Inhoudsopgave. 3. Bestuur SKV Bestuur SKV Dagelijks Bestuur SKV 13

Transcriptie

1 jaarverslag 2008

2 Inhoudsopgave Interview met Jos Jongerius, voorzitter van SKV 3 1. Organisatie SKV Organisatieschema SKV Doel SKV Werkwijze SKV Aangeslotenen bij SKV Beeldmerken Bureau SKV 8 2. Ontwikkelingen 2008 / Integrale Keten Beheersing (IKB) Kalfsvleesdefinitie Voedsel Keten Informatie (VKI) Garantiesysteem Tracering SKV-Vleeskalveren Antibiotica Transcriptomics Test (ABTT) Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector (MRGA) Verordening Monitoring Kritische Stoffen bij kalveren (PVV) Bestuur SKV Bestuur SKV Dagelijks Bestuur SKV Commissies SKV Juridische Commissie SKV Wetenschappelijke Raad SKV Technische Commissie SKV College van Advies Geschillencommissie SKV en Geschillencommissie PCR Samenwerking met laboratorium, AID en VWA Laboratorium SKV AID en VWA SKV controles Omvang SKV controles Aantal uitgevoerde SKV controles in Controleresultaten Sancties en geschillen Financiële gegevens Lijst met gebruikte afkortingen 23 2

3 Interview met Jos Jongerius voorzitter van het bestuur van de Stichting Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector (SKV) Sinds wanneer bestaat SKV en sinds wanneer bent u voorzitter van SKV? SKV is, op initiatief van het bedrijfsleven in de vleeskalversector, eind 1990 opgericht. Ik ben voorzitter van SKV sedert Kunt u wat vertellen over de doelstelling van SKV en de meerwaarde van SKV? De doelstelling van SKV is het bevorderen en garanderen van de kwaliteit van kalfsvlees. SKV is belast met de uitvoering van een kwaliteitscontrolesysteem. Doel van het kwaliteitssysteem is mede de bescherming van de belangen van de consument, die een schoon stuk vlees wenst. Naast de controle op het gebruik van ongewenste groeibevorderende middelen heeft SKV steeds meer nieuwe taken gekregen, zoals bijvoorbeeld de uitvoering van de vernieuwde IKB-regelingen, waarbij bijvoorbeeld ook voorschriften op het gebied van welzijn zijn opgenomen. Ook speelt SKV een belangrijke rol bij de controle op het rationeel gebruik van antibiotica. Dit alles om de consument in binnen- en buitenland een gegarandeerd goed kwaliteitsproduct aan te bieden. Wat valt op bij een korte terugblik op ruim 18 jaar SKV? SKV speelt een steeds belangrijkere rol als overall kwaliteitssysteem in de kalversector. Steeds meer zaken pakt de sector in eigen beheer op. Welke nieuwe ontwikkelingen speelden er in 2008 bij SKV? In 2008 waren er ondermeer ontwikkelingen op het gebied van IKB, het Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica, Voedsel Keten Informatie, het Garantiesysteem Tracering SKV-Vleeskalveren en de verordening Monitoring Kritische Stoffen. Later in dit jaarverslag wordt nog uitvoerig stil gestaan bij deze ontwikkelingen. Hoe is de relatie tussen SKV en IKB en wat zijn de te verwachten ontwikkelingen? IKB is in 2008 vernieuwd. Het aantal voorschriften is uitgebreid, met name op het gebied van welzijn (naleving kalverbesluit) en de verplichte medicijnregistratie. Eind 2008 hadden vrijwel alle Nederlandse kalverhouders zich aangemeld voor de nieuwe IKBregeling. Daarnaast wordt samenwerking gezocht met Global GAP en wordt er tevens gewerkt aan IKB voorschriften voor dierenartsen. Ook heeft de kalversector het Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica opgesteld. Dit heeft tot doel inzicht te krijgen in het gebruik van antibiotica, onderzoek te doen naar resistentieontwikkeling en te bezien of het verbruik van antibiotica zo nodig omlaag kan. De overheid en de sector hebben gezamenlijk het convenant Antibioticaresistentie Dierhouderij opgesteld. In het kader van IKB wordt het rationeel gebruik van antibiotica door SKV gecontroleerd. Onlangs is de verordening Monitoring Kritische Stoffen (PVV) 2008 in werking getreden en de Verordening Zelfcontrole Runderen is ingetrokken. Wat betekent dit voor SKV? In het kader van zelfcontrole voor de kalversector was er door PVV een (medebewinds-)verordening opgesteld om het gebruik van kritische stoffen te kunnen volgen. Deze zogenaamde zelfcontroleverordening is inmiddels vervangen door de autonome PVV verordening verordening Monitoring Kritische Stoffen. De invoering is voor medio dit jaar (2009) voorzien. De SKV heeft in dit kader een erkenning aangevraagd. Bij deelname aan het kwaliteitssysteem van SKV voldoet men aan de monitoringsplicht conform de verordening. Indien niet wordt deelgenomen aan het SKV kwaliteitssysteem dan dient men zich aan te melden voor de PVV basismonitoring. Zonder monitoring volgt een verbod op afvoer van kalveren van het bedrijf. Op deze wijze wordt de handhaving sluitend gemaakt. 3

4 Wat doet SKV aan dierziektepreventie? Voor de kalversector is dierziektepreventie van groot belang. Vanwege de tuberculose-gevallen in het Verenigd Koninkrijk heeft het bestuur van SKV in 2008 bijvoorbeeld besloten om de import van SKV vleeskalveren uit het Verenigd Koninkrijk tijdelijk stop te zetten. Daarnaast is in 2008 een start gemaakt met het opzetten van het Garantiesysteem Tracering SKV-vleeskalveren (GTSKV). Dit systeem is opgezet om te kunnen traceren waar te importeren SKV vleeskalveren zich bevinden gedurende het internationale transport vanaf de laadlocatie tot en met de loslocatie in Nederland. De tracering van SKV vleeskalveren in alle stadia van het transport is van belang bij een eventuele uitbraak van dierziekten. Bij hoeveel aangesloten bedrijven heeft SKV in 2008 controles uitgevoerd? Het aantal bij de SKV aangesloten ondernemers is in 2008 iets teruggelopen. In 2007 waren dit er en in 2008 waren het er In totaal zijn er bij de aangesloten ondernemers controles uitgevoerd en is er voor koppels vleeskalveren een kwaliteitscertificaat afgegeven. 4

5 Hoofdstuk 1. Organisatie SKV 1.1 Organisatieschema SKV Aangeslotenen Bestuur SKV AID, VWA Juridische commissie Wetenschappelijke raad Technische commissie College van advies Laboratorium TNO Directie SKV 1 Coördinerend controleur 11 (9,4 fte) Controleurs 1 Kwaliteitsmanager / Office manager 2 Administratief medewerkers 1 IKB Beoordelaar 1 Juridisch medewerker Verticaal ononderbroken lijn = gezagsverhouding Horizontaal ononderbroken lijn = adviesverhouding Vert./Horiz. onderbroken lijn = communicatiestroom 5

6 1.2 Doel SKV SKV heeft vooral tot doel de kwaliteit van kalfsvlees en kalvervoeders te bevorderen en te garanderen dat kalfsvlees geproduceerd wordt zonder gebruik van ongewenste groeibevorderende middelen, waarmee de belangen van de consument worden gediend. 1.3 Werkwijze SKV SKV controles Controleurs in dienst van SKV voeren onder meer controles uit bij de houders van vleeskalveren, kalverslachterijen en bereiders van en handelaren in kalvervoeders. Dit gebeurt nadat de bedrijven / juridisch eigenaren van de vleeskalveren zich hebben aangesloten bij SKV. Tijdens de controles worden vleeskalveren visueel gecontroleerd en worden onder andere urinemonsters van vleeskalveren en monsters van kalvervoeders genomen. Tevens worden administratieve controles gedaan en worden monsters in de slachterij genomen. De controles zijn onder meer gericht op het vaststellen of gebruik gemaakt is van verboden groeibevorderaars, zoals bèta-agonisten, stoffen met hormonale werking en bepaalde farmacologisch werkzame substanties. De SKV-controle en -analyse is gebaseerd op door het SKV bestuur vastgestelde reglementen. PCR controles Tijdens de controles worden tevens de voorschriften uit het Productcertificatie Reglement SKV 2005 (PCR) gecontroleerd bij de aangeslotenen. Het PCR maakt onderdeel uit van het Controle- en Sanctiereglement SKV 1999 (CSR). Door te voldoen aan alle PCR-voorschriften verkrijgt de SKV-aangeslotene het SKV Productcertificaat Vleeskalveren. Hiermee wordt aantoonbaar gemaakt dat niet alleen het product, maar ook het productieproces goed is. In 2009 zullen deze PCR controles nog meer van belang worden, aangezien het PCR door SKV wordt uitgebreid met de eisen die gesteld zijn bij of krachtens de verordening Monitoring Kritische Stoffen bij kalveren 2008 (verordening MKS) van het Productschap Vee en Vlees (PVV). In punt 2.7 wordt dit verder besproken. IKB controles Naast de reguliere SKV controles, worden door SKV controleurs IKB controles uitgevoerd op basis van de Regeling IKB Vleeskalveren van het PVV. In 2008 is door het PVV de regeling IKB Vleeskalveren vastgesteld ter vervanging van de oude IKB kalf regeling. In punt 2.1 is hierover meer informatie opgenomen. In 2008 werden, in overleg met PVV, alleen de voorschiften met betrekking tot het kalverbesluit en de diergeneesmiddelenregistratie- en opslag gecontroleerd. De controlewerkzaamheden door SKV worden uitgevoerd conform de norm NEN-EN-ISO/IEC SKV is voor deze werkzaamheden door de Raad voor Accreditatie (RvA) geaccrediteerd. Middels deze accreditatie wordt aangetoond dat de kwaliteit van de controlewerkzaamheden door een onafhankelijke instantie is getoetst en in orde is bevonden. Jaarlijks onderzoekt de RvA opnieuw of SKV haar controlewerkzaamheden conform het accreditaat uitvoert. In 2008 waren de resultaten van dit onderzoek wederom positief, zodat SKV haar werkzaamheden onder accreditaat kan blijven voortzetten. Q&S controles Daarnaast is SKV sinds 2006 erkend als certificerende instantie voor het programma Qualität & Sicherheit (QS). Deze Duitse normering omvat de kwaliteitsborging van levensmiddelen van dierlijke oorsprong van producent tot eindverbruiker ( Dit betekent dat kalverhouders, op hun verzoek, door SKV gecertificeerd kunnen worden voor de voorschriften QS. De PCR-, IKB- en QS-controlewerkzaamheden worden door SKV uitgevoerd op basis van de norm NEN-EN 45011, waarin eisen voor productcertificatiesystemen zijn opgenomen. 6

7 SKV kwaliteitscertificaten Nadat SKV alle benodigde controles tijdens de mestperiode heeft uitgevoerd en alles in orde is bevonden, geeft zij een SKV kwaliteitscertificaat voor deze vleeskalveren af. Dit kwaliteitscertificaat wordt door de SKV controleur vlak voor de slacht afgegeven, na een visuele controle en eventueel nog een urinebemonstering, als garantie dat de vleeskalveren zijn gemest zonder dat niet-toegelaten stoffen zijn aangetroffen. Het is de bij de SKV aangesloten eigenaar van vleeskalveren, in verband met een sluitende controle, niet toegestaan om vleeskalveren af te leveren (te laten slachten of exporteren) zonder kwaliteitscertificaat. Het SKV kwaliteitscertificaat wordt dus afgegeven als de resultaten van alle controles tijdens de mestperiode door SKV in orde zijn bevonden. Indien dit niet het geval is en SKV geen kwaliteitscertificaat afgeeft, dan kan SKV ook geen SKV Productcertificaat Vleeskalveren aan de aangeslotene uitreiken. 1.4 Aangeslotenen bij SKV Ondernemers/bedrijven kunnen zich aansluiten bij SKV. Dit gebeurt op vrijwillige basis door middel van het afsluiten van een overeenkomst met SKV, waarin men zich onderwerpt aan het geldende controle- en sanctiesysteem van SKV, zoals neergelegd in het Controle- en Sanctiereglement SKV Aansluiting bij SKV heeft tot gevolg dat, op basis van de SKV regelgeving, controles door SKV worden uitgevoerd en dat de aangeslotene zich zal moeten onderwerpen aan eventuele sancties die door SKV worden opgelegd. Aangeslotenen bij SKV dienen tevens te voldoen aan de Regeling IKB Vleeskalveren. Vleeskalverhouders verkrijgen een Productcertificaat Vleeskalveren indien zij voldoen aan de PCR voorschriften. Hiermee kan worden aangetoond dat ook het productieproces goed is. Vanaf mei 2009 voldoen aangeslotenen en vleeskalverhouders die in het bezit zijn van een Productcertificaat Vleeskalveren tevens aan de eisen van de verordening MKS. De aangeslotene kan gebruik maken van een SKV keurmerk in de vorm van een vleesbeeldmerk, zodat kalveren en kalfsvlees van aangeslotenen als herkenbaar merkartikel aan detaillisten kunnen worden aangeboden. 1.5 Beeldmerken SKV is houdster van vier beeldmerken : het deelnemersbeeldmerk het vleesbeeldmerk Controlled Quality Veal het vleesbeeldmerk Controlled Rose Quality Veal het beeldmerk SKV productcertificaat Vleeskalveren Aangesloten zijn bij SKV biedt de volgende voordelen: De aangeslotene mag het SKV deelnemersbeeldmerk voeren. Vleeskalverhouders en -handelaren ontvangen na controles door SKV een kwaliteitscertificaat, waarmee zij hun dieren kunnen leveren aan bij de SKV aangesloten slachterijen. 7

8 Het bestaan van twee vleesbeeldmerken is het gevolg van het feit dat er in Nederland op twee verschillende manieren vleeskalveren worden gemest. Het Controlled Quality Veal logo wordt toegepast bij blank kalfsvlees. Blank kalfsvlees is afkomstig van vleeskalveren die tijdens het mesten hoofdzakelijk met kunstmelkvoeder zijn gevoederd. Vlees van vleeskalveren die tijdens het mesten niet hoofdzakelijk met kalvermelk, doch bijvoorbeeld in hoofdzaak met ruwvoer en krachtvoer zijn gevoederd, mag het Controlled Rose Quality Veal logo dragen. Aangeslotenen die zich middels een overeenkomst bij SKV hebben aangesloten en zich aan de reglementen, en met name het Controle- en Sanctiereglement, van SKV onderwerpen mogen gebruik maken van deze beeldmerken. Het bestuur van SKV heeft vier beeldmerkreglementen vastgesteld, waarin nadere bepalingen zijn opgenomen met betrekking tot de beeldmerken. 1.6 Bureau SKV Het bureau SKV is gehuisvest in Zeist. Het bureau SKV bestaat uit een directeur, de heer C.P.V. van der Weg, een adjunct-directeur de heer V.B.W. Cornelissen, secretariaat, administratie en de controleurs in de buitendienst. Het Bureau SKV voert de dagelijkse werkzaamheden uit. Bij SKV zijn 12 controleurs in dienst voor het uitvoeren van de controles, de afgifte van kwaliteitscertificaten en het nemen van onder meer urinemonsters bij vleeskalveren. De controles worden bij aangeslotenen in Nederland, Duitsland en België uitgevoerd. Het gemiddeld percentage ziekteverzuim over 2008 was 5,3% en is mede verhoogd vanwege een langdurig zieke werknemer. Een dag uit het leven van een SKV controleur s Ochtends vroeg stap ik in mijn auto op weg naar mijn eerste te controleren adres van die dag. Dagelijks voer ik controles uit bij bedrijven die aan mij doorgegeven zijn door het kantoor van SKV. Wanneer een bedrijf een kwaliteitscertificaat bij SKV heeft aangevraagd, weet de kalverhouder dat ik langs kom. Dit is ook het geval bij een eerste IKB controle. Bij bedrijven waar ik bijvoorbeeld visueel ga controleren of monsters ga nemen, is men niet op de hoogte van het moment waarop ik de controles kom uitvoeren. Voor aanvang van mijn werkzaamheden voer ik een nauwkeurige controle uit op het in mijn auto in voorraad hebben van de benodigde materialen die nodig zijn voor de uit te voeren controles. Bij aankomst op mijn eerste adres, een kalverbedrijf, meld ik me bij de kalverhouder en zeg ik dat ik een SKV controle kom uitvoeren en bijvoorbeeld monsters kom nemen. Bij de stal aangekomen, volg ik altijd het hygiëne protocol. Dit betekent ondermeer dat ik een schone overall aantrek, mijn laarzen ontsmet voordat ik de stallen binnen ga en dat ik voor de bemonstering schone handschoenen aantrek. Vervolgens neem ik monsters van de kalveren, zoals urine- en haarmonsters en ook enkele voermonsters. De monsters doe ik in nieuwe potten, waarop ik een etiket met een uniek nummer plak en die ik vervolgens verzegel. Daarna maak ik een monsterverzamelformulier, waarop ondermeer de nummers van de monsteretiketten en de daarbij behorende identificatie- en registratienummers (I&R nummers) van de vleeskalveren worden vermeld. Dit formulier wordt door de kalverhouder getekend en laat ik tevens bij de kalverhouder achter. Samen met dit monsterverzamelformulier worden de monsters naar het onafhankelijke laboratorium van TNO DUCARES gebracht of verzonden, waar de monsters worden onderzocht op de aanwezigheid van niet toegelaten stoffen. 8

9 In 2008 heb ik veel bedrijven gecontroleerd ten behoeve van de nieuwe IKB regelingen. Bij de IKB erkenningscontrole, zoals uitgevoerd in 2008, lag de nadruk op huisvesting (naleving van het kalverbesluit) en registratie en opslag van het medicijngebruik. Regelmatig word ik als controleur geconfronteerd met opmerkingen dat het toch een beetje overdreven is om alles bij te houden. In deze gevallen attendeer ik de kalverhouder er altijd op dat hij producent van voedsel is en dat daar steeds meer eisen aan worden gesteld. Vooral een goede registratie van medicijngebruik is hierbij wel degelijk van belang. Tevens voer ik veel controles uit ten behoeve van de afgifte van kwaliteitscertificaten. Pas nadat door SKV een kwaliteitscertificaat is afgegeven, kan de kalverhouder de kalveren aanleveren bij een bij de SKV aangesloten slachterij. Nadat bij deze controle alle stallen zijn bezocht, alle kalveren visueel zijn bekeken en eventueel nogmaals zijn bemonsterd en ook eerdere controles en monsteronderzoeken in orde zijn bevonden, worden door mij de benodigde kwaliteitscertificaten afgegeven. De lijsten waarop alle I&R nummers van de vleeskalveren staan vermeld worden voorzien van een SKV-stempel. Op deze wijze wordt zeker gesteld dat het afgegeven kwaliteitscertificaat uitsluitend betrekking heeft op de op deze lijsten vermelde vleeskalveren. Daarnaast worden sinds eind 2008 ook VKI-formulieren aan de kalverhouder verstrekt door SKV. Op dit VKIformulier, dat bedoeld is om de kalverhouder te helpen aan zijn Voedsel Keten Informatie (VKI) verplichtingen te voldoen, dient de kalverhouder informatie op te nemen over de toediening van diergeneesmiddelen van het te slachten koppel. Wanneer de kalverhouder de toediening van diergeneesmiddelen goed geregistreerd heeft, levert de invulling van dit formulier weinig problemen op. Per dag voer ik, afhankelijk van de reisafstanden, meerdere controles uit voor SKV. Ik doe dit werk nu al ruim 18 jaar en mede vanwege het contact met de kalverhouders vind ik het werk nog steeds erg leuk en afwisselend. Hans de Wilt, controleur 9

10 Hoofdstuk 2. Ontwikkelingen 2008 / Integrale Keten Beheersing (IKB) In 2008 is de Regeling IKB Vleeskalveren geïntroduceerd ter vervanging van de oude IKB kalf regeling. De Regeling IKB Vleeskalveren (Algemene Voorwaarden IKB Vleeskalveren 2008 en haar bijlagen) is opgesteld door het PVV. SKV is door PVV erkend als Certificerende Instantie (CI) in het kader van deze regeling. In deze nieuwe regeling worden zaken als dierwelzijn, diergeneesmiddelenregistratie, gebruik van een GVP geregistreerde dierenarts, I&R, onderhoudsstaat van de gebouwen, hygiëne, ongediertebestrijding en transport gecontroleerd. Er is een aparte regeling voor blanke en rosé kalveren. Vleeskalverhouders dienen per UBN (Uniek Bedrijfsnummer) een IKB overeenkomst met SKV aan te gaan. Vleeskalverhouders die vóór 1 mei 2008 een overeenkomst met SKV hadden afgesloten, kregen van SKV de garantie dat zij nog in 2008 IKB gecontroleerd zouden worden, aangezien op 31 december 2008 de oude IKB kalf status zou vervallen. In 2008 werden, in overleg met PVV, alleen de voorschriften met betrekking tot het kalverbesluit en de diergeneesmiddelenregistratie- en opslag gecontroleerd. In het begin waren er de nodige opstartproblemen, zo bleken de voorschriften op meerdere manieren geïnterpreteerd te kunnen worden. Continue afstemming tussen CI en regelinghouder heeft tot duidelijke interpretaties geleid. Inmiddels hebben vrijwel alle vleeskalverhouders een nieuwe IKB overeenkomst met SKV afgesloten. In de statuten van SKV is de verplichting opgenomen dat aangeslotenen bij SKV tevens IKB gecertificeerd moeten zijn. Indien vleeskalverhouders niet voldoen aan de Regeling IKB Vleeskalveren en geen IKB certificaat ontvangen, krijgen zij met ingang van 1 mei 2009 tevens geen SKV kwaliteitscertificaat. 2.2 Kalfsvleesdefinitie Sinds 1 juli 2008 is er een nieuwe Europese kalfsvleesdefinitie. Het invoeren van de kalfsvleesdefinitie en de benaming voor de twee verschillende producten moet er toe leiden dat voor consumenten duidelijk wordt om welk product het precies gaat. Vanaf 1 juli 2008 gelden er twee categorieën voor vlees afkomstig van runderen die jonger zijn dan twaalf maanden, te weten: V Dit betreft vlees afkomstig van runderen die niet ouder zijn dan acht maanden. Z Dit betreft vlees afkomstig van runderen die ouder zijn dan 8 maanden en niet ouder dan twaalf maanden. Voor alle landen in de Europese Unie zijn de namen van de twee categorieën kalfsvlees vastgelegd. Vlees van categorie V heet in Nederland kalfsvlees. Vlees van categorie Z heet rosé kalfsvlees. Het Nederlandse rosé kalfsvlees mag in de meeste landen in Europa niet onder deze naam worden verkocht. Hier geldt voortaan de verkoopbenaming rundvlees of jong rundvlees. SKV heeft haar regelgeving aangepast aan de nieuwe kalfsvleesdefinitie. In de kalfsvleessector in Nederland werd al onderscheid gemaakt tussen blank en rosé kalfsvlees, waarbij deze definitie op basis van leeftijd aardig aansloot. 10

11 2.3 Voedsel Keten Informatie (VKI) Vooruitlopend op de Europese eis conform de verordening (EG) nr. 853/2004, dat per 1 januari 2009 alle kalveren die ter slacht worden aangeboden vergezeld moeten gaan van Voedsel Keten Informatie, heeft SKV in 2008 een formulier en een database ontwikkeld. Door middel van het zogenaamde VKI formulier kunnen vleeskalverhouders verklaringen over de gezondheidsstatus van het betreffende koppel vleeskalveren verstrekken alsmede informatie over de toediening van diergeneesmiddelen van het te slachten koppel en de slachtgegevens van het voorgaande geslachte koppel van hetzelfde bedrijf. Daarnaast heeft SKV een database laten bouwen waarin slachthuizen de slachtgegevens van koppels vleeskalveren kunnen invoeren. Hierdoor is SKV in staat om deze gegevens digitaal aan te leveren aan de Voedsel en Waren Autoriteit namens de vleeskalverhouder. Met het VKI formulier èn de database faciliteert SKV de vleeskalverhouders, die hier graag gebruik van maken. De verplichting om te voldoen aan de VKI eisen blijft echter bij de vleeskalverhouder liggen. 2.4 Garantiesysteem Tracering SKV-Vleeskalveren In 2008 is SKV gestart met de ontwikkeling van het Garantiesysteem Tracering SKV-Vleeskalveren (GTSKV), een database waarin SKV aangeslotenen transporten van importkalveren dienen te melden. Hierdoor zal in geval van een calamiteit in één oogopslag te zien zijn waar transporten plaatsvinden en hebben gevonden. De tracering van SKV vleeskalveren in alle stadia van het transport is van belang bij de eventuele uitbraak en verspreiding van dierziekten. In het eerste kwartaal van 2009 zal een pilot worden uitgevoerd. Indien deze pilot naar wens verloopt, zal GTSKV naar alle waarschijnlijkheid worden opgenomen in de SKV regelgeving. 2.5 Antibiotica Transcriptomics Test (ABTT) In 2005 is SKV samen met TNO gestart met de ontwikkeling van een test voor de detectie van antibiotica in spier- en nierweefsel. Het voordeel van deze test op andere reeds bestaande testen is dat de specificiteit hoger is bij een hogere doorloopsnelheid en dat per test een grotere hoeveelheid stoffen onderzocht kunnen worden. Alhoewel in 2008 een aantal belangrijke mijlpalen in de ontwikkeling van deze test zijn behaald, is gebleken dat de ABTT maar voor een beperkt aantal antibiotica bruikbaar is. Onduidelijk is of verdere ontwikkeling van de test zal leiden tot het gewenste resultaat. In april 2009 is daarom door het bestuur van SKV besloten de ontwikkeling van de ABTT te stoppen. Wel is er door de ontwikkeling van de ABTT bereikt dat alternatieve bestaande analysemethoden verder zijn geoptimaliseerd. 2.6 Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector (MRGA) In Nederland wordt steeds meer aandacht besteed aan het therapeutisch gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren. Tegen een aantal antibiotica wordt een stijgende bacteriële resistentie ontwikkeling geconstateerd. Vanuit deze ontwikkeling is het MRGA ontwikkeld, een initiatief van de gehele Nederlandse vleeskalversector. Doel van het MRGA is het aantoonbaar maken van het rationeel gebruik van antibiotica in de vleeskalversector, de controle op de naleving, het in beeld brengen van de resistentie ontwikkeling en onderzoek naar mogelijkheden om de resistentie ontwikkeling te verminderen, c.q. te beheersen. De controle op de naleving wordt uitgevoerd door SKV, waarbij de SKV sinds 2008 ook bloedmonsters neemt van vleeskalveren. De analyse uitslag van deze bloedmonsters wordt naast de logboekgegevens van het betreffende bedrijf gelegd, teneinde te controleren op een juist gebruik van antibiotica. Diergeneesmiddelenregistratie is tevens een onderdeel van de IKB controle waarbij SKV controleurs de diergeneesmiddelenadministratie controleren aan de hand van o.a. afleverbonnen en de nog aanwezige hoeveelheid diergeneesmiddel. 11

12 2.7 Verordening Monitoring Kritische Stoffen bij kalveren (PVV) 2008 In 2008 is door het PVV de verordening Monitoring Kritische Stoffen bij kalveren (PVV) 2008 (verordening MKS) vastgesteld. Deze verordening voorziet in een monitoringssysteem, waarbij kalverhouders en kalverslachterijen gehouden zijn de kalveren die ze houden c.q. slachten, te doen controleren op de afwezigheid van verboden stoffen. Dit kan door middel van aansluiting bij een erkend kwaliteitssysteem dat de monitoring als onderdeel van haar kwaliteitssysteem heeft geïntegreerd of door deel te nemen aan de basismonitoring van het PVV. De verordening treedt in werking op 1 mei SKV heeft inmiddels het Productcertificatie Reglement SKV 2005 (PCR), hetgeen een onderdeel is van het Controleen Sanctiereglement van SKV, uitgebreid met de eisen die gesteld zijn bij of krachtens de verordening MKS. Het PCR is door SKV bij het PVV aangemeld voor erkenning als een kwaliteitssysteem in de zin van de verordening MKS. Nadat het PCR door PVV is erkend als een zodanig kwaliteitssysteem, betekent dit dat SKV aangeslotenen die voldoen aan PCR tevens voldoen aan de MKS monitoringsplicht. Een aangeslotene bij SKV en haar PCR erkende productielocaties worden door SKV aangemeld voor het register MKS, dat door het PVV wordt beheerd. Indien een productielocatie wordt geschorst of uitgesloten van PCR vindt afmelding voor het register MKS plaats. De SKV aangeslotene c.q. de productielocatie kan dan nog uitsluitend aan de verplichtingen van de verordening MKS voldoen door deel te nemen aan de basismonitoring van het PVV. Hoofdstuk 3. Bestuur SKV 3.1 Bestuur SKV Het bestuur van SKV bestaat statutair uit twaalf leden. De bestuursleden worden aangewezen door de volgende organisaties: drie personen door de Nederlandse Vereniging Diervoederindustrie (Nevedi); drie personen door LTO-Nederland; drie personen door de Centrale Organisatie voor de Vleessector (COV); één persoon door de Nederlandse Bond van Handelaren in vee (NBHV); één persoon door het Productschap Diervoeder (PDV); één persoon door het Productschap Vee en Vlees (PVV). Deze samenstelling van het bestuur zorgt voor een goede vertegenwoordiging van de kalversector in het bestuur van SKV. Op dit moment bestaat het bestuur uit de volgende personen: dhr. drs. S.B.M. Jongerius (voorzitter) (PVV) dhr. ing. J. den Hartog MBA (secr./penningmeester) (PDV) dhr. H. Klarenbeek (Nevedi) dhr. ir. H.W.C.M. Flipsen (Nevedi) dhr. H. Boeve (Nevedi) dhr. H. Van Drie (COV) dhr. H.W.A. Swinkels (COV) dhr. W. Jorissen (COV) dhr. ing. L. Loseman (LTO) dhr. B.H.M. Ottink (LTO) dhr. H. Lammers (LTO) dhr. drs. P.A. Thijsse (NBHV) 12

13 Tevens zijn er adviserende leden bij de bestuursvergaderingen aanwezig: één lid afkomstig van de Voedsel en Waren Autoriteit één lid van de juridische commissie SKV één lid van de technische commissie SKV Begin 2008 is afscheid genomen van de heer Van den Berg, die jarenlang bestuurslid van SKV is geweest. Als opvolger van de heer Van den Berg in het SKV bestuur is de heer Lammers door LTO aangewezen. Eveneens nieuw in het SKV bestuur in 2008 is de heer Boeve, die is aangewezen door Nevedi. Het bestuur heeft in 2008 vijf maal vergaderd Dagelijks Bestuur SKV Het Dagelijks Bestuur van SKV wordt gevormd door de heren Jongerius, Den Hartog en Loseman. In de vergaderingen van het Dagelijks Bestuur worden de onderwerpen besproken die geagendeerd dienen te worden voor de bestuursvergaderingen. Het Dagelijks Bestuur heeft in maal vergaderd. Hoofdstuk 4. Commissies SKV 4.1 Juridische Commissie SKV De juridische commissie van SKV adviseert het bestuur over alle juridische aangelegenheden die de SKV betreffen. In 2008 heeft de juridische commissie eenmaal vergaderd. Daarnaast heeft zij via schriftelijke rondes verscheidene malen overleg gevoerd. Onderwerpen die in 2008 op de agenda stonden waren onder meer de wijziging van de statuten van SKV, advisering over deelname aan de Regeling IKB Vleeskalveren en advisering over reglementswijzigingen, evenals de behandeling van lopende geschillen. De juridische commissie SKV bestaat uit de volgende leden: dhr. ing. J. den Hartog MBA (vz.) secretaris SKV dhr. mr. M.A.C. Visser hoofd juridische- en bezwaarzaken PVE mw. mr. A. Franken juridisch medewerker PDV dhr. dr. H.R. Buys vertegenwoordiger van het bedrijfsleven, aangewezen door het bestuur dhr. C.P.V. van der Weg (secr.) directeur SKV Als extern juridisch adviserend lid treedt de heer mr. drs. H. Ferment, advocaat bij Barents en Krans, op. Eén lid van de juridische commissie SKV is als adviserend lid aanwezig bij de vergaderingen van het bestuur van SKV. 13

14 4.2 Wetenschappelijke Raad SKV Het bestuur heeft een wetenschappelijke raad SKV ingesteld. De wetenschappelijke raad adviseert het bestuur over de analysemethoden, monsternemingen en analyse en de kwaliteitsborging daarvan. Tevens adviseert zij over te initiëren onderzoeken en over productkwaliteitsaspecten. De wetenschappelijke raad heeft in 2008 eenmaal vergaderd. De wetenschappelijke raad bestaat uit de volgende leden: dhr. prof. dr. J. van der Greef (vz.) - TNO dhr. C.P.V. van der Weg (secr.) - directeur SKV mw. ir. A.E. Vermunt - RIKILT dhr. dr. L.A. van Ginkel - RIVM dhr. drs. A. Lam - VWA dhr. H.J. Keukens - VWA dhr. drs. R. Schilt - DUCARES Als onafhankelijke deskundigen hebben de volgende leden zitting in de raad: dhr. prof. dr. N.M.M. Nibbering - Universiteit van Amsterdam dhr. prof. dr. J.H.H. Thijssen - Universitair Medisch Centrum Utrecht 4.3 Technische Commissie SKV Naast de wetenschappelijke raad, is er door het bestuur een technische commissie ingesteld. De technische commissie adviseert het bestuur over de analysemethoden, monsternemingen en analyse en de kwaliteitsborging daarvan. Daarnaast initieert de technische commissie onderzoeken en adviseert zij over de besteding van onderzoeksgelden. Ook adviseert zij het bestuur over productkwaliteitsaspecten. Alle adviezen van de wetenschappelijke raad worden eerst voor advies aan de technische commissie voorgelegd, voordat ze in het bestuur worden behandeld. De technische commissie heeft in 2008 zeven maal vergaderd. Onderwerpen die ondermeer in 2008 behandeld zijn, zijn IKB controles, Voedsel Keten Informatie (VKI), Antibiotica Transcriptomics Test (ABTT) en het Masterplan Rationeel Gebruik Antibiotica Kalversector (MRGA). In hoofdstuk 2 zijn deze onderwerpen reeds uitgebreid beschreven. De technische commissie bestaat uit de volgende leden: dhr. C.P.V. van der Weg (vz.) - directeur SKV dhr. drs. R. Schilt - DUCARES dhr. ir. H. Bekman - PVV dhr. ir. J. de Groot - deskundige uit bedrijfsleven dhr. B.H.M. Ottink - deskundige uit bedrijfsleven dhr. J. Clevering - deskundige uit bedrijfsleven dhr. drs. P.H.A. Mölder - deskundige uit bedrijfsleven dhr. ing. A.G.M. Oosterwegel - deskundige uit bedrijfsleven De twee wetenschappelijke onafhankelijke deskundigen uit de wetenschappelijke raad maken als adviserend lid deel uit van de technische commissie: dhr. prof. dr. N.M.M. Nibbering - Universiteit van Amsterdam dhr. prof. dr. J.H.H. Thijssen - Universitair Medisch Centrum Utrecht 14

15 In 2008 hebben de heren dr. A.E. van de Braak en G. van Heijst afscheid genomen van de technische commissie. Zij zijn opgevolgd door de heer drs. P.H.A. Mölder en de heer ing. A.G.M. Oosterwegel. 4.4 College van Advies Het bestuur van SKV heeft een college van advies ingesteld, dat is belast met het beheer van en het toezicht op het Productcertificatie Reglement SKV 2005 (PCR). Daarnaast is het college van advies belast met het beheer van en toezicht op andere systemen op basis van de norm NEN-EN waarvoor SKV als certificerende instantie optreedt, zoals bijvoorbeeld de Regeling IKB vleeskalveren en het programma Qualität & Sicherheit (QS). Het college van advies bestaat uit de volgende leden: dhr. ir. H. Bekman (vz) dhr. ir. J. de Groot dhr. B.H.M. Ottink dhr. J. Clevering dhr. drs. P.H.A. Mölder dhr. ing. A.G.M. Oosterwegel De leden van het college van advies hebben in 2008 drie maal vergaderd. 4.5 Geschillencommissie SKV en Geschillencommissie PCR Het bestuur van SKV heeft in 1991 het Geschillenreglement SKV 1991 vastgesteld, dat voorziet in de instelling van een Geschillencommissie Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector. Deze geschillencommissie is, met uitzondering van de civiele rechter, belast met de beslissing in alle geschillen, ontstaan tussen aangeslotenen en SKV. Een uitzondering hierop vormen geschillen die zijn ontstaan tussen aangeslotenen of belanghebbenden en SKV met betrekking tot productcertificatie en/of het Productcertificatie Reglement SKV 2005 (PCR). Hiervoor is een Geschillencommissie PCR ingesteld. Tot op heden is er nog geen geschil PCR ingediend. Het bestuur benoemt de leden van de Geschillencommissie SKV. Deze personen hebben geen binding met SKV. Het bestuur benoemt tevens een voorzitter, die de hoedanigheid van meester in de rechten heeft. De benoeming van de voorzitter dient te worden goedgekeurd door het bestuur van het Productschap Vee en Vlees en het bestuur van het Productschap Diervoeder. De geschillencommissie bestaat per geval uit drie leden, inclusief de voorzitter. Het bestuur heeft de volgende personen benoemd als lid van de Geschillencommissie SKV: dhr. G.H. Bestebreurtje dhr. mr. G.P. Kleijn (vz.) dhr. mr. D.M.H.M. van Dijk dhr. prof. mr. B. van der Meulen dhr. C. van Schaik Nadat in 2007 de heer prof. mr. G.M.F. Snijders is afgetreden als voorzitter van de geschillencommissie is de heer Kleijn tot voorzitter benoemd. Na afhandeling van de lopende zaken, zullen de heren Kleijn en Bestebreurtje aftreden, waarna de heer Van Dijk de rol van voorzitter van de geschillencommissie op zich zal nemen. Als secretaris van de Geschillencommissie SKV treedt op mevrouw mr. N. Scheps. Zij is in dienst van het HPA/ Productschap Diervoeder. In 2008 heeft de geschillencommissie een zitting gehouden inzake enkele geschilaanvragen met betrekking tot de stof ß-boldenon die dateren uit De uitspraak van de geschillencommissie in deze zaken wordt medio 2009 verwacht. 15

16 Hoofdstuk 5. Samenwerking met laboratorium, AID en VWA 5.1 Laboratorium SKV Bij het door SKV gecontracteerde laboratorium TNO DUCARES in Zeist worden de door SKV genomen en aangeleverde monsters geanalyseerd en bewaard. Hooggekwalificeerde analisten van het laboratorium voeren de analysewerkzaamheden uit. Daarnaast houdt het laboratorium zich bezig met het uitbreiden en optimaliseren van bestaande en het ontwikkelen van nieuwe analysemethoden. Het laboratorium werkt onder accreditaat, hetgeen een extra waarborg inhoudt als het gaat om de kwaliteit van de uitvoering van de analyses en de juistheid van de analyseresultaten. Dit door de Raad voor Accreditatie verstrekte accreditaat is gebaseerd op de norm NEN-EN- ISO/IEC Om de noodzakelijke kwaliteitsborging te realiseren worden ringtesten georganiseerd met de laboratoria van: het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu); RIKILT Instituut voor Voedselveiligheid; de VWA te Wageningen. 5.2 AID en VWA Indien op basis van het door SKV uitgevoerde monsteronderzoek wordt vastgesteld dat niet-toegelaten middelen zijn gebruikt, stelt SKV in alle gevallen de volgende overheidsinstanties op de hoogte: de Algemene Inspectiedienst van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (AID); de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA). Indien mogelijk zal SKV op basis van het Controle- en Sanctiereglement aanvullende maatregelen nemen bij de aangeslotene. Met voornoemde instanties zijn concrete afspraken gemaakt met betrekking tot de door SKV uitgevoerde controlewerkzaamheden. Na het aantreffen van ongewenste groeibevorderende middelen wordt, waar mogelijk, door de AID proces-verbaal opgemaakt naar aanleiding van de door SKV controleurs opgemaakte relazen van bemonstering. Hoofdstuk 6. SKV controles Omvang SKV controles 2008 In dit overzicht zijn de onder de SKV controle vallende bedrijven vanaf opgenomen. Kalverslachterijen en bewerkers van kalfsvlees 11 Kalvermelkfabrikanten 9 Totaal Nederland België Duitsland Staladressen met blanke vleeskalveren in Staladressen met rose vleeskalveren in

17 Totaal Nederland België Duitsland Staladressen met blanke vleeskalveren in Staladressen met rose vleeskalveren in De volgende aantallen vleeskalveren vallen onder de SKV controle. Tevens is aangegeven welke landen het betreft. Totaal aantal opgezette koppels 3 blanke vleeskalveren TOTAAL Nederland België Duitsland Totaal aantal opgezette blanke vleeskalveren TOTAAL Nederland België Duitsland Totaal aantal opgezette koppels rosé vleeskalveren TOTAAL Nederland België Duitsland Totaal aantal opgezette rosé vleeskalveren TOTAAL Nederland België Duitsland Totaal aantal opgezette koppels vleeskalveren (blank+rosé) TOTAAL Nederland België Duitsland ) Het betreft het aantal actieve staladressen waar in 2008 daadwerkelijk vleeskalveren zijn opgezet 2) Het betreft het aantal actieve staladressen waar in 2007 daadwerkelijk vleeskalveren zijn opgezet 3) Definitie koppel: groep van bij elkaar op één bedrijf gehuisveste vleeskalveren van één eigenaar die ongeveer gelijktijdig zijn opgezet, dan wel de karkassen van deze vleeskalveren. Bij aflevering in meerdere keren is sprake van deelkoppels. 17

18 Totaal aantal opgezette vleeskalveren (blank+rosé) TOTAAL Nederland België Duitsland In het werkplan 2008 is ervan uitgegaan dat in totaal koppels vleeskalveren zouden worden opgezet. Uiteindelijk zijn er in dat jaar koppels opgezet. 6.2 Aantal uitgevoerde SKV controles in 2008 Hieronder wordt een overzicht gegeven van de controles die in 2008 tijdens de mestperiode van de koppels door SKV werden uitgevoerd. Hierbij zijn tevens koppels vleeskalveren meegenomen die voor een deel al in 2007 werden opgezet. In 2008 zijn door de SKV controleurs aan koppels vleeskalveren van aangeslotenen, na controle, kwaliteitscertificaten afgegeven. Vleeskalveren van aangeslotenen mogen pas geslacht worden bij een bij de SKV aangesloten slachterij nadat voor de vleeskalveren een kwaliteitscertificaat is afgegeven. Controles bij geslachte koppels: Bij de vermelde aantallen koppels is aangegeven hoeveel koppels 2, 3 of 4 keer visueel zijn gecontroleerd x visueel gecontroleerd x visueel gecontroleerd /5 x visueel gecontroleerd In de volgende gevallen werd naast een visuele controle tevens een urinebemonstering uitgevoerd. Aangegeven is het aantal koppels dat 1 of 2 keer is bemonsterd. Daarnaast worden er sinds 2004 haarbemonsteringen uitgevoerd x urine bemonstering x urine bemonstering aantallen haarbemonsteringen Bij kalverslachterijen werden de volgende controles uitgevoerd. Aangegeven is het aantal keren dat in een kalverslachterij een controle/bemonstering (meerdere monsters) werd uitgevoerd: Visuele controles Bemonsterde koppels

19 Van de 63 bemonsterde koppels in de slachterijen zijn, naast urine, de volgende matrices bemonsterd: Ogen Niervet monsters Prostaten Klieren van Bartholini Totalen van de controles: Aantal verrichte visuele controles Aantal koppels waarbij werd bemonsterd (urine en overige monsters) Aantal kalveren waarbij urine werd bemonsterd Aantal kalveren waarbij haar werd bemonsterd Aantal kalvervoeder- en overige monsters Aantal spoed- en herkeuringen Aantal vergeefse bezoeken (opnieuw bezocht) Aantal koppels vleeskalveren met afgegeven kwaliteitscertificaat Aantal IKB-controles Controleresultaten 2008 De in 2008 uitgevoerde bemonsteringen resulteerden slechts in een enkel geval tot een positieve analyse-uitslag. bij één koppel vleeskalveren zijn 3 vleeskalveren middels urinemonsters positief bevonden op de stof delta-1-testosteron; 1 voedermonster genomen op de boerderij, is positief bevonden op de stof chlooramfenicol. De positieve resultaten zijn middels een relaas van bemonstering doorgegeven aan de AID en VWA. IKB Ook het PVV wordt, in het kader van de Regeling IKB Vleeskalveren, op de hoogte gesteld van de positieve analyse-uitslagen. Na het aantonen van het gebruik van niet-toegelaten stoffen kan de betrokken locatie voor de periode van een jaar uitgesloten worden van de IKB-regeling. 4) Volgens het werkplan 2008 zouden 2500 koppels worden bemonsterd. 5) Het kwam voor dat men niemand thuis trof. In deze gevallen werd de controle op een later tijdstip uitgevoerd. Dit is het gevolg van het feit dat SKV controles onaangekondigd worden uitgevoerd. 6) In verband met de introductie van de nieuwe Regeling IKB Vleeskalveren zijn bedrijven voor zowel de nieuwe als de oude IKB regeling gecontroleerd. 19

20 Hoofdstuk 7. Sancties en geschillen Bij niet-nakoming door de aangeslotenen van de aansluitovereenkomst, waarvan het Controle- en Sanctiereglement onderdeel uitmaakt, neemt SKV maatregelen in de vorm van het opleggen van sancties. De aangeslotene die het niet eens is met de genomen maatregel, kan een aanvraag om geschilbeslechting indienen bij de Geschillencommissie SKV, die is samengesteld uit onafhankelijke personen. De Geschillencommissie beoordeelt of de maatregel al dan niet terecht door SKV genomen is. Daarnaast heeft de Geschillencommissie de mogelijkheid om de opgelegde sanctie te matigen. De volgende voorlopige maatregel werd in 2008 door SKV genomen: - In verband met de geconstateerde aanwezigheid van delta-1-testosteron werd de betrokken aangeslotene er op gewezen dat voor het betreffende koppel geen kwaliteitscertificaat zou worden afgegeven. In een later stadium heeft SKV deze sanctie, op basis van voortschrijdende wetenschappelijke inzichten, ingetrokken. De betrokken aangeslotene heeft een geschilaanvraag ingediend, die door de secretaris van de Geschillencommissie SKV nietontvankelijk is verklaard wegens het niet inachtnemen van de gestelde termijnen. Voortgang lopende geschillen: - Uit verschillende analyses bleken in 2002 enkele op verschillende boerderijen genomen urinemonsters positief te zijn op de stof β-boldenon. De eerder opgelegde sancties zijn, in verband met een uitspraak van de Geschillencommissie in een soortgelijk geval, ingetrokken. Betrokkenen hebben de aanvraag om geschilbeslechting niet ingetrokken. In 2008 heeft de Geschillencommissie SKV een zitting gehouden in deze zaken. De uitspraak van de Geschillencommissie wordt medio 2009 verwacht. 20

21 Hoofdstuk 8. Financiële gegevens De onder punt 1 en 2 opgenomen gegevens zijn ontleend aan het financieel jaarverslag 2008 van de Stichting Kwaliteitsgarantie Vleeskalversector. Een kopie van het financieel jaarverslag kan bij SKV worden opgevraagd. 1. Balans per 31 december 2008 ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa Computerapparatuur Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Overige vorderingen Liquide middelen Totaal PASSIVA Eigen vermogen Stichtingsvermogen Bestemmingsreserve Voorzieningen Voorziening jubilea Kortlopende schulden Crediteuren Rekening courant Hoofdproductschap Akkerbouw Overige kortlopende schulden Totaal

22 2. Staat van baten en lasten 2008 begroting BATEN Bijdrage Rosévleeskalversector Bijdrage Kalvermelkindustrie Deelnemersbijdrage Financiële baten Overige baten Totaal der Baten LASTEN Personeelskosten Reis- en verblijfkosten Overige kosten buitendienst Huisvestingskosten Bedrijfskosten Bureaukosten Algemene kosten Totaal der Lasten Exploitatiesaldo Onderverdeling Baten en Lasten SKV 2008 Onderdeel Lasten (*1000 EUR) Baten (*1000 EUR) SKV programma IKB/PCR Masterplan Overig Totaal

23 Hoofdstuk 9. Lijst met gebruikte afkortingen De volgende afkortingen zijn in dit jaarverslag regelmatig gebruikt. CSR/ Controle- en Sanctiereglement Controle- en Sanctiereglement SKV 1999 (zie ook PCR Productcertificatiereglement SKV 2005, maakt deel uit van het CSR PVV Productschap Vee en Vlees (zie ook MKS verordening Monitoring Kritische Stoffen bij kalveren (PVV) 2008 (zie ook IKB Integrale Keten Beheersing Regeling IKB Vleeskalveren Algemene Voorwaarden IKB Vleeskalveren 2008 blanke vleeskalveren en haar bijlagen en Algemene Voorwaarden IKB Vleeskalveren 2008 rosé vleeskalveren en haar bijlagen (zie ook Colofon: Tekst & Eindredactie : SKV Design & Dtp : Drukwerk: Drukkerij Damen 23

24 Laan van Vollenhove 3229 Postbus AT Zeist Tel Fax