Veelpoot Landelijke insectenwerkgroep van de KNNV

Transcriptie

1 Veelpoot Landelijke insectenwerkgroep van de KNNV Jaargang 7, nummer 2, december 26 ISSN

2 Bestuur Landelijke Insecten Werkgroep, KNNV Voorzitter/secretaris Arjan van der Veen Karveel XE Lelystad Penningmeester Hans Ouwendijk Schakelweg 392 JN Hoogvliet Redactie Veelpoot Louis Boumans Nieuwstraat TR Soest louis.boumans@orange.nl Kamporganisator Koos van Brakel Stromenlaan CH Woerden kvanbrakel@freeler.nl Lid/weekendkok Henk Pijpers Nassaustraat 9422 GS Smilde hcpijpers@hetnet.nl

3 3 Beste lezers Louis Boumans Beter laat dan nooit. Misschien dat, na deze Veelpoot nummer 2 van 26, ook de winter nog komt. Maar ik ben eerlijk gezegd ook wel nieuwsgierig naar de gevolgen voor de natuur wanneer de winter een keertje overslaat. Er zijn toch planten waarvan de zaden niet kiemen zonder een vorstperiode te hebben doorgemaakt. En wat zijn de effecten op de insecten? Krijgen de overwinterende stadia last van ziekten zoals schimmels, als het niet koud genoeg is? Zullen de poppen van vliegen, vlinders en kevers vroeger uitkomen dan normaal? Hoe gaat het eigenlijk met de amateur-entomologie in Nederland? Ik denk eigenlijk wel goed, gelet op de activiteit op de vele nieuwe internetfora. De meeste leden van de KNNV, het IVN en de NEV bevinden zich in de derde levensfase. Op grond daarvan zou je kunnen denken dat actieve betrokkenheid bij de natuur een aflopende zaak is. (Al komen er natuurlijk voortdurend nieuwe ouderen bij, die zich alsnog bij een vereniging kunnen aansluiten.) De nieuwe media laten zien dat er veel, ook jonge mensen buiten de klassieke verenigingsverbanden aan natuurstudie doen. De natuurstudie neemt organisatorisch andere vormen aan. De komst van internet en de digitale camera (zie de bijdrage van Tineke van Elsas op p. 8) heeft het enorm vergemakkelijkt om over afstand met allerlei meer en minder gespecialiseerden over een beestje te discussiëren. Bovendien kun je waarnemingsgegevens snel en makkelijk met veel mensen delen. We moeten erover nadenken wat dit betekent voor de rol van de Veelpoot en de insectenwerkgroep. Hier liggen nog diverse uitdagingen. Daar moeten we het nog maar eens over hebben. Ik hoop velen van jullie weer te zien in Hilversum of bij een andere gelegenheid. Tot ziens, Louis PS: Misschien denk je bij het bekijken van deze Veelpoot wel: jammer dat mijn waarnemingen, foto s of verhalen er niet in staan! Zet het dan alsnog op papier en stuur het me toe, dan komt het er de volgende keer in. Deadlines kopij Julinummer Decembernummer 5 juni december

4 4 Van de secretaris Arjan van der Veen Zij het vertraagd, bij deze alsnog de tweede Veelpoot van 26. We kunnen terugkijken op een jaar met twee mooie weekenden, zowel qua omgeving als qua weer. De locatie van de weekenden in 27 belooft ook weer veel moois en als het weer nou ook meewerkt Misschien in Brabant wat naar het noorden oprukkende soorten? Terwijl ik dit schrijf is de winter nog steeds niet ingevallen. Mijn honingbijen lijken alleen nog met een drachtloze periode te maken te hebben in plaats van met een winter. Sterker nog, ze komen met stuifmeel binnen en vliegen op de uitbundig bloeiende rozemarijn. Het is dat ik ze niet te veel wil storen, maar het zou me niet verbazen als ze nog een broednest hebben. Heb ik vorig jaar een kas gebouwd om mijn mediterrane planten te overwinteren, lijkt het klimaat hier naar toe te komen. Misschien moet ik er toch maar een tropische kas van maken en de palmen, citroenen en olijven buiten planten. Ik ben benieuwd of het komend jaar ook weer veel oprukkende zuidelijke insectensoorten zal brengen. Denk nog even aan het overschrijven van de contributie om het onze penningmeester wat gemakkelijker te maken. Het verzenden van herinneringen kost erg veel werk en etra portokosten. Ik wil langs deze weg ook onze nieuwe leden Anne Hueber en Jenny Huijskes hartelijk welkom heten. Vergeet niet om ook eens op onze webstek of onze webgroep te kijken of je aan te melden bij de webgroep. Verder is het handig om even je e-postadres aan mij door te geven om je tussentijds op de hoogte te kunnen houden van activiteiten en het verzenden van het kampprogramma. Tot ziens in Hilversum of Brabant! Arjan Ledenmutaties Nieuwe leden: A. Hueber (Leiden) en J. Huijskes (Amersfoort) Opzeggingen per januari 27: O. van Hest, G. Otto en E. Romeijn

5 5 Voorjaarskamp 27 Hilversum vrijdag mei t/m zondag 3 mei Koos van Brakel Het voorjaarskamp wordt gehouden in groepsverblijf t Laer bij Hilversum. Het Gooisch Natuurreservaat (GNR) is eigenaar van t Laer. Het verblijf is gelegen op de Zuiderheide (3 ha), hetgeen betekent dat je vanuit het verblijf zo de natuur in loopt. Accommodatie Het onderkomen is sober maar ruim. Het verblijf is geschikt voor 54 personen, er zijn 2 slaapzalen van elk 24 bedden, slaapkamer van 6 bedden, 4 toiletten, 4 douches en 4 wasbakken. De keuken is volledige uitgerust, het enige wat we zelf moeten meenemen aan eetgerei zijn borden, bestek en mokken. Adres t Laer is zowel met de auto als met het openbaar vervoer te bereiken. Op 7 meter van het groepsverblijf ligt de bushalte Heidebloem/A27 van lijn 36, HilversumBaarn. Het adres is: Gooijersgracht Zuid, tegenover huisnummer 5, 3755 MZ Eemnes. Terreinen GNR Het Goois Natuurreservaat bestaat uit een veertigtal natuurterreinen in de buitengebieden van de Noord-Hollandse gemeenten Naarden, Huizen, Bussum, Blaricum, Laren en Hilversum. Alle Gooise heidevelden en het overgrote deel van de bossen maken er deel van uit. Het Gooi vormt tezamen met de Utrechtse Heuvelrug in grootte het tweede aaneengesloten bos- en heidegebied van Nederland. Alleen de Veluwe is groter. De hele Heuvelrug strekt zich uit van het Gooimeer tot de Nederrijn. Het Goois Natuurreservaat loopt van het noordelijk uiteinde tot de vijftien kilometer zuidelijker gelegen provinciegrens bij Hollandsche Rading. Educatief Stichting Gooisch Natuurreservaat wil mensen interesseren voor de natuurhistorie en de ecologische betekenis van haar terreinen. Hoewel zij in eerste instantie terreinbeheerder is, maakt zij ook werk van educatie, vooral voor kinderen. Het educatieve aanbod van de stichting bestaat uit: faciliteiten in t Laer, het eigen groepsverblijf voor veldwerk en natuureducatie; voorjaarsbezoeken aan de schaapskooi op de Blaricummerheide;

6 6 bijdrage aan het onderwijsprogramma Zappen in de buurt van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht en Eemstreek; op de jaarlijkse Nationale Boomfeestdag met leerlingen uit het basisonderwijs bomen planten in een van de terreinen. Programma / activiteiten De avond wordt officieel op vrijdagavond om 2. uur geopend met een lezing en eindigt op zondagmiddag om 5. uur. Bij mooi weer kunnen we op vrijdag- en zaterdagavond de vanglamp opstellen. Nadere informatie over ecursieterreinen en lezing volgt in het programma dat u t.z.t. wordt toegezonden. Voor de vroegkomers: het is uiteraard mogelijk om eerder naar t Laer te komen, de beheerder verzocht ons echter om niet eerder dan 4. uur in het gebouw aanwezig te zijn. Deelneming weekeinde De kosten voor het weekeinde bedragen 33,-. In deze kosten zijn inbegrepen: beide overnachtingen, 2 ontbijt, avondeten zaterdag, koffie en thee. Voor aanmelding, bel Arjan van der Veen ( ) of Koos van Brakel ( ). Voor meer info over de Stichting Gooisch Natuurreservaat zie

7 7 Bericht van de Penningmeester Hans Ouwendijk Helaas heb ik op basis van mijn financiële administratie (peildatum 8 september 26) moeten constateren, dat ik ondanks mijn verzoek in de Veelpoot 26- (april 26) tot op heden de contributie voor het jaar 26 van totaal leden nog steeds niet heb mogen ontvangen. Dit is hen waarschijnlijk ontschoten, omdat uit kostenoogpunt geen acceptgiro aan de leden wordt toegezonden. Namens het bestuur verzoek ik dan ook de leden, die vermeld zijn in onderstaande naamlijst, vriendelijk de achterstallige contributie LIW 26 ad 7, alsnog binnen een maand over te maken op het postgirorekeningnummer t.n.v. J.M. Ouwendijk, Schakelweg te 392 JN Hoogvliet RT onder vermelding van contributie LIW 26. Bij voorbaat mijn dank voor uw welwillende medewerking. Naamlijst leden met contributieachterstand: L. Calle te Terneuzen W.K. Scheeres te s-gravenhage H.T. Edzes te Nijmegen F.W. Smeding te Zutphen S.C. Langeveld te Hillegom J.T. Smit te Utrecht P. van der Meijden te Bomeer W. Swart te Hoofddorp F. Rering te Weesp J. Wierenga te Renkum

8 8 Van boven naar beneden (Nazomerweekend Bakkeveen, 26) Tineke van Elsas De natuur heeft altijd al mijn aandacht gehad, maar sinds ik in bezit ben van een digitale camera (ongeveer 2 jaar geleden), heeft de natuur voor mij een andere, intensievere, dimensie gekregen. Van het een komt het ander, zo gaat dat, en ik boekte begin van dit jaar een vogelreis naar Gambia en Senegal. Prachtig! Nog nooit zo veel mooie vogels gezien! Maar mijn interesse ligt niet alleen bij vogels; ik keek tijdens deze reis ook voortdurend naar beneden, op zoek naar reptielen en insecten. Henri Groeneveld was ook mee tijdens deze reis en hij attendeerde mij op de weekendecursies van de insectenwerkgroep. Het weekend in Bakkeveen van eind augustus, begon voor mij op vrijdagavond om een uur of half acht. De kampeerboerderij was zoals ik verwachtte: oud en primitief. De vrouwen sliepen op de ene kamer, de mannen op de andere. Er werd mij verteld dat er veel vrouwen waren deze keer. Ik ging eerst even buiten zitten met een kopje koffie en maakte kennis met de anderen. Hierna volgden twee dialezingen, o.a. van een vlieg die pissebedden gebruikt (had ik nog nooit van gehoord natuurlijk). Erg interessant. Inmiddels was er buiten een lamp neergezet met daarachter een witte doek. Prachtig, al die vlinders, die daar op af kwamen. Na een onrustige nacht vanwege de muggen, smaakte het ontbijt goed. Daarna gingen we al gauw op stap. Eerst even een stukje met de auto en men vertelde mij dat bij de parkeerplaats het feest al begint, want overal is iets te vinden natuurlijk. Dat kwam goed uit voor mij, want ik kan me lang vermaken op vierkante meter, zeg ik wel eens. Ieder ging zo zijn gang, de een op zoek naar mieren, de ander op zoek naar mestkevers; ieder leek zijn specialiteit te hebben. Ik keek met verbazing toe hoe er gezocht werd naar elk klein beestje: je houdt een paraplu omgekeerd vast, je slaat op een tak van een boom en de beestjes rollen eruit. Ik geloof dat iedereen een net had, een loep en vele plastic potjes om alle insecten in te doen. Het was een prachtig stukje natuur met een vennetje en als KNNV er mocht je buiten de paden lopen. Dat maakte het nog veel interessanter voor mij. Ik had alle tijd om uitgebreid vlinders, spinnen, bloemen, vliegen, sprinkhanen enz. te fotograferen. Om een uur of was het tijd voor een broodje, wat we lekker terplekke opaten. De middag werd besteed aan het doorzoeken van een andere biotoop, het oude bos. We werden aangesproken door iemand van Staatsbosbeheer, die ons op een blauw graslandje attent maakte. Ook daar was het heel interessant. Ik heb een gamma-uiltje, een vuurvlindertje en een zweefvlieg gefotografeerd op de blauwe knoop.

9 9 Om een uur of vier was het tijd voor een biertje (althans voor mij dan) op het terras. Je wordt er best moe van, van al dat gebuk en geslenter. Het avondeten was verrukkelijk: zuurkool met spek, worst en ananas. We aten buiten en vlak na het eten (natuurlijk ook nog even afwassen), dook iedereen naar binnen. In een poep en een zucht werd er van alles neergezet op de tafels en het bleek tijd te zijn om te gaan determineren Dat heeft me nog het meest verbaasd: al die kennis die men heeft over zo veel verschillende, kleine en grote vliegjes, torren, kevers, sprinkhanen enz. enz.! De volgende dag was het gelukkig wéér droog (net als de dag ervoor), want we gingen uiteraard weer weg. Deze keer liepen we zo bij de kampeerboerderij vandaan, naar een mooi, groot heidegebied. Ik vond het minder interessant dan de dag ervoor, maar misschien kwam dat ook wel doordat het vrij kil was en er geen zon scheen. Onderweg kregen we een bui te verwerken, maar om een uur of, toen iedereen voldaan was (denk ik althans), barstte het pas goed los. Ik vond het een zeer geslaagd weekend en wellicht voor herhaling vatbaar. Inmiddels ben ik lid geworden van de KNNV, afdeling Alkmaar.

10 Miereninventarisatie Ootmarsum, mei 25 Rudolf van Hengel Deelnemers Mierenwerkgroep: Ben Baartman, Margriet Hartman, Rudolf van Hengel Inleiding Ootmarsum ligt tien kilometer ten noorden van Oldenzaal dicht tegen de Duitse grens. Het plaatsje is omgeven door fraai natuurgebied, bossen en heidevelden, afgewisseld met bouwland en houtwallen. Grote delen van het natuurgebied worden actief beheerd door Staats Bosbeheer. Vrijgekomen landbouwgebieden worden zelfs aan het natuurgebied toegevoegd. Onlangs veranderde zo'n landbouwgebied, na ontdaan te zijn van drainagebuizen, in een fraai bronnengebied. Op oude kaarten werd het gebied 'Het Springendal' genoemd, maar in de jaren van landbouw was er niets wat op het bestaan van een bron wees. Samen met de Landelijke Insecten Werkgroep van de KNNV werd het gebied in mei 25 geïnventariseerd. Conclusie De gebieden rond Ootmarsum zijn fraaie natuurgebieden met een grote biodiversiteit. Desondanks werden een paar soorten niet aangetroffen, die men er wel zou verwachten. Grootste afwezige is L. flavus, die tot op heden in geheel Twente niet is aangetroffen, maar verder in de meeste gebieden van Nederland regelmatig voorkomt. Andere opvallende afwezigen in geheel Twente zijn M. rugulosa, F. cunicularia, F. lusatica en F. rufibarbis. Zij komen normaal in schrale, droge gebieden voor, rond Ootmarsum is het mogelijk net te vochtig voor hen (grondwaterpeil?). Andere warmteminnende soorten, die doorgaans in dezelfde gebieden als bovengenoemde afwezigen voorkomen, als M. schencki, T. caespitum en L. psammophilus komen hier wel voor. Het zou interessant zijn te onderzoeken waarom deze soorten zich hier wel kunnen handhaven. Ook afwezig zijn F. truncorum en F. esecta, terwijl ze wel 25 km westelijker bij Ommen in grote getale voorkomen. Meest opvallende verschijning is Anergates atratulus, die parasiteert in nesten van T. caespitum. Deze soort is nog maar acht keer in Nederland aangetroffen en nu voor het eerst in Overijssel waargenomen. Reden voor de beheerder om de ruime populatie T. caespitum zo mogelijk in stand te houden. In totaal is 24 keer een soort aangetroffen in een uurhok (25 km2) waarvan hij nog niet bekend was. Zie tabel I. Dat betekent evenveel nieuwe stippen in het EIS-bestand.

11 Tabel I Inventarisatie Ootmarsum 25 2 mei 22 mei ps oov vp L ab vb V 2 RD-coördinaten km hok M. rubra M. scabrinodis M. ruginodis M. sabuleti M. schencki S. debile T. caespitum L. acervorum T. nylanderi A. atratulus F. rufa F. pratensis F. (S.) fusca F. (R.) sanguinea L. niger L. brunneus L. platythora L psammophilus L. (D.) fuliginosus? aantal soorten per km : nieuw per uurhok ps = Paardenslenkte; oov = Oud Ootmarsumerveld; vp = De Vetpot; L = Lattrop; ab = Agelerbroek; vb = Voltherbroek; V = Volthe

12 2 Vliegen en muggen in Nijmegen, mei 26 Louis Boumans Alle soorten vliegen en muggen verzamelen, prepareren en determineren is ondoenlijk. Maar met de tijd komen er steeds meer vliegen-families bij die ik wat beter wil bekijken. Dit jaar heb ik voor het eerst ook wat langpootmuggen (Limoniidae en Tipulidae) verzameld, en natuurlijk muggen die daarop lijken. Een persoonlijk succes is dat ik in Nijmegen twee families voor het eerst gevonden heb: Xylophagidae en Microphoridae. Xylophagidae zijn opvallende, primitieve vliegen waarvan de larven zich ontwikkelen in rottend hout. Van Nederland zijn slechts twee soorten bekend. Ook de Microphoridae vormen een kleine familie, zowel in soortenaantal drie bekend van Nederland, slechts 4 in de hele wereld als in formaat: twee tot drie millimeter lang. Ik had nog nooit van deze familie gehoord. Een eemplaar vond zijn levenseinde in de malaiseval die bij het Nebo-klooster was opgesteld. Ik ben er nog niet toe gekomen deze te determineren. De vondsten van het Nebo-klooster zijn van de malaiseval, behalve de maartse vlieg Bibio marci. Een bijzondere vondst in de Millingerwaard was een zweegvlieg Platycheirus peltatus met een grotendeels vrouwelijk lichaam - onder andere de ogen breed gescheiden - en mannelijke uitwendige genitaliën. De voorpoten (tibiae en tarsi) zijn breder dan van een gewoon vrouwtje en smaller dan bij een gewoon mannetje, en bovendien missen de borstels van het mannetje. Interse vliegen schijnen niet heel erg zeldzaam te zijn, maar ik had er nooit een gezien. Het is goed om op deze mogelijkheid bedacht te zijn wanneer het niet lukt een beest te determineren. A B C D E Hatertsche en Overasseltsche Vennen (83-42), 4 mei 26 Nijmegen, Nebo-klooster (89-424), 2-3 mei 26 Kekerdom, Millingerwaard zuid (97-43), 3 mei 26 Kekerdom, Millingerwaard noord (97-43), 3 mei 26 Kekerdom, Millingerwaard waalkade (97-432), 3 mei 26 LIMONIIDAE Idioptera linnei Oosterbroek TIPULIDAE Tipula vernalis Meigen BIBIONIDAE Bibio sp. Geoffroy Bibio marci (Linnaeus) Dilophus febrilis (Linnaeus) XYLOPHAGIDAE Xylophagus compeditus Meigen A B C D E

13 STRATIOMYIDAE Beris chalybata (Forster) MICROPHORIDAE Microphoridae sp. LONCHOPTERIDAE Lonchoptera bifurcata (Fallén) Lonchoptera lutea Panzer SYRPHIDAE Cheilosia bergenstammi Becker Cheilosia variabilis (Panzer) Rhingia campestris Meigen Neoascia podagrica (Fabricius) Neoascia tenur (Harris) Eristalinus sepulchralis (Linnaeus) Eristalis pertina (Scopoli) Anasimyia interpuncta (Harris) Helophilus pendulus (Linnaeus) Parhelophilus sp. Girschner Parhelophilus versicolor (Fabricius) Myathropa florea (Linnaeus) Syritta pipiens (Linnaeus) Melanostoma mellinum (Linnaeus) Melanostoma scalare (Fabricius) Platycheirus peltatus (Meigen) Platycheirus perpallidus (Verrall) Episyrphus balteatus (De Geer) Leucozona lucorum (Linnaeus) Parasyrphus punctulatus (Verrall) Syrphus ribesii (Linnaeus) SPHAEROCERIDAE Alloborborus pallifrons (Fallén) 3 A B C D E e. e. 2m 4v 4e. e. 2v e. 5e. int e. 2m 3v e. e.

14 4 Vliegen en muggen in Bakkeveen, augustus 26 Louis Boumans A B C D E F Bakkeveen, Nije Drintse Wei (Kamperboerderij, ), 25 augustus 26* Wijnjewoude, Duurswouder Heide parkeerplaats en bos (2-264), 26 augustus 26 Wijnjewoude, Duurswouder Heide (2-263), 26 augustus 26 Bakkeveen, Venebos (2-564), 26 augustus 26 Wijnjewoude, blaugraslandje (29-565), 26 augustus 26 Bakkeveen, De Duinen (24-566), 27 augustus 26 * De daas en de roofvlieg in onderstaande tabel zijn met de malaiseval verzameld. A B C D E F Tipula oleracea Linnaeus 2m Tipula paludosa Meigen 4m Tipula scripta Meigen BIBIONIDAE Dilophus febrilis (Linnaeus) PTYCHOPTERIDAE Ptychoptera contaminata (Linnaeus) TABANIDAE Haematopota pluvialis (Linnaeus)* ASILIDAE Machimus atricapillus (Fallén)* SYRPHIDAE Rhingia campestris Meigen Eristalis intricarius (Linnaeus) Eristalis nemorum (Linnaeus) Eristalis tena (Linnaeus) Myathropa florea (Linnaeus) Syritta pipiens (Linnaeus) Sericomyia silentis (Harris) Melanostoma mellinum (Linnaeus) Melanostoma scalare (Fabricius) Episyrphus balteatus (De Geer) Eupeodes corollae (Fabricius) Sphaerophoria scripta (Linnaeus) SCIOMYZIDAE Sepedon spinipes (Scopoli) Tetanocera sp. Dumril 2m 2m 3e. 2m 2v e. 4e. 2e. 2m 2v e. 3e. 2m e. TIPULIDAE

15 5 Prachtige glansmuggen Ptychoptera contaminata copulerend in een blauwgraslandje in Wijnjewoude, augustus 26. Foto Jeanne Kuijper-Nannenga.

16 6 Snuitkevers in Bakkeveen, augustus 26 Jeanne Kuijper-Nannenga Verrassend is de vangst van Nanophyes globulus (Germar 82) in het veengebiedje Venebos in Bakkeveen. De soort is nieuw voor Friesland. Op 26 augustus 26 werden met behulp van een groot plat bord twee eemplaren geklopt uit lage begroeiing in het veengebied. Uiterlijke kenmerken van N. globulus De kop en het halsschild zijn zwart. De dekschilden zijn vlekkig bruin en wit behaard. De kleur van de dekschilden kan geel of rood zijn met een driehoekige zwarte basisvlek. Doorgaans bevinden zich op de dekschilden tot 6 zwarte punten. Deze punten kunnen vergroot zijn of zodanig samenvloeien dat de dekschilden overwegend zwart zijn met enkele rode vlekken. De sprietknots is donker. Er komen ook donkere vormen voor. Dit betreft dan de sprieten, de achterhelft van de dijbenen en de tarsen. N. globulus is goed te onderscheiden van de algemeen op kattenstaart (Lythrum salicaria) voorkomende soort Nanophyes marmoratus. N. globulus is meer gedrongen, breder ovaal en met een grootte van,2 tot,5 mm kleiner dan N. marmoratus (,4 tot 2, mm) Volgens G.A. Lohse (Die Käfer Mitteleuropas 983, deel ) is N. globulus in Midden-Europa zeldzaam. Vaak worden geïsoleerde vondsten waargenomen. De larveontwikkeling vindt plaats in de vruchtkapsels van waterpostelein (Peplis portula), deze behoort tot de Kattenstaartfamilie (Lythracaea).

17 7 Waterpostelein is vrij algemeen op hoge zandgronden en groeit op sulfaatarme, open, vochtige zand- en leemgrond. Ook groeit de plant in ondiep, niet te voedselarm water. A B C D Wijnjewoude, Duurswouder heide, 26 augustus 26 Het Oude Bosch, 26 augustus 26 Bakkeveen, Venebos, 26 augustus 26 Bakkeveen, De Duinen (omgeving onderkomen), 27 augustus 26 A Rhynchites cupreus (L.) Ceratapion onopordi (Kirby) Ceratapion carduorum (Kirby) Melanapion minimum (Hbst.) Protapion fulvipes (Fourcr.) Apion rubiginosum Grill Nanophyes globulus (Germ.) Otiorhynchus ovatus (L.) Strophosoma melanogrammum (Forst.) Strophosoma sus Steph. 2 Sitona lepidus Gyll. Tychius picirostris (F.) Curculio glandium Marsh. Rhinoncus pericarpius (L.) Micrelus ericae (Gyll.) Nedyus quadrimaculatus (L.) Mecinus pyraster (Hbst.) Gymnetron labile (Hbst.) Rhynchaenus quercus (L.) Rhynchaenus jota (F.) Tachyerges stigma (Germ.) Tachyerges salicis (L.) B 2 C 2 4 D 2

18 8 Vraag en Aanbod Via deze rubriek kunnen leden entomologische spullen aanbieden of vragen. Dit is nadrukkelijk niet voor commerciële doeleinden bedoeld. De berichtjes dienen kort te zijn, ongeveer tien woorden. Vermeld naam en telefoonnummer en eventueel het gevraagde bedrag en stuur de tekst naar de redactie of secretaris. De Hatertsche en Overasseltsche Vennen bij Nijmegen, een van onze ecursiebestemmingen tijdens het voorjaarsweekend van 26. Foto Louis Boumans.

19 Doelen De Landelijke Insecten Werkgroep (LIW) van de Koninklijke Natuurhistorische Vereniging stel zich de volgende doelen:. Het bevorderen van de studie van insecten en andere geleedpotigen. Deze studie omvat onder andere: a. Determinatie van dieren b. Biotooponderzoek c. Gedragsstudie d. Beheersmaatregelen tot behoud van biodiversiteit 2. Het uitwisselen van activiteiten op lokaal en regionaal gebied. 3. Het organiseren van bijeenkomsten, weekeinden en eventueel kampen 4. Het bevorderen dat specialisten niet-specialisten helpen en begeleiden in hun studie. Lidmaatschap Lidmaatschap van de LIW staat open voor alle KNNV-leden die geïnteresseerd zijn in het doen en laten van geleedpotigen. De contributie bedraagt 7, per jaar, over te maken op girorekening ten name van J.M. Ouwendijk in Hoogvliet.

20 Inhoud Beste lezers 3 Van de secretaris 4 Voorjaarskamp 27 Hilversum 5 Bericht van de Penningmeester 7 Van boven naar beneden 8 Miereninventarisatie Ootmarsum, mei 25 Vliegen en muggen in Nijmegen, mei 26 2 Vliegen en muggen in Bakkeveen, augustus 26 4 Snuitkevers in Bakkeveen, augustus 26 6 Vraag en Aanbod 8 Afzender: LIW Karveel 5-6, 8242 XE Lelystad