Beleidsdebat biotechnologie in de landbouw

Transcriptie

1 Toespraak Datum 27 januari 2009 Inbreng PvdA (Joyce Sylvester) inzake Beleidsdebat biotechnologie in de landbouw Inleiding MdV, de fractie van de PvdA heeft er naar uitgekeken om vandaag met de Regering van gedachten te kunnen wisselen over biotechnologie in de landbouw. Ik ben verheugd omdat dit debat een bijdrage kan leveren aan de uitkristallisatie van een vergezicht. Het wordt dan mogelijk om komende wetswijzigingen en de verdere ontwikkeling van biotechnologie in ons land in dat kader te plaatsen. Het is niet overdreven om te constateren, dat een scherp en zichtbaar beeld op een aantal terreinen op dit dossier ontbreekt. Daarover straks meer. Biotechnologie, en als onderdeel daarvan genetische modificatie, is regelmatig onderwerp van maatschappelijke en politieke discussie. De vraag in hoeverre mensen technologisch mogen ingrijpen in biologische rassen, met name het direct ingrijpen in erfelijk materiaal, roept discussie op. De discussie spitst zich toe op transgenese bij planten, het gaat daarmee om groenten en aardappelen, onze voeding. De modificatie overschrijdt soortgrenzen, terwijl de overgrote meerderheid van biotechnologische kennis en mogelijkheden wordt gebruikt en veel voorkomt, zoals de vervaardiging van medicijnen, enzymen en kunststoffen met behulp van genetisch gemodificeerde organismen. Met dit laatste rijst de vraag of er niet nog meer mogelijkheden zijn dan we nu gebruiken? De overheid zou de randvoorwaarden kunnen geven voor transgenese bij planten zodat de condities waaronder duidelijk worden. In Europa zou de Nederlandse Regering deze nuance ook kunnen bepleiten. Dit betekent, dat de innovatie niet langer een halt wordt toe geroepen en dat de concurrentiepositie van onze bedrijven in het buitenland kan verbeteren. In haar nieuwjaarsspeech zei deze Minister, dat genetische modificatie in 2009 uit taboehoek moet, op de agenda en onder de volle schijnwerpers. Feiten en fictie moeten worden gescheiden. Dat is leuk gezegd, maar wat gaat er op dit punt nu concreet gebeuren? Graag een reactie van de Regering op dit punt. Naast transgenese is er ook cisgenese, de modificatie binnen soorten. Dit staat minder ter discussie. 1

2 Visie: evenwicht De opvatting van de PvdA is, dat mensen met biotechnologie voor uit kunnen worden geholpen. Dat geldt voor de rode biotechnologie (medicijnen en dergelijke), de witte biotechnologie (industriële producten) en ook voor de groene biotechnologie (plantenveredeling, fijnregeling mbt de plantenveredeling en in micro-organismen). Dat biotechnologie goede dingen brengt voor de mens is onvoldoende bekend. Voorts ziet mijn fractie een spanning tussen economische kansen, innovatie en wetenschapsontwikkeling enerzijds en hetgeen ethisch en sociaal aanvaardbaar is anderzijds. Tussen deze twee uitersten dient een evenwicht te worden gevonden. Biotechnologie is een containerbegrip en deze bijdrage richt zich specifiek, MdV, op genetische modificatie bij voedselgewassen. Onze visie is, dat bij genetische modificatie van planten van geval tot geval, en zoals mijn collega aan de overzijde zegt van geval tot geval en stap voor stap, een beoordeling dient plaats te vinden. Daarbij dienen overwegingen betrokken te worden als; hoe zit het met de voedselveiligheid? Hoe zit het met de uitkruising? Hoe zit het met de persistentie van zaden? Hoe zit het met de co-existentie? Hoe zit het met de risico s voor de gangbare landbouw? Er mogen in elk geval geen risico s ontstaan voor de volksgezondheid. Bij het geven van een concrete invulling aan het bovenstaande, MdV, ziet mijn fractie een belangrijke rol weg gelegd voor de overheid. We leven in een tijd waarin erkend wordt dat het één van de taken is van de overheid om te waken en om op te treden. Creatief en sterk overheidsoptreden is nodig om evenwichten te creëren en vervolgens in stand te houden en om er voor te zorgen dat de balans niet doorslaat naar hetzij de ene dan wel de andere kant. Zo dient de overheid te zorgen voor passende wet- en regelgeving en dienen nationale en Europese wet- en regelgeving naadloos op elkaar aan te sluiten. Daar waar marktwerking volop aanwezig is in de wereld van de biotechnologie dient de overheid alert te zijn. Alert, omdat er een trend valt te bespeuren waarin biotechnologische bedrijven worden opgekocht door farmaceutische concerns. Dat is logisch verklaarbaar omdat de pijplijnen van onderzoek en ontwikkeling leeg raken en de producten uit de biotechnologie dit gat opvullen. Patenten worden opgekocht, maar zodra patenten worden gemonopoliseerd is er wat mijn fractie betreft sprake van een ongewenste ontwikkeling. Via patent fees moet kennis beschikbaar zijn, bij voorbeeld in het geval van golden rice waarbij vitamine A toevoeging in de rijstkorrel wordt mogelijk gemaakt en het aantal gevallen van jeugdblindheid in de derde wereld landen aanmerkelijk wordt verminderd. Doorgaans zijn de patenten in bezit van grote bedrijven. Het is zaak dat de publieke sector zich inzet om meer toegang te krijgen, ook door kleine bedrijven in staat te stellen ook toe te treden tot deze technieken. Naast dit alles dient de toezichthouder ook op een adequate en effectieve wijze zijn werk te kunnen doen. Kunt u aangeven welke activiteiten de overheid onderneemt om er voor te zorgen dat de samenleving niet wordt geconfronteerd met de negatieve gevolgen van marktwerking in de biotechnologie? 2

3 MdV, ik begon mijn bijdrage met de opmerking dat het niet overdreven is om te constateren, dat een scherp omlijnd en zichtbaar beeld ontbreekt. Waar zijn we nu naar toe op weg in het algemeen met biotechnologie en met genetische modificatie in het bijzonder? Vragen Tegen de achtergrond van de hierboven geschetste visie heeft mijn fractie op grond van voorbeelden een aantal prangende vragen dat ze de Regering wenst te stellen, MdV. Het betreft een vraag over de positie, in casu, bescherming van de consument, een vraag over toezicht/borging van het publieke belang en een vraag over innovatie. Consument De algemene trend die uit onderzoek naar voren komt is, dat consumenten zich niet zo n zorgen maken over biotechnologie. Andere milieuthema s zijn belangrijker. Consumenten willen met name, dat het goed geregeld is en dat de keuzevrijheid gewaarborgd blijft, zie onder andere de uitkomsten van het Eurobarometer onderzoek, maart 2008 en de Trendanalyse biotechnologie In de praktijk blijkt het echter nog niet goed geregeld te zijn en is het nog maar de vraag of de keuzevrijheid gewaarborgd is. Dat heeft er onder andere mee te maken, dat in de Verenigde Staten genetisch gemodificeerde gewassen veel sneller worden toegelaten dan in de EU. De kans dat niet in de EU toegelaten genetisch gemodificeerde gewassen dus toch de EU in komen (via vermenging in de keten) wordt daardoor steeds groter. Niet alleen is dit potentieel een gevaar voor mens en milieu (de risico s zijn immers nog niet getoetst in Europa), het bedreigt ook de keuzevrijheid voor de consument. Zij weten immers niet dat er dan genetisch gemodificeerd materiaal in hun producten zit. Zwitserland heeft dit jaar een grens van 0,5% bijmenging vastgesteld voor niet in de EU toegelaten genetisch gemodificeerde producten, mits er in het land waar het wel is goedgekeurd een risicoanalyse is gedaan vergelijkbaar met die in Zwitserland. Dit is geen officiële EU grens, maar een manier om de realiteit (er worden immers van dit typen vermengingen gevonden bij controles) werkbaar te maken. Voorwaarde hiervoor is dus wel dat er een systeem is om informatie uit te wisselen over die risicoanalyses. Vermenging is ook een probleem bij wel in de EU toegelaten genetisch gemodificeerde organismen. EU Verordening 1830/2003 geeft aan dat boven een percentage van 0,9% genetisch gemodificeerde inhoud het product gelabeld moet worden. 0,9% bijmenging mag alleen als het gaat om onvoorziene en niet te vermijden vermenging. Zowel VROM, LNV als de COGEM hebben dit onderwerp op de agenda staan. In biologische producten mag officieel helemaal geen (=0%) genetisch gemodificeerd materiaal zitten, maar in de praktijk blijkt dat moeilijk werkbaar. Wat is de visie van de Regering op de toelating van genetisch gemodificeerde organismen? Welk beleid wordt gevoerd? Hoe vindt handhaving plaats en welke wet- en regelgeving heeft de Regering in voorbereiding of welke maatregelen neemt de Regering om de handhaving te kunnen aanscherpen? De consument dient adequaat te 3

4 worden voorgelicht. Het moet de consument glashelder zijn wat hij eet. Welk beleid wordt er gevoerd op het gebied van de consumentenvoorlichting? Is de nationale toezichthouder, de Voedsel en Warenautoriteit, voldoende geëquipeerd om adequaat en effectief toezicht te houden? Kan de overheid inzicht geven in de aanvaarde norm (mag er wel of niet menging zijn?), hoe weet de overheid dat, wat is de kwaliteit van de informatie aan de consument en hoe wordt deze geborgd? Toezicht/Borging publiek belang MdV, keuzevrijheid van de consument is van belang, ik gaf dat zo juist reeds aan. Controle op de aanwezigheid van genetisch gemodificeerde organismen is erg moeilijk als het niet in de EU toegelaten genetisch gemodificeerde organismen betreft. Hoe denkt de Regering de controle te kunnen aanscherpen? Dit tegen de achtergrond van de toenemende kritiek op de European Food and Safety Authority die in opdracht van de Europese commissie analyses maakt van risico s. Daarbij is het zaak, dat te rigide instrumentvoorschriften moet worden voorkomen en moet worden geopteerd voor doelvoorschriften. Innovatie Het bedrijfsleven trekt weg uit Nederland omdat de politieke besluitvorming voor de toelating van genetisch gemodificeerde gewassen moeizaam verloopt. Er is momenteel veel discussie over nieuwe biotechnologische technieken, waarvan het niet duidelijk is of ze wel of niet onder de Europese Richtlijn 2001/18 vallen. Er is een Europese werkgroep opgericht om te bekijken hoe er met deze nieuwe technieken om moet worden gegaan. Vele bedrijven in Nederland hebben deze technieken ontwikkeld en hebben geïnvesteerd in deze technologieën. Problematisch is dat ze nu niet weten of ze wel of niet de Europese toelatingsprocedure doormoeten met hun producten. Steeds meer bedrijven verplaatsen daardoor al hun activiteiten naar het buitenland (buiten EU). Daarnaast verloopt de toelatingsprocedure (onder 2001/18) erg langzaam. De Europese lidstaten worden het maar niet eens, het besluit komt dan uiteindelijk bij de Europese Commissie te liggen, en die neemt geen besluiten meer. Zie bij voorbeeld de genetisch gemodificeerde aardappel van BASF. De aanvraag is al meer dan 12 jaar in behandeling, en de Europese Commissie heeft nog geen besluit genomen. Volgens BASF is dit tegen de regels (aan elke stap in het beslissingsproces zit een bepaalde termijn, die de Commissie nu overschreden heeft). BASF heeft nu een rechtszaak aangespannen, er is voor zover mij bekend nog geen uitslag. De aanvraag is opnieuw voorgelegd bij EFSA. Welke inspanningen pleegt de Nederlandse regering en welke wet- en regelgeving is er in voorbereiding om de politieke besluitvorming voor de toelating van genetisch gemodificeerde gewassen vlot te trekken? De Nederlandse Regering zou de dialoog zoals deze bij voorbeeld wordt gevoerd bij de Aardappel Verwerkende Bedrijven (AVEBE) moeten bevorderen en voorkomen dat er een discussie tussen doven plaats vindt. 4

5 MdV, we begonnen en eindigen met onze visie op biotechnologie in het algemeen en genetische modificatie in het bijzonder. De overheid heeft in deze visie een centrale rol bij het borgen van de publieke belangen. Het is de taak van de overheid om er voor te zorgen, dat er evenwichten ontstaan en dat deze in stand worden gehouden om uitwassen en excessen te voorkomen. Een uitgekristalliseerd vergezicht is derhalve dringend nodig. Ik kijk met belangstelling uit naar de antwoorden van de Regering op de gestelde vragen. 5