BAEXEM GEBIEDSVISIE DORPSENTREE

Transcriptie

1 BAEXEM GEBIEDSVISIE DORPSENTREE

2 GEBIEDSVISIE DORPSENTREE Baexem 2973 oktober 2015 gemeente Leudal MTD landschapsarchitecten MTD Zuid-Willemsvaart 142 postbus GE s-hertogenbosch T +31 (0) F +31 (0) E mtd@mtdls.nl I

3 VOORWOORD In het kader van de knelpunten aanpak van de N280 zal het huidige tracé van de N280, gelegen in het vak tussen de Rijdtbeek en de Haelense beek, en lopend door de bebouwde kom van de zuidelijke dorpsentree van Baexem, een andere functie en betekenis gaan krijgen. Los van de feitelijke tracékeuze van de nieuwe ligging van de N280, ten zuiden van de dorpsrand van Baexem, betekent dit dat de wijze waarop men in de toekomst het dorp Baexem gaat benaderen en de betekenis en functie van het huidige tracé gaat wijzigen. Deze veranderingen bieden kansen en mogelijkheden op verschillende vlakken, zoals ecologische waarden (studie NCadvies), maar ook ten aanzien van aspecten als cultuurhistorie, ruimtelijke kwaliteiten (identiteit, leefomgeving), infrastructuur (ontsluitingen, verbindingen, bereikbaarheid, veiligheid), toerisme, natuurbeleving, landschapsbeleving en stedenbouwkundige ontwikkelingen. In reeds voorliggende studies, zoals de Conserverende Gebiedsvisie N280-west (buro5), zijn de doelstellingen en ambities al eerder gedefinieerd: - verbeteren van de herkenbaarheid, de identiteit en leefkwaliteit van Baexem; - nadruk op de herkenbaarheid van de cultuurhistorische context waaruit Baexem is voortgekomen en de manier waarop hieraan in de toekomst blijvende betekenis kan worden gegeven; - de integrale landschappelijke en stedenbouwkundige samenhang van Baexem en zijn omgeving; - herinrichting van de oude dorpskom van Baexem in de omgeving van de huidige rotonde en waar mogelijk en gewenst stedenbouwkundige ontwikkelingen aangrenzend aan deze dorpskom. Voorliggende Gebiedsvisie Dorpsentree Baexem focust verder in op bovengenoemde doelstellingen en ambities en brengt deze in beeld door middel van een gebiedsvisie-kaart en bijbehorende toelichting en visualisaties. Deze visie wordt onderbouwd middels een korte analyse en beschrijving van de historische ontstaansgeschiedenis van Baexem en de huidige kwaliteiten en knelpunten binnen het studiegebied. 5

4 INHOUD 1 historische verkenning 9 2 hedendaags Baexem 13 kwaliteiten 13 knelpunten 15 3 gebiedsvisie 17 van beek tot beek 17 deelgebied Rijdtbeek 21 deelgebied dorpsentree 25 deelgebied Haelense Beek 35 colofon 39 7

5 1 HISTORISCHE VERKENNING Een analyse van historische kaarten (rond 1832) brengt duidelijk de oorspronkelijke opzet van het dorp Baexem (oud Baexem) in beeld. Twee aan elkaar geschakelde drie-sprongen van wegen (noord-zuid verbinding: Grathem-Heythuysen en oost-west verbinding: Weert-Roermond) leverden een brinkachtige setting met bomen, een kerk (de oude kerk) en bijbehorende dorpse bebouwingen rondom deze brinken. Daarnaast onderscheidt het dorp zich door twee kastelen die direct verbinding en relatie met het dorp hadden, en gelegen waren op een strategische plek, aan de rand van het beekdal van de Haelense beek. We hebben het hier over Kasteel Baexem en Huize Brias. Verder was er sprake van een mogelijk derde kasteel of verdedigingswerk (studie hiernaar is gaande), gelegen ten oosten van kasteel Baexem in het beekdal, als ook nu nog aanwezige bijzondere elementen en functies als de Baronsberg, kasteel/klooster Exaten, hoeve Exaten en molen Aurora. brink bij Hotel Zeuren 9

6 Later heeft het dorp Baexem zich voornamelijk verder ontwikkeld richting het noorden, waardoor het feitelijke dorpscentrum nu gelegen is tussen het voormalige station en oud Baexem (bij de nieuwe Rooms Katholieke Kerk). De oude kerk is in de tweede wereld vernietigd door de Duitsers en niet meer herbouwd. Het parkje De Klockenberg herinnerd nog aan de oude locatie van deze kerk. Naast deze cultuurhistorische karakteristieken heeft het landschap rondom Baexem bijzondere kwaliteiten en kenmerken zoals het beekdal van de Haelense Beek, het aanwezige microreliëf (steilranden) op de overgang tussen het beekdal en de hoger gelegen gronden (Beaxemerveld), het bos Exaten, de kleine landschapselementen als beplantingen en greppels/sloten rondom de kastelen en het contrast tussen het relatief kleinschalige beekdal en het meer open en grootschalige Baexemerveld. Bovengenoemde cultuurhistorische en landschappelijke kenmerken zijn voor een groot deel nog aanwezig en beleefbaar maar in een aantal gevallen ook verdwenen of doorbroken door de huidige N280, waardoor ruimtelijke en functionele relaties zijn verdwenen of zijn overschaduwd door andere functies als infrastructuur of verstorende gebouwen. molen Aurora Exaten Haelense Beek 11

7 2 HEDENDAAGS BAEXEM kwaliteiten Het huidige landschap en cultuurhistorische aspecten rondom de zuidelijke dorpsrand van Baexem, de huidige N280 en het beekdal van de Haelense Beek zijn in meerdere opzichten zeer waardevol en deels nog aanwezig en beleefbaar. Al eerder genoemd zijn de cultuurhistorische elementen als Kasteel Baexem (en de directe omgeving), Exaten, Huize Brias, de Baronsberg, de molen maar ook enkele historische gebouwen/woningen rondom de voormalige brinken. Daarnaast de landschappelijke onderdelen als het beekdal van de Haelense Beek, het bos van Exaten, het microrelëf en het contrast tussen het relatief kleinschalige landschap van het beekdal en het open landbouwgebied van Baexemerveld. Daarnaast leveren deze landschappelijke, geologische (kwel en reliëf) en bodemkundige differentiaties hoge natuurwaarden op het gebied van zowel flora als fauna. Bovengenoemde aspecten (cultuurhistorie, landschap, natuur) maken het gebied in potentie bijzonder aantrekkelijk om te wonen, te werken of te recreëren (toerisme). De huidige doorsnijding van de N280 tast echter deze waarden en kwaliteiten in grote mate aan, waardoor het deels ontbreekt aan de samenhang en beleefbaarheid van deze kwaliteiten. Huize Brias molen Aurora bos Exaten Baronsberg < steilrand aan beekdal 13

8 knelpunten Zoals gezegd heeft de doorsnijding van de huidige N280 gevolgen gehad voor de oorspronkelijke opzet, schaal en maat van het oude Baexem. De infrastructurele ingrepen en noodzakelijkheden op het gebied van verkeer en verkeersveiligheid hebben een barrière gecreëerd tussen het gebied ten noorden van de N280 en ten zuiden van de N280. Alles is gericht op het zo snel mogelijk afwikkelen van het doorgaande verkeer, gecombineerd met verkeer dat richting noorden of zuiden van de N280 haar weg vervolgt. Dit heeft geleid tot een relatief grote rotonde ter afwikkeling van het doorgaande verkeer, maar dat tevens als entree van het dorp Baexem fungeert. De ruimtelijke en functionele relatie tussen de Dorpsstraat en de Kasteelweg is hierdoor verdwenen. Daarnaast heeft de verkeerskundige inrichting van de N280 geleid tot een schraal wegprofiel met weinig aandacht en ruimte voor groen of aantrekkelijk straatmeubilair. Ook de bebouwingen en functies rondom het gebied van de rotonde laten in enkele gevallen te wensen over, als ook de inrichting van de directe omgeving van deze gebouwen en/of bedrijven. huidige dorpsentree < huidig beeld N280 in kom Baexem 15

9 3 GEBIEDSVISIE van beek tot beek De gebiedsvisie richt zich op het tot stand brengen van de beoogde ambities en doelstellingen op het gebied van cultuurhistorie, landschap, natuur, recreatie en leefomgeving in combinatie met de voorgenomen knelpunten aanpak van de N280. Het gebied waarvoor de voorgestelde ingrepen en oplossingen zijn gedaan loopt van beek tot beek (Rijdtbeek-Haelense Beek) en de direct aansluitende gebieden ten noorden en zuiden van de huidige N280. Los van de feitelijke tracéligging van de nieuwe N280 krijgt het nieuwe tracé van de N280 een andere ligging dan de huidige ligging dwars door de oude kom van Baexem. Er zal een nieuwe aansluiting ontstaan tussen de N280 en het dorp Baexem door middel van een zogenaamde turborotonde schuin tegenover de huidige molen. Het oude tracé van de N280 ten westen van de huidige rotonde zal daardoor de nieuwe entreeweg tot het dorp worden, bedoeld voor inwoners of bezoekers van het dorp Baexem, of verkeer richting Heythuysen en Grathem. De ontkoppeling van het doorgaande verkeer (Weert-Roermond) en het bestemmingsverkeer dat in Baexem of Heythuysen/Grathem wil zijn, maakt het mogelijk de oude kom van Baexem ruimtelijk en functioneel her in te richten of te herontwikkelen, als ook de verbinding tussen het dorp en Kasteel Baexem/het beekdal te herstellen. Tevens ontstaan mogelijkheden en wellicht behoeften op het gebied van stedenbouwkundige ontwikkelingen en functies ter plaatse van de nieuwe dorpskom van oud Baexem. Verkeerskundig zal het gebied hergestructureerd moeten worden gericht op de veranderde verkeerstromen en bijbehorende verkeersregimes (doorgaand verkeer, bestemmingsverkeer, langzaam verkeer, recreatief verkeer etc). Ook zal het e.e.a gevolgen hebben voor de bereikbaarheid en ontsluitingen van woningen en bedrijven als ook de bijbehorende parkeervoorzieningen. Ten aanzien van landschappelijke, -ecologische/natuurlijke -en recreatieve aspecten worden in de gebiedsvisie voorstellen gedaan ter verbetering of versterking van deze kwaliteiten of waarden. De voorliggende gebiedvisie tracht al deze aspecten binnen een integrale benadering op te lossen, daarin keuzes/afwegingen te maken of randvoorwaarden te formuleren voor toekomstige ontwikkelingen. De gebiedsvisie is gevisualiseerd middels een visietekening, die vervolgens weer is onderverdeeld in 3 deelgebieden. Het eerst deelgebied betreft het gedeelte van de Rijdtbeek tot aan de nieuwe rotonde bij de molen. Het tweede gedeelte betreft het gebied vanaf de nieuwe rotonde tot aan het beekdal van de Haelense Beek. Het derde gedeelte betreft het gebied vanaf Kasteel Baexem tot en met Exaten. < impressie oud Baexem 17

10 1. deelgebied Rijdtbeek 2. deelgebied dorpsentree - oud Baexem 3. deelgebied Haelense Beek - Exaten 19

11 deelgebied Rijdtbeek Vanaf het toekomstige viaduct over de N280 begint vanuit het westen het wegvak van de N280 bij Baexem, en gelden de volgende uitgangspunten: Na het passeren van het viaduct vanuit het westen passeert de N280 de Rijdtbeek. Het passeren van dit beekdal, gelegen op de hogere gronden van het Beaxemerveld, wordt voelbaar en zichtbaar gemaakt door de bomenlaan, die is voorgesteld ter begeleiding van de nieuwe N280, over een lengte van ongeveer 100 meter te onderbreken. In de ruimte die overblijft tussen de helling/talud naar het viaduct en de bestaande weg (Hunselerdijk) kan op een meer natuurlijke wijze worden ingericht met water, beplanting en oevers aansluitend op de Rijdtbeek zelf. Ten behoeve van de mensen die wonen in de meest zuid-westelijk gelegen woonwijk van Baexem (Hubert Cuyperslaan en omgeving) is een voetgangerstunnel voorzien onder de N280, waardoor een recreatieve wandelroute in stand kan worden gehouden in het Baexemerveld. Ten behoeve van de ontsluiting van de woonwijk rondom de Hubert Cuyperslaan wordt de parallelweg langs de nieuwe N280 doorgetrokken richting de nieuwe turborotonde teneinde een kortere aansluiting op de N280 te verkrijgen

12 1. het viaduct 2. de Rijdtbeek 3. voetgangersverbinding 4. bomenlaan N280 Het viaduct verbind de landbouwgronden ten noorden en zuiden van de N280 met elkaar, aangezien de huidige verbindingen/oversteken gaan verdwijnen (uitgezonderd de nieuwe rotondes op de N280). De vormgeving en uitstraling van het viaduct zal aansluiten bij een nader te ontwerpen architectuurstijl en bijbehorende landschappelijke aankleding. De Rijdtbeek ten noorden van de nieuwe N280 zal nagenoeg niet veranderen. Wellicht zal het verloop een kleine aanpassing dienen te krijgen om aan te sluiten op de loop ten zuiden van de N280. Kleine landschappelijke en ecologische verbeteringen zijn gewenst teneinde de natuur en landschappelijke waarden waar mogelijk te verhogen. Met name geldt dit voor het gebiedje wat overblijft tussen het viaduct en de Hunselerdijk, waar een stukje natte natuur kan worden ontwikkeld. Tevens kan dit water ingezet worden voor de waterberging van aangrenzende verhardingen. De laanbomen die de N280 zullen gaan begeleiden worden ter plaatse van de beek over een lengte van ongeveer 100 meter onderbroken, zodat het beekdal beter voelbaar en herkenbaar wordt gemaakt. Ten behoeve van het recreatief ontsluiten voor voetgangers (bewoners woonwijk Hubert Cuyperslaan e.o.) van het gebied ten zuiden van de N280 is een voetgangerstunnel voorzien onder de N280. Deze tunnel zal op een sociaal veilige wijze moeten worden uitgevoerd (veel licht en overzicht), als ook architectonisch moeten aansluiten bij de stijl van het gehele wegtracé. De voetgangersroute maakt onderdeel uit van een ruimer wandelroute-netwerk, waarmee ook de toeristisch-recreatieve waarde van het gebied wordt vergroot. De nieuwe N280 wordt opnieuw begeleid door een bomenlaan ter weerzijde aan de weg. Hiermee wordt de weg weer fraai landschappelijk ingebed en fungeert het ook als ecologische steppingstone voor fauna (vleermuizen, insecten, vogels) ten noorden en zuiden van de N280. De posities van de bomen dienen rekening te houden met de vereiste obstakelvrije zone vanuit de N280, als ook dient het onderhoud (opkroonhoogte) er op gericht te zijn dat landbouwwerktuigen niet worden belemmert. 23

13 2. deelgebied dorpsentree - oud Baexem In dit deelgebied zijn de grootste veranderingen en ontwikkelingen voorzien. Als eerste zal het dorp Baexem een fraaie nieuwe aansluiting op de N280 dienen te krijgen. De positie van de rotonde, schuin tegenover de bestaande molen, is een eerste herkenning/landmark van de nieuwe dorpsentree. Tegelijkertijd dient de rotonde zelf aandacht te krijgen, waarbij de inrichting op een groene, landschappelijk wijze dient plaats te vinden. Vervolgens zal er vanaf de rotonde een nieuwe aansluiting ontstaan als entree van het dorp, gelegen op het oude tracé van de N280. Het bestaande profiel zal heringericht moeten worden tot een dorpsstraat met bomen en hagen, waarlangs de fietspaden separaat gelegen zijn. De relatief grote ruimte die overblijft ten zuiden van deze nieuwe dorpsentree zou thematisch ingericht kunnen worden met een kersenboomgaard, als een vrolijke en herkenbare entree van het dorp ( de tuin van Linburg ). Als er behoefte is aan een carpoolplaats zou deze ook ten zuiden van deze nieuwe dorpsentree ingepast kunnen worden in het groen, en kan tevens dienen als recreatief overstappunt. De nieuwe dorpsstraat komt vervolgens uit in het gebied van oud Baexem, waar op een eigentijdse wijze een gedeeltelijk herstel van de oorspronkelijke maat en schaal van de brinken wordt nagestreefd. Bomen, hagen grasvlakken en passende bestrating (gebakken klinkers) en straatmeubilair moeten het oude dorpscentrum weer voelbaar en zichtbaar maken. De plaats van de oude kerk wordt beter aangesloten aan deze brinkachtige wereld en voorzien van bankjes en enkele parkeerplaatsen voor de bezoeker en omwonenden. Omringende bestaande en mogelijke nieuwe bebouwingen kunnen zich meer richten op deze nieuwe wereld, en een positieve bijdrage leveren aan de sfeer en belevingswaarde van het gebied. De samenhang en relatie tussen de brink en de achterliggende Tramweg (waar vroeger de stoomtram liep) kan worden versterkt door dwarsverbindingen voor voetgangers. Een belangrijk onderdeel van de herinrichting en herstructurering betreft het herstellen van de verbinding en ruimtelijke relatie tussen het dorp en kasteel Baexem. In het geval van een verdiepte tracé ligging van de N280 onder de Kasteellaan door wordt gepleit voor een overkluizing van minimaal 60m. breed, waardoor het cultuurhistorische landschap ten noorden en zuiden van de N280 optimaal beleefbaar wordt gemaakt. Kasteel Baexem en ook Huize Brias worden weer op een fraaie wijze aangesloten op de historische kom van Baexem

14 1. rotonde + aansluiting woonwijk 2. kersenboomgaard Tuin van Limburg 3. de Dorpsstraat 4. carpool / recreatief overstappunt De woonwijk rondom de Hubert Cuyperslaan krijgt een directe aansluiting op de N280 middels een aantakking en parallelweg bij de rotonde. De rotonde zelf krijgt een zichtrelatie met de molen, als landmark van de nieuwe dorpsentree. De invulling van de rotonde dient gebasseerd te zijn op landschappelijke thema s. Ten zuiden van de nieuwe dorpsentree kan een kersenboomgaard de nieuwe dorpsentree versterken en herkenbaar maken. Tevens blijft hiermee de zichtrelatie met het open agrarische landschap (Baexemerveld) vanuit de bestaande woningen en de nieuwe dorpsstraat gegarandeerd. De nieuwe dorpsstraat wordt begeleid door laanbomen en hagen, met een separaat fietspad ter weerzijde van de weg. Straatverlichting en overig meubilair moet gaan passen bij de nieuwe functie en betekenis van deze dorpsentree. Er dient rekening gehouden te worden met bestaande in- en uitritten van bedrijven en woningen. Vanuit behoefte kan een carpoolplaats landschappelijk worden ingepast ten zuiden van de nieuwe dorpsentree. Tevens kan deze voorziening gebruikt worden als recreatief overstappunt. 27

15 5. de brink 6. oude kerktuin / de Klockenberg De herinrichting en herstructurering van de brinken refereert aan de oude schaal en maat van Oud Baexem, maar biedt tevens nieuwe en eigentijdse kwaliteiten op het gebied van leefomgeving, belevingswaarde en gebruiksmogelijkheden. Verhardingen en straatmeubileir sluiten aan bij de beoogde uitstraling van het gebied. Een belangrijk aspect is de vergroening van het gebied met bomen, hagen en groenvlakken. De groenvlakken (brinken) kunnen gebruikt worden voor evenementen en dienen tevens als ontmoetingsruimte. In het geheel kan de inpassing van bushaltes nader worden bekeken, als ook gemeente/noodzakelijke parkeervoorzieningen. De oude kerktuin (de Klockenberg) wordt beter aangesloten op de openbare ruimte en voorzien van banken en dergelijke. Op een eigentijdse wijze kan een herinnering aan de oude kerk in de openbare ruimte worden opgenomen. De bestaande muren dienen op een zorgvuldige wijze ingepast te worden in de nieuwe opzet. Paden door en ter weerszijde van het gebied verbinden de Tramweg met oud Baexem. 29

16 7. Tramweg 8. landschappelijke overgang verdiepte N280 De tramweg refereert aan het tijdperk van de stoomtrein. De tramweg wordt door extra verbindingen sterker verankerd aan het gebied van oud Baexem. De aansluiting bij de Dorpsstraat als ook bij Huize Brias moeten ervoor zorgen dat de samenhang van het totale gebied wordt versterkt. Voor een optimale verbinding tussen het dorp en het kasteel wordt een brede overkluizing van ongeveer 60 meter voorgesteld. Hiermee wordt het mogelijk om bestaande groenstructuren, zoals de lindebomen langs de Kasteelweg en het fruitbomenlaantje weer op te nemen in de nieuwe situatie. De overkluizing dient er rekening mee te houden dat bomen en groenvlakken duurzaam gerealiseerd kunnen worden. De bestaande mammoetboom dient te worden ingepast, als ook de zichtlijnen op de oude gebouwen. 31

17 9. nieuwe stedenbouwkundige mogelijkheden 10. Huize Brias 11. kasteel Baexem Rondom de nieuwe opzet van de brinken en de openbare ruimte kunnen nieuwe stedenbouwkundige ontwikkelingen en functies een plek krijgen, die bijdragen aan de beleving en het gebruik van het gebied op het gebied van wonen, werken en recreëren. Huize Brias wordt door de nieuwe situatie beter verankerd aan de historische structuur van oud Baexem. Kasteel Baexem blijft via de overkluizing en vrijliggende voetpaden op een cultuurhistorische, landschappelijke en recreatieve wijze verbonden met het dorp. De routingen voor voetgangers en fietsers, zowel langs de Kasteelweg als rondom het Kasteel en lopend naar het beekdal en verder, dienen te worden versterkt. De inrichting van de Kasteelweg zal tot aan de begraafplaats moeten aansluiten bij de functie en het karakter van oud Baexem. 33

18 deelgebied Haelense Beek - Exaten In dit gebied dient vooral waar mogelijk de landschappelijke, natuurlijke en recreatieve waarden te worden versterkt. Extra padenlopen en onderdoorgangen onder de N280 moeten dit bewerkstelligen. Het verwijderen van het tankstation en het omleggen van de parallelweg ten noorden van de N280 zijn daarbij belangrijke ambities. In combinatie met de landschappelijke en cultuurhistorische verkenningen kunnen de natuurlijke kwaliteiten van het gebied worden versterkt, zoals het beekdal, het bos en de beplantingen rondom het kasteel en de randen van het beekdal (microreliëf). Hiermee worden tevens de recreatieve waarden van het gebied versterkt

19 1. inpassing verdiepte N280 (variant 3c) 2./3. oude verbindingsweg / tankstation 4. Haelense Beek 5. voetgangersverbinding Ter weerszijden van een tunnelbak dient beplanting het wegtracé landschappelijk goed in te passen. Tevens dient de beplanting zorg te dragen voor de veiligheid langs de randen van de tunnelbak, zodat verstorende hekwerken en/of muren zoveel mogelijk kunnen worden voorkomen. De oude verbindingsweg kan hersteld worden en ingezet worden als fietspad en ontsluiting van landbouwgronden. Tegelijkertijd wordt hiermee ingezet op het opheffen van het huidige tankstation, waarmee de landschappelijke en ruimtelijke belevingswaarde van het gebied wordt versterkt. De onderdoorgang van de Haelensebeek dient in ecologisch en recreatief opzicht te worden verbeterd. Dit vraagt om nadere uitwerking en detaillering van de bestaande en nieuwe bruggen. Bij Exaten is een voetgangerstunnel geprojecteerd. Op deze wijze kunnen zowel bewoners van Exaten als recreanten op een veilige en aantrekkelijke wijze hun weg vervolgen tussen het gebied ten noorden en ten zuiden van de N

20 39

21 41

22 COLOFON Opdrachtgever Gemeente Leudal MTD landschapsarchitecten Ruud Dubbeld Charlotte van der Woude landschapsarchitect BNT ruimtelijk ontwerper 43

23