Datum advisering: 27 januari Lode De Beck, Geert De Knijf en Wim Mertens. Niko Boone

Transcriptie

1 Informatie betreffende de aanmelding van het Weijmeerbroek (Waasmunster-Hamme) als habitatrichtlijngebied, de aanduiding als faunistisch belangrijk gebied op de BWK en de aanduiding als pleistergebied van nationaal belang op de vogelatlas. Nummer: INBO.A Datum advisering: 27 januari 2011 Auteur(s): Contact: Lode De Beck, Geert De Knijf en Wim Mertens Niko Boone Kenmerk aanvraag: Telefonische vraag van 5 januari 2011 Geadresseerden: Patrick Robberecht Dam Waasmunster Patrick.robberecht@skynet.be 1/10 INBO.A

2 AANLEIDING Via een telefonische vraag wordt info gevraagd over het Weijmeerbroek in de Durmevallei grotendeels gelegen in Waasmunster, deels ook in Hamme. VRAAGSTELLING 1) Op welke basis werd dit gebied aangemeld als gebied van communautair belang in het kader van de habitatrichtlijn (92/43/EEG) 2) Op welke basis werd het gebied aangeduid als pleisterplaats van nationaal belang op de Vogelatlas. 3) Op welke basis werd dit gebied aangeduid als faunistisch belangrijk gebied op de Biologische Waarderingskaart (verder BWK)? TOELICHTING Vraag 1). Bij beslissing van de Vlaamse regering van 14 februari 1996 werd aan de Europese Commissie een eerste reeks van gebieden voorgesteld die in aanmerking komen als Speciale Beschermingszone in het kader van de habitatrichtlijn waaronder het betrokken gebied. Dit voorstel werd herzien en aangevuld bij beslissing van de Vlaamse regering van 4 mei 2001 waarbij een nieuwe lijst van gebieden en aangepaste begrenzingen werden voorgesteld aan de Europese Commissie. Deze beslissing werd bij besluit van de Vlaamse regering van 24 mei 2002 opgenomen in het Belgisch Staatsblad van 17 augustus Het Weijmeerbroek is deelgebied nr. 24 van het gebied BE bekend onder de naam«schelde- en Durme-estuarium van de Nederlandse grens tot Gent». BE werd aan de Europese Commissie voorgesteld met mededeling van volgende gegevens : a) omschrijving : Dit gebied valt voor een groot deel samen met het Vogelrichtlijngebied Durme en middenloop van de Schelde en gedeeltelijk met Vogelrichtlijngebied Schorren en polders van de Beneden-Schelde, en omvat eveneens enkele bijkomende buiten- en binnendijkse gebieden (bv. Moer, Schouselbroek, Damvallei) en enkele kleinere gebieden (bv. Orchis). Het gebied sluit aan bij het Nederlandse Westerscheldegebied (bv. Saeftinge). Zowel brak- als zoetwatergetijdengebieden werden aangeduid. b) oppervlakte : ha c) voorgesteld voor volgende habitats, vissen en amfibieën, telkens met vermelding van hun Natura 2000-code, waarbij het teken «*» aangeeft dat het een prioritaire habitat of soort betreft in de zin van voormelde Richtlijn : 1) habitats : 1130 Estuaria 1140 Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten 1310 Eenjarige pioniervegetaties van slik- en zandgebieden met Salicorniasoorten en andere zoutminnende planten 1320 Schorren met slijkgrasvegetaties (Spartinion) 1330 Atlantische schorren (Glauco-Puccinellietalia maritimae) 2310 Psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten 2330 Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen 3150 Van nature eutrofe meren met vegetatie van het type Magnopotamium of Hydrocharition 4030 Droge heide (alle subtypen) 6410 Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion) 6430 Voedselrijke ruigten 2/10 INBO.A

3 6510 Laaggelegen, schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) 9160 Eikenbossen van het type Stellario-Carpinetum 91E0* Alluviale bossen met Alnion glutinosa en Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae); 2) vissen : 1149 Cobitis taenia (Kleine modderkruiper), 1099 Lampetra fluviatilis (Rivierprik); 3) amfibieën : 1166 Triturus cristatus (Kamsalamander); De aanmelding van de habitatrichtlijngebieden gebeurde telkens voor de integrale gebieden en niet per deelgebied. Dit betekent dat er voor het Weijmeerbroek - net zoals voor alle andere deelgebieden - geen specifieke redenen zijn voor de aanmelding als habitatrichtlijngebied. De aanmelding gebeurde dus telkens voor het geheel van gebieden waar de betrokken soorten en habitats voorkomen en in stand dienen gehouden1 te worden Bij de beslissing van de Vlaamse Regering van 22 juli werden instandhoudingsdoelstellingen (verder IHD s) opgenomen voor een aantal gebieden waar 1 Volgens art. 2, 36 is instandhouding: het geheel van maatregelen die nodig zijn voor het behoud of herstel van habitats en populaties van wilde dier- en plantensoorten in een gunstige staat van instandhouding. 2 Beslissing van de Vlaamse Regering van 22 juli 2005 inzake de Langetermijnvisie voor het Schelde-estuarium, met name inzake de Ontwikkelingsschets 2010, het geactualiseerd Sigmaplan ter beheersing van overstromingsrisico s en het behalen van natuurdoelstellingen in het Zeescheldebekken, instandhoudingsdoelstellingen en flankerende maatregelen voor landbouw en plattelandsrecreatie. 3/10 INBO.A

4 het Weijmeerbroek deel van uitmaakt 3. Bij besluit van de Vlaamse Regering van 3 april werd bepaald dat deze IHD s beschouwd dienen te worden als voorontwerp van instandhoudingsdoelstellingen en prioriteiten voor die gebieden. Voor het Weijmeerbroek houden deze doelstellingen het herstel van natte en vochtige graslanden (6510, RBB_Cal 5 ) en moerasvegetaties (RBB_Phr 6, RBB_Car 7 ) in, in functie van pleisterende en overwinterende vogels en als leefgebied van enkele Europees beschermde broedvogelsoorten van grasland en moeras (porseleinhoen, kwartelkoning, blauwborst, roerdomp, woudaap, bruine kiekendief, ijsvogel) en vissen (kleine modderkruiper) en enkele regionaal belangrijke broedvogelsoorten (grutto, paapje, baardman, grote karekiet, dodaars, rietzanger, scholekster, slobeend, zomertaling). Vraag 2) Het loket toont de digitale afbakeningen van de vogelatlas (Everaert et al.,2003). Volgende lagen worden getoond: pleister-, broedgebieden, broedkolonies, slaapplaatsen, voedsel-, slaap- en seizoenstrek". Deze beleidsondersteunende atlas werd gemaakt om meer info te vergaren in functie van de omzendbrief EME/ Afwegingskader en randvoorwaarden voor de inplanting van windturbines. Het is een gebruiksinstrument zonder juridische draagkracht. Ondertussen zijn voor projectontwikkelaars van windparken ook reeds werkversies verspreid met een update en enkele correcties. In de Vogelatlas 2003 werd het pleistergebied "Hamme Oude Durme + Durme Mirabrug tot Oude Schelde" aangeduid als pleistergebied van nationaal belang. De gehanteerde criteria voor de 3 gebruikte klassen in deze atlas zijn de volgende: Tabel 1: Criteria voor de 3 gebruikte klasses van pleister- en rustgebieden van watervogels (incl. ganzen en steltlopers) (Everaert et al., 2003) De aanduiding als pleistergebied van nationaal belang was voornamelijk omwille van grote aantallen pleisterende en rustende eenden op de Durme in Hamme en Tielrode tot aan de Durmemonding. Meer bepaald werden er voor wintertaling nationaal belangrijke aantallen vastgesteld en er worden ook regionaal belangrijke aantallen vastgesteld van o.a. bergeend, wilde eend, tafeleend, kuifeend. 3 Meer bepaald voor het aangewezen Vogelrichtlijngebied Durme en middenloop van de Schelde (code : BE ) en voor het aangemelde Habitatrichtlijngebied Schelde- en Durme-estuarium van de Nederlandse grens tot Gent (code : BE ). 4 Besluit van de Vlaamse Regering van 3 april 2009 betreffende de aanwijzing van speciale beschermingszones en de vaststelling van instandhoudingsdoelstellingen (B.S ) 5 Regionaal Belangrijk Biotoop Dotterbloemgrasland 6 Regionaal Belangrijk Biotoop: Rietland 7 Regionaal Belangrijk Biotoop: Grote zeggevegetatie 4/10 INBO.A

5 In de risicoatlas vogels-windturbines (Everaert, 2011) hebben bovengenoemde gebieden een andere benaming gekregen en zijn ze duidelijker opgesplitst op basis van nieuwe criteria: -"Oude Durme + Durme Hamme": belangrijk pleister- en rustgebied (= op regionaal niveau belangrijk). Dit gebied omvat het Weijmeerbroek. -"Durmemonding - Mira brug Tielrode/Hamme": zeer belangrijk pleister- en rustgebied (= op Vlaams niveau belangrijk). Dit omvat de buitendijkse gebieden (met de slikken en schorren) van Durme tussen de Mirabrug en de monding van de Durme in de Schelde. In bijlage zijn de resultaten weergegeven van de maandelijkse watervogeltellingen tijdens de winterperiode (telkens midden van de maand, meer bepaald de jaarlijkse wintermaxima per soort) in de periode 1995/96 tot , voor de gebieden "Oude Durme + Durme Hamme" en "Durmemonding tot Mira brug Tielrode/Hamme " (elk apart). Let wel, op de Durme t.h.v. het pleistergebied "Oude Durme + Durme Hamme" werd niet altijd geteld bij laag water. De aantallen van zowel eenden als steltlopers variëren sterk met het getij. Dit zijn de gegevens die de basis vormen voor de indeling van de gebieden in de onderscheiden klassen volgens de Vogelatlas. De criteria in de risicoatlas vogels-windturbines (Everaert, 2011) voor de afbakening van pleister- en rustgebieden van watervogels en steltlopers (buiten de broedperiode) staan in onderstaande tabel. Voor deze criteria werden enkel de tellingen tijdens het winterhalfjaar gebruikt. De weerhouden soorten horen bij de groep van ganzen, zwanen, reigers, eenden, overige watervogels en steltlopers. Uitheemse soorten (bv. Canadese gans), meeuwen, hoenders en rallen werden niet meegerekend. Voor steltlopers werden ook bijkomende gegevens (losse waarnemingen, gegevens lokale werkgroepen) in rekening gebracht. Tabel 2: Criteria voor afbakening en indeling van pleister- en rustgebieden watervogels (incl. ganzen en steltlopers). Regelmatig* = gemiddelde van wintermaxima in de periode 2000/2001 tot 2009/2010 (maandelijkse wintertellingen + ganzentellingen). Regelmatig 2 en 15% van de Vlaamse winterpopulatie = op voorwaarde dat de soort in minstens 5/10 van de winterperiodes of de laatste 2 winterperiodes werd vastgesteld. Regelmatig 1% van biogeografische populatie voor een soort = ook mogelijk als minstens in 5/10 van de winterperiodes de norm werd gehaald (gemiddelde laatste 10 winterperiodes kan soms net onder de norm liggen). (Everaert, 2011) Waarde Criteria, op basis van gemiddelde van wintermaximum Knelpunt aantallen klasse belangrijk Regelmatig* vogels 2 zeer belangrijk uiterst belangrijk Regelmatig* vogels, of regelmatig* 2% van Vlaamse winterpopulatie van een soort uit de lijst van resp. 20 en 10 meest voorkomende soorten. Regelmatig* meer dan vogels, of 1% van Biogeografische (NW-Europese) populatie van een soort, of 15% van Vlaamse winterpopulatie van een soort uit lijst van resp. 20 en 10 meest voorkomende soorten, of 2% van Vlaamse winterpopulatie van een Natura2000 soort uit de lijst van resp. 20 en 10 meest voorkomende soorten. De procentuele berekening per soort gebeurde d.m.v. het gemiddelde van getelde wintermaxima in de pleister- en rustgebieden (watervogeltellingen). Een lijst met de 1% norm van de biogeografische populatie van een soort, 2% en 15% norm van de Vlaamse winterpopulatie van de 20 meest voorkomende watervogels en 10 meest voorkomende steltlopers, is in tabel 3 weergegeven. In de deelkaart pleister- en rustgebieden watervogels en steltlopers werden voor de bepaling van het gemiddelde van alle soorten per gebied meer soorten meegenomen, nl /10 INBO.A

6 alle soorten ganzen, zwanen, reigers, eenden, overige watervogels en steltlopers, excl. exoten, meeuwen, hoenders en rallen. Gegevens afkomstig van het project Watervogeltellingen Vlaanderen (INBO). Tabel 3. De 20 en 10 respectievelijk meest voorkomende watervogels (incl. steltlopers en ganzen) buiten de broedperiode in de pleister- en rustgebieden. (Everaert, 2011) Soort Gemiddelde 2000/ /2010 in pleister- en rustgebieden Vlaanderen Bijlage I lijst, Vogelrichtlijn 2% norm Vlaamse winterpopulatie in pleister- en rustgebieden 15% norm Vlaamse winterpopulatie in pleister- en rustgebieden 1% norm biogeografische populatie (Wetlands International 2006) Dodaars Fuut Aalscholver Blauwe Reiger Knobbelzwaan Kleine Zwaan 280 x Toendrarietgans Kleine Rietgans Kolgans Grauwe Gans Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend Brilduiker Scholekster Kluut 487 x Goudplevier 4854 x Kievit Bonte Strandloper Kemphaan 1575 x Watersnip Grutto Wulp Steenloper Vraag 3) De aanduiding als faunistisch belangrijk gebied (De Knijf et al., 2010) op de Biologische Waarderingskaart (versie 2, Vriens et al., 2004) is gebaseerd op de aanduiding in de Vogelatlas. 6/10 INBO.A

7 REFERENTIES De Knijf G., Guelinckx R., T jollyn F. & D. Paelinckx, Biologische Waarderingskaart, versie 2. Indicatieve situering van de faunistisch belangrijke gebieden (Rapport en digitaal bestand). Rapporten van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek 2010 ( INBO.R ). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. Everaert J., Devos K. & Kuijken E., Vogelconcentraties en vliegbewegingen in Vlaanderen. Beleidsondersteunende vogelatlas achtergrondinformatie voor de interpretatie. Rapport Instituut voor Natuurbehoud. IN.R Everaert J., Risico's voor vogels en vleermuizen bij geplande windparken in Vlaanderen. Dynamisch beslissingsinstrument, V Rapport Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (in voorbereiding). Vriens, L., Van Hove M., Paelinckx D., Heirman J., Vanallemeersch R. & Zwaenepoel A., Biologische waarderingskaart versie 2 : kaartbladen 15. Rapporten van het instituut voor natuurbehoud, 2004(4). Instituut voor Natuurbehoud: Brussel : Belgium 7/10 INBO.A

8 BIJLAGEN Bijlage 1: Gegevens van de maandelijkse watervogeltellingen tijdens de winterperiode (telkens midden van de maand, meer bepaald de jaarlijkse wintermaxima per soort) in de periode 1995/96 tot , voor het gebieden "Oude Durme + Durme Hamme" (watervogeldatabank INBO) Soortnaam Dodaars Fuut Aalscholver Roerdomp 1 1 Blauwe Reiger Knobbelzwaan Zwarte Zwaan 1 Grauwe Gans 2 86 Boeregans Indische Gans Canadese Gans Brandgans Rotgans 13 Nijlgans Bergeend Smient Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Pijlstaart Slobeend Tafeleend Kuifeend /10 INBO.A

9 Brilduiker 1 Grote Zaagbek 4 Waterhoen Meerkoet Scholekster Kievit Watersnip Wulp Witgat 1 1 Oeverloper Bijlage 2: Gegevens van de maandelijkse watervogeltellingen tijdens de winterperiode (telkens midden van de maand, meer bepaald de jaarlijkse wintermaxima per soort) in de periode 1995/96 tot , voor het gebied "Durme monding tot Mirabrug Tielrode/Hamme" (watervogeldatabank INBO) Soortnaam Dodaars Fuut Aalscholver Roerdomp 1 Blauwe Reiger Ooievaar 1 Grauwe Gans Canadese Gans Brandgans 2 Nijlgans Bergeend Krakeend Wintertaling Wilde Eend Soepeend Slobeend 3 Tafeleend Kuifeend Waterhoen Meerkoet /10 INBO.A

10 Scholekster Kievit /10 INBO.A