Lesplan Wateranalyse Werkbladen
|
|
- Lodewijk Molenaar
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Introductie Je zou kunnen denken dat watertekort nooit een probleem zou kunnen zijn, wetende dat 71% van de oppervlakte van deze planeet bedekt is met water. Het tegendeel is echter waar! Zo heeft één vijfde van de wereldbevolking geen toegang tot drinkbaar water en zelfs dubbel zoveel mensen beschikken niet over een riolering om hun afvalwater af te voeren. De biodiversiteit krijgt ook steeds meer en meer te lijden onder de slechte waterkwaliteit. Zo is de waterkwaliteit in het Scheldebekken in België, gemiddeld tot slecht. Bedrijven, huishoudens en landbouwbedrijven zijn hoofdzakelijk verantwoordelijk voor de achteruitgang van de biodiversiteit in deze regio. We kunnen besluiten dat een krachtige politiek inzake waterbeleid essentieel is om de waterkwaliteit te verbeteren. Iedereen, van de Schelde in België tot Bejing in China, zou zijn of haar steentje moeten bijdragen aan het verbeteren van de waterkwaliteit, en proberen op een meer duurzame manier om te gaan met water. Zowel de jongere als de oudere generatie wereldburgers zou zijn verantwoordelijkheid moeten opnemen en actie ondernemen. Beschrijving van de oefening De hoofddoelstelling van deze oefening is om de waterkwaliteit van de rivieren en waterbekkens eens van naderbij te bekijken en de algemene kwaliteit van het water op een kaart voor te stellen. Hiervoor zullen de leerlingen eerst op verschillende plaatsen waterstalen nemen. De resultaten worden opgeslagen in een databanktabel en daarna voorgesteld op een digitale kaart in ArcMap. Om de meetpunten op de kaart te kunnen weergeven, moeten er ook van elk meetpunt de coördinaten geregistreerd worden met een GPS toestel. Aan het einde van de oefening kan je dan de waterkwaliteit van je deel van de rivier analyseren aan de hand van de kaarten en de grafieken die je gemaakt hebt. Als je niet gewoon bent om te werken met geografische referentiesystemen kan je misschien best eerst even de paragrafen doorlezen die je onderaan deze oefening vindt. Voor meer uitgebreide informatie is het aan te raden om meer specifieke lectuur door te nemen over geografische en geprojecteerde coördinatensystemen. Hierover is heel wat informatie beschikbaar in bibliotheken en op het internet. Vereist materiaal - Een kaart die het gebied dekt waarin de waterstaalnamepunten liggen. De kaart (hierna achtergrondkaart genoemd) kan zowel in vector- als in rasterformaat zijn (bv. een ingescande kaart of luchtfoto). De achtergrondkaart moet ook gegeorefereerd zijn. Wanneer dat niet het geval is, zie dan inote 40 'How can I georeference a map?. Voor deze oefening heb je de achtergrondkaart van het stroomgebied van de rivier de Schelde ter beschikking, en verder volgende gegevenslagen: Riversegment.shp Surfacewaterbodies.shp Country_europe.shp Landcover + Landcover_2.lyr (Symbology/Unique value/import) (niet noodzakelijk) - Tabel (bijvoorbeeld Ecel) met meetresultaten verzameld op het terrein (zie eerste stap). Voor deze oefening heb je een tabel met meetresultaten ter beschikking: sampling.dbf en hoef je dus geen waterstalen te gaan nemen. Duur van de oefening 2 periodes van 50 min, zonder de watermetingen nummer instructie i-notes Leerkracht / Trainers 1 Het databestand met de meetresultaten voorbereiden om het te gebruiken in Arcmap Het databanktabel zou volgende gegevensvelden moeten bevatten: Name & Measurement Group Coordinator Leerling / student 2
2 Name water course Date Hour X coordinates (UTM) Y coordinates (UTM) Weather Temperature ( C) Acidity Nitrate content (mg / l) Phosphate content (mg / l) Oygen (mg / l) Turbidity (cm) Biotic inde (0-10) TIP: ArcMap maakt soms problemen van lange veldnamen of veldnamen met speciale tekens. Daarom is het aan te bevelen om de veldnamen zo kort mogelijk te houden en zo weinig mogelijk speciale tekens te gebruiken. De veldnamen zoals hierboven beschreven kunnen indien nodig aangepast worden (bv. name, waterbody, date, hour,, y, weather, temp, acidity, nitrate). Als ArcMap problemen zou maken over het formaat hour als je werkt met een Ecel tabel, kan je het celformaat instellen als tet in plaats van hour. Voorbeeld van hoe het Ecelbestand er zou kunnen uitzien 2 Open ArcMap via het windows startmenu Een project bewaren Bewaar je project als een ArcGIS document (bv. Wateranalysis.md) zodat je zeker je werk niet kwijtgeraakt. Tip: Bewaar regelmatig je project, kwestie van bij computer- en/of stroompannes niet al je werk te verliezen. Maak ook zeker je leerlingen hierop attent. 4 Ruimtelijke referentiesystemen instellen Als je datasets zou gebruiken met verschillende ruimtelijke referentiesystemen, is het aan te raden om het Data frame in te stellen in het meest gebruikelijke systeem. Bijvoorbeeld, de achtergrondkaart kan gegeorefereerd zijn in een nationaal referentiesysteem (zoals Belge Lambert 1972) terwijl de tabel met meetresultaten kan ingesteld zijn in een ander referentiesysteem zoals bijvoorbeeld UTW WGS 1984.
3 Om problemen te vermijden definieer je best het referentiesysteem voor het Data frame op voorhand. Klik hiervoor op View > Data frame properties. In dit geval, voor een project waarin datasets van België, Frankrijk en Nederland worden gecombineerd, kies je bijvoorbeeld best bij het tabblad 'Coordinate System', voor 'Predefined' > 'Projected Coordinate Systems' > 'UTM' > 'WGS 1984' > 'WGS 1984 UTM Zone 31N.prj'. Zone 31N omvat een deel van Frankrijk, België en een deel van Nederland. 5 Een bestand toevoegen Voeg de achtergrondkaart toe (zie beschrijving bij Vereist materiaal) in ArcMap. 1 Tip: Wanneer je gegevenslagen op een juiste manier boven mekaar wil kunnen plaatsen op de achtergrondkaart, moet deze laatste gegeorefereerd zijn. Als dat niet het geval is, moet je de achtergrondkaart eerst georefereren. 6 De gegevens van de tabel, gemaakt bij stap 1, importeren op de kaart met behulp van het Add XY Data tool Goed om weten: Je kan, nadat je een editeersessie gestart bent, met de opdrachten copy-paste, een kolom van een Ecel bestand kopiëren in een dbase Table. 7 Data eporteren Nadat je de locaties in ArcMap hebt toegevoegd met het Add XY data tool, zal je een nieuwe gegevenslaag zien verschijnen in de inhoudstafel van ArcMap. Het kan nuttig zijn om deze nieuwe gegevenslaag op te slaan als een shapefile. Om dit te doen klik je met de rechtermuisknop op de nieuwe laag, en kies in het menu Data > 'Eport Data'. Zorg ervoor dat je kiest voor All Features en geef de nieuwe shapefile een naam. Voeg de nieuwe shapefile toe in ArcMap. Tip: Indien nodig kan je de symbolen die de meetpunten voorstellen, aanpassen zodat ze beter opvallen. 13
4 Screenshot in ArcMap met de locaties van meetpunten 8 Een geografische kaart maken 22 Verander de symbologie van de punten zodat het makkelijk wordt om te zien welke plaatsen een hoge of lage biotische inde hebben. Er zijn verschillende mogelijkheden waarop je variabelen op de kaart kan tonen. In deze oefening zullen we twee mogelijkheden bespreken; Wanneer je maar enkele meetpunten hebt, is het aan te raden om unieke waarden te gebruiken, zoals in de afbeelding hieronder. Indien nodig kan je de kleurcode van de symbolen ook nog omdraaien (klik hiervoor met de rechtermuisknop op de knop Symbol boven de symbolen en kies flip symbols'. Zo kan je bijvoorbeeld rood nemen voor een heel slechte waterkwaliteit en groen voor een heel goede waterkwaliteit. 17 Voorbeeld van hoe je de biotische inde op een kaart kan weergeven op basis van een unieke waarde.
5 Wanneer je een groter aantal meetpunten hebt is het aan te raden om te kiezen voor graduele symbolen die je dan bijvoorbeeld definieert zoals in de afbeelding hieronder. Voorbeeld van hoe je de biotische inde op een kaart kan weergeven op basis van graduele symbolen. 9 Een legende, windroos en titel toevoegen aan de geografische kaart Gebruik de Insert functie van het hoofdmenu om een legende, een windroos en een titel in te voegen. Je kan de naam in de legende veranderen door in de inhoudstafel van ArcMap op de gegevenslaag te dubbelklikken en de gewenste naam, bv. Water quality in te geven. Zie afbeelding hieronder. 22 (a) Afbeelding (a) laat zien hoe de legend er uitziet in de inhoudstafel van ArcMap, afbeelding (b) laat zien hoe dezelfde legend er uitziet in layout weergave. 10 Labels toevoegen Voeg labels toe aan de punten op de kaart en kies als inhoud voor het label een uniek identificatienummer of de naam van de rivier. De naam van de rivier kan je echter niet gebruiken wanneer er meer dan één meetpunt langs dezelfde rivier liggen. (b) Een grafiek toevoegen aan de kaart 36 X
6 In de vorige stap hebben we de waterkwaliteit weergegeven op de kaart aan de hand van de biotische inde. Het kan ook interessant zijn om andere gegevens zoals de temperatuur en waarden van opgeloste stoffen (zoals bv. zuurstof of nitraat) weer te geven. Dit kan je doen door een grafiek weer te geven op de kaart. Ga hiervoor naar de lay-out weergave. (1) Maak een grafiek aan met daarop de chemische eigenschappen van het water: Maak een grafiek van het type 'vertical bar' Kies nitrate als value field en ID of water body als label field Zorg ervoor dat de optie show label aangevinkt is Kies als kleur custom Dubbelklik op de vertical bar tab links onderaan en benoem de grafiek Voeg nieuwe gegevensreeksen toe via de Add knop (bv. zuurstof en fosfaat). Herhaal voor elke gegevensreeks de vorige stappen. Bovenstaande schermafbeelding laat zien hoe je een grafiek maakt, met verticale staven, in ArcMap. Klik op de Net knop om verder te gaan. Geef vervolgens de grafiek een titel (bv. Chemische waardes) en geef een titel voor de verticale as (bv. Mg/l). Wanneer de grafiek klaar is, zal hij in een apart venster verschijnen. Als je de grafiek wil toevoegen in de lay-out van de
7 kaart klik je met de rechtermuisknop en kies je add to layout. In het lay-out venster kan je de afbeeldingen en grafieken verslepen naar waar je wil. (2) Maak een grafiek van de temperatuur, troebelheid and zuurtegraad: Volg dezelfde stappen als bij (1) maar maak deze keer drie afzonderlijke grafieken voor elke gegevensreeks. Omdat er maar één variabele is voor elke grafiek moet je het vakje add to legend niet aanvinken. Geef de grafieken de juiste titels en benoem de verticale assen ( C, cm en ph ). Als alles goed gegaan is, zou je nu een geografische kaart moeten hebben en vier grafieken. Versleep de grafieken tot je een goed overzicht hebt. Als je de eigenschappen van de grafieken alsnog wil veranderen, kan dat door te dubbelklikken op de grafiek. Tip: Als je de grootte en/of de vorm van de grafieken wil wijzigen, kan dat door in het grafiekvenster het vakje 'Preserve Aspect Ratio' uit te vinken in het 'Size and Position' tabblad.
8 Schermafbeelding van hoe de lay-out er zou kunnen uitzien met vier grafieken. 12 De kaart eporteren Wanneer je tevreden bent met de kaart en de lay-out ervan, kan je de kaart eporteren of afprinten. Eporteer je kaart als Wateranalysisyourname.pdf en bewaar het bestand in je portfolio op Moodle. PROFICIAT!!! Je hebt nu een mooie kaart gemaakt met daarop grafieken. Maar, wat vind je ervan als je de kaart nader bekijkt? Vind je ze nog altijd mooi of eerder beangstigend? Hoe zit het met de waterkwaliteit in je regio? Kan jij, of de leerlingen, redenen bedenken waarom sommige regio s meer vervuild zijn dan andere? Bespreek samen met de leerlingen welke maatregelen of beslissingen zouden kunnen genomen worden om de waterkwaliteit te verbeteren Wat te doen met coördinatensystemen? Om de meetpunten in ArcMap op de juiste plaats op de kaart te kunnen plaatsen is het essentieel dat de coördinaten van de meetpunten opgenomen zijn en dat het juiste geografisch referentiesysteem werd ingesteld in ArcMap. De volgende paragraaf geeft een kort overzicht over hoe je in ArcMap met coördinaten kan werken. Coördinaten kunnen opgedeeld worden in twee groepen: de geografische coördinaten (breedte-(φ) en lengtegraad (λ)) en de geprojecteerde coördinaten(x,y), ook carthesiaanse of geocentrische coördinaten genoemd. De volgende lijst geeft een overzicht van een aantal mogelijke coördinatensystemen die gebruikt worden in België, Frankrijk en Nederland. - het geografische coördinatensystem ETRS89 of WGS84 bv. φ =50 39' ", λ = 4 22' " h = 143,146 m - het geprojecteerde coordinatensystem Universal Transverse Mercator (UTM ETRS89, WGS84 of ED50) bv. X = ,741 m, Y = ,939 m - het geprojecteerde coördinatensysteem LAMBERT72 (vaak gebruikt bij Belgische kaarten) bv. X = m, Y = m, H = 100 m - het geprojecteerde coördinatensysteem LAMBERT2008 (meer recente Belgische kaarten) bv. X = ,211 m, Y = ,654 m, H = 100 m - het geprojecteerde coördinatensysteem NTF LAMBERT I, II, III of IV (vaak gebruikt bij Franse kaarten) bv. X= m, Y= m, H=100 m - het geprojecteerde coördinatensystem Rijksdriehoeksmeting (RD) - Normaal Amsterdams Peil (NAP), RDNAP of RDNAPTRANSTM ( vaak gebruikt bij Nederlandse kaarten) bv. X = ,777 m, Y = , 638 m, H = 100 m Op het internet kan je een heel aantal gratis toepassingen vinden waarmee je coördinaten van het ene referentiesysteem naar het andere kan omzetten. Het Nationaal Geografisch Instituut stelt bijvoorbeeld een gratis toepassing, cconvert, ter beschikking via hun website ( Ook het Nationaal Geografisch Instituut van Frankrijk, en ook Nederland, stellen in respectievelijke volgorde, de programma s CIRE ( en Coördinatie Calculator Versie 4.1 (beschikbaar onder 'download' op the website Je gebruikt dus best een coördinatensysteem dat het beste past bij de regio van de kaart en houd daarbij rekening met wat je met de gegevens in ArcMap wil doen. Voor deze oefening gebruiken we coördinaten in het systeem UTM WGS84 of UTM ETRS89, omdat dit redelijk universele systemen zijn.
9 Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie (mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.
Lesplan Duurzame schoolmobiliteit Werkbladen
Lesplan Duurzame schoolmobiliteit Werkbladen Introductie De laatste jaren is gebleken dat steeds meer leerlingen met de auto naar school worden gebracht en afgehaald. Sterker nog, een studie ("L'état des
Nadere informatieLesplan Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika Werkbladen
Lesplan Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika Werkbladen Introductie: GIS zijn handige instrumenten om de verbanden te onderzoeken tussen verschillende ruimtelijke fenomenen. Deze les laat je
Nadere informatieLesplan Aardbevingen in Griekenland Werkbladen
Introductie: Lesplan Aardbevingen in Griekenland Werkbladen Griekenland is wereldwijd gezien een van de landen met de hoogste seismische activiteit en het is het land met de hoogste seismische activiteit
Nadere informatieLesplan Vulkanen in Griekenland Werkbladen
Introductie: In het Hellenische Gebied kon er continu recente vulkanische activiteit (in geologische termen) waargenomen worden, van ongeveer 40 miljoen jaar geleden tot nu. Sporen van oudere vulkanische
Nadere informatieiguess course inotes v10.1
iguess course inotes v10.1 This project has been funded with support from the European Commission. This publication reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible
Nadere informatieGebruik van raadpleeg- en downloadservices in GIS desktop software
Gebruik van raadpleeg- en downloadservices in GIS desktop software Inhoud ArcGIS... 2 Gebruik WMS in ArcGIS... 2 GetFeatureInfo request... 6 Gebruik WFS in ArcGIS... 7 WFS service toevoegen... 7 Enkel
Nadere informatieHANDLEIDING DIENSTEN IN GIS DESKTOP
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ////////////// HANDLEIDING GEBRUIK VAN DIENSTEN IN GIS
Nadere informatieEconomische Kaart in GIS
Handleiding Economische Kaart in GIS ter ondersteuning aangeboden door de POM West-Vlaanderen en de Provincie West-Vlaanderen Versie 29/10/2014 Deze handleiding werd opgesteld door de POM West-Vlaanderen
Nadere informatieiguess cursus syllabus
iguess cursus syllabus Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie (mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet
Nadere informatieHet maken, plaatsen en beheren van symbolen (blocks) In deze beschrijving zijn de afbeeldingen uit de windows versie van AutoCad 2013
Symbolen in AutoCad Het maken, plaatsen en beheren van symbolen (blocks) In deze beschrijving zijn de afbeeldingen uit de windows versie van AutoCad 2013 Introductie In AutoCad is het mogelijk om veelgebruikte
Nadere informatieEen grafiek maken in Excel
Een grafiek maken in Excel [Paul De Meyer] 1 Microsoft Excel starten Ga naar start en kies in Alle programma s voor Microsoft Excel of Dubbelklik op het bureaublad het icoontje Microsoft Excel Automatisch
Nadere informatieH a n d l e i d i n g S O P
Handleiding SOP Deel 1: Het Logo Hoe maak ik van een.jpg of ander bestandsformaat een pdf? In deze handleiding wordt uitgelegd hoe je een logo kan plaatsen op de voorkant van het schoolondersteuningsprofiel.
Nadere informatieIn dit document staat beschreven hoe je de meetgegevens vanuit Coach kunt opslaan en later in kunt lezen in Excel en hier een grafiek van kunt maken.
In dit document staat beschreven hoe je de meetgegevens vanuit Coach kunt opslaan en later in kunt lezen in Excel en hier een grafiek van kunt maken. De instructies voor Excel zijn geschreven voor Excel
Nadere informatieCourse content uit bbold.avans.nl (voor studenten)
Als je voor augustus 2016 bent begonnen met jouw studie bij Avans Hogeschool is het goed om even tijd te nemen om deze tekst te lezen. Alle Blackboard courses die tot en met juli 2016 in gebruik waren,
Nadere informatieFormulieren maken met Dreamweaver CS 4
Formulieren maken met Dreamweaver CS 4 In deze handleiding leer je om een formulier en elementen die je binnen een formulier kunt gebruiken, te ontwerpen met Dreamweaver. Het uitgangspunt is dat dit zoveel
Nadere informatieInleidende Module Maak je eigen kaarten met ArcGIS Online
Inleidende Module Maak je eigen kaarten met ArcGIS Online Inhoudsopgave 1 Beginnen met ArcGIS Online... 2 2 Kaarten maken I (gebruikmakend van beschikbare kaarten of kaart diensten in Arc-GIS Online)...
Nadere informatieHoe spreek ik een WMS aan?
Handleiding Hoe spreek ik een WMS aan? 1.4 Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen Koningin Maria Hendrikaplein 70 T +32 9 276 15 00 contactpunt@agiv.be BE-9000 Gent F +32 9 276 15 05 www.agiv.be
Nadere informatieTekenen met Floorplanner
Overzicht Het scherm 1. Zoom 2. Opslaan 3. Verdieping tab 4. Undo / Redo 5. Constructiemenu 6. Bibliotheek 7. Tekenvlak Eigenschappenmenu s De plattegrond wordt opgebouw uit verschillende elementen: ruimtes,
Nadere informatieWindows 8, Windows 8.1, deel II
Windows 8, Windows 8.1, deel II Opstarten op bureaublad Daar we toch de gewoonte hebben om via het bureaublad te werken, is het misschien handig om de PC te laten opstarten op het bureaublad in plaats
Nadere informatieHoe spreek ik een WMS aan?
Handleiding Hoe spreek ik een WMS aan? 1.3 Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen Gebroeders Van Eyckstraat 16 T +32 9 261 52 00 info@agiv.be BE-9000 Gent F +32 9 261 52 99 www.agiv.be Versie
Nadere informatieHoofdstuk 12 : Het map menu
Hoofdstuk 12 : Het map menu Optimize/Repair : Bij het werken met ocad gaan we zaken bijwerken en wissen. Zo ontstaan er lege plaatsen in ons bestand. Met optimize/repair gaan we die ruimte vrijmaken en
Nadere informatieEen eenvoudige PowerPoint presentatie maken: Een stappenplan
Een eenvoudige PowerPoint presentatie maken: Een stappenplan Je moet een PowerPoint (PPT) presentatie maken en je hebt geen idee hoe je eraan moet beginnen. Geen nood! Met dit stappenplan helpen we je
Nadere informatieAuteur: Eelke Jager Datum: Versie: 1.0. CSV bestand inladen en bewerken. Stap 1
Stap 1 Om CSV bestanden in te laden klik je op bovenstaand icoon of kies deze in het menu zoals hieronder te zien is: Als deze knop nog niet zichtbaar is, kan je deze aanzetten door onderstaande stappen
Nadere informatieOneDrive voor bedrijven en scholen
OneDrive voor bedrijven en scholen V1.0 26 juni 2014 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Eerste aanmelding... 3 Aanmaken van een nieuwe folder... 4 Toevoegen van een document.... 5 1. Het documenten aanmaken
Nadere informatieAAN DE SLAG SYMWRITER INSTALLEREN. Aan de slag met Communicate Symwriter. www.leerhulpmiddelen.nl
AAN DE SLAG AAN DE SLAG Aan de slag met Communicate Symwriter Symwriter, schrijven met symbolen, is een eenvoudige tekstverwerker, voor kinderen die beginnen met leren lezen en schrijven. De symbolen verschijnen
Nadere informatieVERENIGING INNER WHEEL NEDERLAND Lid I.I.W. www.innerwheel.nl Het Inner Wheel moet in beweging blijven
Handleiding Mac Os X Open Mail Navigeer vervolgens naar Mail Voorkeuren Open het tabblad Handtekeningen Selecteer in de kolom het gewenste account en klik vervolgens op het plus-icon. Automatisch wordt
Nadere informatieInstructie Roosterwebsite (ical/ics-bestand) Last updated: 07 Februari 2011
Instructie Roosterwebsite (ical/ics-bestand) Last updated: 07 Februari 2011 Deze instructie is bedoeld voor studenten en docenten die hun rooster op willen nemen in HvA Webcalendar,Outlook 2007/2010, Windows
Nadere informatieInhoudstafel. 1. Pictoselector installeren en updaten. 2. Een nieuw pictoblad maken. 3. Geef het blad een titel. 4. Zoek picto s
Inhoudstafel 1. Pictoselector installeren en updaten 2. Een nieuw pictoblad maken 3. Geef het blad een titel 4. Zoek picto s 4.1 Selecteer pictogrammendatabanken 4.2 Voeg een picto in 4.3 Omschrijving
Nadere informatieHoofdstuk 14 : Layout
Hoofdstuk 14 : Layout Nieuw in Ocad 11 is de layout laag. Het is een aparte laag waarin zowel vectoriële objecten als rasterobjecten kunnen opgenomen worden. Vectoriële objecten zijn lijnen, vlakken of
Nadere informatieSubrapporten. 5.1 Inleiding
5 Subrapporten 5.1 Inleiding Een subrapport is een rapport in een rapport. Een subrapport maak je dan ook net zoals je een gewoon rapport maakt. Een subrapport heeft bijna alle eigenschappen die een normaal
Nadere informatieDeel 3: geavanceerde functies
Opdracht 17 In dit deel komen de functies van het beheerdersgedeelte aan de orde. In het beheerdersgedeelte kunnen leerlingen, groepen en leerkrachten worden aangemaakt en ingedeeld. Deze taak zal de ICT-coördinator
Nadere informatieFormulieren maken met Dreamweaver CS 4/CS 5
Formulieren maken met Dreamweaver CS 4/CS 5 In deze handleiding leer je om een formulier en elementen die je binnen een formulier kunt gebruiken, te ontwerpen met Dreamweaver. Het uitgangspunt is dat dit
Nadere informatie4. Grafieken. 4.1 Een dia met grafiek invoegen
4. Grafieken Het kan zeer verhelderend zijn om één of meerdere grafieken in uw presentatie op te nemen. Aangezien het bij een presentatie belangrijk is dat het publiek in één oogopslag kan zien waar een
Nadere informatieEen eerste kennismaking
27-2-2006 1 W erkstukken m a ken m et Po w erpo int Een eerste kennismaking PowerPoint is het presentatieprogramma van Microsoft waarmee we informatie, d.m.v. dia s, op een duidelijke manier kunnen presenteren.
Nadere informatieZOEKHULPEN EN SELECTIEVARIANTEN
SAP/SLM Tips & Trucs SAP ALGEMEEN 1) Transactiecodes tonen in menu 2 2) Drop down lijstjes op alfabet en met code 3 3) Standaardtabblad instellen Studiedossier / Stamgegevens 4 4) Alle schermen in één
Nadere informatieWebsite bouwen met frontpage
Website bouwen met frontpage Na het openen van frontpage komen we in volgend scherm terecht: hier gaan we in de rechter- Kolom kiezen voor Page Templates. Als vb ga ik de startpagina namaken van mijn site,
Nadere informatieHANDLEIDING CAMERASYSTEEM. Open eerst een webbrowser naar keuze: bij voorkeur
HANDLEIDING CAMERASYSTEEM Korte inhoud: 1. Java Installeren 2. Software Installeren. 3. Software gebruik 1. Java Installeren: Open eerst een webbrowser naar keuze: bij voorkeur firefox of internet explorer
Nadere informatieInstructieblad. 6.1 PDF-bestand downloaden
6.1 PDF-bestand downloaden PDF-bestand downloaden Als je teksten, foto s of muziek van het internet wil opslaan op je computer, noem je dat downloaden. De teksten, foto s en de muziek noemen we bestanden.
Nadere informatieHandmatig je lokale mailbox migreren
Handmatig je lokale mailbox migreren Mailbox data locatie opsporen: Start Outlook en ga naar de hoofdmap van de mailbox, klik hier met de rechtermuisknop en kies voor Open File Location of Open bestands
Nadere informatieHandleiding voor het maken van een online enquête formulier. Google Drive toepassing
Handleiding voor het maken van een online enquête formulier. Google Drive toepassing HOGESCHOOL VAN ARNHEM EN NIJMEGEN Januari 7 2014 Opgesteld door: Jan-Willem 1//2014 Handleiding voor het maken van een
Nadere informatieHoe moet je een prachtige presentatie maken?
Hoe moet je een prachtige presentatie maken? www.meestermichael.nl Geef de presentatie een titel. Klik dit vak aan om jouw presentatie een ondertitel te geven. Hier kun je je presentatie een titel geven
Nadere informatieInformatie op de productpagina en de meer info-pagina
Informatie op de productpagina en de meer info-pagina Wat leer je in dit hoofdstuk: - Hoe je de productpagina instelt o De juiste informatie o De bestelknop - Hoe je het meerinfo-scherm instelt - Aanpassen
Nadere informatieU ziet de progressie van de download aan de groene blokjes in het balkje helemaal onder aan de pagina.
Gegevens exporteren en bewerken vanuit GRIEL Stap 1. Selecteer de juiste gegevens en download deze 1. Stel het datumfilter in op de gewenste periode. Druk op ververs. 2. Maak met behulp van het filter
Nadere informatieWeek 3 Cursus Photoshop
Week 3 Cursus Photoshop Blenden / Mengen Lagen met elkaar mengen. 1 Week 3 Cursus Photoshop Inleiding Wat is het effect van mengen Hoe is het toe te passen? Oefening met mengen en effecten Blenden = Mengen
Nadere informatieIn het CMS is het mogelijk om formulieren aan te maken. Voorafgaand een belangrijke tip:
FORMULIEREN In het CMS is het mogelijk om formulieren aan te maken. Voorafgaand een belangrijke tip: belangrijk Importeer formulierdata uit een CSV-bestand precies zoals verderop beschreven. 1. Gedrag
Nadere informatiewww.gynzy.com Handleiding
www.gynzy.com Handleiding Samen steeds beter is ons motto. Als leerkracht sta je elke dag voor de klas en weet je veel beter wat je nodig hebt dan wij. Door goed te luisteren naar jouw behoefte en deze
Nadere informatieLes 2 Inhoud toevoegen
Les 2 Inhoud toevoegen Inleiding Inhoud toevoegen op een Drupalsite bestaat eigenlijk altijd uit twee onderdelen: Inhoudstype maken (of een standaard inhoudstype gebruiken) Inhoud toevoegen in dat inhoudstype.
Nadere informatieOp de klassieke manier geven we de eerste posten in van de eerste deelbaan.
22. Een aflossing Zo ziet een aflossing met drie personen eruit. In vergelijking met een klassieke omloop zijn er nu opsplitsingen, in ons voorbeeld zijn er vier deelbanen met telkens drie variaties. Op
Nadere informatieModule QGIS Overstromingsrisico
Module QGIS Overstromingsrisico Doel van de module In het Maasdal bij Venlo is de Maas onbedijkt. Dit houdt in dat er geen dijken zijn die het land beschermen tegen overstromingen door de Maas. Rijkswaterstaat
Nadere informatieTips en tricks. Hoe te werken met Qualtrics. Ilonka van Meenen
Tips en tricks Hoe te werken met Qualtrics Ilonka van Meenen Inhoud Handigheidjes... 2 Menu: Edit survey survey options... 3 Display logic... 5 Vragen kopiëren uit andere vragenlijsten... 6 Translate...
Nadere informatieHandleiding. Cv templates. Venbroekstraat AS Nieuwkuijk
Handleiding Cv templates Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Maak een keuze: 1 of 2 pagina s 3 Tekst wijzigen 3 Grootte van tekstblok wijzigen 3 Kleur of lettertype veranderen 3 Lettertypes installeren 3 Profielfoto
Nadere informatieKenmerk GEO Doorkiesnummer +31(0)
Memo Aan Helpdeskwater Van Kin Sun Lam Kenmerk Doorkiesnummer +31(0)88335 7519 Aantal pagina's 16 E-mail kinsun.lam @deltares.nl Onderwerp Instructie voor het wijzigen van de ligging van de ondergrondsegmenten
Nadere informatieDe stafkaarten van België op cd-rom
De stafkaarten van België op cd-rom De stafkaarten van België op cd-rom Vlaanderen en Brussel: Interactieve kaart TOP250R voor heel België (schaal 1:250.000) Interactieve kaart TOP50R voor Vlaanderen en
Nadere informatieHet tsv-bestand gaan we nu inlezen in Coach. Open Coach; log in als docent; kies nieuwe activiteit ; meten. (Je hoeft geen meetpaneel te kiezen.
Data analyse HiSPARC Analyse met Coach C.G.N. van Veen 1 Inleiding Dit werkblad helpt leerlingen en docenten om data analyse van HiSPARC met het software pakket Coach (6 of 7) te doen. Coach (6 of 7) is
Nadere informatieFoto s plaatsen op de site van Taborschool Sint Maria Aalter
Foto s plaatsen op de site van Taborschool Sint Maria Aalter 1) Ga naar de site van de school en ga via het menu naar onze school leeft. Daar klik je op fotokiekjes en vervolgens kies je de klas (of algemeen)
Nadere informatieHet gebruik van Photo Story 3 voor Windows
Het gebruik van Photo Story 3 voor Windows Photo Story is een programma dat een videoshow maakt van je foto s. Hierbij kan je tekst en geluid aan deze voorstelling toevoegen. Deze voorstelling is zeker
Nadere informatieCount-e Statistieken. Statistieken
Count-e Statistieken 1. Voorbereiding... 2 1.1. Statistiek definities... 3 2. Afdrukken Statistieken... 5 3. Functies gebruiken... 6 3.1. Veldinhoud selecteren... 6 3.2. Celinhoud tonen... 6 3.3. Velden
Nadere informatieLesson plan GM Maïs Werkbladen
Lesson plan GM Maïs Werkbladen Inleiding: Enkele jaren geleden deed het Centrum voor Landbouw- en Voedseleconomie van de faculteit Industriële- en Biowetenschappen van de Katholieke Universiteit Leuven,
Nadere informatieGebruikershandleiding
Gebruikershandleiding Training MANUAL DE USUARIO NAC SPORT ELITE Version 1.3.400 Nacsport Training wwww.nacsport.com 1 Index 1- AFBEELDINGEN 2- OEFENINGEN 3- TRAINING 4- KALENDER Nacsport Training wwww.nacsport.com
Nadere informatieBrailleStudio-doe-dag. Instructies en opdrachten
BrailleStudio-doe-dag Instructies en opdrachten 01. Starten met een nieuwe leerling Iedere leerling krijgt zijn eigen brp bestand. Daarin worden alle vorderingen opgeslagen. Voor een nieuwe leerling open
Nadere informatieAan de slag met AdminView
Aan de slag met AdminView uitgebreide handleiding S for Software B.V. Gildeweg 6 3771 NB Barneveld tel 0342 820 996 fax 0342 820 997 e-mail info@sforsoftware.nl web www.sforsoftware.nl Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieCursus Onderwijs en ICT. Programmeren met Visual Basic
Cursus Onderwijs en ICT Jaargang 2, deel 23 (versie 1.0 NL 2-7-2011) Programmeren met Visual Basic door Serge de Beer Inleiding In sommige gevallen biedt het aanbod op de softwaremarkt niet wat je zoekt.
Nadere informatieHandleiding Fotopagina
Handleiding Fotopagina Leden van de Vrienden van de Pyreneese berghond kunnen een album aanmaken op onze fotopagina. Per lid/gezin is één album van maximaal 250 foto's beschikbaar. Deze handleiding bestaat
Nadere informatieHANDLEIDING CMS Versie 2.4 januari 2013
Het CMS dat bij deze site geleverd wordt heeft hoofdzakelijk tot doel om goed door Google gevonden te worden. De hiërarchie van het CMS geeft aan hoe google per pagina naar uw website kijkt. De mate van
Nadere informatieInstructie RFM modules
Instructie RFM module Introductie RFM staat voor Registratie Flow Module. De RFM module vormt de basis voor een aantal nieuwe modules binnen equse Indicate: - Calamiteiten - Klachten - Kindermishandeling
Nadere informatieAan de slag met GeoGebra
Aan de slag met GeoGebra De basis http://www.geogebra.org/ Wat je leert in deze powerpoint: Je kan GeoGebra opstarten Je kan de taal aanpassen Je kan je werk opslaan, fixeren en downloaden als afbeelding
Nadere informatieJe ziet het ontwerpscherm voor je. Ontwerpen is actief en dat zie je aan de linkeronderkant van je scherm net boven de taakbalk.
Inhoudsopgave frontpage 2003... 2 een thema gebruiken... 4 afbeeldingen op de pagina zetten... 5 knoppen maken... 8 knoppen maken in linkerframe... 10 een tabel maken... 12 opdrachten... 14 een fotopagina
Nadere informatieU krijgt de melding dat uw browser geen cookies aanvaardt? Volg dan onderstaande weg om ze wel te accepteren.
HELP BIJ HET RAADPLEGEN VAN HET PORTAAL HDP Hoe internet-cookies aanvaarden? U krijgt de melding dat uw browser geen cookies aanvaardt? Volg dan onderstaande weg om ze wel te accepteren. Internet Explorer
Nadere informatieStappenplan digitale kaart losse standplaatsen openbare markt
Stappenplan digitale kaart losse standplaatsen openbare markt Opmaken digitaal plan Indien je gemeente nog niet beschikt over een digitaal plan, dient dit eerste te worden opgemaakt. Hiervoor kan je terecht
Nadere informatieVerschillen met PowerPoint 2007
1 Verschillen met PowerPoint 2007 In dit bestand krijg je een overzicht van de verschillen met versie 2007 van PowerPoint. Zie je in het boek iets wat op jouw computer niet kan, kijk dan hier om te zien
Nadere informatieWebsite maker. Bezoek je domein om de Website maker in te stellen. De volgende melding zal zichtbaar zijn.
Aan de slag met de Bezoek je domein om de in te stellen. De volgende melding zal zichtbaar zijn. Volg de url 'administratie paneel' om in te loggen en de vervolgens in te stellen. Als eerst krijg je de
Nadere informatieDe meeste Garmin routes en/of tracks die op het internet worden aangeboden, kan je downloaden in een bestand met het GPX formaat of het GDB formaat.
Downloaden van Garmin bestanden van het internet : hoe ga ik te werk? De meeste Garmin routes en/of tracks die op het internet worden aangeboden, kan je downloaden in een bestand met het GPX formaat of
Nadere informatie6.8 Lijsten: oefeningen
6.8 Lijsten: oefeningen Opgaven 44.: Records zoeken Open het document "Autokosten". Klik in de lijst. Kies de opdracht 'Data - Formulier' [Data - Form]. Klik de knop 'Criteria' [Criteria]. Vul als zoekcriterium
Nadere informatieVersie Datum Status Auteur(s) Opmerking september 2015 Concept Carol Esmeijer
Sato CG4 Labelprinter Sato CG4 koppelen Document beheer Versie Datum Status Auteur(s) Opmerking 1.0 22 september 2015 Concept Carol Esmeijer Inleiding U kunt Compad Bakkerij koppelen aan de onder meer
Nadere informatieOverzetten Portfolio
Je hebt een portfolio in Blackboard gemaakt dat je wilt bewaren of waarmee je in de nieuwe omgeving van Blackboard verder wilt werken. Hieronder wordt beschreven hoe een portfolio uit de oude Blackboardomgeving
Nadere informatieQUESTI OPSTARTGIDS ALGEMENE INSTELLINGEN EN LVS
01 - WELKOM BIJ QUESTI Welkom bij Questi. Alvorens je opstart, willen we je graag attent maken op enkele zaken. Voor je op de knop inloggen klikt, bekijk je best even de algemene filmpjes onder de knop
Nadere informatieAAN DE SLAG VERSIE 3.3.0.8
AAN DE SLAG VERSIE 3.3.0.8 First Keys 3 maakt gebruik van Clevy Dyscover, klanken software en toetsenbord layout. www.clevy.nl AAN DE SLAG First Keys software is een introductie voor het werken met het
Nadere informatie1. Kies voor Structuur - Overzichten - Een nieuw overzicht toevoegen
Les 6 Views (deel 1) Inleiding We starten vandaag met het verkennen van één van de top-modules van Drupal: Views (of Overzichten). In Drupal 7 diende deze module te worden geïnstalleerd. Maar door zijn
Nadere informatieWat zijn de verschillen tussen SPSS 9 en SPSS 10?
Wat zijn de verschillen tussen SPSS 9 en SPSS 10? 1.1 De data-editor / het definiëren van variabelen 1.2 Het openen van bestanden 1.3 Output lezen 1.4 Mogelijke problemen 1.1.1 De data-editor Het grootste
Nadere informatieBloggen jullie ook? Je tikt in google blogger en je neemt de eerste webpagina www.blogger.com
Bloggen jullie ook? 1. Wat is bloggen? Je maakt een weblog of plaats (overzicht) op het internet. Eigenlijk is het een eenvoudige eigen site op het internet in dagboekvorm. Het is niet moeilijk, je hebt
Nadere informatie7.1. Hoe kan ik eerste documenten maken en ordenen?
7.1. Hoe kan ik eerste documenten maken en ordenen? Inhoud 1. Ik zorg voor een vast beginscherm en stel de taakbalk in. 2. Ik maak en orden mappen. 3. Ik maak een snelkoppeling Word in de taakbalk. 4.
Nadere informatiePublisher Handleiding
Publisher 2010 Handleiding Inhoud 1. Wat is Publisher?... 1 2. Openen 2.1 Publisher starten... 2 2.2 Een nieuw document openen... 2 2.3 Een bestaand document openen... 3 3. Opslaan 3.1 Een document opslaan...
Nadere informatieVerwijderen van een persoon kan door de regel leeg te maken. Met de knop (linksonder) Verwijderen verwijdert u de hele pagina!
Algemeen Ingelogd als moderator/ pagina beheerder kan je teksten op een pagina plaatsen, bewerken of verwijderen. Ga naar de pagina waar je toegang tot hebt. Onder het logo en boven de foto (header) krijg
Nadere informatieInvoeren/importeren van digitale foto s in je computer
Invoeren/importeren van digitale foto s in je computer Foto s die je importeert worden altijd opgeslagen in: Afbeeldingen. Windows 7 beschikt daarnaast over een apart programma om digitale foto s en videoclips
Nadere informatieRhino s verhandelingen TC-K04
Rhino s verhandelingen TC-K04 Foto s beoordelen (Gebruik van aangepaste kolommen). Tijdens de vakantie hebben velen foto s gemaakt. In dit digitale tijdperk schiet je er zelfs vaak heel veel. Al die foto
Nadere informatie3. MAAK JE KAART MET GOOGLE MAP
EEN MULTIMODAAL TOEGANGSPLAN OPSTELLEN MET BEHULP VAN GOOGLE MAP 1. INLEIDING Het opstellen van een multimodaal toegangsplan is één van de verplichte maatregelen van het bedrijfsvervoerplan. Veel bedrijven
Nadere informatieTips; fotoboek maken (bron: hema.nl)
Tips; fotoboek maken (bron: hema.nl) tekst roteren Draai je tekst zodat het mooi onder of op je scheef geplaatste foto staat. Of maak zelf leuke labels in combinatie met clipart. 1. kies de clipart (bij
Nadere informatieKies voor Structuur - Overzichten - Een nieuw overzicht toevoegen
Les 6 Views (deel 1) Inleiding We starten vandaag met het verkennen van één van de top-modules van Drupal: Views (of Overzichten). In Drupal 7 diende deze module te worden geïnstalleerd. Maar door zijn
Nadere informatieMaking A Map. QGIS Tutorials and Tips. Author. Ujaval Gandhi http://google.com/+ujavalgandhi. Translations by. Dick Groskamp
Making A Map QGIS Tutorials and Tips Author Ujaval Gandhi http://google.com/+ujavalgandhi Translations by Dick Groskamp This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Nadere informatieSportCTM 2.0 Sporter
SportCTM 2.0 Sporter APP Inloggen Dotcomsport heeft ter ondersteuning van de dagelijkse praktijk ook een APP ontwikkeld, om data invoer te vereenvoudigen. Deze APP ondersteunt de onderdelen; Agenda (invoer
Nadere informatieTECHNISCHE HULPBRON Remote Banner Control
TECHNISCHE HULPBRON Remote Banner Control Laat marketing zelf logo s, banners en grafische afbeeldingen bijwerken. www.exclaimer.nl Remote Banner Control Met deze functie Dynamic Content (Dynamische inhoud)
Nadere informatieInstallatie Epson TM-T88III/TM-T88IV t.b.v. OnlineKassa.nl
Installatie Epson TM-T88III/TM-T88IV t.b.v. OnlineKassa.nl Voor Windows Vista 1 Voordat u begint met de installatie: 1 Controleer eerst welk type bonprinter u heeft. Het type bonprinter vindt u achter
Nadere informatieAnim8or lessen: Gebruik UVMapper voor textures Blz 1
Anim8or lessen: Gebruik UVMapper voor textures Blz 1 Anim8or Les: Gebruik van UVMapper voor Textures ( patronen) Voor deze les heb je het programma UVMapper (gratis down-loaden van www.uvmapper.com) en
Nadere informatieHandleiding downloaden bankafschriften MT940 Rabobank
Handleiding downloaden bankafschriften MT940 Rabobank Deze handleiding beschrijft stap voor stap het downloaden van de bankafschriften bij de Rabobank. Zelf wilt u waarschijnlijk graag als.xls of als.pdf
Nadere informatieCursus Onderwijs en ICT Jaargang 2, deel 24 (versie 1.0 NL 07-08-2011) "Mindmappen en timelines" door Serge de Beer
Cursus Onderwijs en ICT Jaargang 2, deel 24 (versie 1.0 NL 07-08-2011) "Mindmappen en timelines" door Serge de Beer Inleiding Wie een complex onderwerp bestudeert, zal zeker in het begin snel het overzicht
Nadere informatieHandleiding Wordpress CMS 4-5-2015
Handleiding Wordpress CMS 4-5-2015 Inhoud 1. Het dashboard.... 3 2. Een pagina of bericht aanpassen.... 5 3. Een nieuw bericht toevoegen... 6 4. Een pagina maken... 7 5. Website met sitebuilder... 8 6.
Nadere informatiePSW Omgaan met documenten. Onderwerp Omgaan met documenten vanuit het PSW portaal Datum september 2017
PSW Omgaan met documenten Onderwerp Omgaan met documenten vanuit het PSW portaal Datum september 2017 In het nieuwe PSW portaal gaan we anders om met Documenten. Denk hierbij aan het verplaatsen van documenten,
Nadere informatieHandleiding PDOK wandel- en fietsroutes
Handleiding PDOK wandel- en fietsroutes Versie 1.1 (4 december 2012) Algemene informatie Stichting Landelijk Fietsplatform en Stichting Wandelnet beheren de landelijke (recreatieve) routedatabank. Vanaf
Nadere informatieI. Vorming 4-5 (3&10/05/2012)
I. Vorming 4-5 (3&10/05/2012) 1. Windows Live Photo Gallery Om de foto s op onze computer te beheren, hebben we voor de vorming gekozen om met Windows Live Photo Gallery te werken. Photo Gallery biedt
Nadere informatie