Paul Klee. Kunst geeft niet het zichtbare weer maar maakt zichtbaar. Opdracht 7: Academie Arendonk 2018 Door: Jelske Loots, MMM 3 e jaars.

Transcriptie

1 Paul Klee Kunst geeft niet het zichtbare weer maar maakt zichtbaar. Opdracht 7: Academie Arendonk 2018 Door: Jelske Loots, MMM 3 e jaars.

2 Paul Klee, Münchenbuchsee, 18 december 1879 Muralto, 29 juni 1940 De vader van Paul Klee (Hans Klee, ) was een musicus die zong, piano, orgel en viool speelde. Zijn moeder, Ida Frick ( ) was zangeres. Paul Klee had één zuster, Mathilde, geboren in Paul groeide op in Bern, Zwitserland, maar had, net als zijn vader, de Duitse nationaliteit. Hij speelde zeer goed viool, maar koos - ondanks weerstand van zijn ouders - voor de schilderkunst. Paul Klee, 1911, gefotografeerd door Alexander Eliasberg

3 Alleen het verbodene vond ik leuk Paul Klee had een talent voor vioolspelen, tekenen en dichten. Op zijn 11 e was Klee al buitengewoon lid van een orkest in Bern maar zijn tekentalent werd in tegenstelling tot zijn muziek talent niet erg gestimuleerd. Dagboekfragment 1898: Na de middelbare school was ik er het liefst vandoor gegaan, wat door de wil van mijn ouders verhinderd werd. Ik voelde toen een martelaarschap. Alleen het verbodene vond ik leuk. Tekenen en schrijven. Toen ik na een slecht examen geslaagd was, begon ik in München te schilderen Hij wordt in eerste instantie afgewezen op de kunstacademie en gaat particuliere tekenopleiding volgen. Grijze feniks 1905

4 Een student van de kunsten moest meer zijn dan een geraffineerde camera Trouwt met de pianiste Lily Strumpf (1906) en verhuizen naar Munchen waar Lily in hun levensonderhoud voorziet door het geven van pianolessen. Paul Klee heeft dan zowel kunst gestudeerd maar zichzelf ook als autodidact ontwikkeld. In Parijs is hij in 1905 in contact gekomen met werken van de impressionisten maar niet met moderne kunst. In 1907 krijgt hij een zoon en hij neemt de opvoeding voor een groot gedeelte op zich. In 1910 is zijn eerste tentoonstelling in het kunstmuseum in Bern Kinderportret 1908

5 In 1911 leert Paul Klee leert hij Wassily Kandinsky en August Macke kennen. Het contact met de groep rond de Blaue Reiter is gelegd. In 1912 flink wat werken worden tentoongesteld in de tweede tentoonstelling van de Blaue Reiter Klee reist in dat jaar ook weer naar Parijs en ontmoet Delaunay en ziet werken van Picasso en Matisse In 1914 vlak voor uitbreken eerste wereldoorlog reist Klee met Louis Moilliet en August Macke naar Tunesië. Deze reis is herhaaldelijk beschreven en wordt ook wel een Beslissend uur voor de mensheid genoemd. St Germain 1914

6 wat een kunstenaar al niet moet zijn, dichter, natuuronderzoeker, filosoof en bureaucraat Klee had over het omgaan met kleur bepaalde ideeën en hij deed zijn best om ze in zijn schilderijen te realiseren. Hij merkte in het begin echter ook zelf dat deze pogingen een geconstrueerde indruk maakten. Dat wat hem voor ogen stond, lukte niet automatisch, niet spontaan. Bevestigd door het essay Uber das Licht van Delaunay: zolang de kunst niet loskomt van het voorwerp, blijft ze beschrijving, literatuur, vernedert ze zich tot de slavernij van de imitatie Het licht moest zich verheffen tot een expressieve vanzelfsprekendheid volgens Delaunay en volgens Klee. Opkomst van de maan St. Germain 1914

7 De kleur heeft me te pakken De reis naar Tunesië, was bij Klee de aanleiding die hem tot zelfstandig schilderwerk bracht. Zo voelde hij het zelf. De kleur heeft mij te pakken. Ik hoef niet achter haar aan te jagen. Ze heeft me, voor altijd, dat weet ik. Dat is de betekenis van dit gelukkige moment, ik en de kleur zijn één, ik ben schilder schreef hij in zijn dagboek. Paul Klee schreef eerder in zijn dagboek in maart 1910: Belangrijker dan de natuur en de bestudering ervan, is de houding tegenover de inhoud van de verfdoos. Ik zal binnenkort op het kleurenklavier van de naast elkaar staande aquarelbakjes vrij kunnen fantaseren. Tunesie 1914

8 Beslissend uur voor de mensheid De reis naar Tunesië. August Macke Louis Moilliet Paul Klee

9 Het is een nieuwe tijd waarin Klee zich bevindt. Algemeen: Aan het begin van de twintigste eeuw raakt Europa in een stroomversnelling. De technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen van de voorafgaande decennia spelen een steeds grotere maatschappelijke rol. De moderne tijd is aangebroken en kunstenaars streven naar nieuwe manieren om dit te verbeelden. Op zoek naar oorspronkelijke en onvervalste uitdrukkingsmogelijkheden, vinden zij inspiratie in kindertekeningen en primitieve beeldvormen van volkeren uit Afrika en Oceanië. Oude schildertradities worden losgelaten en daarvoor in de plaats komt het werken vanuit gevoel met veelal felle kleuren. Het is niet langer noodzakelijk om een herkenbaar beeld van de werkelijkheid te geven; een gezicht kan ook groen zijn of een boom blauw. Deze opvatting legt de basis voor de moderne kunst in de twintigste eeuw. 1922

10 De school van de oude meesters is zeer zeker aan haar eind. Paul Klee schreef in zijn dagboek in juli 1905: Het voorwerp op zich is zonder meer dood. Het gevoel bij het voorwerp treed op de voorgrond. Het hand over hand toenemen van erotische voorwerpen is niet enkel een Franse aangelegenheid, maar eerder een voorkeur voor voorwerpen die sterk tegemoet komen aan het gevoel. De uiterlijke vorm wordt daardoor sterk variabel en beweegt zich op het hele scala van de temperamenten volgens de beweeglijkheid van de wijsvinger, zou men in zo n geval kunnen zeggen. Dienovereenkomstig variëren de technische uitbeeldingsmiddelen. De school van de oude meesters is zeer zeker aan haar eind. Blumenmythos 1918

11 Mijn conclusie: Voor deze opdracht moest ik een kunstenaar kiezen die past binnen het modernisme en die afrekent met de heersende normen over schoonheid. De expressionist Paul Klee vond ik een mooi voorbeeld en deze aquarel werd mijn startpunt. Het expressionisme is de kunst van de onrust en de zoektocht naar de waarheid. De kunstenaars van der Blaue Reiter stelde zich als doel de spirituele werkelijkheid bloot te leggen. Ze maakte gebruik van felle kleuren, vervormde figuren en soms abstractie. Het gevoel was belangrijk en Paul Klee wilde dat zijn kleuren de mensen in beroering brachten net zoals muziek dat kan doen. Ik denk dat de citaten van Paul Klee een mooi tijdsbeeld weergeven en laten zien dat dit echt binnen het modernisme thuis hoort. Ik kan me nog heel goed herinneren dat ik meer dan 25 jaar geleden voor het eerst echte werken van Klee zag in het museum en dat de kleuren mij toen zo raakten. Ik vond het enorm modern werk terwijl we toen toch al in de jaren 90 waren aangekomen. Opkomst van de maan 1915

12 Bronnen: Diverse boeken: Kunst begrijpen: Stephen Little Klee, Taschen door Susanna Partsch Meesterwerken, de kunst van het kijken naar kunst door Karakter uitgevers b.v. Internet: me sky-en-der-blaue-reiter Opkomst van de maan 1915