Gieten, Noordveensedijk 1 (Gemeente Aa en Hunze, Dr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport /01

Transcriptie

1 Gieten, Noordveensedijk 1 (Gemeente Aa en Hunze, Dr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Steekproefrapport /01

2

3 Gieten, Noordveensedijk 1 (Gemeente Aa en Hunze, Dr.) Een Inventariserend Archeologisch Veldonderzoek Een onderzoek in opdracht van Stichting Manege Oostermoer Gieten Steekproefrapport /01 ISSN X auteur 1: drs. J.M.G. Bongers (fysisch geograaf) auteur 2: D.A. Dijk autorisatie: dr. J. Jelsma (senior archeoloog) De Steekproef werkt volgens de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie 3.1 Foto s en tekeningen zijn gemaakt door de Steekproef bv, tenzij anders vermeld. De Steekproef bv, Zuidhorn, augustus 2010 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder bronvermelding. De Steekproef bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. De Steekproef bv Archeologisch Onderzoeks- en Adviesbureau Hogeweg TG Zuidhorn telefoon fax internet info@desteekproef.nl kvk

4

5 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding Aanleiding en doel (KNA 3.1 LS01) Locatiebeschrijving (KNA 3.1 LS02) Bureauonderzoek Bronnen Fysische geografie (KNA 3.1 LS04) Archeologie (KNA 3.1 LS04) Historische geografie (KNA 3.1 LS03) Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.1 LS05) Veldonderzoek Aanpak veldonderzoek (KNA 3.1 VS01) Resultaten veldonderzoek (KNA 3.1 VS02, VS03) Conclusies en advies...13 Appendix: - archeologische periodes - archeologische kaart - boorstaten - laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode

6

7 Samenvatting In verband met de geplande bouw van een manege heeft een inventariserend archeologisch veldonderzoek plaatsgevonden op een terrein aan de Noordveensedijk 1 te Gieten, gemeente Aa en Hunze, provincie Drenthe. Doel van het onderzoek is vast te stellen of in het gebied archeologische waarden aanwezig zijn die door de benodigde graafwerkzaamheden bedreigd worden. Het onderzoek bestaat uit een bureau- en een veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek zijn bronnen geraadpleegd op het gebied van fysische geografie, archeologie en historische geografie. Bij het veldonderzoek is een veldkartering uitgevoerd en zijn zes boringen geplaatst om archeologische indicatoren op te sporen en om de gaafheid van de bodem te bepalen. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het onderzoeksgebied aan de voet van de Hondsrug in het Hunzedal ligt. Omstreeks het laat mesolithicum raakte het plangebied met veen overgroeid. Op een afstand van circa 1200 meter zuidwestelijk van het plangebied liggen de middeleeuwse kernen van de esdorpen Bonnen en Gieten. Uit het veldonderzoek blijkt dat in het plangebied de kwaliteit van de bodem redelijk is, waardoor van archeologische grondsporen de diepere delen goed bewaard kunnen zijn gebleven. Door de vroege vernatting van het terrein is het echter waarschijnlijk geen aantrekkelijke vestigingsplaats geweest. Er zijn in het plangebied geen archeologische indicatoren waargenomen. De kans op het aantreffen van intacte archeologische vondsten en/of grondsporen is klein. Het advies luidt daarom het plangebied vrij te stellen van verder archeologisch onderzoek.

8

9 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel (KNA 3.1 LS01) In opdracht van Stichting Manege Oostermoer Gieten, vertegenwoordigd door de heer B. Sloots, is een inventariserend archeologisch veldonderzoek uitgevoerd aan de Noordveensedijk 1 te Gieten. De aanleiding voor het onderzoek is de geplande bouw van een manege. De hiervoor benodigde graafwerkzaamheden kunnen eventueel aanwezige archeologische grondsporen verstoren. De exacte diepte van de geplande ingrepen was tijdens het onderzoek nog niet bekend. Het onderzoek bestaat uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek. Bij het bureauonderzoek is een archeologisch verwachtingsmodel van het gebied gemaakt aan de hand van beschikbare fysisch-geografische, archeologische en historisch-geografische informatie. Tijdens het veldonderzoek is dit verwachtingsmodel getoetst. Daartoe is gezocht naar archeologische indicatoren en is bepaald wat de gaafheid van de bodem is. Figuur 1: Gieten, Noordveensedijk 1 op een uitsnede van de topografische kaart, schaal 1: Het onderzoeksgebied aan de Noordveensedijk 1 is rood omlijnd weergegeven. (Naar: ANWB, p.18 & 19) 1

10 1.2 Locatiebeschrijving (KNA 3.1 LS02) Het plangebied ligt ten noordoosten van de bebouwde kom van Gieten. Het wordt begrensd door de Noordveensedijk aan de zuidoostzijde. Aan de zuidwestzijde ligt de grens van het plangebied in een aardappelakker. Verder liggen er rondom het plangebied weilanden. Oostelijk grenst het plangebied aan de boerderij op de Noordveensedijk 1. Het plangebied is in gebruik als grasland (zie Figuur 2). Figuur 2: Gieten, Noordveensedijk 1: Foto van het plangebied. De foto is vanuit het zuiden richting het noorden genomen. 2

11 Tabel 1: Gieten, Noordveensedijk 1: administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: Drenthe Aa en Hunze Gieten toponiem: Noordveensedijk 1 bevoegde overheid: opdrachtgever: oppervlakte: hoogte: Gemeente Aa en Hunze Stichting Manege Oostermoer Gieten 0,7 ha Ca. 4,0 meter NAP grenscoördinaten: Noord: 248,735 / 559,328 West: 248,653 / 559,251 Zuid: 248,724 / 559,177 Oost: 248,806 / 559,211 kaartblad: 12G onderzoeksmeldingsnr: uitvoeringsperiode: 12 augustus 2010 onderzoeksdiepte: 1 meter beneden het maaiveld beheer documentatie: De Steekproef bv, E-depot, RCE en Noordelijk Archeologisch Depot te Nuis 3

12 2. Bureauonderzoek 2.1 Bronnen Voor het bureauonderzoek zijn onderstaande bronnen en literatuur gebruikt: Tabel 2: Gieten, Noordveensedijk 1: geraadpleegde bronnen. AHN-Viewer. Actueel Hoogtebestand Nederland. Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geo-informatie en ICT. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Archeologie Leidraad 3. J.H.A. Bosch, 7 maart Atlas van Topografische Kaarten. Nederland M. Kuiper. Uitgeverij 12 Provinciën. Landsmeer 2006/2007. Bodemkaart van Nederland 1: Blad 12 Oost Assen. Stichting voor Bodemkartering. Wageningen, Centraal Archeologisch Archief (CAA) en Centraal Monumenten Archief (CMA) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) [ARCHIS]. Het Drentse Esdorpenlandschap. Een historisch-geografische studie. Stichting Matrijs. Utrecht, Grote Historische Atlas Drenthe. +/ , schaal 1: Uitgeverij Nieuwland. Tilburg, De Franse Kaarten van Drenthe en de Noordelijke Kust H.J. Versfelt en M. Schroor. Heveskes Uitgevers. Groningen/Veendam, De Ondergrond van Nederland. E.F.J. de Mulder, M.C. Geluk, I.L. Ritsema, W.E. Westerhoff & T.E. Wong. Wolters-Noordhoff. Groningen/Houten, Topografische Atlas Drenthe, schaal 1: ANWB. Den Haag, p.18 & Fysische geografie (KNA 3.1 LS04) Het plangebied aan de Noordveensedijk ligt in het Hunzedal aan de voet van de Hondsrug in een vlakte van deels verspoelde dekzanden. Deze dekzanden zijn tijdens het Weichselien door de wind aangevoerd en werden volgens een paleogeografische reconstructie (De Mulder et al. 2003, p. 222) al rond 6500 jaar voor heden door veen overgroeid. Door deze veengroei is het dekzand afgevlakt (codering geomorfologische kaart: 2M14). Op de hoogtekaart op basis van het Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN, zie Figuur 4) is echter te zien dat het plangebied op de westelijke rand van een kleine dekzandrug ligt. Deze dekzandrug is op de geomorfologische kaart slechts gedeeltelijk gekarteerd, en wel als dekzandrug zonder veenresten (codering 4K14). Deze kaarteenheid loopt tot in het zuiden van het plangebied. Het veen is hier 4

13 waarschijnlijk volledig afgegraven, waardoor het zand van deze kleine rug weer aan het oppervlak is gekomen. In de rest van het plangebied komt wel (rest)veen voor. Op de hoogtekaart op basis van het AHN komt het hoogste deel van het plangebied namelijk overeen met de samengestelde bodemeenheid van moerige eerdgronden met een moerige bovengrond en gooreerdgronden in leemarm en zwak lemig fijn zand (codering vwz/pzn21, zie Figuur 3). Deze gronden komen in de noordoostelijke helft van het plangebied voor. In de zuidwestelijke helft van het plangebied liggen madeveengronden (codering avz). Figuur 3: Gieten, Noordveensedijk 1 op een uitsnede van de Bodemkaart van Nederland, 1: Het onderzoeksgebied is rood omlijnd weergegeven. In het plangebied komen madeveengronden (paars, avz) en samenstellingen van moerige eerdgronden en gooreerdgronden (paars/geel, vwz/pzn21) voor. De grondwaterstand wordt hier aangegeven als cm beneden het maaiveld tot minder dan 40 cm beneden het maaiveld (grondwatertrap II), maar de toelichting op de bodemkaart vermeldt dat deze stand sinds de ruilverkaveling in het gebied waarschijnlijk niet meer juist is. Binnen de samengestelde kaarteenheid zijn de moerige eerdgronden typerend voor de lager gelegen delen (geultjes en komvormige laagtes). De grondwaterstand bedraagt hier tussen 80 en 120 cm beneden het maaiveld tot minder dan 40 cm beneden het maaiveld (grondwatertrap III). Op de hoger gelegen delen komen gooreerdgronden voor die op grijswit zand liggen. De grondwaterstand is hier 80 tot 120 cm benden het maaiveld tot meer dan 40 cm beneden het maaiveld (grondwatrertrap IV). In het gehele plangebied is het dekzand leemarm tot zwak lemig. 5

14 Figuur 4: Gieten, Noordveensedijk 1: Hoogtekaart gemaakt met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN). Het onderzoeksgebied is rood omlijnd weergegeven. Het ligt aan de voet van de Hondsrug. 2.3 Archeologie (KNA 3.1 LS04) Ongeveer tweehonderd meter ten zuidwesten van het plangebied wordt de vondst van fragmenten vuursteen uit de perioden mesolithicum tot en met bronstijd gemeld (waarnemingsnummers en ). Op ongeveer dezelfde afstand maar meer westelijk van het plangebied zijn vuursteenfragmenten uit de periode paleolithicum - mesolithicum gevonden (waarnemingsnummer ). Het terrein met AMK-nummer 8595 ligt ongeveer 800 meter ten zuidwesten van het plangebied. Het gaat hier om een terrein waarin de resten van de havezathe Entinge liggen. Het huis is ook bekend onder de naam Huis te Bonnen. Dit terrein sluit aan op de voormalige kern van het esdorp Bonnen zoals aangegeven op de militair-topografische kaart uit In het terrein bevinden zich mogelijk sporen van oudere bewoning (AMK-nummer 14454). Ongeveer 1200 meter ten zuidwesten van het plangebied ligt de middeleeuwse dorpskern van Gieten. Ook Gieten is een esdorp, daterend uit de middeleeuwen. Volgens de beschrijving van het terrein is er sinds 1840 in de dorpskern weinig veranderd, zodat het aannemelijk is dat zich onder de huidige bebouwing nog middeleeuwse resten bevinden (AMK-nummer 14453). In een terrein van archeologische waarde op ongeveer 1100 meter ten 6

15 oosten van het plangebied zijn bij een kartering in 1992 sporen van laatpaleolithische en mesolithische vuursteenbewerking gevonden. Volgens archeologisch adviesbureau RAAP is de vindplaats grotendeels intact (AMKnummer 14169, waarnemingsnummer ). Ongeveer 1400 meter ten noordwesten van het plangebied wordt op de Archeologische Monumenten Kaart een beschermd terrein van zeer hoge archeologische waarde aangegeven (AMK-nummer 121, waarnemingsnummers , , , ). Het gaat om een terrein waarin zes grafheuvels liggen. Oorspronkelijk lagen hier acht grafheuvels waarvan twee door zandwinning zijn verdwenen. Van de overgebleven zes grafheuvels zijn er vier nog gaaf. Dichtbij dit terrein, op ongeveer 1500 meter ten noordwesten van het plangebied, ligt een terrein van hoge archeologische waarde waarin een deel van een nederzetting uit de Romeinse tijd en mogelijk een laat-middeleeuwse landweer liggen (AMK-nummer 9036, waarnemingsnummer en ). Van de nederzetting werden delen in 1932 en 1935 door Van Giffen in noodopgravingen onderzocht. Tussen de oude dorpskernen van Bonnen en Gieten liggen twee waarnemingen. Het gaat om een zandstenen fels-rechteckbijl die gevonden is op ongeveer 1000 meter ten zuidwesten van het plangebied (waarnemingsnummer ) en een neolithische vuurstenen bijl die op ongeveer 900 meter ten zuidwesten van het plangebied is gevonden (waarnemingsnummer ). Tabel 3: Gieten, Noordveensedijk 1: archeologische waarden in de omgeving. Voor de ligging zie Appendix Archeologische Kaart. Voor datering zie Appendix Archeologische Periodes. CMA / CAA RD-coördinaten Datering Omschrijving monumenten 121 (12G-017) 8595 (12G-023) 9036 (12G-052) (12H-A05) (12G-075) (12G-076) 247,355 / 559,888 ijzertijd zes grafheuvels 248,122 / 558,639 nieuwe tijd restanten havezathe Entinge 247,307 / 560,337 Romeinse tijd - middeleeuwen laat 250,379 / 559,318 paleolithicum laat B - mesolithicum nederzettingsterrein en middeleeuwse landweer resten paleolithische en mesolithische vuursteenbewerking 247,339 / 558,532 middeleeuwen middeleeuwse kern esdorp Gieten 248,165 / 558,510 middeleeuwen historische kern esdorp Bonnen 7

16 Tabel 3 (vervolg): Gieten, Noordveensedijk 1: archeologische waarden in de omgeving. Voor de ligging zie Appendix Archeologische Kaart. Voor datering zie Appendix Archeologische Periodes. CMA / CAA RD-coördinaten Datering Omschrijving waarnemingen (12GN-191) (12HN-89) (12GN-233) (12GN-234) (12GN-235) (12HN-89) (12GN-191) (12GN-256) (12GN-294) (12GN-316) (12HN-177) 248,550 / 559,030 Mesolithicum - Bronstijd vuursteenvindplaats 250,100 / 559,300 Onbekend vondst- en spoorgegevens niet ingevoerd in ARCHIS 247,450 / 560,175 Neolithicum laat - Romeinse tijd 247,520 / 560,025 IJzertijd grafheuvel 247,450 / 560,000 IJzertijd grafheuvel 250,100 / 559,300 Paleolithicum laat B - Mesolithicum 248,550 / 559,030 Mesolithicum - bronstijd 248,350 / 559,170 Paleolithicum - mesolithicum grafheuvel, inmiddels verdwenen vuurstenen kling en afslag vuursteenmateriaal, niet gedetermineerd vuursteenmateriaal, niet nader gedetermineerd 247,750 / 558,670 Neolithicum laat zandstenen geslepen Fels- Rechteckbijl 247,960 / 558,630 Neolithicum vuurstenen bijl 250,100 / 559,300 Paleolithicum laat B - Mesolithicum vuurstenen afslag en kling 2.4 Historische geografie (KNA 3.1 LS03) Na het mesolithicum raakt het plangebied met veen overdekt, waarna het gebruik van het terrein pas in de middeleeuwen hervat wordt. Op de zogenaamde binnenvenen (het veengebied tussen de Hondsrug en de Hunze) groeide tot ver in de middeleeuwen een dicht elzenbroekbos. Daartussen was het terrein moerassig. De ontginning, in de vorm van wilde verveningen, begint in de middeleeuwen ten behoeve van de turfwinning. Op veel plaatsen is een deel van het veen verdwenen door de boekweitbrandcultuur, waarbij jaarlijks enkele decimeters van het veen werden afgebrand. Reeds ontgonnen delen van dit veengebied werden gebruikt om vee te weiden. 8

17 Figuur 5: Gieten, Noordveensedijk 1 op historisch kaartmateriaal. Boven de Franse kaart uit 1812, onder de Bonnekaart uit Het plangebied is rood omlijnd weergegeven. Op de Franse kaart is het plangebied nog grotendeel in gebruik als bouwland, terwijl het plangebied op de Bonnekaart volledig in grasland ligt. Op topografische kaarten uit de 19e en 20e eeuw wordt het onderzoeksgebied weergegeven als bouwland en grasland (zie Figuur 5). Het betreft meerdere kavels waarbij de grenzen van de percelen binnen het plangebied in de loop van de tijd gewisseld hebben. Op de Franse kaart van het gebied, opgenomen in 1812, liggen tussen de hoofdwegen die vanuit Gieten oostwaarts de veenkoloniën ingaan (de huidige Spekstoep en de Bonnerdijk) nog geen wegen 9

18 of kanalen. Het plangebied is op die kaart nog in gebruik als bouwland. Op de Bonnekaart, opgenomen in 1896, is een kleine zandweg te zien ter hoogte van het plangebied, waar nu het westelijk gedeelte van de Noordveensedijk ligt (zie Figuur 5). Het plangebied bestaat op de Bonnekaart volledig uit weidegrond. Bebouwing is op de gebruikte historische kaarten tot en met 1961 niet aanwezig en zal daarom geen rol spelen als bodemverstorende factor. Ook de Noordveensedijk is pas na 1961 doorgetrokken langs het plangebied. Wel zijn de perceelsloten en afwateringsvaarten in het plangebied in de loop van de tijd verlegd. 2.5 Archeologisch verwachtingsmodel (KNA 3.1 LS05) Het plangebied aan de Noordveensedijk 1 ligt aan de voet van de Hondsrug in het Hunzedal. Het plangebied raakt geïsoleerd in een veenmoeras rond 6500 jaar voor heden, oftewel tijdens het laat-mesolithicum. Rond 5100 voor heden, in het neolithicum, was het plangebied waarschijnlijk geheel met veen overgroeid. Daardoor werd de locatie minder aantrekkelijk als vestigingsplaats. Pas in de middeleeuwen werd het terrein weer in gebruik genomen voor de turfwinning en de beweiding van vee. In de regio zijn vuurstenen werktuigen gevonden uit het paleolithicum, mesolithicum en neolithicum en onder meer scherven aardewerk uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd. Mogelijk heeft op het terrein aan de Noordveensedijk 1 ook bewoning plaats gevonden tijdens de vroege en midden steentijd of de late middeleeuwen. Hiervan kunnen onder meer bewerkt vuursteen en scherven aardewerk gevonden worden. Geassocieerd met dergelijke vondsten kunnen archeologische grondsporen aanwezig zijn. Aan de oostzijde van eht plangebied is recent een boerderij gebouwd. Hiervoor loot door het plangebied volgens de KLIC-melding (10G179064) een waterleiding van de NV Waterleidingmaatschappij Drenthe. De werkzaamheden voor het bouwen van de boerderij en het aanleggen van deze waterleiding zijn mogelijke bodemverstorende factoren. Tabel 4: Gieten, Noordveensedijk 1: specificatie archeologische verwachting. datering: steentijd, middeleeuwen en nieuwe tijd complextype: nederzetting omvang: vanaf enkele meters doorsnede diepteligging: vanaf circa 20 centimeter diepte locatie: hele gebied prospectiekenmerken: vuursteen, aardewerk, houtskool mogelijke verstoringen: voormalig gebruik als akker, recente bebouwing Noordveensedijk 1 10

19 3. Veldonderzoek 3.1 Aanpak veldonderzoek (KNA 3.1 VS01) Het veldonderzoek is uitgevoerd op 12 augustus Er zijn 6 verkennende boringen gedaan (zie Figuur 6). De boringen zijn zo gelijk matig mogelijk verdeeld over het terrein. De boordichtheid bedraagt 8,6 boringen per hectare. Figuur 6: Gieten, Noordveensedijk 1: boorpuntenkaart. De boringen zijn verricht met een edelmanboor met een doorsnede van zeven centimeter. De opgeboorde grond is doorzocht op archeologische indicatoren door het laagsgewijs af te snijden met een boormes en het te zeven in een zeef met mazen van vier millimeter. De boringen zijn gezet tot een diepte van tenminste 80 cm beneden maaiveld. De resultaten van de boringen zijn opgenomen in de Appendix in de vorm van boorstaten en laagbeschrijvingen. Van de boringen zijn de RD-coördinaten bepaald met behulp van GPS. De hoogtes van de boorlocaties zijn bepaald met behulp van het Actueel Hoogtebestand Nederland. Op het terrein was door de dichte grasbegroeiing geen veldkartering mogelijk. Algemeen was de vondstzichtbaarheid slecht (zie Figuur 2). 11

20 3.2 Resultaten veldonderzoek (KNA 3.1 VS02, VS03) In het plangebied aan de Noordveensedijk 1 te Gieten bestaat de bodem over het algemeen uit matig lemig, matig fijn dekzand. Hierop is veen aanwezig geweest, waarvan alleen in boring 5 nog een intacte laag is waargenomen. In de andere boringen komt alleen nog veen voor in de vorm van brokken in de verstoorde grond. De top van het dekzand is in het plangebied nergens gepodzoleerd. Het plangebied ligt in een terrein dat waarschijnlijk altijd nat geweest is. Het is daarom waarschijnlijk niet aantrekkelijk geweest als vestigingsgebied voor menselijke bewoning. De kwaliteit van de bodem in het plangebied is redelijk te noemen. In boringen 4 en 5 is de bodemkwaliteit het best; in boring 4 is de top van het dekzand nog intact. In de C-horizont was een gelaagdheid van zwak en matig siltig dekzand waarneembaar. In boring 5 komt bovendien nog een laag intact veen voor. De bodem is in boring 6 het diepst verstoord. Hier is de bouwvoor zestig centimeter dik en ligt met een scherpe overgang op de C-horizont. Van eventuele archeologische grondsporen kunnen in het plangebied alleen diepere delen mogelijk nog aanwezig zijn. In geen van de boringen zijn archeologische indicatoren waargenomen. 12

21 4. Conclusies en advies Het plangebied aan de Noordveensedijk 1 te Gieten ligt op de rand van de Hondsrug. De directe omgeving van het plangebied vernatte rond het laatmesolithicum, waardoor al rond voor heden het plangebied in een klein veenmoeras lag. Dit moeras breidde zich uit en was in het neolithicum onderdeel van een uitgestrekt veenmoeras ten oosten van de Hondsrug. Vondsten in de omgeving van ondermeer vuursteenmateriaal wijst erop dat er in de omgeving van het plangebied vanaf het paleolithicum tot en met het mesolithicum bewoning aanwezig was. Op historische kaarten uit de 19 e en 20 e eeuw worden de percelen in het plangebied aangegeven als akker en later als grasland. Op de kaarten is te zien dat de percelering in de loop van de tijd een aantal keren veranderd is. De kwaliteit van de bodem is in het plangebied over het algemeen redelijk. Er heeft in het plangebied echter geen podzolering plaatsgevonden, hoogstwaarschijnlijk omdat het gebied al vroeg vernatte. Van eventuele archeologische grondsporen kunnen in het terrein diepere delen nog wel aanwezig zijn. Door de vroege vernatting en het uitblijven van bodemvorming is het echter waarschijnlijk dat het terrein geen aantrekkelijke vestigingsplaats was. Pas in de late middeleeuwen werd het terrein opnieuw in gebruik genomen voor de turfwinning en de veehouderij. Er zijn in het plangebied geen archeologische indicatoren waargenomen. Daarom wordt geadviseerd om af te zien van verder archeologisch onderzoek in het plangebied. Indien bij graafwerkzaamheden onverhoopt toch archeologische grondsporen worden aangetroffen en / of archeologische vondsten worden gedaan, dan dient hiervan direct melding te worden gemaakt bij de provinciaal archeoloog dr. W.A.B. van der Sanden, Drents Plateau, Stationsstraat 11, 9401 KV Assen, / , w.sanden@drentsplateau.nl en bij de gemeente Aa en Hunze conform de Monumentenwet 1988 art

22 Appendix Gieten, Noordveensedijk 1 - archeologische periodes - archeologische kaart - boorstaten - laagbeschrijvingen boringen volgens Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode

23 Archeologische periodes paleolithicum: paleolithicum vroeg: paleolithicum midden: paleolithicum laat: paleolithicum laat A: paleolithicum laat B: mesolithicum: mesolithicum vroeg: mesolithicum midden: mesolithicum laat: neolithicum: neolithicum vroeg: neolithicum vroeg A: neolithicum vroeg B: neolithicum midden: neolithicum midden A: neolithicum midden B: neolithicum laat: neolithicum laat A: neolithicum laat B: bronstijd: bronstijd vroeg: bronstijd midden: bronstijd midden A: bronstijd midden B: bronstijd laat: tot BP BP BP vc BP BP vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc vc ijzertijd: ijzertijd vroeg: ijzertijd midden: ijzertijd laat: romeinse tijd: romeinse tijd vroeg: romeinse tijd vroeg A: romeinse tijd vroeg B: romeinse tijd midden: romeinse tijd midden A: romeinse tijd midden B: romeinse tijd laat: romeinse tijd laat A: romeinse tijd laat B: middeleeuwen: middeleeuwen vroeg: middeleeuwen vroeg A: middeleeuwen vroeg B: middeleeuwen vroeg C: middeleeuwen vroeg D: middeleeuwen laat: middeleeuwen laat A: middeleeuwen laat B: nieuwe tijd: nieuwe tijd A: nieuwe tijd B: nieuwe tijd C: vc vc vc 12 vc - 70 nc 12 vc - 25 nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc nc heden