: Luyensmolen, ook wel Luismolen of Luysmolen genoemd Adres : Margarethastraat 17

Transcriptie

1 Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM093 Naam monument : Luyensmolen, ook wel Luismolen of Luysmolen genoemd Adres : Margarethastraat 17 Postcode en plaats : 6014 AC Ittervoort Kadastrale aanduiding : ITV00 sectie B nr 1774, sectie E nr. 859 en sectie K nr 18 Coördinaten : x: y: Bouwstijl : Traditionele bouwstijl Kerndatering : 1648 Oorspronkelijke functie : koren- en oliemolen Huidige functie : restant molen, woonhuis Architect : onbekend Typering van het monument: Restant van watermolengebouw dat dateert uit Historie: Op de Itter- of Ittersebeek, die langs de dorpen Neeritter en Ittervoort stroomt en daar over een klein gedeelte de landsgrens vormt, lagen vier watermolens op korte afstand van elkaar. Ittervoort en zijn molens waren voor de Franse tijd ( ) nauw verbonden met het vorstendom Thorn. Al in 1252 werd door zuster Elisabeth een erflast van 18 malder rogge op de molen gelegd ten gunste van de kerk van Thorn. In 1338 gaf de abdis de molen in erfpacht. Uit de erfpachtakte blijkt dat er ook een oliemolen aanwezig was. Waarschijnlijk handelde het hier om een voorganger van de huidige molen, die blijkens de gevelankers in 1648 is gebouwd. Onderzoek in het gemeentearchief van Thorn toont aan dat Petrus Grispen, wiens nazaten in en rondom Thorn meerdere molens beheerd en/of in bezit gehad, omstreeks 1680 pachter was van de Luyensmolen. De bestaande oliemolen moet later verwijderd zijn, want in 1854 werd er een aanvraag ingediend voor de inrichting van een oliemolen voor de Luyensmolen. Deze oliemolen zou moeten functioneren naast de bestaande korenmolen. Sindsdien heette de watermolen in de volksmond de Oliemolen. De oliemolen was klein van opzet, de lopers van de kollergang hadden een middellijn van 1,20m en een dikte van 0,32m. Doorgaans zijn de stenen respectievelijk 1,60-1,80 en 0,45-0,55m. In 1917 werd het waterrad vervangen door een turbine, waarbij de maalinrichting en de oliemolen werden verwijderd. Er werd een nieuwe maalinrichting met gietijzeren maalstoel geplaatst. In het begin van de jaren vijftig werd het waterrecht verkocht en werd er een elektrische hamermolen geplaatst waarmee tot in de jaren zestig gemalen werd. (Bron: Molendatabase, website Waterradmolens in Limburg, het archiefonderzoek is uitgevoerd door Huub Grispen in 2009). Ruimtelijke context: De oudst bekende benaming van Ittervoort dateert uit 1252 (Ittervort). De naam Ittervoort duidt op een oude overgang over de Itterbeek. In 1343 is er sprake van een brug. Van oorsprong boog de Itterbeek niet af naar het Vijverbroek, maar liep ze door naar Grathem, om uiteindelijk uit te komen in de Neerbeek. Reeds in 1252 was op de plaats of in de directe nabijheid van de huidige molen reeds een voorloper van de molen aanwezig. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM093 Pagina 1 van 9

2 Tot de eerste helft van de twintigste eeuw bestond Ittervoort uit hoofdzakelijk uit lintbebouwing langs de Margarethastraat, die van oudsher tevens de doorgaande weg tussen Thorn en Neeritter vormde. In 1812 werd de Napoleonsweg aangelegd. Op deze Napoleonsweg werd ter hoogte van Ittervoort tol geheven. Pas in de tweede helft van de twintigste eeuw kende Ittervoort een uitbreiding met een aantal nieuwbouw wijken. De voormalige molen is gelegen aan de historische bebouwingslint van Ittervoort, de Margarethastraat. Aan de zuidzijde van de molen stroomt de Itterbeek. Op de kadastrale minuutkaart van begin 19 e eeuw is ter plaatse van de molen nog een aftakking aanwezig die, over de molenbrug, in de richting van de Napoleonsweg leidde. Het betreft een vrijstaand pand op ruime verkaveling, dat schuin is geplaatst ten opzichte van de weg. Bouwmassa: De huidige gebouw heeft een L-vormige plattegrond, die schuin op de Margarethastraat is geprojecteerd. Het gebouw bestaat uit drie bouwdelen, het woonhuis (direct aan de weg en centraal gelegen in de L-vorm); het molengebouw (aan de rechterzijde van de bouwmassa achter het woonhuis) en de voormalige schuur (aan de linkerzijde van het woonhuis). De voormalige schuur aan de linkerzijde is van recentere datum en valt buiten de bescherming. Om deze reden is de voormalige schuur niet verder beschreven. Het woonhuis, dat direct aan de weg is gelegen heeft een rechthoekige plattegrond, die weliswaar schuin op de Margarethastraat is geprojecteerd, doch voor een groot deel evenwijdig loopt aan de weg. Het woonhuis bestaat uit twee bouwlagen en is gedekt met een zadeldak, grotendeels evenwijdig aan de weg. Het molengebouw is achter het woonhuis gesitueerd. De rechthoekige plattegrond van het molengebouw staat daarbij haaks op het woonhuis. Het molengebouw heeft anderhalve bouwlaag en is voorzien van een zadeldak met eindschild ter plaatse van de beek. Dak: De daken van het woonhuis en het molengebouw zijn gedekt met zwarte (oud)-hollandse pannen en voorzien van een eenvoudige zinken mastgoot, die is bevestigd op het dakoverstek. Het zadeldak van het woonhuis is ingeklemd tussen de twee bovendakse eindgevels. Deze tuitgevels eindigen in een gemetselde schoorsteen. Het zadeldak van het molengebouw is aan de westzijde voorzien van een steekkap dat ter plaatse van de gevel eindigt in een smalle topgevel met daarin een zolderluik. Daarnaast is op het dak van het molengebouw een grote gemetselde schoorsteen aanwezig, die is voorzien van een sierlijke smeedijzeren windvaan. Gevels: Het woonhuis en molengebouw zijn opgetrokken in baksteen, gemetseld in Vlaams verband en platvol gevoegd. De westgevel van zowel het woonhuis als molengebouw zijn voorzien van een witte pleisterlaag met een blokmotief waarvan de hoekblokken een rustica-motief hebben. Noordgevel (woonhuis): De symmetrische noordgevel van het woonhuis bestaat uit drie venster- of gevelassen. Op de hoeken van de gevel bevinden zich hoeklisenen en onder de dakrand is een vooruitspringende gemetselde band aangebracht met dezelfde diepte als de hoeklisenen. De plint van de gevel is uitgevoerd in grauwe baksteen en is voorzien van kelderlichten. Centraal in de gevel is op de begane grond een vernieuwde kunststof voordeur met tweedelig bovenlicht aanwezig. De kunststofdeur is voorzien van glasopeningen. Aan iedere zijde van de voordeur is een raamopening aanwezig. Op de verdieping bevinden zich drie vensteropeningen. Alle vensteropeningen in de gevel hebben geprofileerde kunststof T-ramen met een tweedelig bovenlicht en een drie-ruits roedeverdeling in de raamvleugels. Alle gevelopeningen zijn voorzien van een gemetselde segmentboog. De ramen hebben gemetselde onderdorpels. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM093 Pagina 2 van 9

3 Westgevel: De westgevel bestaat uit twee geveldelen met aan de linkerzijde het woonhuis en rechts het molengebouw. De kopgevel van het woonhuis is vrijwel geheel een blinde gevel. In de topgevel van het woonhuis bevinden zich twee halfronde zoldervensters die zijn dichtgezet met houten blinden. Onder de zoldervensters is een doorlopende, platte gepleisterde cordonlijst aanwezig. Op de langgevel van het molengedeelte zijn verschillende smeedijzeren muur- en sierankers aangebracht en smeedijzeren cijfers met het jaartal De openingen in de gevel zijn alle voorzien van gepleisterde omlijstingen en voor zover van toepassing gepleisterde onderdorpels. De toegang tot het molengebouw is ongeveer in het midden van de gevel geplaatst. Deze bestaat uit een gesloten dubbele houten deur. Voor de toegang is een laadperron aanwezig, dat bestaat uit gemetselde baksteen. Boven de toegangsdeur is in een smal opgaand topgevel aanwezig met daarin een (zolder)luik. Het topgeveltje is voorzien van gepleisterde hoeklisenen en een bekroning met gepleisterde daklijst met een kleine pilaster. Rechts van de toegangsdeur bevinden zich drie raamopeningen in de gevel met segmentboogvormige houten (of stalen) raam voorzien van een twaalf-ruits roedeverdeling. Aan de linkerzijde direct tegen het woonhuis bevindt zich een vierde raam, dat is voorzien van een (recent) rolluik. Boven de ramen van de begane grond zijn op zolderniveau halfronde vensteropeningen aanwezig die aan de binnenzijde zijn dichtgezet met houten blinden. Zuidgevel (molengebouw): Op de zuidgevel, die geheel uit baksteen bestaat, is nog de naam Luyensmolen in smeedijzeren letters aanwezig. De gevel wordt beëindigd door een sierlijst in metselwerk voorzien van een overhoekse muizentand. In de gevel bevinden zich twee grote boven elkaar gesitueerde raamopeningen met houten ramen met een zestien-ruits roedeverdeling. Het bovenste raam is voorzien van een gemetselde segmentboog en het onderste raam heeft een gemetselde rollaag. Beide ramen zijn voorzien van een gemetselde onderdorpel. Oostgevel (molengebouw): De oostgevel van het molengebouw bestaat uit drie gevelassen en is voorzien van smeedijzeren muurankers. Op het niveau van het souterrain is een segmentboogvormige poort aanwezig met een dubbele houten poortdeur. Op de begane grond heeft de gevel twee raamopeningen. Het raam in de eerste gevelas van links komt grotendeels overeen met de ramen in de zuidgevel. De raamopening in de derde gevelas van links is recent gemoderniseerd. De segmentboogvormige toegang is centraal gesitueerd en is voorzien van een houten deur. De toegang is te bereiken via een ijzeren (bordes)trap. Onder de dakrand bevinden zich drie raamopeningen met houten ramen voorzien van een vier-ruits roedeverdeling. De halfronde raamopening geheel rechts is dichtgezet met een houten luik. Maalsluizen etc: Het rechtse deel van de gevel van het molengebouw is deels over de beek gebouwd. Onder het meest rechtse raam in de gevel bevindt zich de inlaat voor het (voormalige). turbine. Rechts van de gevel is een molenbrug met houten leuning. Hier bevindt zich een sluiswerk waarachter zich vroeger een (tweede) waterrad bevond. In de kademuur aan de zuidzijde van de beek is een opening met gemetselde segmentboog waarachter zich een loskanaal bevindt, dat aan een kronkel in de benedenstroom van de beek uitmond. Tegen de westgevel van het molengebouw zijn drie buitengebruik geraakt maalstenen geplaatst. Interieur: Het interieur is niet geïnventariseerd. Waarschijnlijk zijn hierin nog restanten van de voormalige molen aanwezig. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM093 Pagina 3 van 9

4 Erfafscheiding: Aan de noordzijde van het pand bevindt zich een laag gemetseld muurtje met ezelsrugafdekking tussen penanten en een sierlijk smeedijzeren hekwerk met smeedijzeren poorten. Bijzondere onderdelen: Het decoratieve pleisterwerk op de westgevel, de smeedijzeren muur- en sierankers, de oorspronkelijke raamkozijnen, de smeedijzeren windvaan op het dak en de tegen de westgevel geplaatste maalstenen. De eventuele restanten van de molen in het interieur. Waardestelling: Het object is van belang wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap, cultuurhistorische waarde en meer in het bijzonder vanwege: de architectuurhistorische betekenis in relatie tot de kwaliteit van het ontwerp. de architectonische gaafheid van het exterieur. Het object wekt een oorspronkelijke indruk of heeft veranderingen ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. het object is ruimtelijk bepalend c.q. markant voor de omgeving. de betekenis van het object als onderdeel van de historisch gegroeide nederzettingsstructuur, waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. het bijzondere materiaalgebruik, de bijzondere detaillering en de bijzondere ornamenten. de typologische, functionele, bouwtechnische en architectuurhistorische kenmerken van het streekeigen bouwen. de architectuurhistorische, bouwhistorische, typologische en functionele zeldzaamheid in relatie tot de gaafheid van het object. de betekenis voor de plaatselijke geschiedenis als uitdrukking van een maatschappelijke, sociaaleconomische en geestelijke ontwikkeling. Bescherming: Het exterieur van de op de bijgevoegde kaart aangegeven bouwmassa s, de sluizen, de molenbrug en eventuele restanten van molen en gaande werk in het interieur. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM093 Pagina 4 van 9