Afval, wat doen we ermee?

Transcriptie

1 Afval, n m e - l e s v o o r g r o e p 8 wat doen we ermee?

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Leerdoelen en lesinhoud Organisatie van de les... 7 Bijlagen A. Werkblad Afval wat doen we er mee?...15 Kopiëren voor de voorbereiding en verwerking. B. Inhoud van de rondleiding...17 C. Opdrachten en antwoorden in de lesruimte...21 Kopiëren voor de begeleiders. D. Quiz Afval, wat doen we ermee? Dit werkblad wordt na de binnenopdrachten uitgedeeld. E. Andere educatieve producten over het thema afval F. Suggesties: knutselen met afval...29

3 aantekening e n

4 1. Inleiding Ik wist niet dat er van ons afval nog zoveel gemaakt kan worden! Op het afvalstation beleven de leerlingen de verwerking van het afval van de gemeente Amstelveen. Ze zien hoe het afval uit de zijbeladers in de restafvalcontainers wordt gestort. En hoe GFT-afval gescheiden wordt aangeboden. Medewerkers van het afvalstation laten zien dat afval in heel veel soorten wordt gescheiden. Het wordt allemaal hergebruikt. De geuren, de geluiden en de bedrijvigheid van het afvalstation blijven de leerlingen nog lang bij. Tijdens het bezoek verdienen de groepjes milieugeld. Dit motiveert de leerlingen om goed op te letten! Doe-het-zelf les Afval, wat doen we ermee? is gedeeltelijk een doe-het-zelf-les. Voorafgaand aan het bezoek zorgt de leerkracht voor begeleiders. Na het gezamenlijke bezoek aan de stort van de vuilniswagens (het overslagstation) onder leiding van een medewerker van het afvalstation en een NME-medewerker, volgt de helft van de groep de rondleiding op het afvalbrengstation, waar verschillende soorten afval gescheiden worden ingenomen. De andere helft doet opdrachten over hergebruik in een ruimte in het gebouw Langs de Werf 10. Beide activiteiten staan onder leiding van een medewerker van het afvalstation of een NMEmedewerker. Hulpouders/ -begeleiders begeleiden dit onderdeel van de les. Met de binnenopdrachten en de afsluitende quiz kunnen de leerlingen milieugeld verdienen. Dit stimuleert de leerlingen extra goed op te letten tijdens de rondleidingen. De NME-medewerker blijft voor u aanspreekpunt tijdens de lessen. In deze handleiding geven we u informatie over de inhoud van de les en praktische aanwijzingen voor de organisatie. In de bijlagen vindt u onder andere de opdrachten en werkbladen. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0 3

5 aantekening e n

6 2. Leerdoelen en inhoud lesproject Algemeen doel Leerlingen doen kennis en ervaring op over hoe je om moet gaan met huishoudelijk afval en welk effect dit heeft op het milieu. Specifieke doelen Afvalpreventie: leerlingen kunnen manieren opnoemen om te zorgen dat je minder afval maakt. Afvalscheiding: leerlingen kunnen aangeven in welke onderdelen je je afval moet scheiden en in welke bakken het thuishoort. Regels voor het aanbieden van huishoudelijk afval: leerlingen kunnen aangeven wanneer en hoe je het afval op straat moet zetten. Afvalverwerking en kringloop: leerlingen kunnen voor GFT-afval, plastic, glas, papier, textiel en bruikbaar grofvuil aangeven hoe het gerecycled en hergebruikt wordt. Mondiaal: leerlingen vergelijken de omgang met huishoudelijk afval hier, met de omgang met afval in ontwikkelingslanden. Leerlingen begrijpen dat afval scheiden een gunstig effect heeft op ons milieu (minder grondstoffen nodig, meer bomen blijven staan, minder CO2 in lucht, minder schadelijke stoffen voor de ozonlaag). De activiteiten tijdens de les op het afvalbrengstation zijn met elkaar verbonden door het verdienen van milieugeld: de eco. Dit milieugeld staat voor milieuwinst die je boekt als je goed met afval omgaat. Doelgroep Afval, wat doen we ermee? is bedoeld voor groep 8 van het basisonderwijs. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0 5

7 Activiteitenschema rondom Afvalles onderdeel wat gebeurt er? hoe lang duurt het? wie heeft de leiding? Voorbereidende les op school Oriënterend gesprek over afval + werkblad maken en bespreken. Introduceren bezoek aan het afvalstation 45 minuten leerkracht Ontvangst vóór het nieuwe gebouw Langs de Werf 10 Fietsen neerzetten. Luisteren naar uitleg door NME-medewerker en afvalmedewerker 10 minuten NME-medewerker en afvalmedewerker Bezoek aan het afvaloverslagstation Rondleiding met hele groep 20 minuten NME-medewerker en afvalmedewerker Groep A: rondleiding op afvalbrengstation Groep B: binnenopdrachten De halve klas krijgt rondleiding op afvalbrengstation de andere helft doet binnenopdrachten. 30 minuten NME-medewerker en afvalmedewerker* Wisselen Groepen wisselen 5 minuten Groep B: rondleiding op afvalbrengstation Groep A: binnenopdrachten De halve klas krijgt rondleiding op afvalbrengstation de andere helft doet binnenopdrachten. 30 minuten buiten: NME medewerker, binnen: leerkracht* Quiz De hele groep doet binnen een afrondende quiz. De punten worden berekend. Afsluiting van de les. 25 minuten NME-medewerker en leerkracht Verwerkingsles Kinderen kijken nogmaals naar hun afvalgedrag en vergelijken dit met afvalgedrag in ontwikkelingslanden. 45 minuten Leerkracht * afhankelijk van de situatie kan er ook gekozen worden om de groep niet te splitsen. Uitbreiding van deze lessenserie is mogelijk met behulp van andere educatieve producten over afval. Een beschrijving hiervan vindt u in bijlage E. 6 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

8 3. Organisatie van de les Afval, wat doen we ermee? bestaat zoals u in het schema kunt zien uit een voorbereidende les op school, een rondleiding op het overslagstation (hier komen de vuilniswagens hun afval storten) en afvalbrengstation (gescheiden inname van verschillende soorten afval voor particulieren en bedrijven) en een opdrachtencircuit binnen in het gebouw Langs de Werf 10, afgesloten met een quiz en tot slot een verwerking op school. In de voorbereidende les bespreekt u met de leerlingen hoeveel en wat voor soort huishoudelijk afval we met z n allen maken. Op een werkblad inventariseren de leerlingen hun eigen afvalproductie. Bij het overslagstation en het afvalbrengstation krijgen de leerlingen een rondleiding. Binnen doen ze in groepjes een opdrachtencircuit waarin ze verschillende wetenswaardigheden leren over afval en eco s (=milieugeld) kunnen verdienen. Samen met de NME medewerker sluit u het bezoek af met een afvalquiz, waarbij de groepjes opnieuw milieugeld kunnen verdienen. Terug op school vergelijken de leerlingen de situatie van huishoudelijk afval hier, met die in ontwikkelingslanden. Voorbereiding op school In deze les introduceert u het onderwerp huishoudelijk afval. De leerlingen weten na afloop: welk huishoudelijk afval mensen veroorzaken, waar dit afval uit bestaat en dat bijna al het afval kan worden hergebruikt. Doen: Kopieer van tevoren het werkblad in bijlage A. Introduceer het thema huishoudelijk afval. Vertel dat de kinderen een rondleiding krijgen bij het afvalbrengstation. Hier wordt gezorgd dat al het afval zo goed mogelijk wordt gescheiden, zodat het kan worden hergebruikt. Stel de volgende vragen aan de orde (in cursief leest u de mogelijke antwoorden): Hoeveel afval gooien we weg? De gemiddelde Nederlander gooit 562 kg afval per jaar weg. Daarvan wordt ongeveer de helft hergebruikt. Voorbeelden: glas, papier, groente-, fruit- en tuinafval en spullen die in de kringloopwinkel worden verkocht. Waaruit bestaat dat afval? Uit allerlei materialen. Het afval dat je apart moet inzamelen is papier, glas, GFT-afval, plastic, textiel, klein chemisch afval (KCA) en grof vuil Wat gebeurt er volgens jullie met dat afval? Het restafval en GFT-afval gaat in Amstelveen in twee aparte bakken: eentje voor restafval en eentje voor GFT-afval. Inwoners kunnen zelf kiezen of ze naast hun restafvalbak ook een gft-bak willen. Al dat afval gaat naar de afvalwerf. Het restaval wordt 1 x per week opgehaald, het GFT-afval eens per 2 weken. Het GFT-afval gaat naar een compostfabriek. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0 7

9 Het restafval gaat naar een afvalverbrandingsinstallatie. Sinds begin 2010 kunnen Amstelveners plastic verpakkingen apart inzamelen. Dit plastic afval wordt 1 x per maand opgehaald en in een plasticfabriek verwerkt tot nieuw plastic. Voor papier en glas zijn er aparte bakken. Beide producten worden gerecycled (er wordt respectievelijk nieuw papier en nieuw glas van gemaakt). Oude kleding kan worden hergebruikt of gaat naar goede doelen. Klein chemisch afval (KCA) wordt onschadelijk gemaakt en gescheiden in nog bruikbare delen. Grofafval wordt gescheiden in verschillende grondstoffen (bijvoorbeeld hout en ijzer). Niet-herbruikbare delen (bijvoorbeeld hout) worden verbrand in Hoog Rendements ovens. De energie die hierbij vrijkomt wordt gebruikt voor stadsverwarming. Waarom zou je afval willen beperken? Om verschillende producten te maken, heb je verschillende grondstoffen nodig. Bijvoorbeeld bomen voor houten vloeren en meubels en aardolie voor plastics en kunststoffen. Als afval wordt verbrand, gaan die grondstoffen verloren. Dan moeten er nieuwe grondstoffen worden gewonnen. De productie van dingen kost ook veel energie. Meestal wordt die energie gewonnen uit fossiele brandstoffen. Daarbij komt CO2 vrij. CO2 veroorzaakt de opwarming van de aarde door het broeikaseffect. Waarom is het nuttig om afval te hergebruiken? Op die manier bespaar je grondstoffen en energie en dat is beter voor het milieu. Deel het gekopieerde werkblad uit aan elke leerling. Instructie aan de leerling Hoeveel en wat voor afval gooi jij eigenlijk weg? Vul het in op het opdrachtenblad. Bedenk wat je weggooit vanaf dat je bent opgestaan totdat je straks weer naar bed gaat. Schrijf ook op wat je ouders voor je weggooien. Je krijgt 10 minuten voor deze opdracht. Daarna maak je groepjes van 4 kinderen. Vergelijk de lijsten met elkaar. Geef antwoord op de vragen op je werkblad. Bespreek de opdracht na met de kinderen Introduceer het bezoek aan het afvalbrengstation. Leg de spelregels uit (zie verderop bij Instructie in de lesruimte binnen ). Leg uit hoe ze eco s kunnen verdienen. Bij elk goed antwoord of goed verrichte opdracht krijgen ze een aangegeven hoeveelheid eco s. Bij elk fout antwoord betalen ze eco s aan de bank. Vraag ze om kleren aan te trekken die vuil mogen worden. Vooral warme kleren en eventueel regenkleding mee te nemen, de kinderen lopen namelijk ruim een uur buiten, door weer en wind. 8 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

10 Organiseer het bezoek aan het afvalbrengstation. Het adres waar we verzamelen is Langs de Werf 10, dat is op het industrieterrein Legmeer. Zoek de route van tevoren uit als u op de fiets komt. Dichtstbijzijnde halte van sneltram 51 is de Sacharovlaan. Zorg voor extra begeleiding: minimaal 3 begeleiders zijn nodig. We stellen het erg op prijs wanneer u hen van tevoren instrueert over wat van hen wordt verwacht. Kopieer voor de begeleiders bijlage C uit deze handleiding (=opdrachtkaarten bij de circuitopdrachten met korte instructie voor de begeleiders). Verdeel de groep in 6 groepjes of 8 in geval van meer dan 30 kinderen. Ontvangst bij het afvalstation Als u met de fiets komt, kunnen de fietsen aan de straatkant van het kantoorgebouw Langs de Werf 10 worden geplaatst, aan de nieten. De kinderen wachten buiten op de stoep voor de ingang van het gebouw en gaan niet naar binnen. De groep wordt ontvangen door een NME-medewerker en een medewerker van het afvalbrengstation. Zij stellen zichzelf voor aan de groep en spreken gedragsregels af: - heel belangrijk is dat de kinderen bij elkaar blijven in verband met vrachtauto s op het terrein en dat zij nergens aankomen, ook geen bruikbaar afval meenemen. De leerkracht en de meegekomen begeleiders worden gewezen op hun rol. De leerkracht is verantwoordelijk voor de orde en helpt bij de binnenopdrachten. Aan de begeleiders kan worden gevraagd de groep bij elkaar te houden en het verkeer te regelen bij oversteken (vooruit lopen) en er mede op te letten dat er geen andere onveilige situaties ontstaan, bijvoorbeeld bij het KCA-depot (KCA=klein chemisch afval). Daarna gaat de groep naar het overslagstation (waar de vuilniswagens komen lossen). Vraag aan twee ouders om zo nodig het verkeer tegen te houden bij het oversteken. Eerst gaat de groep naar de storthal. De medewerker van het afvalbrengstation vertelt wat hier allemaal gebeurt. Overslagstation De rondleider vertelt over de restafvalinzameling in Amstelveen. Bij flats gebeurt dit door speciale wagens die geschikt zijn om ondergrondse containers te legen. Bij laagbouw gebeurt dit door de witte zijladers. Mensen die in laagbouw wonen, hebben in elk geval 1 rolcontainer voor restafval en als ze dat willen een aparte rolcontainer voor GFT-afval. Beide soorten afval worden op verschillende momenten opgehaald, restafval 1 x per week, GFT-afval 1 x per twee weken. De rolcontainers moeten op speciaal daarvoor aangegeven plekken aan de stoeprand worden neergezet. De zijlader kan 2 containers tegelijk legen. De rondleider laat zien hoe de vuilniswagens werken en hoe restafval en GFT gescheiden wordt gestort. Afvalbrengstation Terug bij het kantoorgebouw Langs de Werf 10 splitst u de groep in een even aantal groepjes (bij voorkeur 6. Als er meer dan 30 kinderen in de klas zitten, kun u 8 groepjes maken). NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0 9

11 De helft, dus 3 of 4 groepjes, gaat in het gebouw Langs de Werf 10 het opdrachtencircuit doen. Zorg dat hier minstens 2 begeleiders bij aanwezig zijn. Zij zijn verantwoordelijk voor het nakijken van de opdrachten en het belonen ervan met milieugeld (eco s). De andere helft gaat mee met de rondleiding op het afvalbrengstation. De medewerker van het afvalbrengstation/ de NME-medewerker vertelt per bak het een en ander over het soort afval. Over deze informatie worden later vragen gesteld in de afsluitende quiz. De medewerker zal dit van tevoren vertellen. In sommige gevallen wordt ervoor gekozen om de rondleiding + het opdrachtencircuit met de hele groep te doen. Circuitopdrachten binnen In het gebouw Langs de Werf 10 doen de kinderen (helft van de klas) de volgende 6 opdrachten: maximaal onderdeel omschrijving aantal tijd punten 1. De verpakkingswinkel Door bewust te kiezen tussen verpakkingen, kun je afval beperken 10 5 minuten 2. Afval scheiden Afval kun je scheiden in verschillende soorten 14 5 minuten 3. Wat gebeurt er met afval in de natuur? Bodemprofiel. Hoe lang blijft afval in de bodem zitten? 12 5 minuten 4. Wat wordt wat Puzzel met foto s. Als je ze goed legt en je draait de puzzel om staat er een slogan 5 5 minuten 5. De leefomgeving Kijkplaat: wat is goed en fout afvalgedrag? 15 5 minuten 6. Afvalopruimers in de natuur De quiz en korte nabespreking Platte bak met compost met diertjes/ loeppotjes voor de verschillende diertjes en eetlepels om mee in de aarde te wroeten 3 punten per goed beantwoorde vraag, 3 strafpunten per fout antwoord 10 5 minuten minuten Startkapitaal NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

12 Instructie in de lesruimte binnen leg aan de kinderen uit wat de bedoeling is van het opdrachtencircuit Hier ga je 6 verschillende opdrachten doen die over afval gaan. Omdat goed omgaan met afval milieuwinst oplevert, kun je hiermee eco s verdienen of verliezen. Je krijgt een portemonneetje met alvast 8 eco s om mee te beginnen (1 biljet van 5 eco, 1 biljet van 2 eco, 1 biljet van 1 eco). Lees de opdrachten goed door en doe vervolgens de opdracht. Als je klaar bent en niet eerder (!) kijk je achter op de opdrachtkaart om het antwoord te controleren. Je gaat naar de begeleiders. Samen kijk je of je het goed hebt gedaan. De begeleiders betalen je de eco s die je hebt verdiend (de begeleider beheert het geld). Let op: als je een antwoord fout hebt, moet je eco s aan de bank terugbetalen. Bij opdrachten met meer vragen moet je de foutpunten aftrekken van de verdiende punten. Dus als een opdracht 7 vragen heeft (2 punten te verdienen per goed antwoord) en je hebt er 5 goed en 2 fout, dan is de som: (5x2) 10 (2x2) 4 = 6 punten. En niet: 14 (=maximum aantal te behalen punten voor de vraag) minus de 4 foutpunten = 10 punten. Als je klaar bent met een opdracht, zorg je dat alles er weer zo bijstaat als toen je bij de opdracht aankwam. Dan ga je naar de volgende opdracht waar nog geen ander groepje bezig is. Je mag ongeveer 5 minuten over elke opdracht doen. Dus let op je tijd! splits de groep in 3 of 4 groepjes van maximaal 5 kinderen (groepsindeling is al op school gebeurd). deel aan elk groepje een portemonnee met eco s uit. Tijdens de uitvoering Houd goed in de gaten dat de kinderen niet vals spelen (bijvoorbeeld teveel eco s vragen of spieken op de antwoordkaart voordat de opdracht is afgerond). Houd in de gaten dat de kinderen de spullen weer terugzetten/opruimen. Houd de tijd in de gaten. Vertel na 25 minuten dat ze de opdracht afronden. Afsluiting opdrachtencircuit Zorg dat alle opdrachten weer op de juiste manier zijn opgesteld voor de volgende groep. De groepjes houden de portemonneetjes met eco s bij zich, tot na de quiz. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

13 Afronding van de les Als iedereen de opdrachten heeft gedaan en de rondleidingen voorbij zijn, komt iedereen bijeen in de lesruimte. De NME-medewerker/ de docent stelt quizvragen. De kinderen krijgen de vragen op papier en zetten een kringetje bij het antwoord dat volgens hen goed is. Alle vragen zijn in de les of tijdens de rondleiding aan de orde geweest. De NME-medewerker/ de docent geeft de goede antwoorden. De kinderen rekenen uit hoeveel eco s ze met dit onderdeel hebben verdiend. Deze punten tellen ze vervolgens op bij het saldo in hun portemonnee. Voordat de portemonneetjes worden ingeleverd tellen de groepen eerst het geld dat ze in hun portemonneetje hebben. Welke groep heeft gewonnen? Per groep kunnen maximaal 116 punten worden verdiend. Zorg dat alle portemonneetjes worden ingeleverd en weer het beginbedrag hebben: 1 briefje van 5 eco 1 briefje van 2 eco 1 briefje van 1 eco Na de quiz: Alle bladen moeten mee naar school De potloden en plankjes verzamelen 12 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

14 Verwerking van de les In ontwikkelingslanden kijken mensen heel anders tegen afval aan. Mensen gooien heel andere dingen weg. Er is ook een groot verschil in hoeveel afval mensen hier en daar weggooien. U kunt met de kinderen de volgende zaken bespreken: Pak de lijsten er nog eens bij van wat jullie weggooien op een dag. Schrijf op wat de kinderen in ontwikkelingslanden volgens jullie ook weggooien. (papier hiervoor uitdelen) Schrijf daaronder wat de kinderen in ontwikkelingslanden volgens jullie niet weggooien. Wat zouden de mensen in ontwikkelingslanden nog kunnen hergebruiken. Hoe zouden ze dat doen denk je? laat de kinderen in kleine groepjes het werkblad afmaken (bijlage A) Wij kunnen ook zelf ons afval hergebruiken om speelgoed of spelletjes van te maken. gebruik het lesidee in bijlage F om de kinderen speelgoed of spelletjes te laten maken van afval. Meer doen met het thema afval Wilt u meer doen met het thema afval, dan in deze les staat omschreven? Dan kunt u op de site: ander lesmateriaal over afval bestellen. In bijlage E vindt u een overzicht van het overige lesmateriaal met als thema afval. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

15 aantekening e n

16 bij lag e a Dit werkblad kopiëren voor elke leerling + laten bewaren voor de verwerking. Werkblad voorbereiding en verwerking Naam Hoeveel en wat voor afval gooi jij eigenlijk weg? Vul het in op het opdrachtenblad. Bedenk wat je weggooit vanaf dat je bent opgestaan totdat je straks weer naar bed gaat. Schrijf ook op wat je ouders voor je weggooien. Je krijgt 10 minuten voor deze opdracht. De soorten afval zijn: Groente-, Fruit- en Tuinafval (GFT) Textielafval Glasafval Klein Chemisch Afval (KCA) Papierafval Plastic afval Restafval Afvalproduct Hoeveel Soort afval pakje schoolmelk (voorbeeld) 1 (voorbeeld) Restafval (voorbeeld) NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

17 bij lag e a Nu ga je in een groepje van vier kinderen bij elkaar zitten. Vergelijk jullie lijsten met elkaar. Beantwoord de vragen: Welke verschillen vallen je op? Hoe zou dat komen? Doen jullie thuis aan afvalscheiding? Als je thuis aan afvalscheiding doet, waarom vinden je ouders dat belangrijk? NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

18 bij lag e b Deze informatie kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. Inhoud van de rondleiding (door medewerker afvalbrengstation en NME-medewerker) In deze bijlage leest u over de onderwerpen die door de medewerker van het afvalbrengstation meestal worden behandeld. Overslagstation Inwoners van Amstelveen die in laagbouw wonen, hebben thuis een bak voor restafval en als zij daarvoor kiezen een aparte bak voor GFT-afval. Het restafval wordt 1 x per week opgehaald, het GFT-afval eens per twee weken. Sommige mensen denken dat de afvalverwerkers het GFT-afval en het gewone afval weer bij elkaar doen. Daarom scheiden ze hun afval niet. Op het overslagstation en afvalbrengstation zien de kinderen hoe het GFT-afval in een aparte container wordt gestort. Afvalbrengstation. De bedoeling van het afvalbrengstation is dat burgers hier hun grof afval gescheiden inleveren. Dat is gratis zolang het minder is dan 1 kubieke meter. Dat is 1 bij 1 bij 1 meter. (zoveel past er ongeveer in een personenwagen). De afvalmedewerkers zorgen ervoor dat het op een veilige en nuttige manier verder verwerkt kan worden. Bij elke bak wordt wat verteld over het afval. De kinderen wordt gevraagd goed op te letten, want aan het eind van de rondleiding krijgen ze een quiz. Daarmee zijn eco s (milieugeld) te verdienen, want hoe meer je weet van afvalscheiding, hoe milieuvriendelijker je er mee kan omgaan! 1. Grond: In deze bak kunnen mensen grond storten. Van de grond in de grondbak wordt een monster genomen om te kijken of het niet is vervuild. Als het schoon is, wordt het gebruikt door de gemeente om bijvoorbeeld grond op te hogen voor plantsoenen. 2. Puin Puin wordt gemalen en daarna gebruikt als ondergrond voor asfalt, zodat het wegdek beter wordt vastgelegd. 3. Gips Gips mag nooit in de verbrandingsoven terechtkomen, want het hindert het verbrandingsproces. Het wordt minder heet. Van gebruikt gips kan weer nieuw gips worden gemaakt. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

19 bij lag e b Deze informatie kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. 4. Asbest Asbest komt voor in bouwmateriaal of bijvoorbeeld in oude warmhoudplaatjes of plantenbakken. Als asbest uit gebouwen wordt verwijderd, doen mensen dat in witte veiligheidspakken. Het is dus een gevaarlijk goedje. Asbest moet in een afgesloten zak aangeleverd worden. Het asbest wordt gecontroleerd gestort, omdat er verder niets meer mee te doen is. 5. Bruin- en witgoed Het onderscheid bruin- en witgoed wordt niet meer gemaakt. Alle elektrische huishoudelijke apparaten gaan in de zelfde bak. In oude koelkasten zit een gas: CFK. CFK is slecht voor de ozonlaag. Als er een gat komt in de ozonlaag kun je huidkanker krijgen van de zon. Tegenwoordig kunnen we CFK uit de koelkasten halen en onschadelijk maken. In de hele wereld wordt het gebruik van CFK s nu beperkt, zodat het gat in de ozonlaag weer dicht gaat. In de koelkasten die je nu koopt zitten geen CFK s meer. Uit computers wordt o.a. goud gehaald. Dit wordt weer hergebruikt in nieuwe computers. 6. Non-ferro Ferro betekent ijzer. Non-ferro zijn alle metalen behalve ijzer. Ze zijn niet magnetisch. Bijvoorbeeld: koperen kabels, aluminium pannen enzovoorts. Aluminium is erg goed opnieuw te gebruiken. Er gaat maar 10 % verloren. Zo hoeft er minder nieuw aluminium gemaakt te worden. Dat is maar goed ook, want aluminium vinden ze meestal in het tropisch regenwoud. Het maken van aluminium kost ook heel veel energie. 7. IJzer IJzer kun je goed hergebruiken. Het wordt omgesmolten voor nieuwe producten die van ijzer worden gemaakt. IJzer is magnetisch. 8. Hard plastic Hard plastic kan worden verwerkt tot nieuwe plastic producten. 9. Grof afval Wordt handmatig gescheiden, vermalen en vervolgens verbrand. 18 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

20 bij lag e b Deze informatie kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. 10. Restafval Al het afval dat geen andersoortig afval is. Dit afval wordt eerst geperst voordat het wordt afgevoerd. Zo wordt het volume beperkt tot 20 % van wat het eerst was. Dat bespaart in de vervoerkosten. Het wordt verbrand en de vrijkomende warmte wordt gebruikt voor stadsverwarming. 11. Papier Papier levert de gemeente geld op, afhankelijk van de marktprijs van oud papier. Ook papier wordt fijn geperst voordat het wordt vervoerd. Het kan wel 7x worden hergebruikt. Op het laatst is de vezel zo klein geworden, dat er geen papier meer van kan worden gemaakt. Door papier steeds opnieuw te gebruiken, heb je minder grondstof (hout) nodig en hoeven er dus minder bomen te worden gekapt. 12. Vlak glas Glas kun je omsmelten tot nieuw glas. Flessen gooi je in de buurt in de glasbak. Glazen ruiten kunnen daar niet in. Die breng je naar het afvalbrengstation. Draadglas, spiegels en dubbelglas horen bij het grof afval, omdat er verschillende materialen inzitten. 13. Tuinafval Wordt gesnipperd en gecomposteerd. De gemeente gebruikt het in de plantsoenen. 14. Zacht plastic Kan worden verwerkt tot nieuw zacht plastic. 15. B-hout B-hout is alle hout dat niet bewerkt is met carboleum. A-hout was vroeger onbewerkt hout, maar dat is niet rendabel om apart in te zamelen. Onbewerkt hout gaat dus bij het B-hout. 16. C-hout Hout dat met carboleum is bewerkt hoort eigenlijk te worden afgevoerd als chemisch afval. Vandaar dat het apart wordt ingezameld. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

21 bij lag e b Deze informatie kunt u kopiëren voor de groepsbegeleiders. 17. De Boemerang Hier vind je allerlei gebruiksvoorwerpen zoals meubels, serviezen, kinderspeelgoed. Die worden opgehaald door een kringloopwinkel, De Boemerang. Bij de Boemerang werken mensen die lang geen werk hebben gehad. Zo kunnen ze wennen hoe het is om weer te werken. Bij de Boemerang kan je voor weinig geld tweedehands spullen kopen. 18. Dakleer Als het dakleer nog van goede kwaliteit is, kan het worden hergebruikt als dakleer. Anders kan het worden verwerkt in asfalt. Hierdoor hoeft minder aardolie te worden opgeboord. 19. Klein chemisch afval Klein Chemisch Afval (KCA) is al het afval uit huis dat gevaarlijk is voor het milieu, bijvoorbeeld: batterijen, verf, medicijnen, sommige soorten lijm. Het wordt gescheiden door de medewerkers van het afvalstation. Om hier genoeg kennis van te hebben, volgen de medewerkers een specifieke cursus. Verschillende soorten chemisch afval worden op verschillende manieren onschadelijk gemaakt. Latexverf is eigenlijk geen chemisch afval. Toch mogen mensen het hier inleveren (i.v.m. gecontroleerd vervoer, tegen lekken). TL-buizen bevatten bepaalde gevaarlijke gassen als ze nog heel zijn (kwikdamp). Als ze al stuk zijn mogen ze bij het grof afval. Zure en basische stoffen worden onder andere apart gehouden omdat deze samen heftig reageren. 20. Milieupark (in het midden: glasbak en bak voor kleding en schoenen) Kleding en schoenen gaan naar Humana. Heel goede kleren worden verkocht in Nederlandse vestigingen. Bruikbare kleding wordt gebruikt voor hulp aan de derde wereld. De opbrengst van de verkoop van de winkels komt ook ten goede aan de derde wereld. 20 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

22 bij lag e c Opdrachten en antwoorden in de lesruimte. Elke opdracht staat op een geplastificeerde kaart. Op de achterkant staan de antwoorden. Met elke opdracht kunnen eco s worden verdiend of verloren (bij een fout antwoord). Tip: laat een ouder voor bank spelen en de eco s beheren. Opdracht 1 De verpakkingswinkel Afval scheiden is mooi. Minder afval maken is nog mooier! De meeste spullen die je in de supermarkt koopt, zijn verpakt. Limonade, melk, snoep, fruit enzovoorts. Je kunt kiezen tussen plastic wegwerpbekertjes of bekers die heel lang meegaan, je kunt je boodschappen meenemen in een plastic tas of in een boodschappentas. Op tafel staan telkens producten die je met elkaar kunt vergelijken. De ene zorgt voor meer afval dan de andere. Kies voor het product dat zorgt voor het minste afval. Antwoorden: Drinkbeker t.o.v. pakjes vruchtensap Oplaadbare batterijen t.o.v. wegwerpbatterijen Een doosje drop t.o.v. voorverpakt snoep Broodtrommel t.o.v. boterhamzakjes Boodschappentas t.o.v. wegwerptas Je verdient 2 eco s voor elk goed antwoord, je betaalt 2 eco s voor elk fout antwoord. Maximaal te verdienen / verliezen: 10 eco s. Opdracht 2 Afval, haal eruit wat erin zit! In de afvalbak: alles door elkaar is het afval nog niet gescheiden. Als je afval door elkaar heen weggooit, kan er niks opnieuw worden gebruikt, of worden gerecycled. Dat is jammer, want het kost veel energie en grondstoffen om bijvoorbeeld nieuw glas of papier te maken. Zorg dat al het afval in de juiste bakken terechtkomt. Als je klaar bent doe dan al het afval weer bij elkaar in de verzamelbak. Antwoorden: GFT: plastic modellen fruit, boterham Glas: glazen flesje Papier: reclamefolder, envelop Plastic: plastic flesje, plastic bestek KCA: batterij Textiel: doek Restafval: leeg blikje, leeg pak melk, stift die niet schrijft Je verdient 2 eco s voor elk goed antwoord, je betaalt 2 eco s voor elk fout antwoord. Maximaal te verdienen / verliezen: 14 eco s. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

23 bij lag e c Opdrachten en antwoorden in de lesruimte. Opdracht 3 Wat gebeurt met zwerfvuil in de natuur? Hier zie je een grondprofiel. Van boven naar beneden zijn de grondlagen steeds ouder. Uit oude grondlagen halen mensen soms vondsten uit het verleden. Hoe lang zouden verschillende soorten afval in de bodem blijven bestaan voordat ze zijn verteerd? Doe de verschillende soorten afval in de juiste gaten van het grondprofiel. Haal na afloop het afval uit het grondprofiel en doe het terug in het krat. Antwoorden: Kopje met gebroken oor Glas Plastic flesje Blikje Sinaasappel Appel 2000 jaar 500 jaar 100 jaar 20 jaar 1 maand 1 week Je verdient 2 eco s voor elk goed antwoord, je betaalt 2 eco s voor elk fout antwoord. Maximaal te verdienen / verliezen: 12 eco s. Opdracht 4 Wat wordt wat? Glas in de glasbak wordt omgesmolten tot nieuw glas. Maar wat kun je van bananenschillen maken? Of van een plastic shampoofles? Open de spelkist. Leg de foto s van soorten afval in de rij boven. Leg daaronder wat er volgens jou van dat afval wordt gemaakt. Doe de schuif dicht, draai de kist om en doe de onderste schuif weer open. Heb je het goed gedaan? Welke slagzin staat er? Wat betekent die slagzin? Antwoorden: Oud papier wordt nieuw papier Oud plastic wordt parkbankje Petflessen worden fleece-jas GFT-afval wordt zak compost Blikje wordt speelgoedauto De slagzin is: Afval, haal er uit wat er in zit!. Het betekent dat er in het afval nog heel veel spullen zitten die je nog kunt hergebruiken. Je verdient 5 eco s als je de slagzin helemaal goed hebt. Je betaalt 5 eco s als je hem fout hebt. Maximaal te verdienen / verliezen: 5 eco s. 22 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

24 bijlage c Opdrachten en antwoorden in de lesruimte. Opdracht 5 Goed en fout afvalgedrag Op de zoekplaat zie je een buurt in Amstelveen. Mensen doen van alles met hun afval. Sommige mensen zijn heel goed bezig! Maar andere mensen doen erg dom! Zet een rood magneetje bij de situaties van slecht afvalgedrag. Zet een groen magneetje bij de situaties van goed afvalgedrag. Antwoorden: Goed afvalgedrag Papier in papierbak Glas in glasbak Vuilniszak in container restafval Chemisch afval in de chemokar Bellen voor ophalen grof vuil GFT in de GFT-emmer (binnen) Afval oprapen in de speeltuin Slecht afvalgedrag Lege dozen bij boom Jongen die blikje weggooit Glas op straat Kapotte vuilniszak met kat Asbak legen uit auto Vuilniszak uit het raam Hond poept op stoep Vogels voer geven wordt altijd goed gerekend. Vanuit het oogpunt van afval is het slecht (trekt ook ongedierte aan), vanuit de liefde voor de natuur bekeken is het goed gedrag. Je verdient 1 eco voor elk goed antwoord, je betaalt 1 eco voor elk fout antwoord. Maximaal te verdienen / verliezen: 15 eco s. Opdracht 6 Afvalopruimers in de natuur Allerlei beestjes maken van groente-, fruit- en tuinafval (GFT) vruchtbare compost. Vooral als je dat afval op een speciale composthoop gooit. Vang de beestjes die ons GFT-afval opeten en doe ze in het loeppotje met de illustratie van het diertje. Je stelt de kookwekker op 3 minuten. Zo lang mag je zoeken. Laat de diertjes na afloop weer vrij in de bak. Zoek zoveel mogelijk beestjes. Je verdient 5 eco per soort. Je kunt maximaal 10 punten verdienen. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

25 aantekening e n

26 bij lag e d Quizvragen en antwoorden, controleblad. De quiz Afval wat doen we ermee? (de onderwerpen uit deze quiz komen tijdens de rondlieding voldoende aan de orde). In de lesruimte ontvangen de groepjes een plankje met dit vragenformulier (zonder de antwoorden). Met potlood zetten ze een cirkel om het gekozen antwoord. Voor elk juist antwoord verdien je 3 eco s. Voor elk fout antwoord betaal je 3 eco s. De kinderen krijgen de instructie dat ze het beste antwoord moeten kiezen. De juiste antwoorden zijn vetgedrukt. 1. waarom is afval scheiden zo belangrijk? a) Anders is er geen werk meer voor de medewerkers op het Afvalbrengstation b) Van oude producten kunnen weer nieuwe worden gemaakt en het is beter voor het milieu. c) Als sommige stoffen bij elkaar komen, kan dit gevaarlijk zijn. d) Als al het afval bij elkaar komt, geeft dit zo n rommeltje. 2. waarom is het belangrijk dat we minder grondstoffen uit de grond halen? a) Daardoor hoeven er bijvoorbeeld minder bomen gekapt te worden en dat is goed voor mens en dier. b) Dan raken de grondstoffen minder snel op en hebben we er langer plezier van. c) Dan hoeven er minder mijnwerkers in de mijnen te werken 3. gips mag niet in de verbrandingsoven, want a) Er komen giftige stoffen bij vrij. b) Het brandt slecht, waardoor ander afval ook slecht gaat branden. c) Het is radioactief 4. asbest is gevaarlijk voor de gezondheid, want a) Als het breekt komt de asbestvezel vrij. Die kan vast komen te zitten in je longen. Dan kan je kanker krijgen. b) Als het verbrandt, komen giftige gassen vrij. c) Er komt radioactieve straling vanaf. 5. waarom wordt het papierafval eerst geperst, voordat het wordt afgevoerd? a) Dat is beter voor de kwaliteit van het papier. b) Dan wordt het papier lichter van gewicht. c) Dan kan er meer papier op één vrachtwagen. 6. waar gebruikt de gemeente tuinafval voor? a) Het hout gaat bij de medewerkers in de open haard. b) Het wordt gecomposteerd en dan gebruikt in de Amstelveense plantsoenen. c) De nog goede planten worden gebruikt in de Amstelveense plantsoenen. 7. waarom is er een medewerker bij het inzamelpunt klein chemisch afval aanwezig? a) Hij moet controleren wat er wordt ingeleverd. Als bepaalde chemische stoffen bij elkaar komen, kan dat gevaarlijk zijn. b) Je moet voor het inleveren van klein chemisch afval extra betalen. c) Hij kan dan controleren of de persoon al boven de 16 is. NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

27 bij lag e d Quizvragen en antwoorden, controleblad. 8. als we al het afval in één bak zouden gooien en het niet zouden scheiden, kost dit meer geld om te verwerken. wie betaalt dit uiteindelijk? a) De gemeente. b) De inwoners van de Gemeente Amstelveen, dus ook mijn eigen ouders. c) Het kost niets extra en niemand hoeft hier dus voor op te draaien. 9. waarom worden koelkasten apart ingezameld? a) Omdat er veel koper in koelkasten zit en koper is een kostbaar metaal dat veel geld opbrengt. b) Als je koelkasten in één van de andere bakken zou gooien, dan zouden die zo vol zijn. c) Omdat in sommige koelkasten nog gassen kunnen zitten die schadelijk zijn voor het milieu. 10. waarom zamelen we kleding apart in? a) Dit is bestemd voor goede doelen. b) De medewerkers van het afvalstation kunnen ook wel eens warme kleding gebruiken. c) De kleding wordt ingezameld om poetsdoeken van te maken, waarmee de vuilniswagens worden schoongemaakt. 11. wat wordt er met het puin gedaan dat wordt ingeleverd op het afvalstation? a) Puin wordt gesorteerd en weer hergebruikt voor straten en huizen. b) Puin wordt gebruikt voor de verharding van autowegen. c) Puin wordt in een groot gat gestort totdat er een oplossing wordt gevonden om het te verwerken/ hergebruiken. 12. wat gebeurt er met het apart ingezamelde plastic afval? a) Het wordt verbrand. Daarbij komt CO2 in de lucht. b) Het wordt gestort in een gat in de grond, na 100 jaar is het verteerd. c) Het wordt niet verbrand, maar verwerkt tot grondstof voor nieuwe producten, zoals verpakkingsmateriaal, autodashboards, mobiele telefoons, tennisballen en fleecetruien. 13. op het afvalstation is er ook een ruimte voor de boemerang. wat is de boemerang voor een bedrijf? a) Een gewone winkel, die alles wat nieuw is verkoopt. b) Een winkel die boemerangen verkoopt en lekkere drop. c) Een kringloopwinkel die alleen herbruikbare materialen verkoopt die daar of op het afvalstation worden ingeleverd. 14. oplossingen bedenken om afval te verwerken is mensenwerk ; dit betekent: a) Deskundigen zoeken altijd naar de goedkoopste oplossing, ook al is deze oplossing slecht voor het milieu. b) Deskundigen zoeken altijd naar de beste en milieuvriendelijkste manieren om afval te verwerken, maar soms kan het toch beter. c) Deskundigen maken nooit fouten. 26 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

28 bij lag e e Andere educatieve producten over het thema afval. De onderstaande producten kunt u reserveren bij NME-Amstelveen, telefoon: De beschrijving van de leskisten is ook te vinden op De nummers verwijzen naar de bestelcode Papier maken in de klas Uitnodigingen voor een verjaarspartijtje, oude schatkaarten, kerstkaarten... u kunt ze allemaal maken met de leskist Papier maken in de klas. Door zelf papier te maken, krijgen de leerlingen ook inzicht in het begrip kringlooppapier. Er is lesmateriaal aanwezig met informatie over de productie van papier, de verschillende papiersoorten en kringlooppapier. Doelgroep: groep 5 t/m 8 Duur: voorbereiding leerkracht: 2 uur, in de klas: 2 uur. Materialen: docentenhandleiding, leerlingwerkboekjes en alle hulpmiddelen die nodig zijn voor het papierscheppen De wereld rond afval, afval de wereld rond Ontwikkelingslanden zijn veel dichterbij dan wij denken. Met deze leskist maken kinderen kennis met leefomstandigheden in ontwikkelingslanden. Ze leren ook om vergelijkingen te trekken met hun eigen directe omgeving. In de kist vindt u onbewerkte grondstoffen van producten, waar kinderen dagelijks mee te maken hebben. De leerlingen ontdekken waarvoor wij die grondstoffen gebruiken en wat wij doen met óns afval. Doelgroep: groep 7 en 8 Duur: voorbereiding leerkracht: 2 uur, in de klas: 1 dagdeel Materialen: docentenhandleiding, werkbladen, werktekeningen voor speelgoed en muziekinstrumenten, muziekbladen met liedjes, achtergrondinformatie, draaiboek voor kinderconferentie, één-wereldquiz en een speurtocht in de omgeving. Overig: De leskist kan uitstekend samengaan met de musical Niños (zie 2.15) en met doos Wereldspeelgoed (zie 2.28) 2.15 Musical Niños Een musical over een groep vindingrijke zwerfkinderen (niños) in een Midden-Amerikaanse stad. Hun zelfgebouwde huisje moet wijken voor een afvalstortplaats. Maar de niños zijn niet klein te krijgen. Van het afval maken ze prachtige muziekinstrumenten, wat leidt tot een verrassende vrolijke ontknoping. Doelgroep: groep 7 en 8 Materialen: muziekcassette, docentenhandleiding, 30 tekstboekjes voor de spelers en bladmuziek. Overig: De musical sluit uitstekend aan bij de leskist De wereld rond afval, afval de wereld rond (zie 1.23) en Wereldspeelgoed (zie 2.28) NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

29 bij lag e e Andere educatieve producten over het thema afval Wereldspeelgoed In dit doosje zitten allerlei werkbladen rond het thema spelen en feesten op verschillende plekken in de wereld. Daarnaast vindt u in de doos ook speelgoed dat aansluit bij diverse landen. Voor de docenten is er een handleiding. Doelgroep: Voor ieder niveau zitten er ideeën, werk- en muziekbladen in de map. Periode: Deze doos is uitstekend te gebruiken na de herfstvakantie, november en december. Overig: De doos is ideaal te combineren met de leskist De wereld rond afval, afval de wereld rond (zie 1.23) en de musical Niños (zie 2.15) 28 NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie 2.0

30 Suggesties knutselen met afval. Lesidee Speelgoed dat niets kost, uit Natuur aan de Basis, jaargang 17, nummer 4, NME Amstelveen Afval, wat doen we ermee versie

31

32 c o l o f o n Uitgave: NME Amstelveen, Postbus 4, 1180 BA Amstelveen Telefoon (020) nme@amstelveen.nl Ontwerp en uitvoering: Bart de Koning Foto: Gemeente Amstelveen Vormgeving: Papyrus Diemen Oktober 2010 NME Amstelveen