Typering van het monument: Voormalige boerderij Marleetjeshof met woonhuis en diverse bijgebouwen.

Transcriptie

1 Kerngegevens gemeentelijk monument: Monumentnummer : GM126 Naam monument : Marleetjeshof Adres : Ophoven 46, 46a en 46b Postcode en plaats : 6088 AG Roggel Kadastrale aanduiding : RGL00 sectie G, nr(s) 894 Coördinaten : x: , y: Bouwstijl : Traditionele bouwstijl Kerndatering : XVIII; huidige woonhuis 1924 Oorspronkelijke functie : boerderij Huidige functie : woonhuizen en bakkerijmuseum Architect : woonhuis: P. Coenen, Roggel Typering van het monument: Voormalige boerderij Marleetjeshof met woonhuis en diverse bijgebouwen. Historie: Bewonersgeschiedenis Volgens de overlevering bestaat de boerderij, die op dit moment Marleetjeshof wordt genoemd, al vanaf De eerste beschrijvingen van de boerderij, die destijds Hof t Gher Stegen heette, dateren uit 1478 en vermelden de overname van de boerderij door Klooster Keizersbos van de graven van Horn. In de tekst staat dat graaf van Horn, heer te Altena, Kortessem en Cranendonck, verklaart dat proost, priorin en klooster Keizersbos hem jaarlijks twaalf malder rogge en vier vaten haver schuldig zijn van hun hoeve destijds geheten Hof t Gher Stegen, gelegen in het kerspel en dingbank Roggel. Omstreeks 1660 pachtte ene Joannes Gerarts de boerderij. Verder is bekend dat in de jaren ene zekere Jacobus Mooren pachter van het Hof Gerstegen of Marleetjeshof was. In 1784 is de boerderij hof (grotendeels) herbouwd door Jacob Mooren. Hij werd op 12 juni 1793 opgevolgd door zijn schoonzoon Matthijs Gubbels. In deze periode veranderde de naam definitief in Marleetjeshof, welke is afgeleid van Maria Leetjes, die tussen 1722 en 1783 als pachtster op de boerderij heeft gewoond. In de Franse Tijd werd het klooster Keizerbos door de Fransen in beslag genomen en later openbaar verkocht. Zo ook Marleetjeshof in 1797, welke werd verkocht aan Gaspar J. Vossius, koopman te Tongeren, voor francs. In de eerste helft van de negentiende eeuw komt in archieven de naam De Potesta voor als eigenaar van Marleetjeshof. Rond 1830 ging de pacht over op Mathis Geenen. In 1850 werd de boerderij eigendom van de familie Geradts uit Roermond, later te Posterholt en Beuningen. Frappant is dat de oorsprong van deze familie voor zover bekend ook in Roggel ligt. Waarschijnlijk stamt de familie af van de oudst bekende pachter van Marleetjeshof, Joannes Gerats, die leefde rond het jaar De familie Geradts verkocht Marleetjeshof in 1974 aan de toenmalige pachter André Derks. De familie Derks exploiteerde Marleetjeshof op dat moment reeds gedurende drie generaties. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 1 van 13

2 Bouwgeschiedenis Het oudste gedeelte van de boerderij betreft het bouwvolume aan de noordzijde van de binnenplaats. Het betrof destijds een zogenaamd hallenhuis, waarin het vee en woonhuis onder een dak waren ondergebracht. Dit bouwvolume dateert uit de 17 e of 18 e eeuw. Op een kaart uit 1780 is zichtbaar dat naast aan de oostzijde van de binnenplaats reeds een langgerekte bouwmassa en aan de zuidzijde van de binnenplaats een kleiner bouwvolume aanwezig was. De langgerekte bouwmassa aan de oostzijde was waarschijn eerst een schuur, maar werd waarschijnlijk omstreeks 1800 ver- of herbouwd om vervolgens dienst te doen als woonhuis met aangebouwde stallen. De kleine bouwmassa aan de zuidzijde van de binnenplaats is op de kadastrale minuut kaart van verdwenen, en waarschijnlijk afgebroken tengevolge van de nieuw- of verbouw van het oostelijk bouwvolume. Omstreeks 1872 vindt er een omvangrijke nieuw- en verbouwcampagne plaats. Aan de westzijde van de binnenplaats wordt een nieuwe schuur gebouwd. Ook aan de zuidzijde van de binnenplaats wordt een nieuw bouwvolume opgericht, dat het woonhuis (oost) en de nieuwe schuur (west) met elkaar verbind. In 1928 wordt deze zuidelijke boerderijvleugel (die de schapenstal bevatte) afgebroken en wordt op deze plaats een nieuw woonhuis gebouwd. Aan de noordzijde van de binnenplaats, tussen de schuur en het oudste bouwvolume wordt een verbindingslid in de vorm van een open stalling aangebracht. Vanaf 1974 verliest het complex zijn boerderijfunctie. Het woonhuis wordt verhuurd. In het oostelijk deel van de boerderij wordt een bakkerijmuseum gevestigd. Het oudste deel van de boerderij aan de noordzijde van de binnenplaats, wordt ingericht als vakantiewoning. De schuur doet dienst als opslag en hobbyruimte. (bron: Familiegeschiedenis familie Derks; Ruimtelijke context: Het object is gelegen in het historische gehucht Ophoven, dat zich op de grens tussen Roggel en Neer bevindt. Het pand bevindt zich in een landschappelijke omgeving. Het betreft een vrijstaand boerderij op ruime verkaveling. Beschrijving complex: Het complex bestaat uit vier objecten die rond een binnenplaats zijn gegroepeerd: Het oudste deel van de boerderij is gelegen aan de noordzijde van de binnenplaats. In dit object dat is voorzien van een schilddak is op dit moment een vakantiewoning aanwezig. Vervolgens werd aan de oostzijde van de huidige binnenplaats een nieuw woonhuis met stallen gebouwd. In dit gedeelte van de boerderij is op dit moment het bakkerijmuseum gevestigd. Ten westen van de binnenplaats bevindt zich een schuur die rond 1872 werd gebouwd. Aan de zuidzijde van de binnenplaats is het woonhuis, dat dateert uit circa 1928, gesitueerd. Het oudste bouwdeel van de boerderij Bouwmassa: Het oudste bouwdeel van de boerderij bestaat uit een rechthoekige oude hoofdbouwmassa, die thans in westelijke richting (in de richting van de schuur) is verlengd met een tuinkamer. Aan de noordzijde van de oorspronkelijke bouwmassa is recente aanbouw aanwezig, die niet verder is beschreven en buiten de bescherming valt. De (verlengde) hoofdbouwmassa bestaat uit een rechthoekige plattegrond van één bouwlaag, gedekt met een schilddak. Dak: Het schilddak is gedekt met rode oud-hollandse pannen en is voorzien van een eenvoudige mastgoot, bevestigd op het dakoverstek. Gevels: Het bouwvolume is opgetrokken uit bruinrode baksteen, die grotendeels is voorzien van een witte schilderlaag. De raamopeningen en deuren, die allemaal zijn vernieuwd, hebben een gemetselde segmentboog en de raamopeningen zijn verder voorzien van keramische raamdorpelstenen. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 2 van 13

3 Zuidgevel (zijde binnenplaats): De asymmetrische zuidgevel is opgebouwd uit twee delen: het vrijwel geheel open geveldeel met de recente tuinkamer aan de linkerzijde en het geveldeel van het oorspronkelijke bouwvolume aan de rechterzijde. De gevel is geheel voorzien van een witte schilderlaag. Het linkerdeel van de gevel bestaat uit drie houten kolommen, die de dakconstructie dragen en waartussen (schuif)puien zijn geplaatst. Het rechterdeel van de gevel is voorzien van twee raamopeningen met segmentboogvormige ramen van hout met een vier-ruits roedeverdeling. Centraal in dit geveldeel bevindt zich een toegang met houten deur voorzien van een groot glasraam. De toegang is te bereiken via een halfrond opstapje van kasseien. Noordgevel: De asymmetrische noordgevel is eveneens opgebouwd uit twee delen: het geveldeel van het oorspronkelijke bouwvolume aan de linkerzijde en het geveldeel van de tuinkamer aan de rechterzijde, die ook hier een zeer open karakter heeft. Aan de linkerzijde van het oorspronkelijke bouwvolume bevindt zich de recente aanbouw. In het oorspronkelijke bouwvolume bevindt zich een raamopening met een segmentboogvormig raam van hout. Rechts daarvan is een toegang aanwezig met een houten deur. Het rechter geveldeel is, overeenkomstig de situatie aan de zuidzijde, voorzien van drie houten kolommen, met hiertussen (schuif)puien. Oostgevel De oostgevel bestaat uit een centraal geplaatste dubbele houten tuindeur, die voornamelijk bestaat uit glas en twee segmentboogvormige houten ramen met een vier-ruits roedeverdeling, links en rechts van de tuindeur. interieur In het interieur van het oudste bouwvolume zijn nog deels de oorspronkelijke houten moerbalken en historische kapconstructies aanwezig. Bakkerijmuseum Bouwmassa: De hoofdbouwmassa van het bakkerijmuseum heeft een langgerekte rechthoekige plattegrond en is gedekt met een zadeldak. Aan de zuid- en oostzijde zijn tegen de hoofdbouwmassa aanbouwen gesitueerd, welke zijn voorzien van een lessenaarsdak. Na de bouw van het nieuwe woonhuis in 1928, werd het woongedeelte van dit bouwvolume verbouwd tot stal. Nadat het bouwvolume zijn stalfunctie verloor zijn de gevels gedeeltelijk overeenkomstig de oorspronkelijke situatie gereconstrueerd. Dak: Het zadeldak is gedekt met rode oud-hollandse pannen en is voorzien van een eenvoudige mastgoot, bevestigd op het dakoverstek. In het oostelijke dakschild is een dakkapel met zadeldakje aanwezig voorzien van houten topgevel. De zuidelijke eindgevel van de hoofdbouwmassa is voorzien van een bovendakse tuitgevel, die is voorzien van een rollaag en een gemetselde schoorsteen. Ter plaatse van de noordelijke kopgevel zijn de dakpannen in de specie gelegd. Gevels: De bouwmassa van het bakkerijmuseum is opgetrokken in bruinrode baksteen, grotendeels gemetseld in kruisverband en platvol gevoegd. De raamopeningen zijn vernieuwd en grotendeels voorzien van gemetselde rollagen en onderdorpels. Oostgevel: De oostgevel bestaat uit een voormalig woongedeelte aan de rechterzijde en een voormalig stalgedeelte aan de linkerzijde. De gevel is gedeeltelijk (met name ter plaatse van het voormalige woongedeelte) voorzien van een gepleisterde plint met een hoogte van ongeveer één meter. De gevelopening in de oostgevel zijn grotendeels gereconstrueerd overeenkomstig de eerdere situatie. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 3 van 13

4 In het voormalige woongedeelte aan de rechterzijde is de voordeur met links en rechts hiervan een raam teruggebracht. De voordeur bestaat uit een gesloten houten deur met twee kleine raamopeningen bovenin. De twee ramen links en rechts van de voordeur hebben vernieuwde houten ramen met een vier-ruits roedeverdeling en houten luiken aan de buitenzijde. Boven de voordeur bevindt zich een houten bord met het opschrift Marleetjeshof. Op de overgang van het woongedeelte met het bedrijfgedeelte zijn thans twee deuren aanbracht. Deze bestaan uit hebben respectievelijk een houten deur met een glasraam met een acht-ruits roedeverdeling aan de linkerzijde en een gesloten houten deur rechts. In het bovenste deel van gevel zijn sporen aanwezig van dichtgemetselde hooiluiken. Het voormalige bedrijfsgedeelte aan de linkerzijde heeft vier raamopeningen met betonnen ramen voorzien van een vier-ruits roedeverdeling. In de derde gevelopening van links bevindt zich een vernieuwde poort voorzien van een glazen pui met een dubbele houten deur, zijramen en bovenlichten. In de aanbouw links van de hoofdbouwmassa is een betonnen raam en een gesloten houten deur aanwezig. Noordgevel: In de noordelijke kopgevel heeft het karakter uit de periode dat het bouwvolume in gebruik was als stal behouden. In de zijn drie gesloten houten (stal)deuren aanwezig. Tussen de deuren zijn twee kleine liggende stalramen aangebracht met een twee-ruits roedeverdeling. Boven de middelste (stal)deur is in een oude (hooiluik)opening waarin recent een houten raam met een vier-ruits roedeverdeling is aangebracht. Westgevel (zijde binnenplaats): Aan de zijde van de binnenplaats is de bouwmassa voorzien van een brede aanbouw. Het dak van de hoofdbouwmassa loopt over in het lessenaarsdak van de aanbouw. De gevel rechts naast de aanbouw is witgeschilderd en (thans) geheel blind uitgevoerd. In het gedeelte links naast de aanbouw bevinden zich (van rechts naar links) een (later aangebrachte) houten poort, twee houten ramen en een houten deur. De raamopeningen zijn voorzien van houten luiken. De houten deur is voorzien van een raam met een twee-ruits roedeverdeling. De dubbele houten poort is voorzien van twee glasopeningen. Achter de poort bevindt zich een pui die toegang geeft tot het bakkerijmuseum. De uitbouw is voorzien van één raamopening, die aan de linkerzijde is gesitueerd. Verder is het geveldeel voorzien van een houten raam met een twee-ruits roedeverdeling. Geheel rechts in dit geveldeel zijn drie gemetselde rondbogen aangebracht waardoor een soort loggia is ontstaan. Schuur Bouwmassa: De bouwmassa van de schuur aan de westzijde heeft een rechthoekige plattegrond en bestaat uit één bouwlaag die is gedekt met een zadeldak. Dak: Het zadeldak van de schuur is gedekt met rode oud-hollandse pannen en is voorzien van een eenvoudige mastgoot bevestigd op het dakoverstek. De kopse gevels hebben bovendakse eindgevels (tuitgevels) die zijn afgedekt met een rollaag. De dakpannen zijn ter plaatse van de eindgevels in de specie gelegd. Gevels: De schuur is opgetrokken in bruinrode baksteen, gemetseld in kruisverband en platvol gevoegd. De gevels zijn voorzien van smeedijzeren muurankers. Ter plaatse van de kopgevels zijn vlechtingen aanwezig. Oostgevel (zijde binnenplaats): In de asymmetrische oostgevel van de schuur zijn twee segmentboogvormige poorten aanwezig. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 4 van 13

5 Westgevel: De westgevel van de schuur is gesloten van opzet. Er bevindt zich één later aangebrachte, segmentboogvormige toegang met een ijzeren deur. De rechterzijde van de gevel is voorzien van een zwartgeschilderde plint. Noord- en zuidgevel: De noord- en zuidgevel zijn beiden geheel blind van opzet. Interieur: In het interieur zijn de historische kapconstructies nog behouden gebleven. Woonhuis Bouwmassa: Het woonhuis, dat is gelegen aan de weg, bestaat uit een hoofdbouwmassa met een platte aanbouw aan de oostzijde Het woonhuis heeft een rechthoekige plattegrond, evenwijdig aan de weg. De bouwmassa bestaat uit twee bouwlagen, gedekt met een zadeldak, evenwijdig aan de weg. De aanbouw aan de rechterzijde bestaat uit één bouwlaag en heeft een plat dak. Dak: Het zadeldak van het woonhuis is gedekt met rode muldenpannen en voorzien van een eenvoudige mastgoot, bevestigd op het dakoverstek. Aan de noordzijde is het dak voorzien van een dakoverstek op houten schoren. Boven de beide kopgevels bevindt zich op de nok van het dak een gemetselde schoorsteen. Voorgevel woonhuis (zuidgevel): De symmetrische voorgevel van het woonhuis bestaat uit drie gevelassen. De gevel heeft een gemetselde plint in grauwe baksteen die wordt afgedekt door een rollaag. De gevel wordt aan de bovenzijde beëindigd door decoratief metselwerk met een dubbele platte muizentand. Op de begane grond heeft de gevel twee raamopeningen met houten T-ramen met een drie-ruits roedeverdeling in het bovenlicht. De raamopeningen zijn voorzien van een gemetselde strek en een gemetselde onderdorpel. De centraal gesitueerde toegang met vernieuwde houten voordeur met oorspronkelijk bovenlicht ligt iets verdiept in de gevel en is te bereiken via een hardsteen trede. Net als de raamopeningen is de toegang voorzien van een gemetselde strek. Aan de linkerzijde van de toegang bevindt zich een naambord met het opschrift Marleetjeshof. Op de verdieping heeft de gevel drie ramen die grotendeels overeenkomen met de ramen op de begane grond. De ramen zijn allen vernieuwd waarbij de oorspronkelijke indeling behouden is gebleven. Voorgevel aanbouw: De aanbouw aan de rechterzijde heeft eenzelfde plint en gevelbeëindiging als het woonhuis. Op het platte dak van de aanbouw is een terras gerealiseerd die door middel van een ijzeren trap aan de voorzijde te bereiken is. Aan de linkerzijde van de gevel bevindt zich een raamopening met een tweedelig samengesteld houten raam. De raamopening heeft een betonlatei en een gemetselde onderdorpel. Aan de rechterzijde van de gevel bevindt zich een voormalige poort die thans is dichtgezet met houten platen en een houten deur. Net als de raamopening heeft de toegang een betonlatei. Achtergevel woonhuis (noordgevel): De achtergevel van het woonhuis is grotendeels identiek aan de voorgevel van het woonhuis, zij het dat het siermetselwerk hier ontbreekt en dat er rechts naast de toegang een klein toiletraampje aanwezig is. Erf en erfafscheiding: De binnenplaats is voorzien van een bestrating uit kasseien. Aan de oostzijde zijn gemetselde pilasters met houtenpoort aanwezig. Het boerderijcomplex is voor een deel omzoomt met een traditionele haag, Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 5 van 13

6 Bijzondere onderdelen: De decoratieve gemetselde elementen, de nog oorspronkelijke raamkozijnen en deuren, de smeedijzeren muurankers en nog oorspronkelijke balken en kapconstructies in het interieur. Waardestelling: Het object is van belang wegens zijn schoonheid, betekenis voor de wetenschap, cultuurhistorische waarde en meer in het bijzonder vanwege: de architectuurhistorische betekenis van het woonhuis in relatie tot de esthetische kwaliteit van het ontwerp. de (architectonische) gaafheid van het exterieur. Het object wekt een oorspronkelijke indruk of heeft veranderingen ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. het object is ruimtelijk bepalend c.q. markant voor de omgeving. de historisch-ruimtelijke relatie met de directe omgeving waarbij het object deel uit maakt van een gebied waarvan de wegen, verkaveling, bodem- en groenstructuren een oorspronkelijke indruk wekken of veranderingen hebben ondergaan waarbij het oorspronkelijke beeld herkenbaar is gebleven. de typologische, functionele, bouwtechnische en architectuurhistorische kenmerken van het streekeigen bouwen. de bouwhistorische en typologische zeldzaamheid in relatie tot de gaafheid van het object. Het complex bestaat uit een aantal bouwvolume die de ontwikkeling van het boerderijcomplex laten zien. de betekenis voor de plaatselijke geschiedenis als uitdrukking van een sociaaleconomische ontwikkeling. Bescherming: Het exterieur van de op de bijgevoegde kaart aangegeven bouwmassa s. De moerbalken en historische kapconstructies in het interieur van het oudste bouwdeel, het huidige bakkerijmuseum en de schuur. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 6 van 13

7 Foto s Kaart uit 1780 met een overzicht van de landerijen en gebouwen van Marleentjeshof (bron kaart uit boekwerk over de geschiedenis van Marleentjeshof door Jan H. Hanssen, Baarlo jan 2000). Uitsnede van de kaart uit 1780, met daarop de oudste boerderij aan de noordzijde en het een langgerekte bouwvolume aan de oostzijde. Ook aan de zuidzijde van de binnenplaats staat reeds een kleine vrijstaande bouwmassa. Kadastrale Kaart met daarop de oudste boerderij aan de noordzijde en het huidige bakkerijmuseum van Marleetjeshof aan de oostzijde De bebouwing aan de zuidzijde staat niet (meer) op deze kaart. (bron: Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 7 van 13

8 Topografische kaart Aan de westzijde van de binnenplaats is een schuur gebouwd. Tussen woonhuis (oost) en de nieuwe schuur (west) verrijst aan de zuidzijde van de binnenplaats een nieuw bouwvolume. Topografische Militaire Kaart uit De bouwvolumes komen nagenoeg overeen met de huidige situatie. (bron topografische kaarten: De boerderij omstreeks 1900 met daarop het woonhuis aan de oostzijde. Tegenwoordig bevindt zich hierin een bakkerij museum (bron: Familie Derks, privécollectie) Historische foto uit circa 1935, met daarop het nieuwe woonhuis uit 1928 (bron: Familie Derks, privécollectie) Historische luchtfoto met op de voorgrond het bakkerijmuseum dat destijds in gebruik was als stal Recente luchtfoto met (grotendeels) de huidige situatie. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 8 van 13

9 Oostgevel van het oudste bouwvolume Zuidgevel (binnenplaats) het oudste bouwvolume De noordgevel van het oudste bouwvolume, met rechts de recente tuinkamer en links een recente aanbouw. Interieur van het oudste bouwvolume waarin nog deels de oorspronkelijke moerbalken en kapconstructies aanwezig zijn De tuinkamer met de westgevel het oudste bouwvolume. In tegenstelling Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 9 van 13

10 .Het huidige bakkerijmuseum gezien vanaf de weg (Ophoven) De oostgevel van het huidige bakkerij museum, gebouwd omstreeks 1800, met aan de linkerzijde het voormalige stalgedeelte en rechts het voormalige woongedeelte Het voormalige woongedeelte van het bakkerijmuseum De noordgevel van het bakkerijmuseum De westgevel van het voormalige bakkerijmuseum Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 10 van 13

11 De gesloten westgevel van de schuur De binnenplaatsgevel van de schuur heeft twee inrijpoorten Het vooraanzicht van het woonhuis met links de schuur Aan de rechterzijde van het woonhuis is een platafgedekte aanbouw aanwezig. De voorgevel van het woonhuis De achtergevel van het woonhuis. Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 11 van 13

12 Kaart met bescherming luchtfoto Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 12 van 13

13 Kaart met bescherming Gemeentelijke Monumentenlijst Leudal monumentnr. GM126 Pagina 13 van 13