Herziening van de richtsnoeren inzake regionale maatregelen een eerste overlegdocument voor de deskundigen in de lidstaten

Transcriptie

1 Herziening van de richtsnoeren inzake regionale maatregelen een eerste overlegdocument voor de deskundigen in de lidstaten 1. Inleiding en beleidscontext De steunkaarten van de lidstaten waarin de regio s zijn opgenomen die in aanmerking komen voor regionale steun overeenkomstig artikel 87, lid 3), onder a) en c), van het EG-Verdrag zullen aflopen op Deze kaarten werden opgemaakt op basis van de communautaire richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen 2 (hierna: de richtsnoeren ). Bij brief van 2 april stelde de Commissie de lidstaten ervan in kennis dat zij besloten had de richtsnoeren te herzien. De lidstaten werden verzocht alle commentaar, opmerkingen of informatie mede te delen die zij nuttig achten om de Commissie te helpen deze herziening voor te bereiden. De opmerkingen van de bestaande en de nieuwe lidstaten en van de toezichthoudende Autoriteit van de EVA die werden ontvangen worden via CIRCA bekend gemaakt aan alle andere lidstaten. Twee door DG Concurrentie bestelde voorbereidende studies over gesteunde gebieden overeenkomstig artikel 87, lid 3), onder c), kunnen ook worden geraadpleegd op CIRCA. Een van de studies bevat een overzicht van de door de lidstaten gebruikte methodologie en indicatoren om hun steunkaarten voor de periode vast te stellen, alsmede samenvattingen van een aantal studies over de efficiëntie en uitwerking van de keuzes die zij hebben gemaakt. In de andere studie worden verschillende steuninstrumenten onderzocht die nuttig kunnen zijn in de regio s die na 2006 krachtens artikel 87, lid 3), onder c), voor steun in aanmerking komen. In hun aan de Commissie gerichte opmerkingen verwezen verschillende lidstaten naar de doelstellingen die geformuleerd werden door de Europese Raden van, met name, Lissabon, Göteborg en Barcelona betreffende concurrentievermogen, duurzame ontwikkeling en de noodzaak om overheidssteun beter te concentreren om deze doelstellingen te bereiken. De lidstaten onderstreepten ook het verband dat bestaat tussen nationale steun voor de bevordering van de regionale ontwikkeling en de communautaire steun voor dit doeleinde. DG Concurrentie is het volledig eens met deze opmerkingen Richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen en Conclusies van de Europese Raad De Europese Raad van Lissabon deed een oproep aan Europa om de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te worden en formuleerde doelstellingen om dit ambitieuze doel te bereiken. De Europese Raad van Göteborg voegde aan deze doelstellingen het begrip duurzaamheid toe, met inbegrip 1 De steunkaarten van de nieuwe lidstaten zullen waarschijnlijk worden beschouwd als bestaande vanaf de datum van toetreding, en zijn ook beperkt tot PB C 74 van , blz. 9, gewijzigd bij PB C 285 van , blz Zie ook de mededeling in PB C 110 van , blz. 24.

2 van cohesie. De Europese Raad van Stockholm verzocht om een neerwaartse trend in het overheidssteunniveau, rekening houdend met de noodzaak de steun om te buigen naar horizontale doelstellingen van gemeenschappelijk belang, met inbegrip van cohesiedoelstellingen. De Europese Raad van Barcelona verzocht de lidstaten opnieuw het algemene niveau van de staatssteun, als percentage van het BBP, uiterlijk in 2003 maar ook daarna te verminderen, de steun te heroriënteren op horizontale doelstellingen van gemeenschappelijk belang, met inbegrip van economische en sociale samenhang, en hem te richten op geconstateerde tekortkomingen van de markt. Minder en beter gerichte staatssteun vormt een essentieel onderdeel van doeltreffende mededinging. Bij de toepassing van deze conclusies op steun voor regionale ontwikkeling rijzen twee belangrijke vragen: Is het toekennen van steun voor initiële investeringen en de daarmee verbonden schepping van banen werkelijk de meest efficiënte manier om de cohesie te bevorderen? Kunnen de krachtens de huidige richtsnoeren toegestane steunniveaus verminderd worden zonder de doeltreffendheid van die steun in het gedrang te brengen? Om de eerste vraag te beantwoorden heeft DG Concurrentie een aantal studies over de doeltreffendheid van investeringssteun bestudeerd. De conclusies van die studies zijn veeleer uiteenlopend. Uit sommige studies blijkt dat het stimulerend effect van die steun beperkt kan zijn; de meeste investeringen zouden ook zijn verricht zonder steunverlening. Uit andere studies blijkt dat er ten minste enige invloed is op het tijdstip en de plaats van de investering. De bezorgdheid die verschillende lidstaten hebben geuit betreffende mogelijke delocaliseringseffecten van dergelijke steun wijst er eveneens op dat zij geloven dat investeringssteun, naast andere factoren, wel degelijk een invloed heeft op investeringsbeslissingen. DG Concurrentie is van mening dat in de minst begunstigde regio s van de EU investeringssteun voor grote ondernemingen en voor KMO's kan bijdragen tot de regionale ontwikkeling. Voor andere regio s zijn de nuttige gevolgen meer twijfelachtig. Dit komt omdat de moeilijkheden waarmee die regio's kampen waarschijnlijk van verschillende aard zijn, waarvoor passender oplossingen kunnen worden gevonden in de investering in menselijke hulpbronnen of in een meer bedrijfsvriendelijke omgeving. Vaak zal de beste oplossing worden gevonden buiten de sfeer van overheidssteun. Wat de tweede vraag betreft, stelt DG Concurrentie vast dat verschillende lidstaten voor de vermindering van de steunintensiteiten zijn, vooral wanneer grote ondernemingen de begunstigden zijn. Er was ook een oproep om de nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen te verbinden met de multisectorale kaderregeling. DG Concurrentie merkt op dat de multisectorale kaderregelingen van 1998 en 2002 zeker hebben bijgedragen tot een vermindering van de steunintensiteiten voor grote investeringsprojecten. Maar er kan meer worden gedaan door de steundrempels overal in de EU te verlagen, en terzelfdertijd meer dan thans het geval is te differentiëren tussen categorieën van minst begunstigde regio's.

3 1.2. Richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen en derde cohesieverslag In de conclusies van het derde cohesieverslag wordt voorgesteld het toekomstige cohesiebeleid rond drie belangrijke doelstellingen te organiseren: convergentie, regionaal concurrentievermogen en werkgelegenheid, en Europese territoriale samenwerking. De convergentiedoelstelling zal worden bevorderd door de ondersteuning van de groei en de schepping van banen in de minst ontwikkelde lidstaten en regio s. In het derde cohesieverslag is bovendien aangegeven dat deze regio s in aanmerking dienen te komen voor de afwijkingen van artikel 87, lid 3), onder a) en c), waardoor de lidstaten regionale ontwikkelingssteun zullen kunnen verstrekken die volledig coherent is met de communautaire financiering. De doelstelling van het regionale concurrentievermogen en de werkgelegenheid zal worden bevorderd door een beperkt aantal actiedomeinen te ondersteunen: innovatie en de kenniseconomie, milieubescherming en risicopreventie, toegankelijkheid en diensten van algemeen economisch belang. In dit verband zou binnen het EFRO op financieel gebied een onderscheid worden gemaakt tussen de regio s die thans in aanmerking komen voor doelstelling 1 maar niet in aanmerking zouden komen voor de toekomstige convergentie -doelstelling, en andere regio s. DG Concurrentie meent dat een soortgelijk onderscheid tussen de regio s moet worden gemaakt in het kader van artikel 87, lid 3), onder c), wegens de vaak nog kwetsbare situatie van de eerste categorie. Overeenkomstig de huidige richtsnoeren zouden de voormalige regio s van artikel 87, lid 3), onder a) in aanmerking moeten komen voor regionale ontwikkelingssteun krachtens de afwijking van artikel 87, lid 3), onder c). In alle andere regio's zal steun ter bevordering van de in het derde cohesieverslag opgenomen actiedomeinen niettemin mogelijk blijven. Waar nodig zullen de op deze steun toepasselijke horizontale regels worden herzien om te zorgen voor een volledige coherentie tussen overheidssteun en de financiering van de Gemeenschap. De doelstelling van Europese territoriale samenwerking zal worden bevorderd via geïntegreerde programma s om de belangrijke communautaire prioriteiten in verband met de agenda s van Lissabon en Göteborg te realiseren. Voor zover deze programma's overheidssteun inhouden, dient deze ook in overeenstemming te zijn met de toepasselijke horizontale regels. DG Concurrentie merkt op dat de herziening van de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen en de conclusies betreffende het toekomstige cohesiebeleid een unieke mogelijkheid bieden om een volledige samenhang tussen beide te bereiken. Terwijl er momenteel 4 een grote samenhang bestaat tussen doelstelling 1 en artikel 87, lid 3), onder a), bestaan grote verschillen tussen de gebieden van doelstelling 2 en die welke onder artikel 87, lid 3), onder c), vallen. De keuze voor een thematische aanpak in plaats van de aanpak gebaseerd op bepaalde geografische gebieden (op kaarten gebaseerde aanpak) maakt coherentie tussen het regionale beleid en het mededingingsbeleid mogelijk. Dat is des te meer zo omdat de gekozen thema's 4 Mededeling van de Commissie aan de lidstaten over het regionale beleid en het mededingingsbeleid (PB C 90 van , blz. 7).

4 voortvloeien uit doelstellingen die gemeenschappelijk zijn aan beide beleidslijnen, zoals zij werden geformuleerd door de opeenvolgende Europese Raden (zie punt 1.1). 2. Status van het overlegdocument Bij de voorbereiding van deze herziening maakte DG Concurrentie gebruik van de volgende informatie: De conclusies van de Europese Raden met betrekking tot overheidssteun en cohesiebeleid, met name de oproep voor minder en beter gerichte steun ten behoeve van door deze Raden vastgestelde doelstellingen (zie punt 1.1); De door de lidstaten gemaakte opmerkingen; De conclusies van de informele Raden van Halkidiki van en Rome van ; De ervaring van de Commissie met de huidige richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, steunkaarten en steunregelingen; Literatuur (onderzoeken, studies en academische documenten) over de economische aspecten en de doelmatigheid van regionale steun; Het derde cohesieverslag, dat door de Commissie op werd aangenomen (zie punt 1.2). In dit stadium is DG Concurrentie niet voornemens een volledige tekst voor nieuwe richtsnoeren te presenteren. Onderhavig document bevat alleen een beschrijving van de benadering die DG Concurrentie hanteert, alsook de hoofdlijnen van die richtsnoeren. Omdat die benadering een wijziging van het beleid inhoudt en omdat de Commissie vastbesloten is bij deze moeilijke taak nauw met de lidstaten samen te werken, meent zij dat overleg in dit beginstadium belangrijk is. De nieuwe richtsnoeren zullen in beginsel van toepassing zijn van tot Regio s die in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a), van het EG-Verdrag In artikel 87, lid 3), onder a) is bepaald dat steunmaatregelen ter bevordering van de economische ontwikkeling van streken waarin de levensstandaard abnormaal laag is of waar een ernstig gebrek aan werkgelegenheid heerst" als verenigbaar met de gemeenschappelijke markt kunnen worden beschouwd. Momenteel komen de regio's van artikel 87, lid 3), onder a) overeen met regio's van het niveau-nuts-ii, met een BBP per inwoner (gemeten in koopkrachtstandaard) van niet meer dan 75% van het EU-gemiddelde (Richtsnoeren punt 3.5). Dit criterium om in aanmerking te komen voor steun wordt ook gebruikt om de regio's van doelstelling 1 vast te stellen 5. 5 Sinds 2000 werden de voormalige regio s van doelstelling 6 (gebieden met een geringe bevolkingsdichtheid) ook opgenomen in de lijst van de regio s van doelstelling 1. De ultraperifere regio s (Madeira, Azoren, Canarische Eilanden en de Franse overzeese departementen) werden, hoewel hun BBP per inwoner in feite lager was dan 75% van het gemiddelde, eveneens als zodanig als doelstelling 1-regio beschouwd.

5 Na de uitbreiding zullen de meeste regio s in de nieuwe lidstaten een BBP per inwoner hebben dat aanzienlijk lager is dan het gemiddelde van de EU-25; zij zullen derhalve in aanmerking blijven komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a). Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: DG Concurrentie stelt voor de drempel van 75% te behouden voor een status onder artikel 87, lid 3), onder a). Bijgevolg zouden regio s met een BBP/inwoner van minder dan 75% van het gemiddelde van de EU-25 in aanmerking komen voor deze afwijking. De steunintensiteiten voor grote ondernemingen in regio s van artikel 87, lid 3), onder a), bedragen krachtens de huidige richtsnoeren 40% of 50% netto en maximaal 65% netto in de armste ultraperifere gebieden. KMO s kunnen een toeslag van 15% bruto bovenop deze drempels krijgen. Om gevolg te geven aan de Conclusies van de Europese Raad betreffende minder, maar meer gerichte steun en gezien de van verschillende lidstaten ontvangen opmerkingen, meent DG Concurrentie dat deze steunintensiteiten te hoog zijn. Het stelt voor om drie categorieën te behouden, maar met lagere steunplafonds. De eerste categorie zou bestaan uit NUTS-II-regio's waar het BBP/inwoner lager is dan 50% van het gemiddelde van de EU-25, de tweede categorie uit regio's waar het BBP/inwoner lager is dan 60% en de derde categorie, de gebieden waar dat lager is dan 75%. De overeenkomstige steunintensiteiten voor grote ondernemingen zouden 50%, 40% en 30% brutosteunequivalent worden (zie ook punt 9), met een toeslag van 10% bruto voor middelgrote ondernemingen en 20% voor kleine ondernemingen. De ultraperifere gebieden die voldoen aan het criterium van 75% BBP/inwoner, en derhalve in aanmerking komen voor artikel 87, lid 3), onder a), zouden voor een bonus van 10% in aanmerking komen, die hen in een hogere categorie zou plaatsen. Alle ultraperifere gebieden zouden ook een beroep kunnen blijven doen op exploitatiesteun om hun handicaps, zoals bepaald in artikel 299, lid 2, van het EG- Verdrag, te compenseren. Exploitatiesteun in andere regio's van artikel 87, lid 3), onder a), met uitzondering van steun om extra vervoerskosten in gebieden met een lage bevolkingsdichtheid te dekken, kan alleen worden aanvaard voor een beperkte periode en met een geleidelijk afnemende intensiteit, en dit in uitzonderlijke gevallen om nieuwe, specifieke belemmeringen voor de ontwikkeling van de regio te overwinnen. 4. Regio s die in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder c), van het EG-Verdrag De huidige richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen bevatten speciale overgangsbepalingen voor regio s die niet langer voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a), in aanmerking komen. Bijlage III bij de richtsnoeren behelst een garantie dat het plafond in termen van bevolking voor elke lidstaat zonodig zal worden gecorrigeerd om ervoor te zorgen dat het voldoende hoog is "om alle regio s die het

6 genot van de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a), zijn kwijtgeraakt, in aanmerking te nemen 6. In de huidige richtsnoeren zijn de overgangsregio s niet vastgesteld en de lidstaten hebben de mogelijkheid om (delen van) regio s van artikel 87, lid 3), onder a) niet meer voor te dragen als regio die in aanmerking komt voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder c) : Regio s die niet meer in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a) wegens de gevolgen van de uitbreiding: Na de uitbreiding zal het gemiddelde BBP/inwoner van de Unie aanzienlijk dalen. Als gevolg daarvan zal het BBP/inwoner van vele huidige regio s van artikel 87, lid 3), onder a) de drempel van 75% van het EU-25-gemiddelde overschrijden. Derhalve zullen die regio s niet langer voor steun in aanmerking komen krachtens artikel 87, lid 3), onder a). Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: Deze regio s 8 zullen worden opgenomen in de steunkaart op grond van artikel 87, lid 3), onder c), met een steunintensiteit van 30% bruto voor grote ondernemingen, hetgeen overeenkomt met de intensiteit die op hen van toepassing zou zijn geweest overeenkomstig artikel 87, lid 3), onder a), zonder de statistische gevolgen van de uitbreiding. In de loop van de geldigheidsperiode van de steunkaart zal de maximumintensiteit dalen tot 20% bruto. Toeslagen van 10% bruto voor middelgrote ondernemingen en 20% bruto voor kleine ondernemingen zullen van toepassing zijn. Voor ultraperifere regio s geldt een bonus van 10%. 4.2.: Regio's die niet langer in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a) wegens economische redenen: Bepaalde regio s van artikel 87, lid 3), onder a) zouden zelfs in een context van EU- 15 niet langer voor steun in aanmerking komen, omdat hun BBP/inwoner gestegen is tot 75% of meer van het gemiddelde BBP/inwoner van de huidige lidstaten. Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: Deze regio s zullen opgenomen worden in de steunkaart op grond van artikel 87, lid 3), onder c) met een steunintensiteit van 20% bruto voor grote ondernemingen, en toeslagen van 10% en 20% bruto voor middelgrote en kleine ondernemingen. 6 Bovendien voorziet punt 5.7 van de richtsnoeren in de mogelijkheid van een geleidelijke afbraak van de steunniveaus in regio s die niet meer in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3, onder a). 7 De enige uitzondering is Noord-Ierland, dat specifiek genoemd wordt in de richtsnoeren, voetnoot 44. De specifieke situatie van Noord-Ierland zal opnieuw moeten worden bekeken. 8 Bepaalde NUTS II-regio s, zoals Henegouwen in België, kwamen niet in aanmerking voor de afwijking van artikel 87, lid 3, onder a) in , maar zouden daar, volgens de beschikbare statistische gegevens, na 2006 wel in aanmerking voor komen in de context van de EU-15. Voorgesteld wordt om deze regio's op dezelfde manier te behandelen als de andere regio's die onderhevig zijn aan het "statistisch effect.

7 4.3.: Ultraperifere regio s Momenteel komen alle ultraperifere gebieden in aanmerking voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a). Sommige daarvan zullen na 2006 niet langer in aanmerking komen voor die afwijking wegens het statistisch effect of als gevolg van hun eigen ontwikkeling. Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: In overeenstemming met de conclusies van het derde cohesieverslag zullen de ultraperifere gebieden, zoals gedefinieerd in artikel 299 van het Verdrag, die niet langer in aanmerking komen voor de afwijking van artikel 87, lid 3), onder a), op dezelfde manier behandeld worden als de in punt 4.1 vermelde regio s. In het bijzonder zullen zij opgenomen worden in de steunkaart op grond van artikel 87, lid 3), onder c) met een steunintensiteit van 40% bruto voor grote ondernemingen, hetgeen overeenkomt met de intensiteit die geldt voor de meest welvarende ultraperifere regio s die onder de toepassing van artikel 87, lid 3), onder a), vallen. In de loop van de geldigheidsperiode van de steunkaart zal de maximumintensiteit verminderen tot 30% bruto. Toeslagen van 10% bruto voor middelgrote ondernemingen en 20% bruto voor kleine ondernemingen zullen van toepassing zijn. Bovendien zullen deze ultraperifere gebieden exploitatiesteun kunnen blijven ontvangen om hun handicaps, welke zijn bepaald in artikel 299, lid 2, van het EG- Verdrag, te compenseren. 4.4.: Gebieden met een lage bevolkingsdichtheid Voor regio s met een geringe bevolkingsdichtheid, zoals bepaald in de huidige richtsnoeren 9, geldt momenteel een steunplafond van 30% netto 10, tenzij hun BBP/inwoner voldoet aan het criterium van 75%. Exploitatiesteun in de vorm van subsidies om extra vervoerskosten te dekken, is eveneens toegestaan. Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: Gebieden met een geringe bevolkingsdichtheid zullen worden opgenomen in de steunkaart op grond van artikel 87, lid 3), onder c), met een steunintensiteit van 20% bruto voor grote ondernemingen 11, tenzij zij reeds onder een van de vorige bepalingen vallen. Steun voor vervoerskosten blijft zoals voorheen mogelijk. Voor arctische gebieden die te kampen hebben met een voortdurende ontvolking kan de Commissie andere soorten exploitatiesteun toestaan indien deze noodzakelijk is om de ontvolking een halt toe te roepen en mits de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. 9 NUTS III-regio s met minder dan 12,5 inwoners per km². 10 Zonder de mogelijkheid van een toeslag voor KMO s. 11 Maar met de mogelijkheid van toeslagen van 10% en 20% bruto voor middelgrote ondernemingen en kleine ondernemingen.

8 5. In aanmerking komende EU-bevolking Uitgedrukt in percentages van de EU-25-bevolking die in de toekomstige regio s van artikel 87, lid 3), onder a) en artikel 87, lid 3), onder c), zoals omschreven in punten 3 en 4 - leeft, is de situatie als volgt 12 : Abnormaal lage levensstandaard: 27,11% Andere ultraperifere regio s 0,43% Regio s die met het statistisch effect te kampen hebben: 4,18% Economische groeiregio s: 2,71% Andere gebieden met een geringe bevolkingsdichtheid: 0,41% In de EU-25 zal derhalve 34,84% van de totale bevolking in regio s van artikel 87, lid 3), onder a) en c) leven. 6. Andere regio s die met moeilijkheden kampen Ook in andere gebieden dan die welke steun ontvangen krachtens artikel 87, lid 3), onder a) en c) kunnen specifieke problemen van geografische, demografische of social-economische aard voorkomen. Daarvoor kunnen vaak oplossingen gevonden worden buiten de sfeer van de overheidssteun. Maar DG Concurrentie erkent dat de lidstaten mogelijkheden voor een nationaal regionaal beleid in die gebieden moeten blijven behouden. Deze steun dient evenwel, overeenkomstig de in punt 2.1 vermelde conclusies van de Europese Raden, beter gericht te zijn op vastgestelde doelstellingen, teneinde die doelstellingen zo efficiënt mogelijk te realiseren. Indien de lidstaten menen dat de efficiëntste oplossing in overheidssteun bestaat, geven de huidige horizontale regels, waarvan er vele vóór zullen worden herzien, samen met de ontwikkeling van een nieuwe aanpak voor de beoordeling van geringe overheidssteunbedragen en van bepaalde steunmaatregelen met beperkte gevolgen voor de intracommunautaire handel (aanzienlijke impact-test), die lidstaten derhalve een grote manoeuvreermarge om de betrokken problemen aan te pakken en te differentiëren tussen de regio s waar dit noodzakelijk wordt geacht. De lidstaten en de Commissie zijn overeengekomen om de overheidssteun te verminderen en te richten op de Lissabon-doelstellingen; deze verbintenis om de voorkeur te geven aan een thematische aanpak met betrekking tot overheidssteun, waardoor de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad, moet derhalve tot uiting komen in de nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen. In dat verband vestigt DG Concurrentie de aandacht op de vraag van de lidstaten naar meer flexibiliteit dan in het kader van de huidige richtsnoeren mogelijk is, om specifieke regionale problemen of kwesties aan te pakken. Het gebruik van nieuwe instrumenten, met name de aanzienlijke impact-test, die op werden besproken met de deskundigen van de lidstaten, biedt ruimte voor een dergelijke flexibiliteit op het gebied van regionale differentiatie, zonder de omslachtige procedure van een herziening van de steunkaart, die anders voor een lange periode zou worden vastgesteld. 12 Beschikbare statistieken van de drie voorbije jaren ( ). Dit beeld kan derhalve nog veranderen.

9 7. Multisectorale kaderregeling De multisectorale kaderregeling betreffende regionale steun voor grote investeringsprojecten 13 houdt een beperking in van de steunintensiteiten voor grote projecten zoals omschreven in de kaderregeling. De nieuwe, in 2002 aangenomen kaderregeling is geldig tot , maar kan vroeger worden gewijzigd. Verschillende lidstaten hebben gesuggereerd om de multisectorale kaderregeling samen te voegen met de nieuwe richtsnoeren. Voorstel voor nieuwe richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen: DG Concurrentie is er in beginsel voorstander van om de afnemende steunintensiteiten voor grote projecten in de zin van de multisectorale kaderregeling op te nemen in de nieuwe richtsnoeren, en daardoor de multisectorale kaderregeling overbodig te maken. 8. Samenhang met de structuurfondsen Sommige lidstaten hebben gewezen op het verband tussen overheidssteun en het gebruik van de structuurfondsen na DG Concurrentie merkt op dat de in onderhavig document beschreven aanpak in overeenstemming is met de conclusies van het derde cohesieverslag. Wat de toekomstige doelstelling van regionaal concurrentievermogen en werkgelegenheid betreft, meent DG Concurrentie dat de thematische aanpak in overeenstemming zal zijn met de kaderregelingen betreffende horizontale steunmaatregelen en de vrijstellingsverordeningen, waarvan er vele in de komende jaren zullen worden herzien. In 2005 en 2006 zijn alle vrijstellingsverordeningen voor staatssteun, de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen, de kaderregeling inzake staatssteun aan R&D en de mededeling betreffende risicokapitaal aan herziening toe. Dit feit, samen met het begin van een nieuwe programmeringperiode voor de structuurfondsen van de EU in 2007, bieden gelegenheid om de horizontale regels inzake staatssteun opnieuw te bezien, om rekening te houden met de doelstellingen van o.a. Lissabon, met inbegrip van cohesie. Bij deze herziening zal speciale aandacht uitgaan naar steun om de technologische innovatie in KMO s te stimuleren. Bovendien wordt voorgenomen om de plafonds voor investeringssteun in Verordening nr. 70/2001 te verhogen van 7,5% tot 10% voor middelgrote ondernemingen en van 15% tot 20% voor kleine ondernemingen. 13 PB C 70 van , blz. 8, gewijzigd in PB C 263 van , blz. 3.

10 9. Netto- of brutosteunequivalenten In de huidige richtsnoeren en de vroegere versies ervan sinds het begin van de jaren 1970 werden investeringssteunintensiteiten uitgedrukt in termen van netto-subsidieequivalent (NSE: het verdisconteerde steunelement in subsidies, leningen, garanties, enz., na belasting, uitgedrukt als een percentage van de verdisconteerde subsidiabele investeringskosten). De reden daarvoor is dat de potentiële begunstigden, gezien de verschillende belastingtarieven in de lidstaten, naar alle waarschijnlijkheid het nettovoordeel dat zij kunnen krijgen, gebruiken als maatstaf om te beslissen wanneer, hoe en waar te investeren. In het kader van de herziening van de richtsnoeren geeft DG Concurrentie de voorkeur aan de toepassing van het brutosteunequivalent (BSE) voor de becijfering van regionale steun. Het BSE wordt gebruikt voor alle andere soorten steun, is gemakkelijker te berekenen en doorzichtiger. Het zou ook moeilijkheden vermijden bij de cumulatie van netto- en bruto-equivalenten, bijvoorbeeld in Verordening nr. 70/2001. DG Concurrentie erkent dat het gebruik van brutoplafonds in plaats van nettoplafonds ook overal een vermindering van de investeringssteunintensiteiten tot gevolg zal hebben. Voorstel voor nieuwe richtsnoeren Het gebruik van het brutosteunequivalent voor de becijfering van steunintensiteiten. 10. Invoering van een groepsvrijstelling voor regionale steun Er zij aan herinnerd dat artikel 1, lid 1, onder b) van machtigingsverordening nr. 994/98 de rechtsgrond bevat voor een mogelijke groepsvrijstelling voor steunmaatregelen waarbij de kaart die de Commissie met het oog op de toekenning van regionale steun voor elke lidstaat goedgekeurd heeft, in acht wordt genomen. Er zij tevens op gewezen dat regionale investeringssteun voor KMO s krachtens Verordening nr. 70/2001 reeds zonder voorafgaande aanmelding kan worden toegekend en dat steun voor de schepping van werkgelegenheid krachtens Verordening nr. 2204/2002 kan worden toegekend. Regionale investeringssteun voor grotere ondernemingen moet nog steeds worden aangemeld, ongeacht of deze wordt toegekend op basis van de standaardinvesteringskosten of de salarissen voor de geschapen banen. Uit de beoordeling van regionale investeringssteunprojecten door DG Concurrentie op basis van de huidige richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen blijkt dat de criteria in die richtsnoeren zeer precies zijn. Er zijn zeer weinig interpretatieproblemen gerezen en de meeste regelingen werden goedgekeurd zonder de inleiding van de formele onderzoekprocedure. DG Concurrentie meent derhalve dat de Commissie gebruik dient te maken van de door de machtigingsverordening geboden mogelijkheid om een groepsvrijstelling te verlenen voor regionale investeringssteunregelingen, op voorwaarde dat daarbij gebruik wordt gemaakt van transparante steuninstrumenten.

11 Het gebruik van de groepsvrijstelling zal het werk dat voortvloeit uit de nieuwe richtsnoeren aanzienlijk verminderen. Er zij aan herinnerd dat alle bestaande regionale steunregelingen in de tijd beperkt zijn tot eind Zonder een groepsvrijstelling zouden de lidstaten alle investeringssteunregelingen opnieuw moeten aanmelden. Exploitatiesteunregelingen, alsmede investeringssteunregelingen waarbij gebruik gemaakt wordt van minder transparante steuninstrumenten, dienen te blijven worden aangemeld. Dat geldt ook voor zeer grote investeringsprojecten, die volgens de multisectorale kaderregeling van 2002 individueel moeten worden aangemeld. Voor grote investeringsprojecten met in aanmerking komende investeringsuitgaven van meer dan 50 miljoen EUR dient het doorzichtigheidsmechanisme zoals bepaald in de multisectorale kaderregeling, eveneens van toepassing te blijven. 11. Overige kwesties Verschillende lidstaten hebben nog andere opmerkingen gemaakt, waaronder een aantal interessante suggesties over specifieke punten in de richtsnoeren. Herlokaliseren: Verschillende lidstaten hebben de vrees uitgedrukt dat ondernemingen in de verleiding zouden kunnen komen om vestigingen te sluiten en elders te herinvesteren wegens de investeringssteun die zij daar kunnen krijgen. Regionale steun zal en dient als gevolg te hebben dat mobiele investeringen worden aangetrokken. De lagere steunplafonds, de nog lagere steunintensiteiten voor grote projecten, alsmede het vasthouden aan de verplichting dat de gesteunde investering gedurende minimaal vijf jaar behouden moet blijven, moeten helpen dure sluitingen als gevolg van te hoge steunniveaus elders vermijden. Het moet evenwel duidelijk zijn dat de begunstigde volledig vrij is de gesubsidieerde uitrusting te vervangen door nieuwe uitrusting maar zonder steun op dezelfde locatie indien de levensduur ervan minder dan vijf jaar bedraagt. Omschrijving van initiële investeringen: DG Concurrentie stelt voor de omschrijving van wat initiële investeringen inhouden, te verbeteren, om alle misverstanden uit de weg te ruimen. Er dient met name te worden benadrukt dat investeringen voor modernisering niet in aanmerking komen, aangezien met elke vervanging een bepaalde mate van modernisering gepaard gaat. Een lidstaat heeft gesuggereerd om terreinen uit te sluiten van de omschrijving van initiële investeringen (alleen gebouwen en uitrusting zouden dan als in aanmerking komend voor steun worden beschouwd), wegens het positieve rendement op investeringen in terreinen. DG Concurrentie zou andere standpunten hierover verwelkomen. Een andere mogelijkheid zou er kunnen in bestaan onontgonnen terreinen uit te sluiten van steun, om het hergebruik van bedrijfsterreinen te bevorderen en zo bij te dragen tot de doelstelling van duurzame investeringen.

12 Er werden ook suggesties geformuleerd betreffende de omschrijving van immateriële investeringen en de mogelijkheid om andere kosten (bijvoorbeeld studies, advies) op te nemen in de subsidiabele grondslag. Deze suggesties zullen in detail worden onderzocht, maar DG Concurrentie is er in beginsel geen voorstander van bijkomende uitgaven toe te voegen aan de in aanmerking komende kosten ten behoeve van grote ondernemingen. Wat KMO s betreft, valt deze soort steun reeds onder de toepassing van Verordening nr. 70/2001, volgens welke een steunintensiteit van 50% is toegestaan. 12. Uitnodiging De lidstaten worden verzocht hun opmerkingen over deze ontwerptekst vóór 1 juli 2004 in te dienen. De ontvangen schriftelijke opmerkingen zullen via CIRCA worden meegedeeld aan de andere lidstaten. De diensten van de Commissie zijn ook beschikbaar voor bilaterale besprekingen.

13 Bijlage: Tabel van voorgestelde steunintensiteiten (Uitgedrukt in brutosteunequivalent) Regio van artikel 87, lid 3), onder a) 50% BBP Regio van artikel 87, lid 3), onder a) 60% BBP Regio van artikel 87, lid 3), onder a) 75% BBP Regio van artikel 87, lid 3), onder c) onderhevig aan statistisch effect 14 Andere regio s van artikel 87, lid 3), onder c) Niet-gesteunde gebieden Grote ondernemingen Middelgrote ondernemingen Kleine ondernemingen 50% 60% 70% 40% 50% 60% 30% 40% 50% 30% 20% 40% 30% 50% 40% 20% 30% 40% 0 10% 20% Ultraperifere regio s onder artikel 87, lid3), onder c) worden als regio s onderhevig aan het statistisch effect behandeld. Bovendien komen alle ultraperifere regio s in aanmerking voor een bonus van 10%. 14 Zie met name punt 4.1.