensioen in een percentage van het laatste loon lager zijn. U kunt bij PGB voor extra pensioen sparen. Voorbeeld 2: effect van carrière op pensioen In dit tweede voorbeeld wordt ervan uitgegaan dat de lonen en de prijzen niet stijgen. We gaan wel uit van een salarisverhoging als gevolg van promoties. De eerste 10 jaar wordt verdiend, daarna 10 jaar , vervolgens 10 jaar en ten slotte de laatste 16 jaar De pensioenuitkomst op 67 jaar ziet er dan als volgt uit: periode leeftijd salaris franchise grondslag opbouw per jaar opbouw over periode vanaf 2013 tot ,39 (2,25 x 6.773) 1.523,90 vanaf 2023 tot ,89 (2,25 x ) 4.898,90 vanaf 2033 tot ,89 (2,25 x ) 9.398,90 vanaf 2043 tot ,89 (2,25 x ) ,24 Totaal pensioen bij PGB: ,94 Toelichting: bij ongewijzigde omstandigheden bedraagt het PGB-pensioen in dit voorbeeld na 46 jaar ,94 bruto per jaar. Dit recht wordt bij gelijkmatige omstandigheden op de financiële markten levenslang vanaf de AOW-gerechtigde leeftijd uitbetaald. Als de beleggingsopbrengsten gedurende langere tijd erg tegenvallen, kan het pensioen in het uiterste geval worden verlaagd. Naast dit pensioen van PGB ontvangt de pensioengerechtigde de AOW van de overheid. Wanneer weer wordt uitgegaan van 9.596,52 per jaar, komt het PGB-pensioen inclusief de AOW uit op ,46. Dat komt ongeveer overeen met 60% van het laatst verdiende salaris. Hoe wordt het uiteindelijke pensioen berekend? Je hebt toch ook te maken met prijsstijgingen? PGB probeert ieder jaar uw pensioen of pensioenaanspraak/opgebouwd pensioen te verhogen met de prijsontwikkeling. Dit wordt toeslagverlening genoemd. Toeslagen worden voorwaardelijk gegeven. Er is dus geen recht op toeslagverlening en het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst toeslagen kunnen worden gegeven. Er is geen geld voor gereserveerd of extra premie voor gevraagd. De toekomstige verhogingen van uw pensioen/ opgebouwd pensioen worden betaald uit het beleggingsrendement. Dat brengt met zich mee dat de pensioenen alleen dan kunnen worden aangepast als het bestuur vindt dat de financiële middelen van het fonds daarvoor toereikend zijn. 13

16 Aanvullende toeslagverlening voor Teijin Aramid Voor Teijin Aramid geldt dat de onderneming een pensioenpremie afdraagt van 27% (2013). In 2013 bedraagt de premie van PGB 23,35%. Uit het verschil tussen beide premies wordt een premiedepot gevormd. Uit dit premiedepot worden jaarlijks de kosten van de aanvullende arbeidsongeschiktheidsverzekering bij de vorige pensioenuitvoerder betaald. Met het overblijvende geld kan een aanvullende toeslag worden verleend. Een aanvullende toeslag kan worden gegeven over uw pensioen of pensioenaanspraak bij de vorige pensioenuitvoerder of PGB, maar leidt altijd tot verhoging van uw pensioen (-aanspraken) bij PGB. De hoogte over de aanvullende toeslagverlening wordt in overleg met de vakorganisaties vastgesteld door de Pensioencommissie Teijin Aramid 4. PGB verleent uiteindelijk de toeslag. Aanvullende toeslagen worden voorwaardelijk gegeven. Er is dus geen recht op deze toeslagverlening en het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst aanvullende toeslagen kunnen worden gegeven. Richtlijn dekkingsgraad en ontwikkeling pensioen Voor het antwoord op de vraag of er voldoende geld is voor toeslagen toetst het bestuur van PGB jaarlijks de dekkingsgraad van het fonds aan een afgesproken richtlijn. Met deze Richtlijn dekkingsgraad en ontwikkeling pensioen krijgt u inzicht in de mogelijke ontwikkeling van uw pensioen. Het bestuur kan afwijken van de richtlijn als de omstandigheden daar aanleiding toe geven. Bovendien is de richtlijn niet in beton gegoten. Onder invloed van financiële ontwikkelingen kan bijstelling nodig zijn. Hoe zit die richtlijn er nu uit? PGB heeft de ambitie om een pensioenregeling te verzorgen waarbij de pensioenrechten van deelnemers en pensioenontvangers, nu en in de toekomst, kunnen worden uitbetaald en waarbij de koopkracht zoveel mogelijk door middel van toeslagen op peil wordt gehouden. Bij de besluitvorming over de ontwikkeling van uw pensioen is de dekkingsgraad van het pensioenfonds belangrijk. De dekkingsgraad zegt iets over de financiële gezondheid van uw pensioenfonds. 4.Bij Teijin Aramid bestaat een permanente pensioencommissie met vertegenwoordigers namens werknemers en werkgever. Deze commissie functioneert als klankbordgroep voor pensioenaangelegenheden en ziet toe op de serviceverlening. De commissie stelt jaarlijks de hoogte van een eventueel aanvullende toeslag vast, gegeven de inhoud van de pensioenovereenkomst en rekening houdend met de belangen van alle betrokkenen. 14

17 Richtlijn dekkingsgraad en ontwikkeling pensioen Bij een dekkingsgraad: onder 105% van 105% tot 115% van 115% tot 130% van 130% tot 140% van 140% tot 150% van 150% kan uw pensioen zich als volgt ontwikkelen: in het uiterste geval korting van pensioen compensatie van eventuele korting + geen toeslag gedeeltelijke toeslag over prijsinflatie van maximaal 4% 100% toeslag over prijsinflatie met maximum van 4% 100% toeslag over prijsinflatie zonder maximum 100% toeslag over prijsinflatie zonder maximum + inhaaltoeslag + loonindex Toelichting: Blijft het fonds in gebreke bij de realisering van een kortetermijnherstelplan of ligt de dekkingsgraad gedurende drie jaar onder de 105% dan kan het bestuur besluiten om de pensioenen te korten. De korting zal zodanig zijn dat het fonds weer voldoet aan de wettelijk vereiste dekkingsgraad van 105%. Bij een dekkingsgraad tussen de 105 en 115% wordt een eventuele korting ongedaan gemaakt voor zover het herstelplan dat toestaat. Tussen het moment van korten en het ongedaan maken ervan zit minimaal een jaar. Wanneer de pensioenen vaker zijn gekort, zal de korting die als eerste is doorgevoerd, als eerste weer worden gecompenseerd. Om voor compensatie van de korting in aanmerking te komen moet de (gewezen) deelnemer of de pensioengerechtigde zowel op het moment dat de korting werd doorgevoerd als op het moment van het ongedaan maken ervan bij het fonds ingeschreven zijn. Zolang de dekkingsgraad onder de 115% ligt, adviseert de richtlijn om de pensioenen niet te verhogen. Vanaf 115% tot 130% zou gedeeltelijke verhoging van de pensioenen mogelijk zijn en vanaf 130% volledige aanpassing met een maximum van 4,00%. Als de prijzen in een jaar met 2,00% stijgen, geeft de richtlijn bij een dekkingsgraad van 125% aan dat de pensioenen met 10/15 van 2,00% = 1,33% zouden kunnen stijgen. Wanneer de dekkingsgraad het niveau van 140% heeft bereikt, kan het bestuur besluiten tot volledige toeslagverlening waarbij het maximum wordt losgelaten. Indien de dekkingsgraad minimaal 12 maanden achtereen boven de 150% uitkomt, adviseert de richtlijn tot het inhalen van in het verleden gemiste verhogingen en/of tot aanpassing van het pensioen op basis van de CAO-loonstijging. Om voor inhaaltoeslag in aanmerking te komen moet de deelnemer of de pensioengerechtigde zowel op het moment dat de toeslag niet werd verleend als op het moment van inhalen bij het fonds ingeschreven zijn. De achterstand die als eerste is ontstaan, wordt ook als eerste weer ingehaald. Het recht op inhaaltoeslag vervalt 20 jaar na het ontstaan van de achterstand. Het gaat om achterstanden die zijn ontstaan na Door de inhaaltoeslag en de compensatie van een eventuele korting te geven over de waarde van de actuele aanspraken worden de aanspraken die ná het in te halen jaar zijn opgebouwd eveneens verhoogd. Wanneer het bestuur oordeelt dat er ruimte is om de opgebouwde aanspraken en pensioenuitkeringen geheel of gedeeltelijk aan te passen, wordt het consumentenprijsindexcijfer (cpi augustus alle huishoudens) van het Centraal Bureau voor de Statistiek gevolgd. Dat geeft de prijsontwikkeling weer over een jaar van een pakket goederen en diensten die huishoudens aanschaffen voor consumptie. De gemiddeld gewogen dekkingsgraad over de maanden juli, augustus en september wordt daarbij als referentie genomen om het advies voor toeslagverlening op te stellen. De dekkingsgraad van eind juli telt daarbij één keer mee, die van augustus twee keer en die van september drie keer. 15

18 Hoe hebben de pensioenen zich de laatste jaren ontwikkeld? De pensioenen van deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden hebben zich vanaf 2004 als volgt ontwikkeld: Ontwikkeling verstrekte toeslagen vanaf 2004 PGB heeft in de periode een gemiddeld rendement behaald van 6,7%. Het fonds heeft over die jaren ongeveer 84,6% van de prijsinflatie kunnen geven. Toelichting: De laatste jaren kunnen de pensioenen bij PGB de prijsontwikkeling niet volgen. Het totaal van de niet verstrekte toeslagen (=indexatie) bedraagt momenteel 10,52%. De gemiste toeslag op 1 januari 2005 (1,09%) is ingehaald op 1 januari Wanneer de finan - ciële situatie van het fonds het toelaat, kan het bestuur in de toekomst besluiten om gemiste toeslagen, alsnog, al dan niet volledig, toe te kennen. Het bestuur heeft de bevoegdheid om op grond van de financiële situatie van het fonds in het uiterste geval de pensioenen van deelnemers en pensioengerechtigden te korten. Tot nu toe heeft het fonds deze maatregel niet behoeven te nemen. Wat is de verwachting voor de komende jaren? Of en in welke mate uw pensioen de komende jaren zal meegroeien met de stijging van de prijzen kan niemand met zekerheid zeggen. PGB heeft als gevolg van de economische crisis, net zoals de meeste andere pensioenfondsen, te maken met een financieel tekort. Van een tekort is sprake als de waarde van de beleggingen (het vermogen) minder is dan de waarde van de pensioenen en de buffer voor algemene risico s en beleggingsrisico s (de verplichtingen). De toezichthouder De Nederlandsche Bank, vraagt in dat geval van pensioenfondsen dat zij een herstelplan opstellen, waarin staat hoe zij het tekort gaan inlopen. De minimum dekkingsgraad zou voor PGB ongeveer rond de 115% liggen. Over de maatregelen die het fonds in het herstelplan genomen heeft, leest u meer op de website. Ook de dekkingsgraad wordt daar maandelijks gepubliceerd. 16

19 PGB heeft berekeningen gemaakt om in te kunnen schatten in welke mate toeslagverlening de komende 15 jaar mogelijk zal zijn. De koopkrachtmeter laat dat zien. Uw pensioen bij PGB stijgt waarschijnlijk minder snel dan de prijzen. Daalt de dekkingsgraad dan neemt de verwachte koopkracht verder af. Stijgt de dekkingsgraad dan stijgt ook de verwachte koopkracht. KOOPKRACHTMETER: verwachte koopkracht van het pensioen (eind 2012) Bij een gelijkmatige ontwikkeling van de economie en op basis van het huidige financiële beleid komen de pensioenen bij PGB volgens de koopkrachtmeter over 15 jaar gemeten uit op ongeveer 91% van een volledig geïndexeerd pensioen. Deze berekening is gebaseerd op de dekkingsgraad van 31 december Een jaar eerder lag de verwachte koopkracht nog op circa 86%. De koopkrachtverwachting is verbeterd door de hogere premie die wordt gevraagd, de verschuiving van de pensioenrichtleeftijd van 65 jaar naar 67 voor de opbouw vanaf 2013 en de nieuwe rentemethode die gebruikt wordt om de pensioenverplichtingen te berekenen. Als de prijzen gemiddeld over die 15 jaar met 2% stijgen, verleent het fonds gemiddeld ongeveer 1,4% per jaar aan toeslag. Per jaar daalt de koopkracht in deze verwachting dus met 0,6%. De eerste jaren zal volgens de berekeningen geen of minder toeslag worden verleend. Daarna kan naar verwachting weer meer dan het verwachte gemiddelde aan toeslag worden verleend. Kan het opgebouwde pensioen ook worden verlaagd? PGB heeft de verplichting om het opgebouwde pensioen en de al toegekende toeslagen uit te keren. Alleen in zeer bijzondere omstandigheden kunnen opgebouwde aanspraken en ingegane pensioenuitkeringen worden verlaagd. PGB heeft de ambitie om de koopkracht van het pensioen zoveel mogelijk op peil te houden, maar deze toekomstige toeslagverlening is afhankelijk van het geld dat het fonds verdient met zijn beleggingen. PGB moet daarvoor op de financiële markten risico aangaan. Daardoor kan het op langere termijn een beter rendement behalen dan alleen met sparen. Risico nemen betekent echter ook onzekerheid over de totale uitkomst van het pensioen (het pensioen en de eventueel verleende toeslag). 17

20 Normaal gesproken konden (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden bij PGB rekenen op een pensioen met toeslag. Zoals het er nu uitziet, houdt uw pensioen de prijsontwikkeling de komende jaren echter niet bij. Als het op de financiële markten meezit, kan een volledige toeslag worden verstrekt. Als het gedurende langere tijd erg meezit, wordt de toeslag die in het verleden niet is verstrekt, ingehaald. De oudste rechten eerst. In het gunstigste geval worden de pensioenen verhoogd op basis van de loonindex in plaats van de prijsindex. Als het op de financiële markten tegenzit, wordt de in het verleden gemiste toeslag niet ingehaald en krijgt men minder of geen toeslag. En als het gedurende langere tijd erg tegenzit, kan het pensioen in het uiterste geval ook worden verlaagd. De risicometer laat dat zien. RISICOMETER: kans op verlaging van het pensioen in 2014 De risicometer geeft de kans weer dat PGB moet besluiten de pensioenen in 2014 te verlagen. Die kans is met ongeveer 45% erg hoog. De kans op korting is zo sterk toegenomen omdat het fonds een jaar minder de tijd heeft om een dekkingsgraad van ongeveer 105% te bereiken. Eind 2013 moet het zover zijn. PGB heeft daar een passende set van financiële stuurmiddelen voor ingezet. Pensioenfondsen zijn echter in hoge mate afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten. Eind 2012 bedroeg de dekkingsgraad 102,3%. Bij het berekenen van de kans op verlaging van het pensioen is van deze dekkingsgraad en het huidige financiële beleid uitgegaan. Als het op de financiële markten gedurende langere tijd erg tegenzit, kan uw pensioen in het uiterste geval worden verlaagd. PGB maakt daarbij geen onderscheid tussen deelnemers, gewezen deelnemers/partners of pensioengerechtigden. De kans op een korting die de meter laat zien, zegt niets over de omvang van de korting. Zo is de kans dat de pensioenen met meer dan 10% worden verlaagd, ongeveer 9%. Is er verschil tussen de pensioenopbouw van iemand die gehuwd is of alleenstaand? Nee, voor de opbouw van het pensioen maakt de burgerlijke staat niet uit. Iedereen bouwt evenveel pensioen op. Vlak voor uw pensioendatum kunt u uw pensioen wel afstemmen op uw persoonlijke omstandigheden. In het hoofdstuk Zelf kiezen leest u daar meer over. 18

21 Wat is de relatie tussen het PGB-pensioen en de AOW? Zodra u de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt, heeft u naast de AOW-uitkering ook recht op het PGB-ouderdomspensioen. Het AOW-pensioen vraagt u aan bij de Sociale Verzekeringsbank. Als alleenstaande heeft u recht op de AOW voor alleenstaanden (in 2013 bruto ,76 per jaar). Als u een relatie heeft, ontvangen beide partners zodra de AOW-gerechtigde leeftijd wordt bereikt de individuele AOW (in 2013 bruto 9.596,52 per jaar). Bent u vóór 1950 geboren en ouder dan uw partner dan komt u mogelijk in aanmerking voor een toeslag gedurende de tijd dat uw partner nog geen AOW ontvangt. De toeslag wordt gekort als uw partner een eigen inkomen heeft. De toeslag vervalt als u geboren bent in of na 1950 en een jongere partner heeft. Vanaf 2013 gaat de ingangsdatum van de AOW-uitkering stapsgewijs omhoog. Dat heeft de overheid zo besloten. De standaardingangsdatum van het PGB-pensioen schuift mee met de AOW-leeftijd. Dat betekent, dat als een deelnemer niets anders doorgeeft aan PGB, het fonds in 2013 zijn pensioen gaat uitbetalen vanaf 65 jaar en 1 maand, in 2014 vanaf 65 jaar en 2 maanden en in 2015 vanaf 65 jaar en 3 maanden. Het fonds heeft daarvoor gekozen omdat het voor de meeste deelnemers het gemakkelijkst zal zijn; de eerste AOW-uitkering wordt dan in dezelfde maand uitbetaald als het eerste PGB-pensioen. In bijlage 4 is het tijdsschema met de verhoging van de AOW-leeftijd en de daaraan gekoppelde standaardingangsdatum van het PGB-pensioen opgenomen. Uw werkelijke pensioendatum bepaalt u zelf. In het hoofdstuk Zelf kiezen leest u daar meer over. Wat zijn de gevolgen van het Regeerakkoord? In het Regeerakkoord zijn voorstellen opgenomen over de toekomstige ontwikkeling van de AOW en aanvullende pensioenen zoals PGB die ook verzorgt. Het kabinet werkt deze afspraken verder uit en zet ze om in wetten. Daarna worden ze aangeboden aan de Tweede en Eerste Kamer en dan is bekend hoe de afspraken er definitief uitzien. Afspraken over de AOW De AOW-leeftijd wordt mogelijk sneller verhoogd. In bijlage 4 ziet u wanneer uw AOW ingaat als de huidige plannen doorgaan. 19

22 Afspraken over het aanvullend pensioen De aanvullende pensioenregelingen (zoals die van PGB) moeten toekomstbestendiger worden. Dat kan door de leeftijd waarop iemand pensioen krijgt te laten meestijgen met de (stijgende) levensverwachting. Hoe langer men (gemiddeld) leeft, hoe later men daardoor met pensioen gaat. Die maatregel is nu genomen. Daarnaast moet een balans worden gekozen tussen de risico s in de beleggingen en de mogelijkheid de pensioenen te verhogen met de prijsstijging. In de praktijk betekent dit dat pensioenfondsen moeten kiezen uit wèl meer zekerheid, maar nauwelijks toeslagverlening, òf meer kans op toeslagverlening maar ook meer risico. In dat laatste geval ontstaat ook een grotere kans op korting van de pensioenen. Werkgevers en werknemers en de besturen van pensioenfondsen gaan over deze afweging. Nieuwe wetgeving wordt verwacht in Wanneer gaat het ouderdomspensioen standaard in en wanneer wordt het beëindigd? Het ouderdomspensioen gaat standaard in op de eerste dag van de maand waarin u de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt en eindigt op de laatste dag van de maand waarin u komt te overlijden. U kunt afwijken van de standaard pensioenleeftijd. Hoe word ik op de hoogte gehouden van de ontwikkeling van mijn pensioen? U ontvangt als deelnemer zolang u pensioen opbouwt, één keer per jaar een overzicht van uw pensioen. PGB stuurt het pensioenoverzicht naar uw huisadres. Het geeft een overzicht van het opgebouwde ouderdomspensioen en het verzekerde partnerpensioen. Het geeft ook een prognose van het te bereiken pensioen en informatie over de toeslagverlening. Het overzicht is uniform. Het wordt door alle pensioenuitvoerders gebruikt. Als u bij meerdere pensioenuitvoerders pensioen opbouwt of heeft opgebouwd, kunt u de bedragen uit de verschillende overzichten bij elkaar optellen. Digitale dienstverlening Via de beveiligde website heeft u elektronisch toegang tot uw pensioengegevens. U brengt er uw pensioen en dat van uw partner snel in kaart. Inclusief het pensioen van de overheid (Anw of AOW). Zo kunt u er uw persoonlijke pensioenmeter raadplegen. U kunt zich er verder aanmelden voor de digitale nieuwsbrief en u vindt er in uw persoonlijk pensioenarchief ook de digitaal bewaarde pensioenoverzichten. PGB wil het geprinte pensioenoverzicht op termijn vervangen door een digitaal exemplaar. 20

23 PERSOONLIJKE PENSIOENMETER Uw persoonlijke pensioenmeter kunt u raadplegen op De meter laat de stand van het te bereiken bruto pensioen bij PGB zien inclusief de AOW. Daarbij is ook rekening gehouden met uw burgerlijke staat. Weergegeven is het pensioen op uw standaardpensioenleeftijd in een percentage van het laatste bij ons bekende pensioengevende brutosalaris. Als u bij verschillende pensioenfondsen pensioen heeft opgebouwd, kunt u via een totaal overzicht van uw pensioensituatie zien. Overige informatie PGB houdt u verder via een pensioenmagazine en de website op de hoogte van actuele ontwikkelingen rond uw pensioen en het pensioenfonds. Tegen de tijd dat u met pensioen gaat, volgt een Pensioeninformatiedag. Tijdens zo n dag hoort u wat er zoal komt kijken bij pensionering. Het accent ligt op de keuzen die u kunt maken voor de uitbetaling van uw pensioen en op de fiscale gevolgen ervan. Bij pensionering ontvangt u een persoonlijk pensioenoverzicht. Alle voor u relevante keuzemogelijkheden staan daar in. De ervaring leert dat aanstaande gepensioneerden zo gemakkelijker een keuze kunnen maken. Met behulp van de pensioenplanner kunt u de variant samenstellen voor uw pensioenuitbetaling. 21

24 PARTNER- EN WEZENPENSIOEN 22

25 PARTNER- EN WEZENPENSIOEN Naast het ouderdomspensioen zijn in uw pensioenregeling ook partnerpensioen en wezenpensioen voor de nabestaanden meeverzekerd. Het partnerpensioen wordt na overlijden van de deelnemer levenslang uitgekeerd, het wezenpensioen tot een bepaalde leeftijd. Verzekerd voor dit partnerpensioen zijn deelnemers die gehuwd zijn, of die hun partnerschap bij de burgerlijke stand hebben laten registreren. Ook ongehuwd samenwonenden kunnen er voor in aanmerking komen. In dat geval moeten ze wel aan een aantal voorwaarden voldoen. Voor wie geldt het partnerpensioen? Het partnerpensioen wordt alleen bij overlijden van de deelnemer uitgekeerd. PGB verzekert partnerpensioen voor gehuwden, deelnemers die hun partnerschap hebben laten registreren en voor ongehuwd samenwonenden. Als u gehuwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt, geeft de gemeente dit automatisch door aan het pensioenfonds. U hoeft dan verder niets te doen voor verzekering van het partnerpensioen. Ongehuwd samen - wonenden zijn niet automatisch verzekerd voor partnerpensioen. Woont u samen? Let op! Voor ongehuwd samenwonenden ligt de situatie anders. De gemeente licht het pensioenfonds niet in over samenwonenden. Als u ongehuwd samenwoont, moet u uw partner dus zelf aanmelden bij het pensioenfonds. Op verzoek sturen wij u een aanmeldingsformulier en de brochure Partnerpensioen voor ongehuwd samenwonenden. Die gaat in op de voorwaarden die gelden voor deze verzekering. U moet daarvoor een kopie van een samenlevingscontract meesturen. Zonder aanmelding en bevestiging van inschrijving kan het fonds geen partnerpensioen uitkeren bij overlijden. Ook bij beëindiging van een ongehuwde samenwoning moet u het fonds op de hoogte brengen. Anders loopt de dekking van het partnerpensioen voor de gewezen partner gewoon door. Wat ontvangt mijn partner als ik kom te overlijden? Hoeveel pensioen uw partner van PGB krijgt als u komt te overlijden, is niet eenvoudig te zeggen. Het maakt uit wanneer u overlijdt, hoe het partnerpensioen is verzekerd en welke uitruilkeuze u bij pensionering heeft gemaakt. Overlijden vóór pensionering Uw partnerpensioen op risicobasis bedraagt 56% van het vanaf 1 januari 2012 bij PGB te bereiken ouderdomspensioen tot de eerste van de maand 23

26 waarin de AOW-gerechtigde leeftijd wordt bereikt. Een partnerpensioen op risicobasis houdt in dat u niet voor partnerpensioen spaart, maar dat het alleen verzekerd is zolang er premie wordt betaald. Voor wie in dienst was van Teijin Aramid op 31 december 2011 en op 1 januari 2012, geldt daarnaast het volgende voor uw diensttijd bij Teijin Aramid: een partnerpensioen op risicobasis van 1,575% van de door Stichting Pensioenfonds Teijin Aramid tot 1 januari 2012 gehanteerde vaste pensioengrondslag per dienstjaar een eventueel nabestaandenpensioen opgebouwd onder het pensioen - reglement 2000 van een vorige pensioenuitvoerder wordt hierop in mindering gebracht het verzekerde bedrag wordt jaarlijks aangepast aan de algemene loonontwikkeling bij Teijin Aramid Tijdelijk nabestaandenpensioen Het tijdelijk nabestaandenpensioen bedraagt 70% van de franchise ongeacht het parttimepercentage. De doorsneepremie bedraagt 2% van de verzekerde pensioengrondslag en wordt geheven voor iedere deelnemer ongeacht de burgerlijke staat. De kosten van deze dekking komen voor rekening van Teijin Aramid. Overlijden ná pensionering Bij pensionering krijgt u de keus voorgelegd om een deel van het ouderdomspensioen uit te ruilen voor een (hoger) partnerpensioen. Wie kiest voor herschikking van pensioen, kan desgewenst weer tot 70% van het ouderdomspensioen verzekeren voor partnerpensioen. Bij vertrek uit de branche kan uitruil van ouderdomspensioen plaatsvinden voor extra partnerpensioen. Neem dan contact op met PGB. En wat bij een eerder vertrek bij Teijin Aramid? Als u uw pensioen niet meeneemt naar een volgende pensioenuitvoerder maar bij PGB laat staan, wordt standaard een deel van het ouderdomspensioen uitgeruild voor extra partnerpensioen om toch uit te komen op 70%. U kunt voor een andere verdeling kiezen. Wanneer er na beëindiging van de deelname aan PGB sprake is van een loongerelateerde WW-uitkering, wordt na overlijden standaard 56% van het opgebouwde ouderdomspensioen aan partnerpensioen uitbetaald. 24

27 Is ook partnerpensioen verzekerd als na pensionering een relatie wordt aangegaan? Als de deelnemer ná pensionering trouwt of partnerschap laat registreren, heeft de partner geen recht op partnerpensioen. Krijgt een gewezen partner ook partnerpensioen? Doordat er geen sprake is van opbouw van partnerpensioen heeft een gewezen partner bij scheiding ook geen recht op een partnerpensioen van PGB. Het hoofdstuk Bijzondere situaties en uw pensioen gaat uitgebreider in op de gevolgen van een scheiding voor het pensioen. Ontvangt de achterblijvende partner naast PGB-partnerpensioen ook nog een pensioen van de overheid? Naast het partnerpensioen van PGB kán voor een achterblijvende partner die de AOW-gerechtigde leeftijd nog niet heeft bereikt, recht bestaan op een uitkering op grond van de Algemene nabestaandenwet (Anw). Daarvoor moet de partner geboren zijn vóór 1950, arbeidsongeschikt zijn of kinderen onder de 18 jaar verzorgen. Als hij of zij aan één van deze voorwaarden voldoet, heeft de partner recht op een uitkering. Of die uitkering ook wordt uitbetaald, hangt af van het eigen inkomen van de partner. De deelnemer kan via PGB een verzekering afsluiten om een al te grote terugval in inkomen door het geheel of gedeeltelijk ontbreken van een nabestaandenpensioen van de overheid te voorkomen. In het hoofdstuk Zelf kiezen leest u daar meer over. Is uw partner, wanneer u overlijdt, de AOW-leeftijd al gepasseerd, dan bestaat recht op de AOW-uitkering voor alleenstaanden. Als de deelnemer ná pensionering trouwt of partnerschap laat registreren, heeft de partner geen recht op partnerpensioen. De Sociale Verzekeringsbank betaalt zowel de Anw- als de AOW-uitkering uit. Wanneer gaat het PGB-partnerpensioen precies in en wanneer stopt het? Bij overlijden vóór pensionering gaat het partnerpensioen in de maand van overlijden in. Bij overlijden ná pensionering in de maand volgend op de maand van overlijden. De uitkering stopt na de maand waarin de partner overlijdt. Er is dus sprake van een levenslange uitkering. 25

28 In principe komen alle kinderen voor wie in het levensonderhoud werd voorzien in aanmerking voor een wezenpensioen. Komen de kinderen van de overleden deelnemer in aanmerking voor een wezenpensioen? Ja. In principe komen alle kinderen voor wie de deelnemer het levensonderhoud betaalde in aanmerking voor een wezenpensioen. Het wezenpensioen geldt tot de 18e verjaardag. Voor studerenden is de grens verlegd naar de 27e verjaardag. Zij krijgen wezenpensioen zolang ze aanspraak hebben op studiefinanciering of een lening kunnen afsluiten bij de instantie die de studiefinanciering uitbetaalt. Hoe hoog is het wezenpensioen? Het wezenpensioen bedraagt 14% van het ouderdomspensioen. Het wezenpensioen verdubbelt als beide ouders zijn overleden. Het PGB keert maximaal voor vijf kinderen pensioen uit. Zijn er meer kinderen, dan verdeelt PGB het beschikbare geld over de kinderen. Wanneer gaat het wezenpensioen precies in en wanneer stopt het? Zodra de deelnemer overlijdt, gaat het pensioen in. De maand waarin het kind 18 wordt, telt nog mee. Studerenden krijgen ook in de maand dat ze 27 worden nog geld. Hoe moet het partner- en wezenpensioen worden aangevraagd? Als de achterblijvende partner in Nederland woont, meldt de gemeente het overlijden aan het pensioenfonds. Het fonds stuurt de aanvraagformulieren voor het partner- en/of wezenpensioen in dat geval zo snel mogelijk toe. Woont u in het buitenland? Dan moet de partner het fonds zelf op de hoogte brengen van het overlijden. Het aanvraagformulier wordt dan direct toegestuurd. 26

29 ZELF KIEZEN EN PENSIOENSPAREN De pensioenregeling biedt diverse mogelijkheden om het pensioen af te stemmen op de persoonlijke omstandigheden. Kiezen kan tijdens de periode dat u pensioen opbouwt en vlak voor het moment waarop u geheel of gedeeltelijk met pensioen gaat. Welke keuzemogelijkheden zijn er in de tijd dat ik werk? U kunt er voor kiezen om méér pensioen op te bouwen dan in de basisregeling het geval is. Dat kan bijvoorbeeld nodig zijn omdat: u als gevolg van allerlei oorzaken geen volledig pensioen haalt. Als u uitkomt op minder dan 40 pensioenjaren, kan er sprake zijn van een onvolledig pensioen. u te maken heeft met een echtscheiding of een verbroken geregistreerd partnerschap. Bij het verbreken van de relatie wordt het pensioen dat is opgebouwd in die periode in principe verdeeld. Voor de deelnemer blijft dan minder pensioen over tenzij bij de scheiding anders is afgesproken. u aan het einde van de loopbaan een forse salarisstijging doormaakt. u eerder wilt stoppen met werken dan de standaard pensioenleeftijd die voor u geldt. Heeft u te maken met een pensioentekort? Kijk op of bel Extra ouderdomspensioen In deze en vergelijkbare situaties kunt u tegen een achterstand in uw pensioen aan lopen. U kunt bij PGB uw pensioen aanvullen door middel van pensioensparen. In de brochure PGB Pensioen Plus leest u er meer over. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Klantenservice ( ) of de website raadplegen. En hoe zit het met de keuzemogelijkheden vlak voor pensionering? Tegen de tijd dat u met pensioen gaat, ontvangt u een uitgebreid pensioenoverzicht waarin alle van belang zijnde keuzemogelijkheden zijn uitgewerkt. Dat maakt het kiezen een stuk eenvoudiger. Voor de uitbetaling van uw pensioenuitkering kunt u naast het standaard pensioen vanaf de leeftijd die straks voor u geldt kiezen uit een aantal varianten. Standaardpensioen Wie kiest voor het standaardpensioen krijgt levenslang hetzelfde pensioen. Het ouderdomspensioen volgt verder de voorwaardelijke toeslagregeling van PGB. Er is geen partnerpensioen opgebouwd. Bij overlijden na pensionering ontvangt de partner alleen partnerpensioen, indien u een deel van het ouder- 27

30 domspensioen heeft uitgeruild voor een partnerpensioen (zie Uitruil van ouderdomspensioen voor extra partnerpensioen). De standaardingangsdatum van het PGB-pensioen is gekoppeld aan de AOW-leeftijd. Het fonds heeft daarvoor gekozen omdat het voor de meeste deelnemers het gemakkelijkst zal zijn. De eerste AOW-uitkering wordt dan in dezelfde maand uitbetaald als het eerste PGB-pensioen. Als de pensioendatum opschuift (zie bijlage 4), verandert de hoogte van de uitkering. Pensioen dat is opgebouwd vóór 2013 en zou ingaan op 65 jaar, verhoogt PGB omdat de uitbetaling wordt uitgesteld. Aanspraken die zijn opgebouwd vanaf 2013 en die ingaan op 67 jaar worden verlaagd omdat het pensioen eerder wordt uitbetaald. De omrekening gebeurt altijd actuarieel neutraal. U legt er dus geen geld op toe. Een concreet voorbeeld is hieronder uitgewerkt. Voorbeeld standaardpensioen Stel een aanstaand gepensioneerde is geboren op 15 januari 1948 en is nog actief in één van de branches waar PGB de pensioenregeling voor verzorgt. Wat wordt dan de pensioensituatie? We gaan in dit voorbeeld uit van een levenslang PGB-ouderdomspensioen van bruto per maand dat opgebouwd is tot en met 31 december De pensioenopbouw in de eerste maand van 2013 bedraagt in dit voorbeeld 25. Het is De AOW-leeftijd voor deze deelnemer is 65 jaar + 1 maand. De Sociale Verzekeringsbank betaalt de AOW vanaf 15 februari 2013 uit. Het PGB-pensioen wordt standaard uitbetaald vanaf de eerste van de maand, dus in dit geval 1 februari Een maand later dan in 2012 het geval was. Daarom herrekent PGB de uitkering zonder dat de deelnemer daar geld op toelegt. Het pensioen dat is opgebouwd tot en met 31 december 2012 zal worden verhoogd. Het fonds keert het pensioen immers een maand later en dus over het hele leven gezien een maand korter uit. De gepensioneerde krijgt daarvoor ongeveer 0,6% extra. Een recht van is na een maand dus waard. Daarnaast vindt in januari 2013 nog een maand pensioenopbouw plaats. Deze aanspraak op pensioen komt tot uitkering op 67 jaar. De pensioenrichtleeftijd is immers verhoogd naar 67 jaar. Omdat het pensioenfonds dit recht 23 maanden eerder en dus langer uitbetaalt, wordt dit recht verlaagd. De verlaging voor deze periode ligt op dit moment rond de 13%. Een levenslang recht van 25 is 23 maanden eerder ongeveer 22 waard. Deze deelnemer ontvangt van PGB dus een pensioen van =