Lesplan Duurzame schoolmobiliteit Werkbladen

Transcriptie

1 Lesplan Duurzame schoolmobiliteit Werkbladen Introductie De laatste jaren is gebleken dat steeds meer leerlingen met de auto naar school worden gebracht en afgehaald. Sterker nog, een studie ("L'état des Lieu de la Mobilité à Bruelles") die werd gehouden in opdracht van het Ministerie van Mobiliteit toont aan dat meer dan 20 % van de files tijdens de piekuren worden veroorzaakt door transport van leerlingen van en naar school. Van deze 20 %, komt 40 % van de leerlingen met de auto. Het stijgende aantal auto s op onze wegen heeft belangrijke, onrustmakende, gevolgen voor ons dagelijkse leven. Meer auto s op de baan zorgt onder andere voor meer fileproblemen, meer ongevallen, lucht- en geluidsvervuiling en draagt dus bij aan de schade voor mens en milieu. Het is ook weinig bevorderlijk voor de zelfstandigheid van de kinderen als ze dagelijks door de ouders tot aan de schoolpoort worden gebracht en er s avonds terug opgepikt. Gelukkig bestaan er veilige en milieuvriendelijke alternatieven zoals fietsen, openbaar vervoer, wandelen en carpoolen. In verschillende Europese landen zijn er organisaties en/of overheden die scholen bijstaan in de taak van het ontwikkelen van een duurzaam mobiliteitsplan en het opvoeden van de leerlingen tot verantwoordelijke burgers. In België bijvoorbeeld wordt hieraan gewerkt in het Plan de Déplacements Scolaires, een project dat geleid wordt door GREEN en COREN asbl. Beschrijving van de oefening Deze oefening bestaat uit twee delen. Het eerste deel Samen op weg wil het gebruik promoten van duurzame transportmiddelen om naar school te gaan. De leerlingen zoeken op de kaart de weg van thuis naar hun school en vergelijken deze weg met hun klasgenoten. Ze worden ook gevraagd om duurzamere, veiligere en/of meer sociale alternatieven te vinden om naar school te komen, zoals wandelen, fietsen, fiets- en wandelbussen, openbaar vervoer en carpooling. In het tweede deel van de oefening, Een nettere schoolomgeving, zullen de leerlingen mooie, verzorgde passages en aandachtszones op de weg van en naar hun school aanduiden. Er wordt de leerlingen gevraagd om kritiek te geven en suggesties te doen om de omgeving proper te houden en/of te verfraaien. Beide delen van de oefening kunnen zowel door de leerkracht gedemonstreerd worden vooraan in de klas, als door de leerlingen zelf, individueel of in groepjes, opgelost worden. Wanneer de leerlingen individueel werken, kan de leerkracht aan het eind van de oefening de gegevenslagen bij mekaar voegen tot één gegevenslaag van de klas. Wanneer de klas samenwerkt aan één enkel project kan stap 10 van deel 1 van de oefening overgeslagen worden. Vereist materiaal Een kaart die een gebied bestrijkt dat ruim genoeg is om de school en de huizen van de leerlingen erop aan te duiden. De kaart (die vanaf nu achtergrondkaart zal genoemd worden) kan zowel in vector- als rasterformaat gebruikt worden. De kaart dient gegeorefereerd te zijn. Wanneer de kaart niet gegeorefereerd is, kan je de instructies volgen van inote 40 how can I georeference a map?. Voor deze oefening kan je een topografische map vinden in rasterformaat van de Brusselse regio. Brussel is verdeeld in 6 delen: t312zw.tif, t313zw.tif, t314zw.tif, t316zw.tif, t317zw.tif, t318zw.tif. Duur van de oefening Deel 1: 1 les van 50 minuten Deel 2: 2 lessen van 50 minuten (inclusief veldwerk) 1

2 nummer instructie i-notes DEEL 1: SAMEN OP WEG Leerkracht / Trainers 1 Open ArcMap vanuit het windows startmenu 2 Een project bewaren 21 Bewaar je project als een ArcGIS document (bv. Mobility.md) zodat je zeker je werk niet kwijtgeraakt. Tip: Bewaar regelmatig je project, kwestie van bij computer- en/of stroompannes niet al je werk te verliezen. Maak ook zeker je leerlingen hierop attent. 3 Een bestand toevoegen Voeg de achtergrondkaart toe (zie beschrijving bij Vereist 1 materiaal) in ArcMap. Leerling / student Tip: Wanneer je gegevenslagen op een juiste manier boven mekaar 40 wil kunnen plaatsen op de achtergrondkaart, moet deze laatste gegeorefereerd zijn. Als dat niet het geval is, moet je de achtergrondkaart eerst georefereren. De hoofddoelstelling van de volgende oefening is de leerlingen de toegevoegde waarde van digitale kaarten te laten inzien en hen de kaarten te laten ontdekken met behulp van de verschillende navigatietools. Als bijkomende oefening zouden de leerlingen ook locaties op de digitale kaart kunnen zoeken en de overeenkomstige locaties opzoeken op een papieren kaart, of gegevens op de digitale kaart vergelijken met gegevens op de papieren kaart. Op deze manier kunnen de leerlingen de voordelen van digitale kaarten zelf ontdekken. 4 Navigeren door geografische data Navigeer door de achtergrondkaarten met behulp van de pan en 11/18 zoom tools. Herkennen de leerlingen sommige objecten op de map? Vraag hen om hun huis aan te duiden. Laat hen de belangrijke wegen, parken en rivieren zoeken die in de buurt van 15/16 hun huis te vinden zijn. Je kan ook het measure tool gebruiken om de afstanden te meten tussen twee objecten. Het kan nodig zijn om eerst de eenheden in meter te zetten. 5 Nieuwe gegevenslagen aanmaken - Maak in ArcCatalog twee nieuwe POINT shapefiles aan. Op 20 de ene laag tekenen de leerlingen hun huis en op de andere geven ze de school weer. Noem de gegevenslagen bv. house.shp en school.shp. Wanneer je de gegevenslagen aanmaakt, importeer je best het coördinatensysteem van de achtergrondkaart. - Maak in ArcCatalog een nieuwe POLYLINE shapefile waarop je de route van thuis naar school zal aanduiden. Noem deze laag bv. route.shp. - Voeg de 3 nieuwe gegevenslagen toe in ArcMap en sluit ArcCatalog. 6 Velden toevoegen aan de attributentabel van de shapefile - Vooraleer je kan beginnen tekenen, moet je nog eerst een nieuw veld toevoegen aan de attributentabel van de gegevenslaag house.shp. Noem dit gegevensveld bv. pupilsname. In dit veld kan, per huis, de naam van de 7 2

3 leerling die er woont, bewaard worden. Tip: Als de leerlingen individueel werken zullen de gegevenslagen aan het einde van de oefening bij mekaar gevoegd worden. Hiervoor is het belangrijk dat de leerlingen dezelfde veldnamen gebruiken in hun attributentabellen. ArcMap zal automatisch velden samenvoegen de dezelfde naam en eigenschappen (tet, cijfer, datum, ) hebben. 7 Het huis van de leerlingen tekenen De leerlingen duiden hun huis aan op de kaart als een punt 12/30 en vullen hun naam in de attributentabel in. Als de klas samenwerkt, worden alle punten op één gegevenslaag getekend. Wanneer alle leerlingen individueel werken, komt er slechts één punt per gegevenslaag en moeten de gegevenslagen later nog samengevoegd worden. Stop de editeersessie en vergeet niet om de wijzigingen op te slaan. In het volgende deel van de oefening, zullen de leerlingen de weg van hun huis naar de school aanduiden op de kaart. Hiervoor gebruiken ze de navigatie tools. Om voldoende nauwkeurig te kunnen werken moeten ze ver genoeg inzoomen. Ook de manier waarop de leerlingen naar school komen, zal bewaard worden in de attributentabel van deze gegevenslaag, samen met de naam van de leerling. Wanneer de leerling verschillende transportmogelijkheden combineert, tekent hij/zij een aparte lijn voor elk deel van het traject waar er van transportmiddel gewisseld wordt. Wanneer dit te veel werk zou worden, kan je ook met de leerlingen afspreken om het traject in één lijn te tekenen en het belangrijkste transportmiddel in de attributentabel in te vullen. 8 De weg naar school tekenen Voeg 3 etra velden toe aan de attributentabel van de 7 gegevenslaag route.shp. In het eerste veld pupilsname, wordt de naam van de leerling ingevuld, in het tweede veld, mean dient het transportmiddel te worden ingevuld, en in het laatste veld distance zal de lengte van de weg naar school worden opgeslagen. Start een nieuwe editeersessie en duid in de editing taakbalk de gegevenslaag route.shp aan als target. Teken de weg naar school. Je kan eventueel de snapping optie gebruiken. Vink in het snapping venster de vakjes school en house aan. 12/39 3

4 Het resultaat kan er uitzien zoals hierboven. Vul de attributentabel in. Het veld distance laat je voorlopig leeg. De attributentabel van route.shp kan eruitzien zoals hierboven. Als de leerling de route naar school opdeelt in verschillende trajecten omdat hij/zij transportmiddelen combineert, is het belangrijk dat de leerling bij elk deeltraject zijn naam invult. Zo kan later ook de totale afstand, die deze leerling aflegt, worden berekend. In het volgende deel van de oefening zullen de leerlingen de afstand van thuis naar de school meten. Er zijn meerdere mogelijkheden om dit toe doen in ArcMap. De meest simpele manier, hoewel tijdrovend, is de afstand meten met het measure tool, dat te vinden is in de standaard werkbalk (zie inote 16). Een iets geavanceerdere manier, maar wel veel sneller, is om ArcMap de afstanden automatisch te laten berekenen. Deze werkwijze wordt hieronder uitgelegd. 9 De afstand van huis naar school berekenen. Laat ArcMap de 8 lengte van de polylijnen berekenen en bewaren in het gegevensveld distance. 10 (OPTIONEEL) Gegevenslagen samenvoegen Wanneer de leerlingen individueel gewerkt hebben moeten de 37 gegevenslagen samengevoegd worden. Kies de verschillende gegevenslagen route.shp als input Datasets en voeg ze samen tot een gegevenslaag. 11 De afstand van thuis naar school samenvatten. Om de totale afstand per leerling te vinden, wanneer de leerlingen verschillende transportmiddelen combineren, moeten de afstanden 38 4

5 nog per leerling worden opgeteld. Bewaar de output tabel bv. als Disttoschool.dbf. Tip: '.dbf' tabellen kunnen zowel in ArcGIS als in toepassingen zoals Ecel of Notepad gelezen worden. 12 Maak een kaart van de reisweg van de leerlingen Ken een kleur toe, afhankelijk van het transportmiddel (gegevensveld Mean ), aan de polygonen die de reisweg voorstellen. Kies bijvoorbeeld volgende kleuren: 17 Voeg aan elke reisweg een label toe dat de naam van de leerling weergeeft. Maak een geografische kaart Je kan de kaart printen als je wil. 19 Als de leerlingen de stappen hierboven hebben doorlopen kan je een klassikale discussie starten over hoe de leerlingen naar school komen. De discussies kunnen gaan over verschillende aspecten van de reisweg zoals bv. afstand of veiligheid, maar ook over zaken zoals de netheid van de buurt. Mogelijke vragen die kunnen helpen om de discussie op gang te brengen zijn: Wie woont dicht bij de school en wie woont verder weg? Vergelijk de verschillende reiswegen en het gebruikte transportmiddel. Vraag de leerlingen hoeveel afstand wordt afgelegd te voet, met de bus, de fiets of de auto. Zijn er leerlingen die (deels) dezelfde weg nemen? Zijn er leerlingen die (deels) dezelfde weg nemen, maar met een verschillend transportmiddel? Zijn er leerlingen die eventueel samen naar school zouden kunnen komen? Zou samen naar school komen veiliger, duurzamer, socialer zijn? Deze oefening kan ook nog uitgebreid over de hele school. Leerlingen van verschillende leerjaren zouden namelijk ook samen van en naar school kunnen reizen. 26 DEEL 2: EEN NETTERE SCHOOLOMGEVING De hoofddoelstelling van deze oefening is het in kaart brengen van onverzorgde, vervuilde, of net heel verzorgde en propere buurten en/of wegen in de omgeving van de school. Hiervoor kan het nodig zijn om met de leerlingen een ecursie te maken om foto s of nota s te nemen of tekeningen te maken als bewijsmateriaal. Nadien zal het verzamelde bewijsmateriaal toegevoegd worden aan de digitale kaart. 1 Beschrijving van de locatie Maak een ecursie en vraag de leerlingen om foto s te nemen en opvallende punten (positief of negatief) in de schoolomgeving te 5

6 beschrijven. Duid deze punten aan op een kaart of neem met een GPS-toestel de coördinaten op, zodat je ze later op de digitale kaart kan aanduiden. 2 Aanmaken van een nieuwe gegevenslaag - Maak in ArcCatalog een nieuwe POINT gegevenslaag aan die je zal gebruiken om de opvallende punten in de schoolomgeving op aan te duiden. Noem deze gegevenslaag bv. locations.shp. - Sluit ArcCatalog en voeg de nieuwe gegevenslaag toe in ArcMap Tip: Net zoals bij het vorige deel kunnen de leerlingen hier zowel individueel als in groep werken. In het geval de leerlingen individueel werken, moeten de gegevenslagen nadien nog worden samengevoegd tot één samenvattende gegevenslaag, zoals beschreven in stap 4 van het Deel 1. 3 De locaties toevoegen aan de map Er zijn twee mogelijkheden om de opvallende punten aan te duiden op de digitale kaart. De eerste manier is aangewezen wanneer de eacte coördinaten van de punten niet gekend zijn. Wanneer de coördinaten echter wel gekend zijn, kies je best de tweede manier. (1) De locaties op een map aanduiden. Vooraleer je begint met tekenen voeg je eerst in de attributentabel van de gegevenslaag nog een etra veld (bv. Typeloc ) toe waarin je het type van de locatie ( verzorgd of aandachtspunt ) kan invullen. Een etra veld met opmerkingen kan later nog worden toegevoegd. Teken daarna de locaties op de gegevenslaag Eample of attributes of 'location.shp' (2) De locatie van de punten importeren vanuit een tekst- of Ecelbestand met het Add XY Data tool. Het tekst- of Ecelbestand zou 3 velden moeten bevatten: een veld voor de X-coördinaten, een veld voor de Y-coördinaten en een 24 veld voor het type van de locatie ( verzorgd of aandachtspunt ). Tijdens het volgende deel van de oefening ga je foto s, tekstbestanden of tekeningen linken aan de digitale kaart. Hiervoor zijn er ook weer twee mogelijkheden, die hieronder staan beschreven. 4 (OPTIONEEL) Link foto s, tekstbestanden of tekeningen aan de map. Hiervoor gebruik je de Hyperlink tool. 14 6

7 5 Maak een geografische map en voeg de afbeelding in op de map. 22 In layout view kan je foto s, tekst en tekeningen invoegen op de map. (1) Voeg foto s of tekeningen in door in het hoofdmenu op de Insert knop te drukken. Kies vervolgens picture en blader naar het gewenste bestand. Je kan de afbeelding aanpassen door er met de rechtermuisknop op te klikken en dan voor picture properties te kiezen in het menu. (2) Voeg een beschrijving van de plaats toe op de kaart met behulp van de New Tet instructie die je vindt in de werkbalk Draw. Typ de beschrijving van de plaats in het tekstvak. Klik met de rechtermuisknop op het tekstvak en kies Properties > change symbol om het lettertype aan te passen als je dat wil. Je kan de map afprinten als je wil Eporteer je kaart als Schoolmobilityyourname.pdf en bewaar het 42 bestand in je portfolio op Moodle. Bespreek met de leerlingen waar en hoe, de schoolomgeving kan opgefrist worden. Zijn er plaatsen die absoluut prioriteit zouden moeten krijgen? Kan je misschien iemand van het stads-, gemeente-, of een ander openbaar bestuur contacteren om de problemen aan te kaarten? Proficiat aan iedereen! Je hebt net interessante digitale kaarten aangemaakt en meegewerkt aan een (eerste) stap naar een betere, duurzamere en meer leefbare wereld! Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie (mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat. 7